Addis-Ababa (Caasimada Online) – Ra’iisul Wasaarihii hore ee Soomaaliya, Cabdiweli Maxamed Cali Gaas, ayaa si rasmi ah u qabtay xilka Ergeyga Gaarka ah iyo Madaxa Howlgalka Midowga Afrika ee Koonfurta Sudan, isagoo loo xil-saaray hoggaaminta dadaallada dhexdhexaadinta iyo nabad-dhisidda ee dalkaas oo qarka u saaran colaad dib u soo cusboonaata.
Guddoomiyaha Guddiga Midowga Afrika, Mahmoud Ali Youssouf, ayaa si rasmi ah Isniintii xilka ugu soo dhoweeyay Dr. Gaas, isagoo magacaabistan ku tilmaamay “tallaabo lagama maarmaan u ah xoojinta ka-qaybgalka Midowga Afrika ee Koonfurta Sudan.”
Wuxuu muujiyay kalsoonida uu ku qabo in “fahamka qotoda dheer ee Dr. Gaas ee gobolka iyo khibraddiisa siyaasadeed ee ballaaran” ay gacan ka geysan doonto dib u soo nooleynta geeddi-socodka nabadda ee dalkaas oo aan sal adag lahayn.
Dr. Gaas, oo ah siyaasi iyo aqoonyahan Soomaaliyeed oo ruug-caddaa ah, wuxuu Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya soo ahaa laga soo bilaabo Juun 2011 ilaa Oktoobar 2012. Muddadaas wuxuu hoggaaminayay marxaladdii uu dalku uga gudbayay dowlad ku-meelgaar ah una gudbayay hanaan siyaasadeed oo rasmi ah.
Waxaa si weyn loogu aqoonsan yahay dejinta “Khariidaddii Tubta ee Dhammeystirka Kala-guurka,” taasoo aasaas u noqotay dhismaha hay’adaha dimuqraadiga ah ee Soomaaliya kaddib labaatan sano oo degganaansho la’aan ah.
Markii uu xafiiska ka tagay, wuxuu muddo kooban ka mid ahaa Baarlamaanka Federaalka, kahor inta aan loo dooran Madaxweynihii shanaad ee Dowlad Goboleedka Puntland bishii Janaayo 2014, isagoo maamulkaas hoggaaminayay muddo shan sano ah. Muddo xileedkiisii Puntland wuxuu diiradda ku saaray dib-u-habeynta maamulka, horumarinta hay’adaha, iyo dibloomaasiyadda heer gobol.
Magacaabistan ayaa ku soo aadaysa xilli xiisad culus ay Koonfurta Sudan ku jirto, halkaasoo kooxaha iska soo horjeeda ay sii wadaan qorashada dagaalyahanno, oo ay ku jiraan carruur, taasoo ka hor imanaysa Heshiiskii Dib-u-soo-nooleynta ee Xallinta Khilaafka Koonfurta Sudan (R-ARCSS) ee 2018.
Warbixinno dhowaan ka soo baxay Golaha Nabadda iyo Amniga ee Midowga Afrika (PSC) iyo Guddiga Wadajirka ah ee Dib-u-habeynta Kormeerka iyo Qiimeynta (RJMEC) ayaa looga digay “khatar sii kordheysa oo ah inuu qarxo dagaal sokeeye oo ballaaran,” xilli ay sii xoogeysanayaan xiisadaha siyaasadeed.
Bishii Agoosto 2025, Golaha Nabadda iyo Amniga ee Midowga Afrika ayaa safar shaqo ku tagay magaalada Juba, halkaas oo ay kula kulmeen mas’uuliyiinta dowladda, wakiillada mucaaradka, iyo dhexdhexaadiyeyaasha gobolka si ay ugu dhiirrigeliyaan inay dib u cusbooneysiiyaan ka go’naanshaha heshiiska nabadda.
War-murtiyeedkii Golaha ee soo baxay bishii Juun 2025 ayaa sidoo kale lagu muujiyay “walaac qoto dheer” oo laga qabo xumaanshaha xaaladda amni, waxaana loogu baaqay xabbad-joojin, sii deynta mas’uuliyiinta xiran, iyo dhaqangelin buuxda oo lagu sameeyo heshiiska R-ARCSS.
Midowga Afrika wuxuu dadaalladiisa iskaashi kala sameynayay Urur-goboleedka IGAD (Intergovernmental Authority on Development), Howlgalka Qaramada Midoobay ee Koonfurta Sudan (UNMISS), iyo dalalka deriska la ah sida Uganda, oo dhowaan ciidamo gaar ah u geysay dalkaas si ay u taageerto dowladda Madaxweyne Salva Kiir, xilli laga cabsi qabo in dagaallo ay dib u soo cusboonaadaan.
Dr. Gaas wuxuu hoggaamin doonaa hawlgallada Midowga Afrika ee Koonfurta Sudan, isagoo ka shaqeyn doona isusoo dhoweynta kooxaha iska soo horjeeda, xaqiijinta ilaalinta dadka rayidka ah, iyo horumarinta dib-u-habeynta maamulka. Howlgalkiisa waxaa sidoo kale qayb ka ah iskaashi lala sameeyo saaxiibbada caalamka si loo taageero adkeynta nabadda iyo dib-u-dhiska hay’adaha ee dalka ugu da’da yar adduunka.
“Waxaan damacsanahay inaan diiradda saaro xalal wax-ku-ool ah oo ay Afrika hoggaaminayso, kuwaasoo u horseedaya nabad iyo midnimo waarta shacabka Koonfurta Sudan,” ayuu yiri Dr. Gaas, hadal uu jeediyay kaddib magacaabistiisa.
