Doolow (Caasimada Online) – Ciidamada Itoobiya ayaa waxay isku dhaceen xubno ka tirsan sirdoonka federaalka Soomaaliya, sida ay sheegeen ilo deegaanka ah iyo mas’uuliyiin, taas oo sii hurisay loolan awoodeed oo kacsan oo ka taagan gobolka Gedo ee koonfurta Soomaaliya.
Dadka deegaanka Doolow ayaa sheegay in askarta Itoobiya, oo ay wehliyaan ciidamo daacad u ah guddoomiyaha degmada, ay hareereeyeen xero ay deggenaayeen xubno ka tirsan Hay’adda Nabad Sugidda iyo Sirdoonka Qaranka (NISA). Waxaa halkaas ka dhashay is-rasaaseyn, taas oo keentay qaraxyo kadib markii uu dab qabsaday bakhaar rasaas oo xerada ku yaalay.
Ugu yaraan laba qof, oo uu ku jiro hal askari oo ka tirsanaa ciidamada federaalka, ayaa ku dhintay iska horimaadka, sida ay ilo-wareedyadu sheegeen. Taliyihii NISA ee xeradaas, Gaashaanle Saleebaan Gayre Garaane, iyo dhowr ka mid ah askartiisa ayaa la soo sheegayaa inay qabteen ciidamadii weerarka soo qaaday.
Dowladaha Soomaaliya iyo Itoobiya ayaan weli si rasmi ah uga hadlin dhacdadan.
Isku dhaca ka dhacay Doolow ayaa u muuqda inuu xiriir la leeyahay colaad ballaaran oo dib uga soo cusboonaatay gobolka Gedo, taas oo ku saabsan gacan ku haynta gobolka, ayna isku hayaan Dowladda Federaalka Soomaaliya iyo maamulka Jubaland.
Dhinaca kale, magaalada u dhow ee Beled Xaawo, waxaa mar kale ka qarxay dagaal culus oo u dhexeeya ciidamada federaalka iyo kuwa daacadda u ah Jubaland. Ciidamo gurmad ah oo labada dhinac ah ayaa la arkayay iyagoo ka imaanaya dhinaca Doolow iyo Ceelwaaq, taas oo halis gelinaysa inuu sii xoogeysto iska horimaadku.
Maamulka Jubaland ayaa soo saaray war-saxaafadeed ay ku eedeeyeen ciidamada federaalka inay bilaabeen colaadda.
“Waxay weerar toos ah ku soo qaadeen Beledxaawo… taasoo sababtay barakac ballaaran, burbur hantiyeed, iyo cabsi,” ayaa lagu yiri war-saxaafadeedka Jubaland, oo ku eedeysay ciidamada federaalka inay bililiqeysteen guryo ay ka qaxeen dadkii rayidka ahaa.
Rabshadahan ayaa ku qasbay dad badan oo deganaa Beled Xaawo inay ka cararaan guryahooda si ay uga baxsadaan adeegsiga aan loo meel dayin ee hubka culus, sida ay sheegayaan wararka deegaanka.
Gobolka Gedo ayaa muddo dheer ahaa goob xasaasi u ah xiriirka aan deganayn ee u dhexeeya dowladda dhexe ee Muqdisho iyo maamulka Jubaland oo uu hoggaamiyo Axmed Madoobe. Labada dhinacba waxay sheegtaan maamulka gobolka, kaas oo leh muhiimad istiraatiiji ah maadaama uu xuduud la leeyahay dalalka Itoobiya iyo Kenya.
Itoobiya waxay joogitaan ciidan oo la taaban karo ku leedahay gobolka, iyadoo ciidamadeedu ay qayb ka yihiin Hawlgalka Ku-meelgaarka ah ee Midowga Afrika ee Soomaaliya (ATMIS) iyo sidoo kale heshiisyo kale oo laba geesood ah.
Ciidamada aan ka tirsanayn ATMIS ayaa inta badan u dhaqma si sharciga ka baxsan, kuwaas oo taariikh ahaan ay ka mid ahayd taageeridda ciidamada deegaanka ee xulafada la ah, sida kuwa Jubaland, si ay u xaddidaan saameynta dowladda dhexe.
Guddoomiyaha degmada Doolow, Maxamed Xuseen Cabdi Lafey, ayaa la sheegaa inuu xiriir dhow la leeyahay cutubyada militariga Itoobiya ee ku sugan magaalada.
Waxaase layaab noqotay in iska hor-imaadyadani ay dhaceen xilli Madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud, iyo taliyihiisa NISA Mahad Salaad ay ku sugan yihiin caasimadda Itoobiya ee Addis Ababa, halkaas oo ay kaga qaybgelayeen shirka Qaramada Midoobay ee ku saabsan sugnaanta cuntada. Wararka ayaa sheegayay in xaaladda Gedo ay sidoo kale ku jirtay ajandaha wadahadallada lala yeelanayo madaxda Itoobiya.
Ma ahan markii ugu horreysay ee ciidamada Itoobiya lagu eedeeyo inay weerareen ciidamada federaalka Soomaaliya. Diseembar 23, 2024, Wasaaradda Arrimaha Dibadda Soomaaliya waxay soo saartay bayaan ay ku eedeysay askarta Itoobiya inay “weerar aan laga filayn oo daandaansi ah” ku qaadeen fariisimo ay Ciidanka Xoogga Dalka ku lahaayeen Doolow.
Wasaaraddu waxay falkaas ku tilmaantay “xadgudub bareer ah” oo lagu sameeyay heshiis iskaashi oo laba geesood ah oo loo yaqaan Heshiiskii Ankara, kaas oo daboolaya dhinacyada amniga iyo dhaqaalaha.
Rabshadahan ugu dambeeyay ayaa halis gelinaya inay sii wiiqaan xaaladda amni ee jilicsan ee koonfurta Soomaaliya iyo inay xiisad geliyaan xiriirka diblomaasiyadeed ee u dhexeeya Muqdisho iyo Addis Ababa, oo ah laba dal oo iskaashato muhiim ah ka ah dagaalka ka dhanka ah Al-Shabaab.