Muqdisho (Caasimada Online) – Burcad badeed Soomaali ah ayaa Khamiistii fuulay markab booyad ah oo sita calanka Malta, kaasi oo marayay meel ka baxsan xeebaha Soomaaliya.
Waxaa hadda soo baxaya in shaqaalihii markabka ay galeen qol gaar ah oo adag oo ammaan ah, waxayna weli gacanta ku hayaan maamulka markabka, sida ay sheegeen ilo dhanka amniga badaha ah.
Weeraro hubeysan oo is-daba-joog ah oo lala beegsaday maraakiibta gobolka, oo ay ku jirto dhacdadii ugu horreysay ee muddo sannad ah looga shakiyo burcad badeed Soomaali ah, ayaa dib u soo celiyay walaacii laga qabay waddooyinka maraakiibta ee loo isticmaalo gaadiidka tamarta iyo badeecadaha muhiimka ah ee loo qaado suuqyada caalamka.
Markabka Hellas Aphrodite, oo siday shidaal, ayaa ku wajahnaa dalka South Africa isagoo ka yimid India markii “dhacdo amni” ay dhacday subaxnimadii Khamiista, sida ay sheegtay shirkadda Gariigga ah ee maamusha ee Latsco Marine Management. Dhammaan shaqaaluhu way badqabaan, ayay intaa ku dartay.
Burcad-badeed saarnaa doon yar ayaa rasaas ku furay markabka, sida ay sheegtay shirkadda amniga badda ee Ambrey. Burcad-badeedda ayaa sidoo kale markabka ku dhuftay gantaalka garbaha laga tuuro (RPG), sida ay sheegeen ilo dhinaca amniga badda ah.
Ciidanka Badda ee Midowga Yurub (EU Naval Force) ayaa sheegay in mid ka mid ah maraakiibtooda uu “u dhow yahay goobta dhacdada uuna soo dhowaanayo, isla markaana uu diyaar u yahay inuu qaado tallaabooyinka lagama maarmaanka ah si looga jawaabo digniintan burcad-badeednimo.”
Shaqaalaha oo badqaba
Shaqaalaha ayaa magan galay “qalcadda” (citadel) markabka, oo ah qol ammaan ah oo la adkeeyay, waxayna weli gacanta ku hayeen markabka, sida ay sheegeen saraakiil ka kala socday shirkadda amniga badda ee Diaplous iyo kooxda Ingiriiska ah ee maaraynta halista badda ee Vanguard.
Kabtanka markabka waa u dhashay dalka Montenegro, sida uu sheegay ilo xog ogaal u ah hawlgalka. Shan ka mid ah shaqaalaha, oo uu ku jiro madaxa injineerada, ayaa ah Gariig, halka inta kalena ay yihiin muwaadiniin u dhashay dalka Filibiin, ayuu intaa raaciyay isha.
“Dhammaan 24-ka xubnood ee shaqaalaha way badqabaan, xaaladdoodana waa la ogyahay, waxaana weli xiriir dhow la leenahay,” ayay Latsco Marine Management ku tiri bayaan ay soo saartay.
Latsco waxay sheegtay inay hawlgelisay kooxdeeda wax ka qabashada xaaladaha degdegga ah ayna la kaashanaysay mas’uuliyiinta si loo xaqiijiyo badqabka iyo daryeelka joogtada ah ee shaqaalaha.
“Shaqaaluhu waxay soo sheegeen inay maqlayeen sawaxan markabka dhexdiisa ah,” ayuu yiri mid ka mid ah ilaha amniga badda.
Diyaarad Japan ah ayaa dul heehaabtay aagga si ay kormeer u samayso, balse kuma aysan arag wax dhaqdhaqaaq ah ama calaamado muujinaya hawl ka socota markabka, ayuu isha ku daray.
Dhacdadii ugu dambeysay ee la barbar dhigi karo ee markab la koray oo gobolka ka dhacday waxay ahayd bishii May 2024, markaasoo burcad-badeed la tuhunsan yahay ay koreen markabka Basilisk ee sita calanka Liberia, oo joogay meel qiyaastii 380 mayl-badeed bari ka xigta Muqdisho. Ciidanka badda ee Midowga Yurub ayaa markii dambe soo badbaadiyay 17-kii xubnood ee shaqaalaha ka dib markii ay xarig ugu degeen markabkaas.
Maalintii Isniinta, dhacdadii ugu horreysay ee lala xiriiriyo burcad-badeed Soomaali ah oo nooceeda ah tan iyo 2024, ayaa dabley hubeysan waxay weerareen booyad ganacsi oo ku sugnayd meel ka baxsan xeebta u dhow caasimadda Muqdisho, iyagoo rasaas ku furay markabka kaddib markii ay isku dayeen inay koraan, sida ay sheegeen ilo dhinaca badda ah.
Ilo ku xeel dheer amniga badda ayaa sheegay in burcad-badeeddu ay toddobaadkan sidoo kale la wareegeen doon kalluumeysi oo Iiraan ay leedahay si ay ugu isticmaalaan ‘hooyo-markab’ (mothership) ay ka soo qaadaan weerarrada.
Afduubkii ugu dambeeyay wuxuu dhacay bishii Diseembar 2023, markaasoo markabka Ruen ee sitay calanka Malta ay dabley qabsadeen kuna kaxaysteen xeebaha Soomaaliya, ka hor inta aysan ciidamada badda ee Hindiya xoreyn shaqaalihii isla markaana aysan xirin kooxdii weerarka geysatay.
Kooxaha burcad-badeedda Soomaalida ayaa ahaa kuwo aan si weyn u firfircoonayn sannadihii la soo dhaafay, kaddib markii ay hore khatar weyn ugu hayeen agagaarka Gacanka Cadmeed iyo Badweynta Hindiya.
Maleeshiyada Xuutiyiinta Yemen ee gacan saarka la leh Iiraan ayaa khatar ka weyn ku hayay maraakiibta maraya Badda Cas, oo ku shubanta Gacanka Cadmeed, tan iyo markii ay kooxdu bilowday weerarrada ka dhanka ah maraakiibta ganacsiga bishii Nofeembar 2023, iyagoo taageero u muujinayay Falastiiniyiinta ku aaddan dagaalka Israel ee Gaza.
In kasta oo Xuutiyiintu ay oggolaadeen heshiis ay ku joojinayaan beegsiga maraakiibta xiriirka la leh Mareykanka, haddana shirkado badan oo maraakiibta ah ayaa weli ka walaacsan inay dib u bilaabaan safarradii ay ku mari jireen biyahaas.