Hargeysa (Caasimada Online) – Somaliland ayaa ugu baaqday Dowladda Federaalka Soomaaliya in si deg deg ah ay ugu wareejiso 25 maxbuus oo laga qaaday magaalada Laascaanood Guddiga Caalamiga ah ee Laanqayrta Cas (ICRC), iyadoo ku eedeysay dowladda federaalka inay jebisay xeerarka caalamiga ah ee bini’aadannimada isla markaana u adeegsatay maxaabiista ujeeddooyin siyaasadeed.
Bayaan kasoo baxay Wasaaradda Caddaaladda ee Somaliland ayaa ku tilmaamay raridda maxaabiista ee loo qaaday Muqdisho mid “afduub sharci-darro ah” iyo jabin dhanka Sharciga Saddexaad ee Heshiiska Geneva ee 1949-kii. Wasaaraddu waxay si gaar ah u xustay qodobbada 12-aad iyo 118-aad, kuwaasoo mamnuucaya adeegsiga maxaabiis dagaal si loogu cadaadiyo ama loogu fuliyo dano siyaasadeed.
“Maxaabiista waxaa loo qaaday si qasab ah, waxaa lagu qasbay inay qaataan calanka Soomaaliya, waxaana loo adeegsaday ujeeddooyin siyaasadeed,” ayuu yiri Wasiirka Caddaaladda Somaliland, Yuusuf Axmed Yuusuf. “Waxaan ugu baaqeynaa Soomaaliya inay maxaabiistan ku wareejiso hay’adaha caalamiga ah ee u xilsaaran is-weydaarsiga maxaabiista, sida ICRC.”
25-kan maxbuus ayaa lagu qabtay dagaallo culus oo dhacay horraantii 2023, kuwaasoo u dhexeeyay ciidammada Somaliland iyo xoogagga maamulka SSC-Khaatumo ee magaalada Laascaanood. Sii deyntooda toddobaadkii hore ayaa timid xilli uu Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya, Xamsa Cabdi Barre, uu booqasho taariikhi ah ku tegay Laascaanood—taasoo ahayd tii ugu horreysay ee uu ra’iisul wasaare xil haya ku tago magaalada muddo 50 sano ka badan.
Maamulka SSC-Khaatumo ayaa u soo bandhigay sii deynta maxaabiista inay ahayd “tilmaan nabadeed,” halka mas’uuliyiinta Soomaaliya ay ku tilmaameen qeyb ka mid ah dadaallada dib-u-heshiisiinta.
Wasiirka Caddaaladda Soomaaliya, Xasan Macallin, ayaa sheegay in tallaabada lagu saleeyay arrimo bani’aadannimo. “Kuwani waa muwaadiniin Soomaaliyeed oo lagu helay dagaal. Ma aha maxaabiis hadda. Waxaa la siiyay daryeel caafimaad, waxayna dib ula midoobeen qoysaskooda,” ayuu yiri.
Somaliland ayaa si buuxda u joojisay wada-hadalladii kala dhaxeeyay Dowladda Federaalka kadib aqoonsiga rasmiga ah ee ay Muqdisho siisay SSC-Khaatumo oo ay u aqoonsatay maamul-goboleed cusub, tallaabadaas oo Somaliland si adag uga soo horjeesatay. Mas’uuliyiinta Somaliland waxay sheegeen in wax wadahadal ah aysan dhicin, ayna arrintani ahayd fal sharci-darro ah oo lagu wiiqayo madaxbannaanida Somaliland.
“Wax wadahadal ah oo dhacay ma jirin. Tani waa arrin siyaasadaysan oo jebineysa xeerarka caalamiga ah iyo xuquuqda muwaadiniinta Somaliland,” ayuu yiri Wasiirka Warfaafinta, Axmed Yasiin Sheekh Cali Ayaanle.
Somaliland waxay sidoo kale ugu baaqday hay’adaha xuquuqda aadanaha ee caalamiga ah inay si dhow ula socdaan xaaladda maxaabiista, ayna la socdaan sharciyeynta wareejinta kasta oo mustaqbalka dhacda.
“Dowladda Somaliland waxay ka go’an tahay in is-weydaarsiga maxaabiista uu noqdo mid daahfuran, sharciyeysan, kana turjumaya xeerarka caalamiga ah,” ayaa lagu yiri bayaanka.