Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa dardar-gelinaysa dadaallo lagu dhisayo maamul goboleed cusub oo laga hirgeliyo gobolka istiraatiijiga ah ee Gedo, tallaabo loolan siyaasadeed oo toos ah ku ah Dowlad-goboleedka Jubaland.
Qorshahan ayaa imanaya xilli iska hor-imaadyo culus ay ka socdaan kuwaas oo dhexmaray ciidamada Dowladda Federaalka iyo kuwa Jubaland meel u dhow xudduudda Kenya, halkaas oo Isniintii lagu dilay sarkaal sare oo ka tirsanaa booliska Jubaland.
Mas’uuliyiinta Federaalku waxay wadatashiyo ka bilaabeen magaalooyinka muhiimka ah ee Gedo, oo ay ka mid yihiin Beled-Xaawo iyo Garbahaarey, si loo dhiso maamul hoose oo daacad u ah Muqdisho.
Sarkaal ka tirsan Dowladda Federaalka oo qayb ka ah wada-hadallada ayaa Caasimada Online u sheegay in hindisahani uu qayb ka yahay “istiraatiijiyad ballaaran oo xasilin iyo dib-u-heshiisiin ah,” si loo abuuro maamul “si dhab ah u matala rabitaanka dadka.”
Dhaqdhaqaaqan siyaasadeed wuxuu salka ku hayaa diidmada ay Dowladda Dhexe si cad uga hor timid aqoonsiga sharciyadda Madaxweynaha Jubaland, Axmed Maxamed Islaam (Axmed Madoobe), kaas oo dib-u-doorashadiisii sanadkii 2019 ay ku tilmaantay mid aan waafaqsanayn dastuurka.
Qorshaha lagu dhisayo maamul kan Jubaland barbar socda oo laga hirgeliyo Gedo ayaa higsanaya in lagu xoojiyo awoodda Dowladda Dhexe, lagagana madax-bannaanaado maamulka Axmed Madoobe.
Isniintii, dagaal culus ayaa ka qarxay meel u dhow magaalada istiraatiijiga ah ee Beled-Xaawo, halkaasi oo ay isku hayaan dowladda federaalka iyo Jubaland.
Madaxweyne ku xigeenka Jubaland, Maxamuud Sayid Aadan, ayaa ku eedeeyay Dowladda dhexe inay soo qaadday “weerar kedis ah oo aan laga filayn.” Waxa uu xaqiijiyay in ciidamadooda lagu amray inay dib u gurtaan si looga hortago dhibaato hor leh oo soo gaarta dadka rayidka ah, isagoo intaas ku daray, “Waxaan doonaynaa inaan dunida tusno cadaalad-darrada ka socota Gedo.”
Dhanka kale, Wasaaradda Gaashaandhigga Soomaaliya ayaa sheegtay in ciidamadoodu ay “iska caabiyeen weerar gardarro ah” oo ay soo qaadeen maleeshiyaadka Axmed Madoobe.
War ka soo baxay Dowladda Federaalka ayaa lagu xaqiijiyay in labo askari ay kaga dhinteen dagaalka, isla markaana la qabtay toban dagaallame oo ka tirsan ciidamada Jubaland, waxaana lagu adkeeyay in Ciidanka Xoogga Dalka (CXD) ay “si buuxda u maamulayaan” xaaladda.
Saraakiisha Jubaland ayaa xaqiijiyay in Kornayl Cabdixuseen Giif, oo ahaa taliyahooda booliska ee gobolka Gedo, uu ka mid ahaa dadkii ku dhintay weerarkaas.
Iska-hor-imaadkan ayaa ah kii ugu dambeeyay ee silsilad khilaafyo ah oo muddo dheer ka taagnaa gobolka Gedo, gobolkaas oo noqday goob lagu muujiyo loolanka awoodeed ee u dhexeeya Dowladda Federaalka Soomaaliya iyo dowlad-goboleedyada xubnaha ka ah.
Goobta istiraatiijiga ah ee uu Gedo ku yaal, oo xuduud la leh Kenya iyo Itoobiya, ayaa ka dhigaysa gacan ku hayntiisa hadaf muhiim ah. Toddobaadyo dhowr ah, ciidamada Federaalku waxay maamulayeen magaalada Beled-Xaawo, oo ah marin ganacsi oo muhiim ah, ka dib markii ay ka saareen ciidamada Jubaland.
Ciidamada la safan Dowladda Federaalka ayaa la sheegay inuu hoggaamiyo Cabdirashiid Xasan Cabdinuur (Janan), oo ah shakhsi muran badan dhaliyay, horayna u ahaa wasiirka amniga ee Jubaland xilligii Axmed Madoobe.
Janan ayaa markii dambe noqday nin baxsad ah ka hor inta uusan isbahaysi la samayn Dowladda Dhexe si uu u loolan-geliyo awoodda madaxdiisii hore, taasoo muujinaysa sida ay isbahaysiyada siyaasadeed ee Soomaalidu u yihiin kuwo is-bedbeddela oo shakhsi ku dhisan.
Taliye Janan wuxuu si toos ah ugu eedeeyay dalka deriska ah ee Kenya inay faragelin ku samaysay dhinaca Jubaland, oo ay muddo dheer xulufo ahaayeen.
“Dhufeysyada difaaca ee cadowga… waxaa qoday cagaf-cagafyo laga keenay Kenya,” ayuu yiri Janan, isagoo ku andacooday in Nairobi ay gargaar caafimaad ku siinayso magaalada Mandera ee dalka Kenya dagaallamayaasha Jubaland ee dhaawacmay.
Kenya si rasmi ah ugama aysan jawaabin eedeymahan, balse waxay xiriir dhow la leedahay madaxweynaha Jubaland Axmed Madoobe.