Asmara (Caasimada Online) — Madaxweynaha Eritrea, Isaias Afwerki, ayaa ka digay in Soomaaliya ay noqotay furin dagaal oo udub-dhexaad u ah loollanka awoodeed ee kasii daraya ee Badda Cas, isagoo ku eedeeyay Imaaraadka Carabta iyo quwado kale oo shisheeye inay ka faa’iideysanayaan dalalka jilicsan si ay danahooda gaarka ah u hormarsadsadaan.

Hoggaamiyahan ruug-caddaaga ah, oo ka hadlayay waraysi laga sii daayay telefishinka, ayaa sheegay in heshiiska badda ee muranka dhaliyay ee Itoobiya la gashay Somaliland — kaasoo Addis Ababa siinaya marin ay ku gaarto Badda Cas oo ay ku beddelanayso aqoonsi — uu halis ugu jiro inuu Soomaaliya kala googooyo.

“Madaxbannaanida Soomaaliya ma aha in gorgortan lagu galo,” ayuu yiri Isaias. “Iska-hor-imaadyadan ka socda Soomaaliya iyo Itoobiya ma aha kuwo ka dhashay baahida dadkooda, balse waxaa horseedaya shisheeye u arka Badda Cas inay tahay hanti qaali ah oo lagu tartamo.”

Hamiga Imaaraadka ee Geeska Afrika

Xudunta dhibaatadan, ayuu yiri Isaias, waxay salka ku haysaa hamiga soo jireenka ah ee Imaaraadka Carabta ee ku aaddan inuu maamulo marinka Badda Cas. Wuxuu ku eedeeyay Abu Dhabi inay saameyn ku raadinaysay tan iyo 1970-meeyadii xilligii Sheikh Zayed, ayna si isdaba joog ah u ballaarisay saameynteeda iyadoo adeegsanaysa heshiisyo dekedo, saldhigyo milatari, iyo faragelin toos ah.

“Suudaan waxay dhibbane u noqotay faragelin shisheeye,” ayuu yiri Isaias, isagoo farta ku fiiqay ku lug lahaanshaha Imaaraadka ee labada dhinac ee dagaalka u dhexeeya janaraallada iska soo horjeeda.

Wuxuu sheegay in damaca Abu Dhabi uu ka soo bilowdo Kanaalka Suweys ilaa Jabuuti, Berbera, Lamu, iyo Dar es Salaam, taasoo ka tarjumaysa damacooda ah inay maamulaan halbawlayaasha badaha ee gobolka.

“Qalalaasaha Suudaan iyo khilaafaadka Geeska Afrika waa qayb ka mid ah hal sawir,” ayuu yiri.

Isaias wuxuu dhibaatada Soomaaliya iyo dagaalka Suudaan ku xiriiriyay xaaladda ballaaran ee Badda Cas, isagoo ku tilmaamay inay tahay goob dagaal oo caalami ah oo cusub halkaasoo quwadaha waaweyn ay ku hardamayaan saameynta.

“Badda Cas waxay noqotay fagaare wakaalad ahaan loogu dagaallamo,” ayuu yiri. “Mareykanka, Ruushka, Shiinaha, Hindiya, Latin America, Japan, South Korea, iyo kuwo kaleba waxay dhammaan u tartamayaan hanashadeeda. Laakiin mustaqbalka gobolkan waa inay go’aamiyaan dadkiisa.”

Wuxuu meesha ka saaray fikirka ah in hannaanno dibadda laga keenay ama kaalmo ay xasillooni keeni karaan. “Ammaanka dhabta ah kama imaan doono Washington, Abu Dhabi, ama caasimad kale toona,” ayuu yiri. “Wuxuu ku imaan doonaa oo kaliya iskaashiga ka dhexeeya dadka Geeska Afrika iyo Badda Cas.”

Xasillooni darrida Itoobiya

Isagoo u jeestay dhanka Itoobiya, Isaias wuxuu ka digay in qalalaasaha gudaha ee dalkaas uu halis toos ah ku yahay Geeska Afrika. In kasta oo Eritrea ay xiriirka la caadiyeysay dalka deriska la ah sanadkii 2018, wuxuu sheegay in xiisadaha soo noqnoqday ee Addis Ababa – laga soo bilaabo Tigray ilaa Amxaarada iyo Oromiya – ay halis ugu jiraan inay ku fidaan xuduudaha.

“Siddeetan sano, madaxdii Itoobiya waxay wadeen siyaasado ballaarin ah,” ayuu yiri Isaias. “Marna ma aanan doonan dhulkooda, laakiin iyagu waxay si joogto ah isugu dayayeen inay wiiqaan keenna. In kasta oo aan qiimo weyn ku bixinnay, waxaan sidoo kale barannay casharro muhiim ah.”

Wuxuu diiday sheegashada Itoobiya ee ah in heshiiskeeda badda ee Somaliland uu ahaa arrin “badbaado qaran oo lama huraan ah,” isagoo ku dooday in taa beddelkeeda ay ka tarjumayso quus. “Kuwani ma aha istiraatiijiyado horumarineed,” ayuu yiri. “Waa hami taxaddar la’aan ah, oo ay horseedayaan shisheeye doonaya inay ka faa’iideystaan daciifnimada Itoobiya.”

“Xasillooni darrida Itoobiya waa mid khatar ku ah gobolka oo dhan,” ayuu ku soo gabagabeeyay.

In kasta oo ay jiraan khatarahaas, Isaias wuxuu ku adkeystay in Geeska Afrika uu weli awood u leeyahay inuu qaabeysto mustaqbalkiisa.

“Xasilloonida dhabta ah kama imaan doonto Washington, Abu Dhabi, ama caasimad kale toona,” ayuu yiri. “Waxay ku imaan doontaa oo kaliya iskaashiga ka dhexeeya dadka Geeska Afrika iyo Badda Cas.”

Wuxuu ku baaqay in dib loo cusboonaysiiyo wadahadal goboleed, isagoo isku xiraya mustaqbalka Soomaaliya, Itoobiya, Suudaan, iyo Eritrea, wuxuuna ku boorriyay waddamada Afrika inay iska caabbiyaan waxa uu ku tilmaamay “xeeladaha ‘qaybi oo xukun’” ee ka imaanaya quwadaha dibadda.

“Dadka gobolkan waxay wadaagaan taariikh, dhaqan, iyo aayo isku mid ah,” ayuu yiri Isaias. “Haddii ay midoobaan, ma jiro cid shisheeye ah oo rabitaankeeda ku soo rogi karta.”