MUQDISHO, Soomaaliya — Gudaha hoolalka qurxoon ee magaalada Washington, D.C., waxaa si habsami leh uga socda olole abaabulan oo si xeeladaysan loo maalgeliyey, kaasoo looga gol leeyahay in lagu burburiyo Jamhuuriyadda Soomaaliya.

Warbixin ay dhowaan daabacday Caasimada Online ayaa daaha ka rogtay mashruuc malaayiin dollar ah oo ololayn (lobbying) ah, kaasoo ay maalgelisay dowladda Imaaraatka Carabta, ayna fulinayso shirkadda awoodda badan ee FGS Global, iyadoo la hiigsanayo hal ujeeddo oo qura, taasoo ah mid wax burburinaysa: sharciyeynta gooni-isu-taagga Somaliland.

Duullaankan dibadda ah ee lagu soo qaaday madax-bannaanideena qaran waa mid dhiirran. Hase yeeshee, halista ugu weyn ma ahan damaca Abu Dhabi ama dhagarta ololeeyayaasheeda, balse waxay ku jirtaa curyaannimada masiibada ah ee haysata Muqdisho.

Aamusnaanta Dowladda Federaalka Soomaaliya iyo ka-gaabinta aqoonyahankeenna waxay ka dhigan tahay dhaawac aan isu-geysannay oo ka xanuun badan shirqool kasta oo shisheeye. Waxay taagan yihiin iyagoo eeganaya mustaqbalka dalkeenna oo lagu xaraashayo cidda lacagta ugu badan bixisa.

Naqshadda kala-qeybinta

Kani ma ahan dhaq-dhaqaaq madax-bannaani-doon ah oo si dabiici ah ku yimid; waa afduub shirkadeed oo lagu hayo masiir ummadeed. Maalgelinta istiraatiijiga ah ee Imaaraatku ku sameeyey dekedda Berbera ee Somaliland ayaa hadda lagu xoojinayaa weerar siyaasadeed oo dhanka Galbeedka ah.

Aduun dhan malaayiin dollar oo ay siisay shirkadda FGS Global, ayay Abu Dhabi ku iibsatay sharciyad, iyadoo kursi uga iibinaysa wakiilkeeda gobolka miisaska wargeysyada caanka ah sida Wall Street Journal, New York Times, The Economist, The Daily Telegraph, Bloomberg, iyo Washington Post, oo dhammaantood daabacaya sheekooyin liidaya Soomaaliya, sare na u qaaday sumcadda maamulka Somaliland.

Abu Dhabi waxay qoratay sheekooyin iyada u daneynaya oo ay ka heshay xarumo cilmi-baaris oo saameyn leh sida Hudson Institute iyo Atlantic Council, kuwaasoo hadda u suuq-geynaya kala-goynta Soomaaliya inay tahay “fursad naadir ah” oo u furan danaha Mareykanka.

Mishiinkan saamaynta leh ee sida wanaagsan loo habeeyey wuxuu u abuurayaa xaqiiqo aan jirin siyaasad-dejiyeyaasha reer Galbeedka. Wuxuu iibinayaa sawir la sifeeyey oo ah Somaliland deggan, iyadoo si bareer ah loogu barbar-dhigayo halganka adag ee Soomaaliya inteeda kale.

Keliya ololayn ma samaynayaan; iyaga ayaa qoraya sheekada rasmiga ah, iyagoo hubinaya in aragtida keliya ee gaarta go’aan-gaarayaasha adduunka ugu awoodda badan ay tahay tan u adeegaysa ajandahooda istiraatiijiga ah iyo kan maaliyadeed.

Mas’uuliyad-darro ka jirta caasimadda

Markii ay soo ifbaxday halistan jiritaanka ah, jawaabta ka timid Dowladda Federaalka Soomaaliya waxay noqotay mid isku wada mid ah oo ah heerka ugu hooseeya ee karti-darro. Aaway weerar-celiskii istiraatiijiga ahaa? Aaway ololihii diblomaasiyadeed ee adkaa ee si wanaagsan loo maalgeliyey si loo difaaco xurmada xuduudaheena?

Iyadoo askarteennu dhiiggooda u daadinayaan difaaca dhulkeenna si ay uga ilaaliyaan xagjiriinta, ayaa madax-bannaanideenii si diblomaasiyadeed looga adkaanayaa oo Washington lagu iibinayaa.

Waajibka koowaad ee dowlad kasta waa inay ilaaliso midnimada dalka. Waajibkani kuma eka goobaha dagaalka; waxaa lagu dagaallamaa oo lagu kala guuleystaa boggaga ra’yiga ee wargeysyada, fagaarayaasha siyaasadda, iyo qolalka dambe ee diblomaasiyadda caalamiga ah.

Ayadoo la gaabineysa inay si dhab ah uga hortagto ololahan gooni-goosadka ah, Muqdisho ma waddo siyaasad-dejintii dowladnimo; waxay maamulaysaa hoos-u-dhac maareysan. Go’aan la’aantani waa ka-tagidda mas’uuliyaddii ugu muhiimsanayd, taasoo u oggolaanaysa olole xiriirka dadweynaha (PR campaign) oo uu wado maamul-goboleed inuu uga sare maro codka dal madax-bannaan masraxa caalamka.

Aamusnaanta aqoonyahanka

Sidoo kale waxaa dembiga qeyb ku leh aqoonyahanka, culimada jaamacadeed, iyo mufakiriinta Soomaaliyeed. Tartan asal ahaan ah dagaal afkaareed, aamusnaantoodu waa musiibo qaran. Dalkeenna waxaa Alle ku manaystay taariikhyahanno, qareenno, iyo dhaqaaleyahanno caqli badan oo leh awood aqooneed oo ay ugu burburin karaan doodaha ololeeyayaasha mid mid. Hase yeeshee, hubkaas aqooneed weli waa mid xiran.

Aaway difaacii aqooneed ee ka hortagi lahaa suntaan siyaasadeed? Aaway qoraalladii cilmiyeysnaa ee xogta ku dhisnaa ee loo gudbin lahaa isla xarumihii cilmi-baarista ee la laaluushay? Aaway maqaalladii fiiro-gaarka lahaa ee difaacayay daruurnimada sharci, taariikheed, iyo dhaqaale ee midnimadeenna?

Kani ma ahan xilli dhex-dhexaadnimo aqooneed loo baahan yahay; waa xilli loo baahan yahay aqoon-yahannimo waddaninimo ku dheehan tahay. Ka-qaybgal la’aantooda dagaalkan waa gef ay ka galeen doorkoodii ahaa ilaaliyeyaasha wacyiga qaran.

Baaq qaran oo ficil ku yeeraya

Xaqiiqadan murugada leh ma ahan baroor-diiq, balse waa baaq ficil. Dagaalka loogu jiro midnimada Soomaaliya waa in lagu qaadaa dareen, xirfad, iyo go’aan istiraatiiji ah oo la mid ah kan ay muujiyeen cadowgeenna.

Marka hore, Dowladda Federaalka Soomaaliya waa inay ka soo kacdo hurdada oo ay qaaddo weerar-celin diblomaasiyadeed iyo mid aqooneed. Tani waxay u baahan tahay maalgashi degdeg ah oo la taaban karo oo lagu sameeyo wakiillo xirfad leh oo fadhiya caasimadaha muhiimka ah si ay si hagar la’aan ah ugu doodaan qaddiyaddeena.

Marka labaad, aqoonyahankeenna iyo mufakiriinteennu waa inay ka jawaabaan baaqa. Waa inay samaystaan isbahaysi mideysan si ay u soo ceshtaan sheekada, iyagoo la falgala warbaahinta caalamka iyo goobaha siyaasadda si ay u soo bandhigaan dood aan la dafiri karin oo caddeymo ku dhisan oo ku saabsan Soomaaliya mideysan oo barwaaqo ah.

Ugu dambayn, qurba-joogta iyo warbaahinta Soomaaliyeed waa in loo abaabulo si ay u noqdaan awood caalami ah. Waa inaan isticmaalnaa masrax kasta si aan u kashifno danaha shisheeye ee horseedaya kala-qaybintan iyo inaan isu keenno taageero caalami ah oo isku mid ah oo loogu hiilinayo madax-bannaanideenna.

Dagaalka lagu badbaadinayo nafta qarankeena laguma dagaallamayo qoryo, ee waxaa lagu dagaallamayaa sheekooyin. Cadowgeennu waa kuwo nidaamsan, maalgelin haysta, oo go’aan leh. Waa inaan loollankooda kaga hortagno rabitaan qaran oo mideysan oo aan leexleexad lahayn. Taariikhdu ma cafiyi doonto jiilkii oggolaaday in dalkoodu lumo, mana ahan dagaal hubaysan, laakiin waa dagaal afka ah oo ay diideen inay galaan.

Guddiga tifaftirka Caasimada Online