Addis Ababa (Caasimada Online) – Dowladda Itoobiya ayaa si rasmi ah ugu eedeysay Eritrea iyo xoogagga Tigray inay sameysteen isbahaysi cusub oo militari oo lagu magacaabo “Tsimdo,” kaas oo ay ku doodayso in uu ujeedkiisu yahay “dagaal lagu qaadayo” dowladda federaalka.
Eedeyntan cusub ayaa dib u kicisay cabsi laga qabo in colaadaha Geeska Afrika ay mar kale qarxaan.
Eedeynta Itoobiya
Warqad rasmi ah oo ay Itoobiya u dirtay Qaramada Midoobay ayaa lagu sheegay in Eritrea iyo garabka mayalka adag ee Tigrayga, oo ka tirsan Jabhadda Xoreynta Shacabka Tigray (TPLF), ay sameeyeen isbahaysi cusub oo militari.
Dowladda ayaa ku andacootay in iskaashigan uu halis ku yahay xasilloonida dalka isla markaana uu jebinayo heshiiskii nabadda ee Pretoria ee la gaaray sanadkii 2022, kaas oo soo afjaray dagaalkii sokeeye ee laba sano socday.
Warqadda oo taariikheedu tahay 2-da Oktoobar 2025, loona diray Xoghayaha Guud ee Qaramada Midoobay António Guterres, ayaa lagu sheegay in Wasiirka Arrimaha Dibadda Itoobiya, Gedion Timothewos, uu “isbahaysigan qarsoon” ku tilmaamay mid si isa soo taraysa u muuqda.
Sida ku cad dokumeentiga, labada dhinac ee isbahaysiga sameeyay ayaa “si firfircoon ugu diyaar garoobaya dagaal ka dhan ah Itoobiya,” iyadoo lagu eedeeyay “maalgelinta, abaabulka iyo hagidda kooxaha hubeysan sida Fano si loo ballaariyo colaadda.”
Eedeymahan ayaa astaan u ah xumaanta sii xoogeysanaysa ee xiriirka gobolka, waxayna khatar cusub ku yihiin nabadda jilicsan ee laga dhisay dalka tan iyo heshiiskii 2022.
Xiisadda Amxaara
Warqadda Itoobiya ayaa sheegtay in iskaashigan lagu eedeeyay Eritrea iyo TPLF uu qayb ka yahay sababaha ka dambeeya dagaalladii dhowaan dib uga qarxay deegaanka Amxaarada.
Dowladda ayaa ku andacoonaysa in isbahaysigu uu taageeray weerar ay maleeshiyada Fano ku qaadeen magaalada istiraatiijiga ah ee Woldiya.
Wasiirka arrimaha dibadda, Gedion Timothewos, ayaa sheegay in saraakiil iyo dagaalyahanno TPLF ah ay si toos ah uga qayb qaateen weerarkaasi, iyadoo sidoo kale dagaallo kale laga soo sheegayo deegaannada Raya iyo Welkait.
Sida uu sheegay, falalkaas waxay jebinayaan heshiiskii joojinta colaadda ee lagu saxiixay Pretoria bishii Nofeembar 2022, kaas oo dhameeyay dagaalkii u dhexeeyay ciidanka federaalka iyo TPLF.
“Ciidanka Difaaca Qaranka Itoobiya (ENDF) wuxuu muujiyay samir iyo is-xakameyn heer sare ah,” ayuu yiri Timothewos, balse wuxuu ka digay in xaaladdan “aysan sii ahaan doonin mid joogto ah” haddii weerarrada iyo daandaansiga la sii wado.
Hadalkiisa ayaa loo fasiray digniin ku wajahan jawaab militari oo adag.
Xuddunta khilaafka
Addis Ababa ayaa Eritrea ku tilmaantay “maskaxda ka dambeysa falalka gurracan,” iyadoo ku eedeysay Asmara inay siiso “taageero dhaqaale, agab iyo mid siyaasadeed” kooxaha doonaya inay dumiyaan xasilloonida Itoobiya.
Warqadda ayaa sheegtay in ujeedada dhabta ah ee Eritrea ay tahay in la hor istaago dadaallada Itoobiya ee ku aaddan helitaanka marin badeed — arrin muran dhalisay tan iyo markii Eritrea ay xorriyaddeeda qaadatay 1993, taas oo Itoobiya ka dhigtay dal aan bad lahayn.
“Eritrea waxay ficilladeeda colaadeed ugu soo bandhigtaa sidii tallaabooyin difaac ah,” ayuu yiri Timothewos, isagoo ku tilmaamay sheegashooyinkaas “marmarsiiyo lagu qiilayo qorshaha Eritrea ee muddada dheer ahaa ee lagu carqaladeynayo Itoobiya.”
Xuddunta muranka ayaa ah dadaalka Itoobiya ee ku wajahan helitaanka deked, arrin welwel ku abuurtay dalalka dariska ah ee gobolka.
Inkasta oo eedeymahan culus ay jiraan, Itoobiya waxay sheegtay inay weli u heellan tahay wadahadal nabadeed. Wasiir Timothewos ayaa xusay in dowladdiisu ay rabto inay “si nabadeed” ku hesho marin badeed, iyadoo hiigsanaysa “barwaaqo iyo iskaashi ku dhisan ixtiraamka madaxbannaanida iyo qarannimada labada dal.”
Warqaddan cusub ayaa daba socota mid la mid ah oo Itoobiya u gudbisay dowladda Maraykanka bishii Luulyo, taasoo muujinaysa cabsi sii kordheysa oo ay ka qabto dhaq-dhaqaaqyada Eritrea.
Itoobiya ayaa ugu baaqday beesha caalamka, gaar ahaan dalalka xubnaha ka ah Qaramada Midoobay, inay cadaadis saaraan Asmara si ay u joojiso “ficilladeeda colaadeed ee tooska ah iyo kuwa dadban.”
Iyadoo xiisadda diblomaasiyadeed ay sii xoogeysanayso, khubarada gobolka ayaa ka digaya in Geeska Afrika uu wajahayo khatar cusub oo colaadeed, taasoo dhaawici karta dadaallada nabadeed ee sannadihii la soo waday.