Addis-Ababa (Caasimada Online) – Dowladda Itoobiya ayaa si rasmi ah uga laabatay qorshe muddo dheer la hadal hayay oo ahaa in gaaska dabiiciga ah ee laga soo saaro deegaanka Ogaden, kadibna dhuun looga dhoofiyo dalka Jabuuti, iyadoo sabab uga dhigtay caqabado dhinaca maalgelinta ah iyo dib u dhac ku yimid hirgelinta mashruuca.
Go’aankan oo lagu xaqiijiyay warbixinta Ethiopian Energy Outlook 2025, ayaa muujinaya isbeddel weyn oo ku yimid siyaasadda tamarta ee dalka, taasoo ka guuraysa damacii dhoofinta kuna wajahan in gaaska loo isticmaalo baahida gudaha.
“Dowladda Itoobiya waxay joojisay soo saaristii gaaska dabiiciga ah ee la qorsheynayay gobolka Ogaden, iyo mashruucii dhuunta ee Jabuuti loogu talagalay in looga dhoofiyo Gaaska Dabiiciga ah ee dareeraha ah (LNG),” ayaa lagu yiri warbixinta.
Warbixintan oo ay si wadajir ah u diyaariyeen Wasaaradda Biyaha iyo Tamarta, Hay’adda Korontada Itoobiya (EEP), Shirkadda Adeegga Korontada ee Itoobiya (EEU), iyo Hay’adda Batroolka & Tamarta, ayaa lagu sheegay in “caqabado la xiriira helitaanka maalgelinta mashruuca iyo hirgelintiisa oo gaabis ahayd” ay sabab u ahaayeen go’aanka ay dowladdu ku joojisay mashruuca.
Dhuuntan la soo jeediyay—oo dhererkeedu ahaa 767 kiilomitir, laguna talagalay markii hore inay rarto 460 PJ (petajoules) oo gaas ah sannadkii, taasoo u dhiganta boqolkiiba 25 wadarta guud ee baahida tamarta Itoobiya—ayaa la joojiyay horaantii sanadkii 2022.
Si kastaba ha ahaatee, waa markii ugu horreysay oo ay dowladdu si shaacsan ugu qirato go’aankan dokumenti siyaasadeed oo rasmi ah.
Warbixinta ayaa ka digtay cawaaqib xumada ka dhalan karta go’aanka dowladda. “Joojintan waxay xaddidaysaa awoodda Itoobiya ay dakhli kaga heli karto dhoofinta gaaska dabiiciga ah iyo inay ballaariso ilaha tamarta,” ayaa lagu yiri.
Haddana, waxay warbixintu tilmaamaysaa isbeddel istiraatiiji ah oo la sameeyay.
“Isticmaalka gaaska dabiiciga ah ee gudaha wuxuu kordhin lahaa qiiqa CO₂, laakiin wuxuu noqon karaa xal muhiim ah oo lagu tashiilo tamarta la dhaliyo xilliyada abaaraha, isla markaana lagu yareeyo baahida loo qabo soo dejinta bacriminta,” ayaa lagu yiri warbixinta tamarta.
Sannadaha abaaraha, warshadaha biyaha ee Itoobiya waxay helaan biyo boqolkiiba 20 ilaa 25 ka yar marka loo eego sannadaha caadiga ah. Sida lagu sheegay dokumentiga, waxaa laga yaabaa inay adkaato in baahidaas is-bedbeddelka leh lagu daboolo mashruuc mustaqbalka laga hirgeliyo gaaska dabiiciga ah.
Ku dhawaaqista rasmiga ah ee isbeddelka siyaasadeed ayaa ka tarjumaysa calaamado hore uga yimid Wasaaradda Macdanta.
Wax ka yar sannad ka hor, bishii Oktoobar 2024, qorshaha Wasaaradda ee 2024/25 ayaa soo bandhigay qorshe hami leh oo ah in la soo saaro LNG loogu talagalay isticmaalka tamarta qoysaska bartamaha 2025.
Qorshaha Wasaaradda ee xilligaas ayaa dhigayay in shirkadda Poly-GCL, oo ah iskaashi dhex maray shirkadaha Shiinaha ee Poly Group Corporation iyo Golden Concord Group ee fadhigeedu yahay Hong Kong, ay bilaabi doonto soo saarista 180,000 oo mitir kuyuubik oo LNG ah maalintii marka la gaaro bartamaha 2025, iyadoo sidoo kale jadwal u samaysay howlaha dhoofinta.
Si kastaba ha ahaatee, qorshahaas wuxuu weli sii hayay aragtida dalka ee ah inuu ka faa’iidaysto dhoofinta. Wuxuu daaha ka rogay qorshe hami leh oo ay saraakiisha Wasaaraddu ku doonayeen in shirkaddu ay bilowdo dhoofinta LNG bartamaha 2026, iyadoo dhismaha waddooyinka iyo kaabayaasha kale ee lagama maarmaanka ah ee goobta soo saarista la qorsheeyay inuu billowdo Abriil 2025.
Shirkadda Poly-GCL waxaa loo qorsheeyay inay fuliso qorshe wax-soo-saar oo ka kooban saddex waji, iyadoo wajiga saddexaad uu ahaa in keydka gaaska dabiiciga ah loo isticmaalo sidii wax-soo-gelin mashruuca muddada dheer ee ay dowladdu ku hamminaysay inay bacriminta kiimikada ku soo saarto gudaha dalka.
Daraasadaha suurtagalnimada ee dhinacyada maaliyadda iyo farsamada ee mashruucan ayaa la qorsheeyay in la soo gabagabeeyo dhammaadka 2024, sida lagu sheegay qorshaha Wasaaradda ee 2024.
Wuxuu sidoo kale sheegay in Itoobiya ay diiwaan gelisay in ka badan 825 milyan oo doolarka Mareykanka ah oo ah raasamaal maalgashi oo la xiriira shatiyada gaaska dabiiciga ah ee la siiyay maalgashadayaasha sannadkii 2023/24.
Hase yeeshee, warbixinnuhu waxay tilmaamayaan in hamiga Itoobiya ee soo saarista gaaska dabiiciga ah iyo dhoofinta LNG uu la kulmay dib u dhacyo isdaba joog ah. Shirkadda Poly-GCL, oo hoos tagta GCL Group, ayaa markii ugu horreysay la siiyay shatiga sahminta iyo soo saarista gaaska dabiiciga ah ee deegaanka Soomaalida sanadkii 2013.
Bishii Juun 2018, shirkaddan Shiinaha ah waxay tijaabooyin wax-soo-saar saliid ceyriin ah ka samaysay ceelasha shidaalka ee Calub iyo Hilala. Calub wuxuu leeyahay 11 ceel—oo dhammaantood wax laga soo saaro.
Sanadkii 2021, dowladdu waxay heshiis horumarin wadajir ah la saxiixatay shirkadda Moroccan OCP Group si loo dhiso warshad bacriminta soo saarta oo laga hirgeliyo magaalada Diridhabe. Ilaa hadda ma jiraan wax calaamado ah oo muujinaya horumarka mashruucaas.
Sannad ka dib, Wasiirkii hore ee Macdanta, Takele Uma, ayaa kala noqday shatigii shirkadda Poly-GCL, isagoo ku eedeeyay inay ka dib dhacday jadwalkii ku xusnaa heshiiska shatiga ee shirkadda.
Isla sannadkaas, shirkadda Netherland, Sewell & Associates, oo ah shirkad Mareykan ah oo ku takhasustay falanqaynta kheyraadka batroolka, ayaa xaqiijisay jiritaanka toddobo tirilyan oo cubic feet oo gaas dabiici ah oo ku jira deegaanka Ogaden.
Wasaaraddu waxay go’aankeeda ka laabatay Juun 2024, waxaana la filayay in GCL Group ay bilowdo soo saarista 180,000 oo mitir kuyuubik oo LNG ah maalintii marka la gaaro Luulyo 2025, sida ku cad qorshaha.
In kasta oo warbixinta Energy Outlook 2025 ay xaqiijisay joojinta qorshihii soo saarista gaaska dabiiciga ah ee deegaanka Ogaden iyo mashruucii dhuunta ee Jabuuti ee dhoofinta LNG, haddana Wasaaradda Macdanta waxay u muuqataa inay dib u soo noolaynayso qaybo ka mid ah mashruuca—in kasta oo diiradda la saarayo arrimo cusub.
“Wasaaradda Macdanta waxay hadda sahaminaysaa mashruuc cusub oo diiradda saaraya isticmaalka gudaha, tusaale ahaan soo saarista bacriminta,” ayaa lagu sheegay warbixinta. Waxay kaloo xustay xiisaha loo qabo in lala kaashado hay’adda EEP si gaaska loogu isticmaalo dhalinta korontada, gaar ahaan xilliyada ay yaraato tamarta biyaha.
Gaaska dabiiciga ah ayaa hadda loo arkaa inuu yahay beddel istiraatiiji ah oo lagu baddalayo shidaalka batroolka ee dibadda laga keeno, kaas oo Itoobiya ugu kaceya in ka badan afar bilyan oo doolarka Mareykanka ah sannadkii, sida lagu sheegay warbixinta.
Warbixintu waxay sidoo kale xustay keyd gaas oo la xaqiijiyay oo dhan 2.6 tirilyan oo cubic feet (2,800 PJ), iyadoo wadarta guud ee keydka la qiyaasayo uu yahay 6.9 tirilyan oo cubic feet (7,200 PJ)—kaasoo ku filan baahida bacriminta, korontada, iyo warshadaha in ka badan 50 sano.
Sidaas oo kale, dokumentigii Oktoobar 2024 ee ay heshay warbaahinta Itoobiya ee The Reporter ayaa sidoo kale daaha ka rogay in Wasaaraddu ay heshiis la saxiixatay shirkadda Wuhuan Engineering Co. Ltd. si ay u samayso daraasad dhaqaale-farsamo oo lagu dhisayo warshad bacrimin oo isticmaaleysa gaaska dabiiciga ah. Daraasadda suurtagalnimada ayaa la filayay in lagu soo gabagabeeyo muddo shan bilood gudahood ah, sida ku cad dokumentiga.
Daraasadaha suurtagalnimada ee dhismaha waddooyin dhererkoodu ku dhow yahay 600 oo kiilomitir oo isku xiraya Jigjiga iyo Godey iyagoo sii maraya Dhagaxbuur iyo Qabridaharre ayaa socota, sida lagu sheegay isla dokumentiga. Dowladda ayaa sidoo kale doonaysa inay dayactirto waddada isku xirta Ginir iyo Godey iyadoo maalgelin ka helaysa dowladda Koonfur Kuuriya, ayaa lagu yiri.
Sida ku cad xogta Wasaaradda, sagaal bilood ka hor waxay sidoo kale diyaarinaysay sharciyo lagu maamulayo laguna nidaaminayo warshadaha curdinka ah ee gaaska dabiiciga ah, iyadoo khubaradeedu ay ka shaqaynayeen siyaasad, xeer, qawaaniin, iyo awaamiir.
Warbixinta Energy Outlook 2025 waxay hoosta ka xarriiqaysaa xaqiiqo dhab ah: in kasta oo riyadii ahayd in gaas loo dhoofiyo suuqyada caalamka si rasmi ah meel la iska dhigay, haddana dowladdu waxay laba jibaaraysaa dadaalkeeda ku aaddan inay kheyraadkeeda u isticmaasho wax ka qabashada baahiyaha gudaha ee dhinacyada shidaalka, korontada, iyo sugnaanta cuntada.
“Dowladda Itoobiya waxay ku guda jirtaa hirgelinta istiraatiijiyad lagu horumarinayo, lagu farsamaynayo, looguna isticmaalayo kheyraadka dabiiciga ah ee dalka si loo yareeyo waxyaabaha dibadda laga keeno,” ayaa lagu yiri. “Siyaasaddu waxay diiradda saari doontaa sahminta gaaska dabiiciga ah, waxayna mudnaanta siin doontaa horumarinta waaxdan si deegaanka loogu furo shirkadaha loona dhiirrigeliyo maalgashiga.”