Berbera (Caasimada Online) – Biyaha istiraatiijiga ah ee ku hareereysan Geeska Afrika iyo Jasiiradda Carabta, dowladda Imaaraatka Carabta ayaa si xooggan u ballaarisay shabakad saldhigyo militari iyo kuwa sirdoon ah, iyadoo abuuraysa silsilad adag oo ay kaga arriminayso mid ka mid ah marinnada maraakiibta ee adduunka ugu muhiimsan.

Sida ay qortay Middle East Eye, In kasta oo shabakaddan ay ka kooban tahay jasiiradaha Suqadara ee Yemen ilaa marin-biyoodka Baab al-Mandab, haddana saldhigyadeeda ugu muhiimsan uguna shaqada badan waxay ku yaallaan xeebaha Soomaaliya, gaar ahaan deegaannada Puntland iyo Somaliland.

Saldhigyadan Soomaaliya ku yaalla ayaa laf-dhabar u ah damaca ballaaran ee Imaaraatka, waxayna u adeegayaan sidii ay awooddeeda ugu fidin lahayd guud ahaan Geeska Afrika, si toos ahna shidaal ugu shubayaan colaadda ka socota Suudaan.

Istiraatiijiyadda guud ee Imaaraatka ayaa ku dhisan inay ka faa’iideysato awooddeeda maaliyadeed ee baaxadda leh iyo saameynteeda diblomaasiyadeed si ay u cago-dhigato dalal jilicsan ama aan dowladahoodu si buuxda u shaqeynin. Ballaarintan, oo lagu fulinayo iyadoo si dhow loola shaqeynayo xulafada ay ka mid yihiin Mareykanka iyo Israel, ayaa xawaareysay tan iyo weerarradii 7-dii Oktoobar iyo dagaalkii xigay ee ka qarxay Marinka Gaza.

Shabakaddan saldhigyada ah—oo ku taalla jasiiradaha Yemen sida Abd al-Kuri, Samhah, iyo Mayun—waxay fududeyneysaa nidaam isku-dhafan oo sirdoon iyo difaaca gantaalaha ah, kaasoo ujeeddadiisu ugu weyn tahay la socodka maraakiibta iyo ka hortagga khataraha ka imaanaya xoogagga Xuutiyiinta ee xiriirka la leh Iran.

Si kastaba ha ahaatee, saldhigyada Imaaraatka ee ku yaalla dekedaha Soomaaliya ee Boosaaso iyo Berbera ayaa yeeshay door ka duwan kii hore oo aad u muhiim ah, kaasoo ka baxsan kormeerka badaha oo kaliya.

Hawlgallada Imaaraatka ee Soomaaliya waxaa saldhig u ah ka faa’iideysiga khilaafaadka siyaasadeed ee gudaha dalka. Iyadoo ka tallaabsanaysa dowladda federaalka ah ee Muqdisho, lana macaamishay maamul goboleedyada Puntland iyo Somaliland, ayay Abu Dhabi heshay xulafada deegaanka oo awood leh, halka ay abuurtay wax lagu tilmaamay “collaytan raagay” oo kala dhexeeya Madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud.

Habkan ayaa u oggolaanaya Imaaraatka inuu si madaxbannaan uga hawlgalo, taasoo gobolladan xeebaha ah u rogtay xarumo istiraatiiji ah oo uu ka fuliyo loollankiisa awoodeed ee gobolka.

Boosaaso: Xuddunta saadka

Magaalada Boosaaso ee Puntland, Saldhigga Cirka ee Boosaaso, oo ku dheggan garoonka diyaaradaha caalamiga ah, ayaa loo beddelay xarun militari oo casri ah oo Imaaraatku maamulo. Sawirrada dayax-gacmeedku waxay muujinayaan dhisme weyn oo ay ka mid yihiin raadaarka nooca GM-403 ee Faransiisku sameeyo ama kan Israel ee EL/M-2084, kaasoo awood u leh inuu la socdo bartilmaameedyo ka fog masaafo ka badan 400km, isla markaana daboolaya guud ahaan Gacanka Cadmeed.

Saldhiggu wuxuu ka kooban yahay bakhaarro rasaas oo si adag loo dhisay, meel u gaar ah diyaaradaha xamuulka culus, hangarro, isbitaal militari, iyo xarumo loogu talagalay Ciidanka Booliska Badda Puntland, oo markii hore lagu aasaasay taageerada Imaaraatka iyadoo lagu xadgudbayo cunaqabateynta hubka ee Qaramada Midoobay.

Intii u dhaxaysay Jannaayo 2024 iyo Jannaayo 2025, saldhigga waxaa lagu sameeyay ballaarin degdeg ah, iyadoo la dhisay saddex goobood oo cusub oo ay diyaaradaha qummaatiga u kaca ka haadaan iyo hangarro waaweyn oo qaadi kara diyaaradaha aan duuliyaha lahayn, taasoo calaamad u ah kor u qaadis weyn oo lagu sameeyay awooddiisa hawlgal.

Waxaase ugu muhiimsan, saldhigga Boosaaso inuu yahay tubada saadka ee ugu weyn ee taageerada Imaaraatku siiyo ciidamada maleeshiyada ah ee Dhaqdhaqaaqa Degdegga ah (RSF) ee ka dagaallamaya Suudaan, halkaasoo uu ka socdo dagaal sokeeye oo waxyeello ba’an geystay.

Ilo-wareedyo kala duwan oo Suudaani ah iyo kuwa diblomaasiyadeed ayaa xaqiijinaya in Boosaaso loo isticmaalo gudbinta hubka iyo rasaasta loo wado ciidanka RSF, oo uu Mareykanku ku eedeeyey inay geysteen xasuuq.

Sawirrada dayax-gacmeedka ayaa si isdaba-joog ah u qabtay diyaaradaha waaweyn ee xamuulka qaada ee noocoodu yahay IL-76 ee Ruushku sameeyo iyo kuwa C-130 Hercules ee militariga, kuwaasoo ku degan garoonka diyaaradaha. Horraantii 2024, duulimaadyadan saadka sida ayaa la sheegay inay imaan jireen laba ilaa saddex jeer maalintii; bartamihii 2025, tirada duulimaadyadu waxay degtay qiyaastii 15 jeer bishii, taasoo muujineysa jid sahay oo joogto ah oo la taaban karo.

Xiriirkan tooska ah ee ka imaanaya dhulka Soomaaliya ee ku wajahan goobaha dagaalka Suudaan ayaa ka dhigaya Boosaaso xarun lama huraan u ah siyaasadda arrimaha dibedda ee Imaaraatka ee ku dhisan faragelinta.

Berbera: Xarun istiraatiiji ah

Dhinaca galbeed ee xeebta Soomaaliya, Imaaraatku wuxuu isbahaysi istiraatiiji ah oo qoto-dheer la yeeshay Somaliland, oo ah maamul-goboleed wada dhaqdhaqaaq gooni-goosad. Sanadkii 2017, iyadoo dooneysa inay xoojiso sheegashadeeda madaxbannaanida, ayay xukuumadda Somaliland oggolaatay in magaalada dekedda ah ee Berbera laga dhiso saldhig militari oo Imaaraatku leeyahay.

Mashruucii markii hore hakadka galay ayaa si aamusan loogu beddelay xarun istiraatiiji ah oo heer sare ah. Saldhiggu wuxuu hadda leeyahay deked militari oo casri ah, meel ay ku soo xirtaan maraakiibta biyaha-dheer, iyo dhabbe diyaaraduhu ku ordaan oo dhererkiisu yahay 4 kilomitir, kaasoo qaadi kara diyaaradaha xamuulka culus iyo kuwa dagaalka. Kaabayaashan waaweyn ayaa Berbera ka dhigay xarun militari oo miisaan weyn ku leh gobolka.

Si ay u sii adkeyso ballanqaadkeeda muddada dheer, Abu Dhabi waxay sidoo kale bishii Juun 2025 soo gabagabaysay heshiis lagu dhisayo jid tareen oo isku xira dekedda Berbera iyo Itoobiya, taasoo sii adkeyneysa gacan sarraynteeda dhaqaale iyo saad ee Geeska Afrika.

Labadan saldhig ee Soomaaliya ma ahan goobo go’doon ah, balse waxay si adag isugu xiran yihiin xarumaha kale ee Imaaraatka ee gobolka. Xogta lagala socdo dhaqdhaqaaqa maraakiibta ayaa muujineysa socod joogto ah oo ay wadaan maraakiib sida Takreem iyo al-Mabroukah 2, kuwaasoo isaga kala goosha Boosaaso, Berbera, jasiiradda weyn ee Suqadara, iyo jasiiradaha Yemen ee hadda la militareeyay, taasoo goobahan kala duwan isugu xireysa shabakad isku-xiran oo is-kaabeysa.

Gebogebadii, in kasta oo silsiladda saldhigyada Imaaraatku ay u adeegto ujeeddooyin istiraatiiji ah oo kala duwan, joogitaankeeda Soomaaliya wuxuu ku caan baxay saameynteeda tooska ah ee ay ku leedahay colaadaha gobolka iyo sida xirfadda leh ee ay uga faa’iideysatay kala qeybsanaanta siyaasadeed ee gudaha.

Iyadoo ka aasaastay xarumo sahay iyo militari oo casri ah magaalooyinka Boosaaso iyo Berbera, Imaaraatku kuma aysan helin oo kaliya gacan sarrayn ay ku maamusho Gacanka Cadmeed, balse waxay sidoo kale abuurtay marin muhiim ah oo ay ku fidinayso saameynteeda kuna sahaynayso xulafadeeda, gaar ahaan dagaalka masiibada ah ee ka socda Suudaan.

Hawlgalladan ka socda Soomaaliya ayaa ah tusaalaha ugu cad ee muujinaya qorshayaasha waaweyn ee hamiga leh ee boqortooyadan yar ee Khaliijka ay ku doonayso inay dib ugu qaabeyso khariidadda siyaasadeed ee guud ahaan gobolka.