Muqdisho (Caasimada Online) – Soomaaliya ayaa si kulul u cambaaraysay weerar gantaallo ah oo ay Iiraan xalay ku qaadday Saldhigga Al-Udeid ee dalka Qatar oo xarun u ah ciidamada Mareykanka, iyadoo ku tilmaantay weerarkaas mid ku xadgudbaya sharciga caalamiga ah khatarna ku ah xasilloonida gobolka.
War-saxaafadeed la soo saaray saacado kaddib dhacdadaas, ayay Soomaaliya “taageero buuxda” u muujisay dawladda Qatar, waxayna mar kale ku celisay sida ay u garab taagan tahay madaxbannaanida, midnimada dhuleed, iyo amniga qarannimo ee dalkaasi.
“Soomaaliya waxay si adag uga go’an tahay nidaam caalami ah oo ku dhisan sharci, kaasoo ku qotoma ixtiraamka madaxbannaanida dalalka, xuduudaha aan la taaban karin, iyo in khilaafaadka lagu xalliyo si nabad ah,” ayaa lagu yiri qoraalka Wasaaradda Arrimaha Dibedda.
Dawladda Soomaaliya waxay ku boorrisay dhammaan dhinacyada inay muujiyaan is-xakameyn, waxayna adkaysay muhiimadda wada-hadalka si looga hortago xiisad hor leh oo ka dhalata gobolka.
Iiraan ayaa gantaallo dhowr ah oo nooca ballistic-ga ah ku garaacday Saldhigga Cirka ee Al-Udeid, oo ah saldhigga ugu weyn ee ciidanka Mareykanka ku leeyihiin Bariga Dhexe, kuna yaal koonfur-galbeed ee magaalada Dooxa. Tehran waxay weerarkan—oo loogu magac daray “Ballanqaadkii Guusha”—ku sheegtay jawaab si taxaddar leh loo miisaamay oo ka dhalatay duqeymo cirka ah oo uu Mareykanku dhowaan ku beegsaday xarumaha Nukliyeerka ee Iiraan.
Ciidanka Ilaalada Kacaanka Iiraan ayaa sheegtay in weerarku uu la mid ahaa tirada bambooyinkii lagu isticmaalay duqeyntii Mareykanka, taasoo ay ku macneeyeen “aargudasho is le’eg” oo aan looga gol lahayn in xaaladda lagu sii huriyo.
Sida ay sheegeen saraakiisha Iiraaniyiinta, weerarka waxaa loo qorsheeyay in looga fogaado khasaare soo gaara dadka rayidka ah, waxaana ka horreeyay digniino kooban oo si hoose loola wadaagay qaar ka mid ah dhinacyada gobolka.
Saraakiisha Qatar iyo kuwa Mareykanka ayaa xaqiijiyay in hababka difaaca cirka ee ay iska kaashadaan ay qabteen dhammaan gantaalladii soo socday. Lama soo sheegin wax khasaare nafeed ama mid maaliyadeed ah.
Wasaaradda Arrimaha Dibedda ee Qatar ayaa weerarka ku tilmaantay “xadgudub bareer ah” oo lagu sameeyay madaxbannaanideeda iyo sharciga caalamiga ah, waxayna carrabka ku adkaysay inay u madaxbannaan tahay xaqa ay uga jawaabeyso si waafaqsan khatarta ka dhalatay.
Wasaaradda Difaaca ee Mareykanka ayaa sheegtay in shaqaalaheeda ku sugan Al-Udeid aysan waxyeello soo gaarin, islamarkaana xaaladda si dhow loola socdo.
Digniinaha Iiraan ka dib, dalka Qadar wuxuu si ku-meel-gaar ah hawadiisa uga xiray duulimaadyada rayidka ah, waxaana dhowr waddan oo Khaliijka ah—oo ay ku jiraan Baxreyn, Imaaraadka Carabta, iyo Kuweyt—ay hakiyeen duulimaadyadoodii si ay uga taxadaraan. Dhawaqa gantaallo la iska qabanayo ayaa laga maqlayay hawada Dooxa, taasoo cabsi ku abuurtay dadweynaha deegaanka.
Shirkadaha diyaaradaha ayaa duulimaadyadoodii u weeciyay meelo ka baxsan marinnada hawada ee saameyntu ka jirtay, taasoo keentay dib-u-dhac ku yimid safarradii gobolka oo dhan.
Saldhigga Al-Udeid wuxuu muddo dheer ahaa laf-dhabarta hawlgallada milateri ee Mareykanka ee Bariga Dhexe. Waxaa lagu dhisay heshiis iskaashi difaac oo dhex maray Mareykanka iyo Qadar sanadkii 1996-kii, waxaana ku sugan in ka badan 10,000 oo askari oo isugu jira Mareykan iyo ciidamo isbahaysi, sidoo kalena wuxuu xarun u yahay taliska hore ee Taliska Dhexe ee Ciidanka Mareykanka (U.S. Central Command – CENTCOM).
Saldhiggu wuxuu taageeraa hawlgallada cirka ee ka socda Ciraaq, Suuriya, iyo Afghanistan, wuxuuna kaalin muhiim ah oo saadka ah ka qaataa qorsheynta milateri ee gobolka.
Marka la eego muhiimaddiisa istiraatiijiyadeed, falanqeeyayaashu waxay weerarka u arkaan is-muujin ka timid Tehran oo aan looga dan lahayn in lagu geysto khasaare baaxad leh.
Weerarkan Iiraan wuxuu jawaab toos ah u yahay weerarkii dhammaadkii usbuucii la soo dhaafay, kaasoo la sheegay in lagu garaacay xarumaha Nukliyeerka Iiraan ee ku yaal Natanz, Fordow, iyo Isfahan iyadoo la isticmaalayo bambooyin casri ah oo loogu talagalay burburinta dhufaysyada dhulka hoostiisa ah.
Isla mar ahaantaana, Israa’iil waxay kordhisay weerarrada ay ku beegsaneyso bartilmaameedyo lala xiriiriyo Iiraan oo ku yaal Suuriya iyo Ciraaq, taasoo sii hurinaysa xiisadda. Sidoo kale, diyaaradaha aan duuliyaha lahayn ee Israa’iil ayaa la soo sheegayaa inay duqeeyeen Xabsiga Evin ee magaalada Tehran, iyagoo beegsanayay xubno sare oo ka tirsan Ilaalada Kacaanka.
Iyadoo ay sii kordhayso khatarta ah in xisaab-xumo dhacdo, ilo diblomaasiyadeed ayaa ka digay in gobolku uu si tartiib tartiib ah ugu sii siqayo colaad hubaysan oo baahda.