Akhriso: Qodobadii keenay in Raila Odinga uu qaadaco natiijadda hordhac ah ee doorashada Kenya

Nairobo (Caasimadda Online) – Tirinta codadka doorashada Kenya ayaa socota iyadoo madaxweynaha haatan jagada haya ee Uhuru Kenyatta uu hogaaminayo ilaa haatan codadka la tiriyay.

Laakiin Hogaamiyaha xisbiga mucaaradka ah ee Raila Odinga ayaa qaadacay natiijadda hordhac ah ee codadka la tiriyay oo uu sheegay in qaladaad badan ay ku jiraan.

Waxaa uu sheegay in qaabka soo bandhigida codadka la tiriyay ay aad uqaldan yihiin ayna qasab tahay in gudiga doorashadu ay xal ukeenaan.

Raila Odinga ayaa si gaar ah utilmaamay labo Foom oo ay aheyd iney isticmaalaan gudiga doorashada laakiin shaki badan ay ka qabaan in la sameyn waayo.

Shirkiisa jaraa’id ayuu ku sheegay iney aheyd in la isticmaalo foomamka kala ah 34A iyo 34B sida uu hadalka udhigay.

Gudiga doorashada ayaa natiijada la hayo kusoo bandhigaya WEBSITE-kooda oo ay sidoo kale warbaahinta ka isticmaalayaan, Mr Odinga ayaana sheegay in dhamaan  foomamka 34A iyo 34B ay qasab tahay in laga helo jadwalka. Laakiin gudiga doorashada IEBC ayaa tilmaantay in wakiiladda musharaxiinta madaxweynayaasha ay si qaas ah uhelayaan  foomka 34A.

Hadaba Waa Maxay Foomamka?

Marka la fiirinayo qaabka doorashada, Foomka 34A  waa Foomka  ugu horreeya ee loo isticmaalo in lagu soo koobo natiijooyinka doorashada madaxweynaha. Waxaa buuxinaya Sarkaalka Guddoonka ka dib marka la tiriyo codadka goobta ama halkii codka laga dhiibtay. Waxaana foomkaas ku jira faahfaahin ku saabsan codadka ay kala heleen musharaxiinta  kadibna wuxuu faahfaahin ka bixiyay tirada guud ee cod-bixiyeyaasha ka diiwaan-gashan ee saldhigaas, codadka la diiday, kuwa la diidan yahay, kuwa la isku haysto iyo kuwo sax ah. Musharaxa ama wakiilladooda ayaa markaa looga baahan yahay inay saxiixaan oo ay ansixiyaan in waxyaabaha ku jira foomka ay sax yihiin.

Qeybta 39 ee Xeerka Doorashada Kenya wuxuu sheegayaa in doorashada madaxweynaha, IEBC “uu si elektaroonik ah u gudbiyo, qaabka loo soo gudbiyey natiijooyinka, natiijada doorashada Madaxweynaha oo ka imanaya goob cod-bixineed oo udubdhexaad ah iyo xarun tilmaanta qaranka. ”

Sidoo kale, Foomka 34A waxaa loo wareejiyaa Sarkaalka Soo noqoshada Degaanka, ka dibna wuxuu buuxinayaa foomka 34B. Waxaa loo isticmaalaa isku-darka natiijooyinka doorashooyinka madaxweynaha. Halkaas waxaa lagu soo bandhigayaa: lambarka codbixinta, magaca saldhigga laga codeeyay, tirada codbixiyeyaasha ka diiwaan gashanaa goobta, kadibna waxaa musharrax kasta loo gudbinayaa  tirada codadka saxda ah markaas ayaana loo tuurayaa xarunta dhexe ee tirinta codadka.

Shirkii jaraa’id ee gudiga doorashada  IEBC ayaa saqdii dhexe ka hadlay arrintan, guddoomiye kuxigeenka gudigaas  Maina ayaa sheegtay in qaabka uu noqon doono go’aanka ugu dambeeya ee tartanka madaxweynaha.

“Sharcigu wuxuu u baahan yahay inaan helno foomka 34B mid kasta oo ka mid ah Saraakiisha Soo Celinta ka hor inta aynaan awoodin inaan sheegno natiijada. Caddaynta natiijooyinka waxay ku salaysnaan doontaa foomka 34B ee aan ka heleyno Saraakiisha Soo noqoshada, “ayay tiri Ms Maina.

Waxay sheegtay in Saraakiisha Hogaamintu ay gudbinayaan natiijooyinkii la raadiyay ee ka yimid foomka 34A ee saldhigyada cod bixinta.

Muxuu ka cabanayaa Mr?

Mucaaradak ayaa natiijada la baahiyay ku tilmaamay been abuur sabtoo ah natiijada ma wehelin foomamka xarumaha codaynta ee loo yaqaano foom 34A iyo 34B.

“Waa khiyaali ,waa been abuur,”ayuu ku nuuxnuuxsaday Mr Odinga.

Dhanka kale weli waxaa socota tirinta codadka doorashada Kenya, codadka horudhaca ee ilaa iyo imika la tiriyayna waxay muujinayaan in madaxweyne Uhuru Kenyatta uu ku horreeyo boqolkiiba konton iyo shan codadkii la tiriyay. Guddiga doorashada waxaa kale oo ay shegeen in la tiriyay saddex meelood labo meel goobihii ay dadka ka dhiibteen codadka.

Sida ay muujinayaan tirooyinka kasoo baxaya xarunta dhexe ee natiijada guddiga doorashooyinka, illaa toban milyan iyo bar cod ayaa la tiriyey marka aan warkan daabacaynay, waxayna labada musharax ee ugu muhiimsan kala heleen, Uhuru oo heysta 55% boqolkiiba, iyo Odinga oo heysta 44%. Guddiga doorashada ayaa ku booriyay shacabka inay ka dhowrsugaan natiijada kama dambeysta, waxaana welii guud ahaan dalka Kenya ka socda tirinta codadka doorashada.

Xarunta Bomas ee ay tirinta ka socoto waxaa ku sugan safiirada Maraykanka, UK iyo dalal kale oo aad u danaynaya doorashada Kenya iyo waliba kormeerayaasha.

Sida weyn ee loogu soo baxay codbixinta doorashada Kenya ayaa ah mid muujinaysa”in dimuqraadiyada Kenya ay qaangaadhay”, waxaa sidaasi sheegay afhayeenka dowlada Kenya,Eric Kiraithe.

“Safafka waxay ahaayeen kuwa la yaab leh ,xaqiiqadii Kenyanka aad ayay u soo baxeen si ay u codeeyaan,”.ayuu yiri Kiraithe.

Afhayeenka ayaa amaanay saraakiisha guddiga doorashada iyo xuduudadaha(IEBC),oo uu sheegay iney si wanaagsan u qabteen shaqdooda.

Mar uu ka hadlayay dib u dhaca meelaha qaar ee ay sababeen xaaladaha cimilada ,waxa uu sheegay inay dowlada diyaar u tahay in ay gacan siiso guddiga doorashada.