Asmara (Caasimada Online) – Wasiirka Warfaafinta Eritrea, Yemane Gebremeskel, ayaa ku eedeeyay dowladda Itoobiya in booqashada ay saraakiisha milateri ee Maraykanka ku tageen Addis Ababa ay u adeegsatay ujeeddooyin kale.
Qoraal uu soo dhigay barta X (ex-Twitter) ayuu ku sheegay in booqashooyinka “caadiga ah ee joogtada ah” ee taliyayaasha ciidamada shisheeye ee Addis Ababa ay yihiin “riixid cad oo xooggan” oo ku saabsan dadaallada dowladda Itoobiya ee ay ku raadinayso helista marin badeed.
Warbixin ku saabsan booqashada, taliyaha Taliska Afrika ee Maraykanka (AFRICOM), Jenaraal Dagvin Anderson, ayaa sheegay inuu kala hadlay madaxda Itoobiya arrimo la xiriira Badda Cas iyo dalabaadka Itoobiya.
Warbixin ay dowladda Itoobiya soo saartay ayaa sheegtay in Jenaraal Anderson uu ka hadlay doorka Itoobiya ee Badda Cas iyo dalabkeeda marin-badeed, intii uu kulanka la lahaa Taliyaha Guud ee Ciidanka Itoobiya, Sareeye Guuto Berhanu Jula.
Warbaahinta dowladda ayaa sheegtay in Jenaraal Anderson uu yiri: “Waxaan taageersanahay dadaallada Itoobiya ee ay si nabad ah ugu doonayso inay ku hesho deked.”
Warbixintu waxay intaa ku dartay: “Taliyaha Maraykanka wuxuu sheegay inuu aaminsan yahay in Itoobiya ay ka shaqayn karto nabadda gobolka haddii ay hesho Badda Cas.”
Wasiir Yemane ayaa sheegay in booqashooyinka dhabta ah ee ciidamada badda Talyaaniga, taliyaha AFRICOM ee Maraykanka, iyo ciidamada Faransiiska ee Addis Ababa aysan ku saabsanayn dekedaha.
Wuxuu sheegay in Itoobiya ay xiriir dhaqaale la samayn karto dalalka deriska ah iyadoo adeegsanaysa heshiisyo sharci ah oo ganacsi, balse wuxuu ka digay in rabitaanka deked madax-bannaan uu khatar ku yahay madaxbannaanida iyo xuduudaha dalalka deriska la ah Itoobiya, isla markaana uu ka hor imanayo sharciga caalamiga ah, Cahdiga Qaramada Midoobay, iyo Dastuurka Midowga Yurub.
Ujeeddada labaad ee “Xisbiga Barwaaqo” ayuu ku sheegay inay tahay arrinta dhisidda saldhig badeed oo ku yaalla Badda Cas.
“Badda Cas waa marin muhiim u ah ganacsiga caalamiga ah,” ayuu yiri, balse “taasi macnaheedu ma aha in waddan kasta oo isticmaala ay xaq u leeyahay ama u baahanyahay inuu halkaas ka dhisto saldhig ciidan badeed.”
Wuxuu intaas ku daray in dalalka ku teedsan Badda Cas iyo Gacanka Cadmeed ay isku raaceen in iyagu mas’uul ka yihiin oo ay xaq u leeyihiin xaqiijinta xasilloonida iyo amniga marinka badda.
Sidaas darteed, ayuu yiri, dadaallada dowladda Itoobiya ee ku saabsan “dhisidda saldhig badeed oo ku yaalla Badda Cas” wax faa’iido amni ah ma leh, waxayna abuuri karaan dhibaatooyin sharci iyo amni.
Muxuu sheegay taliyaha AFRICOM, Jenaraal Dagvin, kaddib booqashadiisii?
Jeneraalkii sare ee Maraykanka, Dagvin Anderson, oo booqasho ku tagay Addis Ababa, ayaa ka hadlay socdaalkiisa iyo kulamadii uu ku yeeshay Itoobiya.
Qoraal ka soo baxay safaaradda Maraykanka ee Addis Ababa ayaa lagu sheegay in taliyaha Taliska Afrika (AFRICOM) uu horay dalka ugu soo booqday, isla markaana uu Itoobiya ku tilmaamay “dal muhiim u ah” gobolka.
Wuxuu yiri: “Sababta ugu weyn ee aan u imid waa inaan wadaagno walaacyo mideysan. Anigu kuma cusbi gobolka, waanan fahamsanahay caqabadaha jira.
“Waxaan halkan u joognaa inaan awood siino dalalka Afrika si ay uga hortagaan khataraha.”
Taliyaha Maraykanka ayaa sheegay inuu la kulmay Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Abiy Ahmed, ayna ka wada hadleen “khataraha argagixisada xuduudaha iyo hababka lagu taageeri karo xasilloonida gobolka.”
Wuxuu sharxay inuu Itoobiya u yimid “maadaama ay muhiim u tahay labadaba arrimood.”
Jenaraalku wuxuu intaas ku daray inuu sidoo kale la hadlay Midowga Afrika, isaga oo kala hadlay hanjabaadaha amni ee qaaradda ka jira.
Si kastaba ha ahaatee, muuqaalkii ay soo saartay safaaraddu kama uusan hadlin sheegashada Itoobiya ee dekedaha ama muranka kala dhaxeeya Eritrea ee marin-biyoodka Badda Cas.
Jenaraal Anderson, oo xilka la wareegay bishii Agoosto, ayaa booqanaya caasimadaha qaaradda si uu u xoojiyo iskaashiga uu Maraykanku la leeyahay dalalka Afrika.
Labada taliyeyaal ciidan waxay sidoo kale ka wada hadleen arrimaha argagixisada, amniga gobolka iyo iskaashiga laba geesoodka ah.
Addis Ababa waxay waday dadaallo diblomaasiyadeed oo xooggan oo ay ku doonayso inay ku hesho deked ku taalla Badda Cas ama ay iyadu maamusho.
Dhanka kale, Eritrea waxay qaadaysay tallaabooyin ay ku hagaajinayso xiriirka Washington tan iyo markii uu Madaxweynaha Maraykanka Donald Trump dib ugu soo laabtay talada. Si kastaba ha ahaatee, lama hubo halka ay arrimuhu hadda marayaan.
AFRICOM, oo fadhigeedu yahay Jarmalka, waa mid ka mid ah talisyada ciidan ee ugu waaweyn ee Maraykanku ku leeyahay Afrika. Maraykanku wuxuu sidoo kale xarumo waaweyn ku leeyahay Bariga Dhexe, halkaas oo taliska loo yaqaan ‘CENTCOM’ uu mas’uul ka ahaa kormeerka Badda Cas iyo gobolka Geeska Afrika ka hor intaan la aasaasin AFRICOM.
Addis Ababa waxay sheeganaysaa inay taageero ka haysato Ruushka iyo Faransiiska dhismaha ciidankeeda badda.
Taliyaha ciidanka lugta ee Faransiiska, Jenaraal Pierre Schill, oo Arbacadii gaaray Addis Ababa, ayaa la kulmay saraakiisha ciidanka Itoobiya. Ciidanka Itoobiya ayaa bayaan ay soo saareen ku sheegay in booqashada jenaraalka ay “ujeedadeedu tahay xoojinta iskaashiga milateri ee labada dal.”
Warbixintu waxay intaas ku dartay in taliyaha Faransiisku uu ku dhiirrigeliyay ciidanka Itoobiya inay xoojiyaan ka-qaybgalka muhiimka ah ee hawlgallada nabad-ilaalinta.
Jenaraal Schill ayaa la filayaa inuu maalmaha soo socda la kulmo Fildumaarsal Berhanu Jula.
Dhanka kale, Taliyaha Ciidanka Difaaca Faransiiska, Jenaraal Fabien Mandon, ayaa booqday Imaaraadka Carabta, isagoo halkaas kula kulmay ciidanka Faransiiska ee dalka ku sugan.
Ciidanka Itoobiya ayaa ku sheegay bayaan kale oo ay hore u soo saareen shalay inay wada-hadallo laba geesood ah la yeesheen ciidamada badda Talyaaniga si ay uga wada shaqeeyaan tababarka iyo isweydaarsiga waayo-aragnimada. Warbixintu waxay intaas ku dartay in wafdiga ciidamada badda Talyaaniga sidoo kale la kulmeen taliyaha ciidamada badda Itoobiya, Admiral Sare Kindu Gezu.
Ma jirin wax faahfaahin degdeg ah oo ka soo baxday Talyaaniga ama ciidamada badda.
Sabtidii la soo dhaafay, Ra’iisul Wasaaraha Talyaaniga, Giorgia Meloni, ayaa la kulantay Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya, iyagoo ku sugnaa shir-madaxeedka G20 ee Koonfur Afrika, si ay uga wada hadlaan arrimaha labada dal.
Dhanka kale, Wasiirka Difaaca Itoobiya, Aisha Maxamed, ayaa sidoo kale wada-hadallo kula yeelatay madaxda Qadar ee Doha, sida ay ku warantay warbaahinta dowladda.
Eritrea ayaa ka carootay hadallo ay jeediyeen mas’uuliyiin sare oo dowladda Itoobiya ka tirsan, oo uu ku jiro Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed, iyo warbaahinta dalkaas oo ku saabsan dekedaha Badda Cas. Gaar ahaan, hadalladii u dambeeyay ee ka soo yeeray Addis Ababa ayaa shaki geliyay madax-bannaanida Eritrea ee ay qaadatay sanadkii 1993.
War-saxaafadeed ballaaran oo ay Sabtidii soo saartay, Wasaaradda Arrimaha Dibadda Eritrea waxay kaga jawaabtay hadallada xooggan ee Itoobiya, iyagoo soo xigtay sharciga caalamiga ah oo dhigaya in dalalka aan bad lahayn sida Itoobiya ay xaq u leeyihiin inay isticmaalaan dekedaha dalalka deriska la ah, balse keliya iyadoo loo marayo wadahadal iyo heshiis labada dhinac ah.
Si kastaba ha ahaatee, waxay caddeeyeen in xuquuqdan aysan siinaynin dal kale madax-bannaani ama awood joogto ah oo uu ku yeesho xeebta waddan kale.
“Qawaaniinta dhulka iyo xuduudaha waa kuwo aan laga gorgortami karin,” ayuu bayaanku yiri, isaga oo intaas ku daray in isku day kasta oo lagu fasirayo ama lagu marin-habaabiyo qawaaniintan uu noqonayo ku xad-gudub toos ah oo lagu sameeyo madax-bannaanida Eritrea.
Isha: BBC