Muqdisho (Caasimada Online) – Kooxda al-Shabaab ee Soomaaliya ayaa sii wadda inay maamusho mid ka mid ah dhaqaalaha jabhadeed ee adduunka ugu faa’iidada badan, iyadoo soo saarta lacag u dhaxaysa $100 milyan ilaa $200 milyan sanadkii, inkastoo ay la kulmeyso cadaadis joogto ah oo dhinaca milateriga iyo maaliyadda ah, sida lagu sheegay cilmi-baaris cusub.

Kooxdan Islaamiga ah, oo ah laanta al-Qaacida ee ugu awoodda badan Afrika, ayaa samaysatay nidaam dakhli oo kala duwan oo adkeysi leh, kaasoo la tartamaya awoodda maaliyadeed ee dawladda Soomaaliya lafteeda, sida lagu sheegay qiimayntii ugu dambaysay ee Xarunta La-dagaallanka Argagixisada (CTC) ee Machadka Militariga Mareykanka ee West Point.

Dakhliga al-Shabab wuxuu salka ku hayaa canshuuro qasab ah, baad, tahriibin, lacagaha madax-furashada, iyo lacag-dhaqid. Nidaamkeeda canshuuraha, oo laga soo minguuriyay hab-dhaqanka dawladnimo, ayaa si qoto dheer u gaaray suuqyada rasmiga ah iyo kuwa aan rasmiga ahayn ee Soomaaliya.

Ganacsiyada ku yaal Muqdisho iyo magaalooyinka kale ee ay dawladdu maamusho ayaa lagu qasbaa inay bixiyaan lacago baad ah, halka ganacsatada, beeralayda, iyo darawallada baabuurta ee deegaannada miyiga ah lagu waajibiyo inay bixiyaan sakooyin ay ka qaadaan isbaarooyinka. Sidoo kale, kooxdu waxay faa’iido ka heshaa ganacsiga dhuxusha ee sharci-darrada ah, ka ganacsiga xoolaha, iyo badeecadaha sharci-darrada ah ee dalka la soo geliyo.

“Al-Shabab waxay si qoto dheer ugu dhex milantay qaab-dhismeedka dhaqaalaha Soomaaliya, iyadoo abuurtay dawlad hoosaad dakhli ka soo ururisa fariisimaheeda miyiga iyo xarumaha magaalooyinka labadaba,” ayaa lagu yiri warbixinta CTC.

Cadaadiska la-dagaallanka argagixisada

Washington iyo xulafadeeda ayaa xoojiyay dadaallada lagu wiiqayo ilaha dhaqaale ee kooxda. Taliska Mareykanka ee Afrika (U.S. Africa Command – AFRICOM) ayaa sanadkan Soomaaliya ka fuliyay 81 duqeynood, halka ciidamada Soomaaliyeed ay qaadeen howl-gallo dhulka ah oo ka socda gobollada dhexe iyo kuwa koonfureed.

Bishii Abriil, Mareykanka iyo Xarunta Bartilmaameedsiga Maalgelinta Argagixisada ee fadhigeedu yahay Khaliijka ayaa cunaqabatayn saaray 15 qof oo maalgeliyeyaal iyo howl-wadeenno u ah al-Shabab, iyagoo ku eedeeyay inay sii wadaan shabakadaha kooxda.

Si kastaba ha ahaatee, hab-dhismeedka dhaqaale ee kooxda ayaa muujiyay adkeysi la yaab leh. Nidaamkeeda dakhli-ururinta ee baahsan ayaa sii shaqeeya xitaa marka cunaqabatayn lagu soo rogo ama la dilo madaxda sare, taasoo dammaanad qaadaysa qulqul joogto ah oo dhaqaale ah si ay u sii waddo jabhadeeda.

Sanadkii la soo dhaafay, hay’adaha Soomaaliya laftoodu waxay adkeeyeen kormeerka ay hayaan. Bangiga Dhexe ee Soomaaliya wuxuu soo saaray sharciyo cusub oo ku saabsan shabakadaha xawilaadda lacagaha, isagoo ku waajibinaya xawaaladaha inay iska diiwaan geliyaan qaab-dhismeedka la cusboonaysiiyay ee dalka ee La-dagaallanka Lacag-dhaqidda iyo Maalgelinta Argagixisada (AML/CFT).

Xarunta Warbixinta Maaliyadeed (FRC), oo ah hay’adda sirdoonka maaliyadeed ee madaxa-bannaan ee Soomaaliya, ayaa howl-gallo wadajir ah la fulisay hay’adaha sharci-fulinta si loola socdo dhaqdhaqaaqyada lacageed ee laga shakiyo loona xayiro akoonnada lala xiriirinayo fududeeyayaasha al-Shabaab.

Laga soo bilaabo 2025, mas’uuliyiintu waxay xayireen boqollaal akoon oo ay lahaayeen dad looga shakisan yahay inay yihiin canshuur-ururiyeyaal iyo dhex-dhexaadiyeyaal ka howlgala inta u dhaxaysa Muqdisho, Kismaayo, iyo Baydhabo.

Xafiiska Xeer Ilaaliyaha Guud ee Qaranka iyo Maxkamadda Gobolka Banaadir ayaa sidoo kale bilaabay dacwado ka dhan ah maalgelinta argagixisada, taasoo noqonaysa mid ka mid ah tillaabooyinkii ugu muhiimsanaa ee ay qaadeen hay’adaha Soomaalida si loo ceejiyo isha dhaqaale ee maleeshiyaadka.

Tiir-dhexaadka shabakadda caalamiga ah ee al-Qaacida

Inkastoo ay jiraan cadaadisyadan, al-Shabaab waxay weli tahay mid ka mid ah laamaha al-Qaacida ee ugu saamaynta badan uguna awoodda badan dhinaca dhaqaalaha. Kooxdu waxay haysataa inta u dhaxaysa 10,000 ilaa 18,000 oo dagaallame, waxay bixisaa mushaar joogto ah, waxayna maalgelisaa adeegyo u eg kuwa dawliga ah oo ay ka bixiso deegaannada ay maamusho, taasoo xoojinaysa sharciyaddeeda qaar ka mid ah bulshooyinka deegaanka dhexdeeda.

Awooddeeda dhaqaale waxay u suurtagelisaa inay soo iibsato hub, qorato dagaallamayaal cusub, ayna sii haysato saamaynteeda gobolka, taasoo ay ku jiraan weerarro ay ka fuliso Kenya iyo xiriirka ay la leedahay fallaagada Xuutiyiinta ee Yemen, kuwaasoo la sheegay inay siiyeen tababar iyo hub, iyagoo isku dhaafsanaya howl-gallo dhinaca badda ah.

Warbixinta CTC waxay ku soo gabagabaynaysaa in kasta oo hoggaanka dhexe ee al-Qaacida uu daciifay, haddana ay laamaheeda Afrika – gaar ahaan al-Shabab ee Soomaaliya iyo Jama’at Nusrat al-Islam wal-Muslimin (JNIM) ee gobolka Saaxil – ay hadda yihiin tiir-dhexaadka howl-gallada caalamiga ah ee shabakadda.

“Soomaaliya dhexdeeda, awoodda ay maleeshiyadu u leedahay inay si baaxad leh lacag u ururiso una isticmaasho waxay maalgelinta ka dhigtay tiir-dhexaad u ah dadaalkooda dagaal,” ayaa lagu yiri warbixinta.

Kormeerayaasha caalamiga ah ayaa ka digaya in dakhliga al-Shabaab uu la tartamo ama xitaa ka bato dakhliga canshuuraha gudaha ee dawladda Soomaaliya, taasoo hoosta ka xariiqaysa baaxadda caqabadda haysata Muqdisho. Ganacsatadu waxay inta badan u arkaan inay u fududahay inay lacag siiyaan maleeshiyaadka halkii ay wajihi lahaayeen aargoosi, taasina waxay sii xoojinaysaa gacan-sarraynta dhaqaale ee al-Shabaab.

In kasta oo kooxda Dowladda Islaamiga ah (Daacish) ay soo jiidatay dareenka caalamka sannadihii dambe, falanqeeyayaashu waxay xusayaan in adkeysiga dhaqaale ee al-Shabaab uu ka dhigayo mid ka mid ah laamaha al-Qaeda ee ugu khatarta badan adduunka.

“Lacagtu waa oksijiinka ay ku neefsato jabhaddan,” ayaa lagu xusay warbixinta CTC. “Inta ay al-Shabab haysato shabakadaheeda canshuuraha iyo baad-qaadista, Soomaaliya way ku adkaan doontaa inay nabadgelyo sugto.”