Muqdisho (Caasimada Online) — Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa u muuqda inuu guul ku meel gaar ah ka gaaray siyaasiyiinta ka soo horjeeda, ka dib markii ay hoggaamiyeyaasha mucaaradku si lama filaan ah ay mar kale u baajiyeen banaanbaxyo qorsheysnaa oo ka dhici lahaa Muqdisho toddobaadkan.
Go’aankan ayaa dejiyey cabsidii laga qabay qalalaase ka dhaca caasimadda, balse waxa uusan meesha ka saarin xiisad hoose oo weli taagan.
Banaanbaxyada, oo loo qorsheeyey inay dhacaan maalintii Khamiista, waxaa soo qabanqaabiyey Madasha Samatabixinta Qaran, oo ah isbahaysi ay ku mideysan yihiin madaxweyneyaal hore, ra’iisul wasaareyaal hore, iyo xildhibaanno, kuwaasoo ku eedeeya dowladda inay adeegsatay awood xad-dhaaf ah oo ay iska indha tirtay dhibaatada haysata dadka laga barakiciyey dhulalka danta guud.
Muuqaal la faafiyey maalintii Talaadada, ayuu ra’iisul wasaarihii hore Xasan Cali Kheyre, oo ka tirsan Madasha, wuxuu ugu baaqay muwaadiniinta inay dhigaan isu soo baxyo nabdoon 9-ka Oktoobar si ay uga mudaaharaadaan wax uu ugu yeeray “naxariis darrada mas’uuliyiinta dowladda” ee ku lug leh duminta deegaannada aan rasmiga ahayn.
Dowladda ayaa ku marmarsiyootay duminta inay qayb ka tahay dadaal lagu soo celinayo dhul dan guud ah oo si sharci darro ah loo deggenaa tan iyo burburkii dowladdii dhexe ee 1991-kii. Laakiin dadka dhaliila ayaa sheegaya in barakicinta si liidata loo maareeyay, taasoo sababtay in kumanaan qof ay guri la’aan ku noqdaan duleedka Muqdisho.
Saameyntii Madasha oo hoos u dhacaysa
Xilli ay magaaladu isu diyaarinaysay isku dhacyo suurtagal ah, ayaa hoggaamiyeyaasha Madasha waxay habeenimadii Arbacada la kulmeen saraakiil sare oo ka tirsan booliska. Waxay isku raaceen in la hakiyo banaanbaxyada, iyagoo sabab uga dhigay walaac dhinaca ammaanka ah.
“Waxaan saraakiisha amniga isku afgarannay inaan qorsheyno isu soo bax nabdoon oo lagu muujinayo tabashooyinka, kaasoo loo marayo qaab dammaanad qaadaya amniga magaalada iyo badqabka dadka banaanbaxaya,” ayuu xildhibaan Cabdiraxmaan Cabdishakuur, oo ka mid ahaa qaban-qaabiyeyaasha dibadbaxa, u sheegay warbaahinta.
Go’aankaasi wuxuu si wax ku ool ah u baajiyey iska hor imaad halis ugu jiray inuu ku fido waddooyinka, wuxuuna Madaxweyne Xasan Sheekh u oggolaaday inuu muujiyo awood deggan. Madaxweynaha ayaa markii dambe kooxda mucaaradka ku tilmaamay mid jiho la’aan ah, isagoo shacabka uga digay waxa uu ugu yeeray “ujeeddooyinkooda shaki gelinta leh.”
Madasha Samatabixinta waxay mar isu soo bandhigtay inay tahay beddel siyaasadeed oo awood leh, iyadoo isu keentay shakhsiyaad saameyn leh sida madaxweynihii hore Shariif Sheekh Axmed, iyo ra’iisul wasaareyaashii hore Kheyre, Cabdi Faarax Shirdoon, Maxamed Xuseen Rooble, iyo xildhibaan Cabdiraxmaan Cabdishakuur.
Laakiin khilaafaadyo gudaha ah iyo istaraatiijiyad cad oo aan jirin ayaa wiiqay awooddeeda. Banaanbaxii la baajiyey — oo markii hore loo arkayay awood muujin — ayaa taa beddelkeeda bannaanka soo dhigay dhibaatada Madasha ka haysata abaabulka ka dhanka ah dowlad adkeysatay gacan ku haynta amniga iyo hay’adaha dalka.
Dhaqdhaqaaqyo ka baxsan Muqdisho
Xilli ay dadaalladii mucaaradku ku fashilmeen caasimadda, Madaxweyne Xasan Sheekh wuxuu ku jiray dhaq-dhaqaaqyo siyaasadeed oo hoose oo uu ka waday jiho kale — dowlad-goboleedka Jubaland, oo uu hoggaamiyo Axmed Maxamed Islaam (Madoobe).
Madaxweyne Xasan ayaa toddobaadkii hore u safray Kismaayo si uu wadahadallo ula yeesho Madoobe, oo ay dowladda federaalku ku eedeysay inuu diiday inuu u hoggaansamo tilmaamihii doorashooyinka heer qaran.
Ilo wareedyo ku dhow madaxtooyada ayaa sheegay in Madaxweyne Xasan uu Ra’iisul Wasaare Xamza Cabdi Barre iyo Wasiirka Arrimaha Gudaha Cali Xoosh u xil-saaray inay deraasadeeyaan qorsheyaal lagu dhisayo maamul “Jubaland cusub” ah oo daacad u ah Muqdisho.
Laba shakhsi — Senator Cabdullaahi Sheekh Ismaaciil (Fartaag) iyo Cabdirashiid Cabdinuur Janan — ayaa sida la sheegay inay noqon karaan musharraxiin suurtagal ah oo hoggaamin kara maamulkaas. Laakiin Maxamed Xuseen Isaaq, guddoomiyaha gobolka Gedo ahna xulafada Axmed Madoobe, ayaa ku gooddiyey inuu ka hor istaagi doono faragelin kasta oo uga timaadda dowladda federaalka.
“Jubaland waxaa ka jira maamul dhisan oo uu hoggaamiyo Axmed Madoobe, mana jirto sinaba aan ku aqbali karno wax kasta oo ay Muqdisho nagu soo qasabto,” ayuu Isaaq u sheegay warbaahinta maxalliga ah toddobaadkan.
Falanqeeyeyaasha ayaa sheegaya in tallaabooyinkii u dambeeyay ee Madaxweyne Xasan — oo ay ka mid yihiin joojinta dardartii mucaaradka ee Muqdisho iyo sahaminta isbahaysiyo siyaasadeed oo cusub oo laga sameeyo Jubaland — ay muujinayaan sida uu usii kordhayo awoodda uu ku leeyahay fagaaraha siyaasadeed ee Soomaaliya ee is-bedbeddelka badan.
Si kastaba ha ahaatee, waxay ka digayaan in guulahiisa ay noqon karaan kuwa aan waareyn. Tabashooyinkii hurinayay carada mucaaradka ayaan weli xal loo helin, hoggaamiyeyaasha maamul-goboleedyaduna waxay weli loollan kula jiraan awoodda dowladda federaalka.
Hase yeeshee, xilligan la joogo, Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud wuxuu hakiyey horumarkii mucaaradkiisa — haddii uusan weli gaarin guushii kama dambaysta ahayd.