Nairobi (Caasimada Online) – Kenya ayaa Soomaaliya u dhoofisa inta u dhaxaysa 13 ilaa iyo 17 tan oo qaad ah maalin kasta, sida uu xaqiijiyay wasiirka beeraha Mutahi Kagwe.
Waxa uu meesha ka saaray wararka sheegaya in in ka badan 40 tan ay dalka ka baxaan maalin kasta, isaga oo ku tilmaamay tirooyinkan kuwa “aad loo buunbuuniyay oo aanay jirin cadaymo la xaqiijiyey oo taageeraya.”
Wasiirku waxa uu u nisbeeyay kala duwanaanshaha xadiga dhoofinta la soo sheegay ee isbedbeddelka suuqa, farqiga awoodda xamuulka, iyo dhaqdhaqaaqa isbeddellada suuqyada.
Kagwe ayaa u xaqiijiyay baarlamaanka in dowladdu ay is waafajisay diiwaannada dhoofinta ee guud ahaan Hay’adda Beeraha iyo Cuntada (AFA), KenTrade, iyo Hay’adda Dakhliga Kenya iyada oo la isugu keenay hal madal kombiyuutar oo midaysan.
“Markii ugu horreysay, xogta dhoofinta qaadka waa mid shaqaynaysa ayadoo aan loo jeedin, la xaqiijin karo, oo dhammaan hay’adaha oo dhanna ay ku wada midaysan yihiin” ayuu yiri.
Wargayska The Star ayaa qoray in sida laga soo xigtay AFA, Kenya ay Soomaaliya u dhoofisay in ka badan 17 milyan oo kiilogaram oo qaad ah tan iyo bishii Luulyo 2022, markii suuqa uu dib u furmay ka dib toban sano oo xayiraad ay ka saarnayd Yurub.
Qaadku waa dalagga muhiimka ah ee Kenya, kaasoo ay beertaan ku dhawaad 110,000 beeraley ah ku dhawaad 360,940 eekar oo dhul ah, taas oo taageerta nolosha qoysas badan.
Waxa uu waddanku soo saaraa qiyaastii 32,000 metrik tan sannadkii, oo lagu qiimeeyay 13 bilyan oo shilinka Kenya ah, iyadoo 80-90 boqolkiiba gudaha laga isticmaalo. Soomaaliya ayaa weli ah meesha ugu badan ee loo dhoofiyo.
Wargayska The Star oo warkan daabacay ayaa sheegaya in si loo xoojiyo sugnaanshaha xogta iyo ilaalinta dakhliga, Wasaaraddu ay soo saartay kontaroolo adag oo dhoofinta.
Waxaa ka mid ah soo gudbinta sharci ahaan khasabka ah ee ruqsadda duullimaadyada hawada iyo warqadaha duulimaadka, kormeerka qasabka ah ee KEPHIS ee dhammaan shixnadaha, diyaarinta kormeerayaasha dalagyada AFA ee bakhaarada dhoofinta, iyo warbixin bille ah oo ay shirkadaha diyaaraduhu u gudbiyaan Maamulka Garoomada Kenya.
“Waxaan dooneynaa inaan baabi’inno mala awaalka oo aan hubinno in kiilo kasta oo dalka ka baxaysa la diiwaan-geliyo” ayuu yiri Kagwe.
Dawladda waxay sidoo kale sahaminaysaa wadooyin kale oo dhoofinta ah si loogu saldhigo dhoofinta qaadka loona yareeyo kharashaadka loojiistikada.
Qorshayaashaas waxaa ka mid ah furitaanka goobo dheeraad ah oo laga dejiyo qaadka tagaya Soomaaliya, in la hawlgeliyo waddooyinka la mariyo qaadka la dhoofinayo ee waqooyiga Kenya, iyo in la bilaabo duullimaadyo xamuul oo toos ah oo ka yimaada Isiolo ilaa Jasiiradda Manda si loo yareeyo ciriiriga garoonka dayaaradaha JKIA.
Si loo taageero beeralayda, Wasaaraddu waxay maalgelisay waraabka, dakhliyada ka soo xarooda suuqyada, ceelasha riigga ah, iyo biyo-xireennada dhulka ee guud ahaan gobollada Meru, Embu, iyo Tharaka Nithi. Iskaashatooyinka qaadka waxay heleen lacag dhan 220 milyan oo Shilin.
Laga soo bilaabo 2023, dawladdu waxay soo aruurisay 67.9 milyan oo shilin oo canshuur ah taasoo ka soo xarootay qaadka, ayadoo dib loogu maalgalinayo cilmi baarista, ballaarinta suuqa iyo horumarinta kaabayaasha.
“Dowladda waxaa si buuxda uga go’an in ay xirfad u yeelato silsiladda qiimaha qaadka iyo furitaanka suuqyo cusub oo ay beeralaydeennu u dhoofiyaan ” ayuu yiri Kagwe.
Isha: BBC