New Delhi (Caasimada Online) — Heshiis cusub oo dhinaca difaaca ah oo ay wada galeen Soomaaliya iyo Pakistan, kaasi oo ay ansixiyeen golaha wasiirrada Soomaaliya dabayaaqadii bishii Ogosto 2025, ayaa soo jiitay dareenka warbaahinta India. Warbaahinta India ayaa sheegaysa in heshiiskan uu Pakistan siin karo saameyn muddo dheer ah oo ay ku yeelato gudaha ciidanka badda Soomaaliya.
Saraakiisha Soomaalida ayaa sheegay in heshiisku yahay mid caadi ah. Waxay sheegeen inuu qayb ka yahay qorshe dib loogu dhisayo laguna casriyeynayo ciidamada ammaanka Soomaaliya kaddib sannado badan oo colaado ah.
Soomaaliya waxay isku dayeysaa inay ciidankeeda badda ka soo dhisto meel eber ah. Inta badan ciidankeeda badda wuxuu burburay wixii ka dambeeyay 1991, inkastoo dalku ay qasab ku tahay inuu ilaaliyo xeeb dhererkeedu yahay in ka badan 3,300 km, taasoo ah tan ugu dheer qaaradda Afrika.
Warbixinadu waxay sheegayaan in heshiisku uu ka kooban yahay tababar la siinayo ciidanka badda Soomaaliya, la dagaallanka burcad-badeedda, iyo taageero farsamo oo la siinayo doonyaha Soomaaliya. Wuxuu sidoo kale aasaasayaa wax loogu yeeray Guddi Wadajir ah oo Iskaashiga Difaaca ah (JDCC). Guddigan ayaa kulmi doona sannad kasta si uu “dib-u-eegis iyo jiheyn” ugu sameeyo sida heshiiska loo fulinayo.
Falanqeeyayaasha reer India, guddigan ayaa ah welwelka ugu weyn.
Waxay sheegeen in JDCC uusan ahayn kulan kaliya. Waxay ku doodayaan inuu Pakistan siinayo door joogto ah oo ay ku leedahay gaarista go’aannada muhiimka ah ee ku saabsan ciidanka badda Soomaaliya. Sannad kasta, guddigu wuxuu gacan ka geysan karaa go’aaminta sida loo tababarayo saraakiisha Soomaalida, waxa ay noqonayaan shuruucda iyo habraacyada rasmiga ah ee ciidanka badda, sida loo dayactirayo maraakiibta, iyo sida loo abaabulayo roondooyinka badda.
Warbaahinta India waxay sheegtay in marka ay arrintani soo noqnoqoto sannad kasta, ay qaabeyn karto dhaqanka, fikirka, iyo nidaamyada maalinlaha ah ee ciidanka badda. Sida ay u arkaan, tani waxay ka dhigan tahay in Pakistan aysan kaliya tababari doonin Soomaaliya, balse ay gacan ka geysan doonto qaabeynta sida uu u shaqeeyo ciidanka badda Soomaaliya.
Wargeyska The Sunday Guardian, oo ah warbaahin ka soo baxda India, ayaa ka digay in guddigu uu Soomaaliya ka abuuri karo nooc ka mid ah “saameyn militari oo barbar socota.” Wargeysku wuxuu sheegay in arrinta dhabta ah aysan ahayn kaliya cida tababaraysa badmaaxiinta Soomaalida. Arrintu waxay tahay: waa kuma cida go’aaminaysa waxa la dhigayo, iyo sababta.
Warbaahin kale oo Indian ah, Zee News, ayaa sheegtay in halistu ay tahay ku-tiirsanaan. Waxay ku doodaysaa in haddii tababarka, buugaagta hagista, agabka kaydka, dayactirka, iyo daryeelka maraakiibta ay dhammaan ka yimaadaan hal dal, markaas ay Soomaaliya “ku dhegeyso” dalkaas. Isbeddelka dambe wuxuu noqonayaa mid qaali ah oo adag. Zee News waxay sheegtay in JDCC ay tahay meesha ay ku-tiirsanaantani ku noqon karto mid rasmi ah, sababtoo ah waa meesha lagu ansixin doono qorshayaasha tababarka, jadwallada dayactirka, iyo qandaraasyada taageerada.
Warbaahin saddexaad, TFIpost, ayaa heshiiska u aragta si ka ballaaran oo istiraatiiji ah. Waxay sheegtay in Pakistan ay doorkan Soomaaliya uga faa’iideysan karto inay kula socoto oo ay ku qaabeyso dhaq-dhaqaaqyada ka jira biyaha ku wajahan marinka Bab el-Mandeb — oo ah waddo badeed muhiim u ah ganacsiga iyo tamarta India.
Warbixinnada India ayaa sidoo kale tilmaamaya in Pakistan aysan ahayn saaxiibka kaliya ee ajnabiga ah ee jooga Soomaaliya.
Turkey wuxuu horay Soomaaliya uga waday mid ka mid ah barnaamijyada tababar ee shisheeye ee ugu waaweyn, wuxuuna ballaariyay doorkiisa sannadkii 2024, oo ay ku jirto taageerada dhinaca badda. Zee News waxay sheegtay in tani ay abuurayso dhibaato ah “laba taageere, hal ciidan bad”: oo ah laba dal oo kala duwan oo tababaraya islamarkaana qalabeeynaya isku ciidan bad. Taasi waxay keeni kartaa nidaamyo iska hor imanaya, qalab isku dhex jira, iyo jahawareer dambe marka ay Soomaaliya isku daydo inay la shaqeyso saaxiibbo kale, oo ay ku jirto India.
Faallooyinka qaar ee India ayaa sidoo kale doorka Pakistan la xiriiriya China. Warbaahinta Asian Lite ayaa sheegtay in hababka iyo heerarka loo isticmaalo dhoollatusyada badda ee China iyo Pakistan ee “Sea Guardian” ay inta badan raacaan tababarayaasha Pakistan.
Welwelka halkan ka jira ayaa ah in Soomaaliya ay si tartiib ah u qaadan karto nidaamyo u eg kuwa China — ma aha inay martigeliso saldhig Shiineys ah, balse iyadoo loo marinayo barnaamijyada tababarka, buugaagta hagista, iyo silsiladaha agabka kaydka. Falanqeeyayaasha India waxay sheegeen in taasi ay adkeyn karto wada-shaqeynta mustaqbalka ee lala yeesho India, sida roondooyinka la-dagaallanka burcad-badeedda.
Dowladda India si rasmi ah ugama aysan mudaharaadin heshiiskan. Haatan, welwelkan wuxuu ka imaanayaa warbaahinta India iyo faalleeyayaasha amniga, ee kama imaanayo Wasaaradda Arrimaha Dibedda ee India.
Soomaaliya waxay sheegtay in heshiisku uu ku saabsan yahay madax-bannaani iyo awood-dhisid. Laakiin falanqeeyayaashu waxay sheegeen in Soomaaliya ay u baahan doonto dammaanad qaadyo adag si ay xakamaynta u sii haysato.
Talooyinka la soo jeediyay waxaa ka mid ah: in la daabaco ajandayaasha iyo qodobbada kulammada guddiga, in faahfaahinta iibka lala wadaago baarlamaanka, iyo in loo oggolaado goobjoogayaal dhex-dhexaad ah inay ka qayb galaan si loo hubiyo in ciidanka badda Soomaaliya uusan “ku xirmin” hal shirkad oo keliya oo ajnabi ah.
Marka la soo koobo, warbaahinta India waxay sheegtay in halistu ay tahay in guddiga cusub ee wadajirka ah uu si aamusan Pakistan “kaga siin karo kursi” gudaha ciidanka badda Soomaaliya xilli dib loo dhisayo. Waxay ku doodayaan in waxa ka dhaca guddigaas ay go’aamin doonaan heerka ay gaarsiisan tahay halistaas.