Marka aan Leeyahay ma burburtay haybaddii butlaan waxaa aan uula jeeda in uu dhammaanayo qiimihii iyo heerkii ay joogtay butlaan kaas ahaa mid qofkii sheegtaa uu ahaa mudan ama ciddii maqashaaba ay siin jirtay mudnaan, taasina ma ahayn mudnaan ku timaadda cago-juglayn ama jajuub, ee waxay ahayd mudnaan ay butlaan lahayd taas oo ka dhigtay in ay noqoto meel dadku jeclaystaan maqalkeeda iyo joogisteedaba, luguna tiriyo in ay butlaan ahayd meel qofkii tagaa ama ku yimaadda uu ahaa xurmadleh miisaan leh.
Butlaan oo ah meelihii ay soomaali ku badbaadday, cidkastana ay ka dhiganaysay gabbaad, hanti badan oo soomaliyeedna ku ammaan heshay luguna tabcaday, Waxa ay noqotay meel mar lugu xisaabtamay, balse aan maanta ka duwannayn meel mar loo haajiray oo laga soo laabtay.
Siyaasad ahaan butlaan waxa ay ahayd meelihii uugu doonista badnaa nidaam dawladdeed oo soomaliyeed, taas oo maskax iyo maalba gelisay sidii la isugu keenilahaa soomaalidii kala irdhowday “kala fogaatay”
Dadaalkii badnaa ee butlaan iyo marti-soorkii soomaliyeed ee ahayd mid qof kasta oo soomaliyeed deegaankiisa ka mudnaa, waxaad mooddaa in uugu dambayntii butlaan noqotay sidii meel aan marnaba laga helin wax Abaal ah oo hore.
Tani ma aha mid aan anigu ku dhaliilaayo soomaalidii hore ugu bad-badday butlaan iyo kuwii hantida ku tabcadayba, waayo dadkaasi waxay ahayeen dad tegay dhul soomaliyeed wajiibna ay ahayd in aysan cidi ka xigsan joogista iyo ku bed-qabka dhulkaas.
Waxaa wax kasta oo ay butlaan soo samaysay dhulka ku jiiday kana dhigay Hal-bacaad lugu lisay siyaasiyiinta deegaankaas hoggaanka ka noqonaysay muddooyinkii dambe iyo weliba metelaad xumada ku haysa dawladda dhexe.
Marka leeyahay kuwo dawladda dhexe ku metela, waxaan u jeeda wasiirrada iyo xildhibaannada oo noqday kuwo aan joogin heerkii laga rabay ee ahayd in mar kasta ay hor-boodaan xalkii ay hore u raadinjireen.
Kuwo badan waxa ay ku milmeen ka qaybqaadashada hannaanno badan oo aysan dawladda federalku raalli ka ahayn, taas oo dib u celinaysa hannaankii socday.
Waxaa loo baahnaa dhammaan masuuliyiinta butlaan ka jooga federaalka in ay yihiin kuwo u heellan sidii ay hore butlaan uugu heellanayd dhismaha soomaliya waarta, siidookale waxaa loo baahnaa in ay meesha ka saaran tabashada soo jiitamaysay muddadii dheerayd ee u dhexaysay butlaan iyo dawladda dhexeba, waana taas dhaliisha aan u jeedinayo anigu masuuliyiinta ku metela butlaan dawladda dhexe.
Dhinaca kale waxaa mooddaa in madaxdii timi butlaan muddooyinkii dambe ay ahayeen kuwo amminsan shaqada loo idmaday in ay tahay uun caqabad-gelinta dawladda dhexe, tanna waa dhaliil aan u jeedinayo hoggaannadii uugu dambeeyay ee qabtay butlaan, waxaa loo baahanyahay in hoggaanku ku baraarugsanyihiin butlaan in ay ahayd meeshii soomaali ku nabad heshay, haddana ay butlaan mudantahay in sidii ay soomaali u sii ahaato oo ay ka qayb-qaadato dhammaystirka shaqooyinka soo celinaya soomaliyadii awoodda lahayd.
Haddii hoggaanka butlaan uu mashquul ku yahay jigraaridda “dhibitaanka’ dawaldda dhexe waxaa meesha ka baxaysa in butlaan ay yeelato qiimihii ay hore u lahayd, waxaana si toos ah butlaan luugu arkayaa in ay tahay meelaha ay soomaali ka dhaqaaqi-weyday, waxaa ay butlaan noqonaysaa mid aan meelna laga tix-gelin iyada iyo dadkeedaba.
Wax kasta oo maanta butlaan haysta iyo si kasta oo loola dhaqmoba waxaa sabab u ah madaxdeeda aan marnaba ku hamiyayn ilaalinta wanaaggii butlaan
W/Q: Cumar Rodol
Cumarrrodol@gmail.com
AFEEF: Aragtida qoraalkan waxa ay ku gaar tahay qofka ku saxiixan, kamana tarjumeyso tan Caasimada Online. Caasimada Online, waa mareeg u furan qof kasta inuu ku gudbiyo ra’yigiisa saliimka ah. Kusoo dir qoraaladaada caasimada@live.com Mahadsanid
