Garoowe (Caasimada Online) – Madaxweynaha Puntland, Siciid Cabdullaahi Deni, ayaa uga digay dowladda federaalka Soomaaliya in ay weerar ku qaadyo Jubaland, kaddib iska horimaadkii dhacay bishii December 2024 ee dhex maray ciidamo federaal ah iyo kuwa Jubbaland, deegaanka xuduudka ah ee Raaskambooni.

Deni oo hadal dadweyne ka jeediyay Axaddii ayaa muujiyay walaac ku saabsan saamaynta ka dhalan karta iska horimaadkii dhacay 11-kii December, isagoo ku baaqay in la helo wadahadal siyaasadeed oo dhex mara dhammaan daneeyayaasha Soomaaliyeed.

“Waxaan si weyn uga walaacsanahay weerarkii ka dhacay Raaskambooni,” ayuu yiri Deni. “Waxay ahayd dhacdo culus oo halis u ah in dib loo galo khaladaadkii hore.”

11-kii December 2024, dagaal hubeysan ayaa ka dhex qarxay ciidamada dowladda federaalka iyo kuwa daacadda u ah maamulka Jubbaland, magaalada Raaskambooni oo ku taalla gobolka Jubbada Hoose, meel muhiim ah oo u dhow xadka Kenya.

Ciidamada Jubbaland ayaa dib ula wareegay magaalada saacado kaddib dagaalka. Qaar ka mid ah ciidanka dowladda ayaa la sheegay in ay u gudbeen dhanka Kenya, halka warar aan la xaqiijin ay tilmaamayaan in labada dhinac ay kala kulmeen khasaare. Dowladda federaalka ayaan weli si rasmi ah u shaacin faahfaahinta howlgalka iyo natiijadiisa.

Raaskambooni waxay leedahay muhiimad istiraatiiji ah sababo la xiriira goobteeda juquraafiyeed iyo doorarkeedii hore ee howlgal militari oo ay qayb ka ahaayeen ciidamada dowladda iyo kuwa shisheeye taageerayay.

Madaxweyne Deni ayaa mar kale ku celiyay in Puntland ay garab taagan tahay nidaamka federaalka Soomaaliya, isagoo ugu baaqay in la dejiyo xiisadaha u dhexeeya dowladda federaalka iyo dowlad-goboleedyada.

“Puntland waxay taageersan tahay go’aannada maamulka Jubbaland,” ayuu yiri Deni. “Waxaan uga digeynaa cid kasta in la isku dayo in khilaafaadka siyaasadeed lagu xalliyo xoog ama in mucaaradnimada lagu fasirto khaa’inimo. Wadahadalku waa tiirka mideynta qaranka.”

Inkasta oo Deni uu si cad u taageeray dowlad-goboleed kale oo federaal ah, haddana wuu ka gaabsaday inuu soo jeediyo dalabyo gaar ah, isagoo halkii diiradda saaray baahida loo qabo is-xakameyn iyo wadahadal siyaasadeed.

Khilaafaadka DF iyo Dowlad-goboleedyada

Nidaamka federaalka Soomaaliya ayaa wajahaya culaysyo joogto ah oo ka dhashay muranno la xiriira maamulidda kheyraadka, hannaanka doorashooyinka, iyo masuuliyadda amniga. Khilaafaadyo siyaasadeed iyo iska horimaadyo ciidan ayaa marar badan wiiqay xiriirka dowladda dhexe iyo qaar ka mid ah dowlad-goboleedyada xubnaha ka ah federaalka.

Xukuumadda Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa ku dooday in dadaallada lagu gaarsiinayo awoodda dowladda dhammaan gobollada dalka ay salka ku hayaan dastuurka. Hase yeeshee, qaar ka mid ah madaxda dowlad-goboleedyada sida Jubbaland iyo Puntland ayaa si gaar ah u diiday fasiraadda dowladda ee awoodaha federaalka.

Diblomaasiyiin iyo falanqeeyayaal arrimaha Soomaaliya ayaa ka digay in khilaafaadkaasi haddii aan si nabadeed loo xallin ay wiiqi karaan dadaallada lagula dagaallamayo Al-Shabaab iyo dadaallada lagu doonayo in lagu xasiliyo dalka.

Wakiillada beesha caalamka, oo ay ka mid yihiin Midowga Afrika, Qaramada Midoobay, iyo Urur-Goboleedka IGAD, ayaa si isdaba joog ah ugu baaqay wada-shaqeyn iyo xal nabadeed oo dhexmara dowladda federaalka iyo maamul goboleedyada.

Deni ayaa isna hadalkiisa ku xoojiyay muhiimadda wadahadalka, isagoo uga digay in la isku dayo in aragti gaar ah lagu cabburiyo inta kale.

“Ma jiro dhinac awood u leh inuu rabitaankiisa ku maquuniyo kuwa kale,” ayuu yiri Deni. “Wadada keliya ee waarta waa is-ixtiraam iyo wadahadal joogto ah.”

Ilaa Axaddii, dowladda federaalka Soomaaliya kama aysan bixin wax jawaab ah oo rasmi ah oo ku aaddan hadallada Madaxweyne Deni. 

Muqdisho (Caasimada Online) – Guddoomiyaha maamulka gobolka Banaadir, Xasan Maxamed Xuseen (Muugaab) oo maalmo kahor uun lasoo magacaabay ayaa si toos ah ula jaanqaaday Madaxweynaha, isagoo la fahmay shaxda la xiriirta dadajinta doorashooyinka.

Muungaab oo xalay ka qayb-galay munaasabad ka dhacday xarunta degmada Yaaqshiid ayaa sii adkeeyay go’aanka uu qaatay Xasan ee la xiriira qabashada doorasho qof iyo cod ah, wuxuuna sheegay in go’aanka kama dambeysta ah ay leeyihin madaxda dooran.

“DFS waxay go’aansatay waddankan inuu aado doorasho qof iyo cod ah, waxaana go’aanka waddanka iska leh dadka ay doorteen Baarlamaanka,” ayuu yiri Duqa Muqdisho.

Sidoo kale wuxuu farriin culus u diray siyaasiyiinta mucaaradka, isaga oo ugu baaqay in yimaadaan miiska wada-hadalka, ayna soo bandhigaan waxa ay isku hayaan, maadaama la galayo doorashooyin adag, tartankuna uu furan yahay.

“Mucaaradka bustada ku hoos jiro waxaan leenahay gurigiina iska fadhiya, haddii aad haysaan aragti wanaagsan tega miiska wada-hadalka, shacabka Muqdisho iyo maamulkooda way soo jeedaan” ayuu suu raaciyay.

Duqa Muqdisho ayaa sidoo kale ku celiyay in maamulka gobolka uu ka shaqeyn doono sidii caasimada looga qaban lahaa doorasho ay shacabka kusoo doortaan hoggaankooda, si looga gudbo magacaabista maamullada degmooyinka iyo kuwa gobolka Banaadir.

“Aniga waxaan ogolahay in magaaladan ay ka dhacdo doorasho deg-deg ah marka waxaad ogaataan in isdiiwaangelinta ay tahay xaq aad leedihiin” ayuu mar kale yiri Muungaab.

Hadalkan ayaa kusoo aadayo, iyada oo maanta qorshuhu yahay inuu furmo shirka uu ku baaqay Madaxweyne Xasan Sheekh, kaas oo looga arrinsan doono is mariwaaga taagan, gaar ahaan arrimaha doorashooyinka, amniga dalka iyo dagaalka lagula jiro Al-Shabaab.

Dadka dhaliilsan gogoshan waxay ku eedeeyeen dowladda  federaalka iyo hoggaankeeda in ay u adeegsaneyso wada-hadalladan sidii ay ugu xoojin lahayd awooddeeda, isla markaana uga reebi lahayd mucaaradka saaxadda siyaasadda, xilli dalka uu isu diyaarinayo doorashooyinka guud ee la filayo sanadka 2026.

Madaxweyne Xasan Sheekh, oo mar kale xilka la wareegay 2022, ayaa ballan-qaaday in dalka loo gudbin doono nidaam doorasho oo ku saleysan “hal qof, hal cod” taasoo beddeli doonta habka qabiilka ku saleysan ee doorashooyinka horey loogu qaban jiray.

Si kastaba ha ahaatee, khilaafyo siyaasadeed oo qoto dheer ayaa weli u dhexeeya dowladda dhexe iyo qaar ka mid ah dowlad-goboleedyada, gaar ahaan Puntland iyo Jubbaland, kuwaas oo kasoo horjeestay wax-ka-beddelka dastuurka iyo eedeymo ay u jeediyeen Muqdisho oo ku saabsan urursiga awoo

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasiirkii hore ee amniga Soomaaliya, Xasan Xundubey Jimcaale oo ka hadlay munaasabad ka dhacday Muqdisho ayaa taageero wayn u muujiyay Madaxweyne Xasan Sheekh, isaga oo soo dhaweeyay qorshihiisa ku aadan doorashooyinka dalka.

Xundubey mar ahaa mucaarad ayaa haatan si weyn u boggaadiyay in dalka la gaarsiiyo qof iyo cod, wuxuuna farriin culus u diray mucaaradka diidan qorshaha Villa Soomaaliya.

Wasiirkii hore ee amniga ayaa kula taliyay siyaasiyiinta mucaaradka inay yimaadaan miiska wada-hadalka, ayna aragtidooda kusoo bandhigaan gogosha u dhigay Madaxweynaha.

“Gogosha uu Madaxweyne Xasan Sheekh fidiyay oo hadda taalla cid kasta oo waddankan u haysa waxtar ha timaado, qofkii imaan waayo waxaan u arkeenna in uusan aragti haynin, mana haboona inuu luuqyada ku war-wareegsado” ayuu yiri Xasan Xundubey Jimcaale.

Sidoo kale wuxuu ka hadlay maqaamka Muqdisho, isaga oo sheegay in lagu gaari karo in dadkeeda ay soo doortaan hoggaankooda, si ay iyaga usoo xushaan wakiiladooda.

“Waxaan u baahanahay magaaladan inay doorato dadkii hoggaamin lahaa, si maqaamka ay leedahay maqaam ay jaranjaro ugu korto, si ay ugu gaarto hadafkeeda” ayuu sii raaciyay.

Xasan Xundubey Jimcaale oo hadalkiisa sii wata ayaa xusay in haatan amniga caasimada uu yahay mid wanaagsan, isla markaana ay martigelin karto doorasho nabad ah, isaga oo uga mahadceliya hay’adaha ammaanka ee dowladda federaalka Soomaaliya.

“Waa xilligii ugu fiicnaa amniga, waxaana uga mahadcelineynaa ciidamada qalabka sida qaybahooda kala duwan iyo hoggaankooda, waana xilli ay geli karto doorasho nabad ah oo la hubo, sidaas darteed aan ilaashano amniga” ayuu mar kale yiri wasiirkii hore ee amniga.

Hadalkan ayaa kusoo aadayo, iyada oo weli khilaaf uu ka taagan yahay hannaanka doorashooyinka oo ay isku hayaan Villa Soomaaliya iyo mucaaradka, waxaase laga war sugayaa shirka uu baaqay Xasan Sheekh oo saacadaha soo socda ka furmi doono Muqdisho.

Bariire (Caasimada Online) – Dowladda Soomaaliya ayaa shaacisay in kooxda Al-Shabaab ay miinooyin ku xirtay oo ay jartay Buunadii deegaanka Bariire ee gobolka Shabeellaha Hoose, kadib markii ciidamada dowladda ay deegaankaas weerar ku qaadeen, kana saareen kooxda.

Al-Shabaab ayaa dhowr bilood heystay deegaanka Bariire, halkaas oo ciidamada dowladda ay isaga baxeen markii ay kooxdu qabsatay degmada Awdheegle iyo deegaano badan oo ka tirsan gobolka Shabeellaha Dhexe.

Wasiiru Dowlaha Wasaaradda Gaashaandhigga XFS Cumar Cali Cabdi oo shir jaraa’id qabtay ayaa faahfaahin ka bixiyey howlgallo culus oo ka dhacay gobolka Sh/Hoose, saacadihii lasoo dhaafay, isagoo xaqiijiyey in Shabaab jareen buundadii Bariire.

Wasiirka ayaa sidoo kale sheegay in nolosha lagu qabtay xubno ka tirsanaa kooxda Al-Shabaab iyo hubkii ay wateen, iyadoo deegaano badan dib looga saaray argagixisada, sida uu sheegay Cumar Cali Cabdi.

Wasiiru Dowlaha Gaashaandhigga ayaa sidoo kale sheegay in gobolka Shabeellaha Hoose uu ka bilowday howlgal culus oo lagu sifeynayo kooxda Al-Shabaab, iyadoo qorshuhu yahay in dib loo xoreeyo deegaanada Sabiib, Caanoole, Bariire, Awdheegle iyo deegaano kale oo muhiim ah oo Shabaab ay qabsadeen bilihii lasoo dhaafay.

Dad ku sugan Bariire ayaa Caasimada Online u sheegay in ciidamada dowladda ay soo galeen deegaanka, kooxda Al-Shabaab ayaa isaga baxay Bariire, iyagoo sii burburiyey buundadii deegaankaas, taas soo ka dhigan in deegaano badan oo ka tirsan gobolkaas ay ka go’doomeen Muqdisho.

Maalmaha soo socda howlgal culus oo Taliyaha Ciidanka Dhulka uu hoggaaminayo ayaa ka bilaabanaya Shabeellaha Hoose, sida ay ilo wareedyo xog ogaal ah u sheegeen Caasimada Online, howlgalkaas ayaa la qorsheeyey inuu noqdo mid lamid ah kii Badweynta Hindiya oo sanadihii 2014-2015 lagu xoreeyey dhul badan.

Hoos ka daawo

Muqdisho (Caasimada Online) – Agaasimaha Hay’adda Sirdoonka Qaranka ee NISA Mahad Maxamed Salaad ayaa durba isbadal ku sameeyay qaybo ka mid ah Talisyada Hay’adda, gaar ahaan kuwa ka howlgala gudaha magaalada Muqdisho.

Agaasime Mahad Salaad ayaa hal warqad ku magacaabay saraakiisha kala ah:

1- Taliyaha NISA ee qeybta guud ee gobalka Banaadir ayaa loo magacaabay Liibaan Cabdiraxmaan Aadan.

2- Kaaliyaha dhinaca amniga ee Agaasimaha Hay’adda NISA ayaa loo magacaabay Aadan Dheere.

3- Taliyaha NISA ee Garoonka Aadan Cadde ayaa mar kale dib loogu magacaabay Korneyl Xamdi Xasan oo Sanbaloolshe uu xilkaas ka qaaday, mucaaradad adagna uu kala kulmay.

4- Taliyaha Guutada Ilaalada Shacabaka Gobalka ee Dharcadda NISA ayaa loo magacaabay Macalin Saalax Cabdinuur Cali oo ah nin dhalinyaro ah oo aad loogu amaanay baacsiga iyo fahanka dhagarta argagixisada.

Marka laga soo tago Taliyaha NISA ee gobalka oo xilkaan ku cusub inta kale horay ayay u soo haayeen meelaha loo magacaabay muddo xileedkii hore ee Agaasime Mahad Salaad uu hay’ada joogay.

Mahad Salaad oo shalay xilka la wareegay ayaa balan-qaaday inuu dardar galinayo shaqada sugidda amniga, isagoo muhiimadda koowaad siinaya caasimada Muqdisho.

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxtooyadda Soomaaliya ayaa shaacisay in maalinta berri ay magaalada Muqdisho ka furmi doonyo gogoshii uu dhawaan ku baaqay Madaxwaynahaa Jamhuuriyadda Federaalka ah ee Soomaaliya Mudane Dr. Xasan Sheekh Maxamuud.

Madashaan oo maanta uu dib u dhac ku yimid ayaa waxaa maalinta berri ah ka qayb-gelaya wafuud kala duwan oo ka kala imaanaya gudaha dalka iyo dibadda, sida ay shaacisay Villa Somalia.

“Waxaa dhanka kale dhamaystirkii ugu danbeeyay ku jira diyaar garawga gogasha oo ay wadaan guddi gaar ah oo xukuumaddu u saartay taabagalinta shirka,” ayaa lagu yiri qoraal kooban oo kasoo baxay Villa Somalia, ayna baahisay warbaahinta dowladda.

Gogoshaan ayaa Madaxda Qaranku waxa ay wadatashi kula yeelanayaan indheer-garadka Soomaaliyeed, iyada oo xoogga la saarayo arrimaha mudnaanta u leh qaranka, sida midnimada dalka, amniga, dastuurka iyo doorashada.

Dadka dhaliilsan gogoshan waxay ku eedeeyeen dowladda iyo hoggaankeeda in ay u adeegsaneyso wada-hadalladan sidii ay ugu xoojin lahayd awooddeeda, isla markaana uga reebi lahayd mucaaradka saaxadda siyaasadda, xilli dalka uu isu diyaarinayo doorashooyinka guud ee la filayo sanadka 2026.

Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud, oo mar kale xilka la wareegay 2022, ayaa ballan-qaaday in dalka loo gudbin doono nidaam doorasho oo ku saleysan “hal qof, hal cod” taasoo beddeli doonta habka qabiilka ku saleysan ee doorashooyinka horey loogu qaban jiray.

Si kastaba ha ahaatee, khilaafyo siyaasadeed oo qoto dheer ayaa weli u dhexeeya dowladda dhexe iyo qaar ka mid ah dowlad-goboleedyada, gaar ahaan Puntland iyo Jubbaland, kuwaas oo kasoo horjeestay wax-ka-beddelka dastuurka iyo eedeymo ay u jeediyeen Muqdisho oo ku saabsan urursiga awoodda.

Muqdisho (Caasimada Online) – Guddoomiyaha cusub ee maamulka gobolka Banaadir, ahna Duqa magaalada Muqdisho Mudane Xasan Maxamed Xuseen (Muungaab) ayaa haatan wada qorshe ballaaran oo uu isbeddal ugu sameeynayo maamukiisa, kaas oo durbaba sameeyay mas’uuliyiin ka tirsanaa gobolka.

Muungaab oo maanta wareegto soo saaray ayaa ayaa Mudane Maxamed Cabdullaahi Abubakar (Dhaaley) u magacaabay agaasimaha xafiiskiisa, isaga oo xilkii ka qaaday Ismaaciil Cali Sheekh Nuur oo horay u hayay xilkaasi.

Sidoo kale, duqa Muqdisho ayaa xalay Liibaan Cali Maxamed u magacaabay guddoomiyaha degmada Warta Nabadda, iyada oo xilka laga qaaday Marwo Seynab Maxamuud Warsame oo muddo dheer soo hoggaamineysay degmadaasi.

Guddoomiyaha ayaa mas’uuliyiinta uu magacaabay kula dardaarmay in uu mudnaanta koowaad ay siiyaan harumarinta, bilicda iyo baahinta adeegyada aas-aasiga ah.

Waxaa kale oo uu horay guddoomiyaha gobolka xilalkii uga qaaday guddoomiyeyaasha degmooyinka Dharkenley iyo Waabari, wuxuuna u magacaabay kuwa kale oo cusub.

Isbeddalla ayaa weli sii socon doono, waxaana qorshuhu yahay in isbeddalka uu gaaray degmooyin horleh oo ku yaalla caasimada, si ula jaanqaadaan soo laabashada Muungaab.

Warar kala duwan ayaa ka soo baxaya is bedelka cusub ee uu wado  Muungaab, balse wararka ugu badan waxay sheegayaan in qiimeyn kooban oo uu guddoomiyuhu sameeyey ay ku fashilmeen guddoomiyeyaasha uu illaa iyo hadda ka qaaday xilalka.

Xasan Maxamed Xuseen (Muungaab) ayaa si dardar leh u shaqeynayey tan iyo markii uu xilka la wareegay, waxaana lagu tilmaamay nin aad u garanaya shaqada loo dhiibay iyo hoggaaminta gobolka.

Si kastaba ahaatee, Muungaab ayaa xilkan horay usoo qabtay waxaana guddoomiyaha gobolka Banaadir ahna Duqa Muqdisho loo magacaabay sannadkii 2014, isaga oo intii uu hayay ku guuleystay hirgelinta qorsheyaal dib-u-habeyn ah oo lagu hagaajinayay maamul-wanaagga, nadaafadda magaalada, iyo amniga Muqdisho.

Waxaa kale oo uu horay usoo noqday guddoomiyaha Maxkamadda Ciidamada Qalabka Sida, isaga oo xilligaas caan ku noqday adkeynta sharciga iyo la dagaalanka dambiyada la xiriira amniga qaranka.

Muqdisho (Caasimada Online) – Agaasimaha cusub ee hay’adda nabad-sugidda iyo sirdoonka qaranka ee NISA Mahad Maxamed Salaad oo shalay si rasmi ah ua wareegay xilka ayaa ku dhowaaqay go’aan culus oo farxad-geliyay shacabka ku dhaqan Muqdisho.

Ugu horreyn Mahad Salaad ayaa xusay in diiradda uu saari doono sugidda amniga, isla markaana uu wax ka qaban doono xaaladda ay hadda wajaheyso caasimadda, isaga oo ballan qaaday inuu gaashan doono maamulka gobolka Banaadir iyo hay’adaha ammaanka.

“Anigga oo ku tashanayo garab istaagiinna waxaan mudnaan gaar ah siin doonaan sugidda amniga caasimadda oo u dub dhexaad u ah xasilloonida dalka, waxaan si wadajir ah uga wada shaqeyn doonaa maamulka gobolka Banaadir iyo hay’adaha amniga” ayuu yiri.

Sidoo kale wuxuu ku dhowaaqay in la furi doono waddooyinka xiran ee Caasimada,  si loo fududeeyo isku socodka gaadiidka iyo dadweynaha, taas oo farxad-gelisay reer Muqdisho.

Mahad Salaad ayaa carrabka ku dhuftay in qorshihiisa koowaad ee qayb ka tahay fududeynta isku socodka shacabka, si looga dul-qaado culeyska ay dareemayaan.

“Waxaan kale oo aan ka shaqeyn doonaa isku furidda magaalada iyo fududeynta isku socodka shacabka, si looga hortago xayiraadaha dhaq-dhaqaaqa ee laga maarmi karo” ayuu mar kale yiri agaasimaha cusub ee hay’adda Nabad-sugidda Soomaaliya.

Dhinaca kale waxa uu soo hadal qaaday dagaalka Al-Shabaab, isaga oo shaaca ka qaaday inuu sii laba jibaari doono, si looga horteggo dhagarta kooxaha Khawaarijta

“Kooxaha Khawaarijtu waa halis qaran oo u baahan in looga hortego si istaraatiiji ah wadajir ah sidoo kalena joogta ah” ayuu mar kale yiri Mahad Maxamed Salaad.

Soo laabashada Mahad ayaa muujinaysa in shaqadiisa dib loo qiimeeyay, wuxuuna mar kale hantay kalsoonida Madaxweynaha iyo Ra’iisul Wasaaraha, kadib markii dib loo qiimeeyay xaaladda amniga oo meel xun gaartay.

Tan iyo markii Madaxweyne Xasan Sheekh la doortay, oo 15-ka May oo ay haatan u buuxsantay saddex sano, waxa uu beddelay Taliyeyaasha Ciidanka Xoogga Dalka, Booliska, Asluubta iyo Nabad Sugidda Qaranka. Soo celinta Mahad ayaa sidoo kale ka dhigan inuu Madaxweynaha dib usoo celiyay saddex kamid ah afartii Taliye ee uu hore xilka uga qaaday.

Si kastab ha’ahaatee, isbeddellada joogtada ah ee Madaxweynaha uu ku sameynayo Wasaaradaha Difaaca, Arrimaha Dibadda, Amniga iyo Talisyada Ciidamada ayaa mar walba hakad gelinaya horumarka dagaalka lagula jiro argagixisada, iyagoo sidoo kale abuura firaaqo shaqo oo ay ka faa’iidaystaan kooxaha argagixisada ah.

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa si rasmi ah u shaacisay dhammaadka wajiga hore ee sahminta shidaalka iyo macdanta ee lagu sameeyay qaar kamid ah xeebaha badda Soomaaliya.

Wasaaradda Batroolka iyo Khayraadka Macdanta ee Xukuumadda Federaalka Soomaaliya ayaa xaqiijisay in khayraadka looga faa’iidaysan doono si hufan, cadaalad ah, waxtarna u leh koboca dhaqaalaha dalka iyo bararaha nololeed ee shacabka Soomaaliyeed.

Wasaaradda ayaa heshiisyo wax soo saar wadaag ah la gashay Shirkadda Turkish Petroleum (TPAO) taas oo baaritaan iyo sahamin shidaal ka billawday badda Soomaaliya 21-dii Oktoobar 2024 iyadoo baaritaan kaas uu fuliyey markabka Oruç Reis Seismic Research Vessel.

Baaritaankaa iyo sahminta shidaalka ayaa ahaa mid socday 234 cisho iyadoo Shirkadda Turkish Petroleum ka ururisay xog badan oo ku saabsan xeebaha Soomaaliya xog shidaal kuwaas oo la darsi doono si loo ogaado celesha iyo tirada shidaal ee ku jira goobihii sahminta lagu sameeyay.

“Wasaaradda Batroolka waxay maanta oo ay taariikhdu tahay 15-ka Juun 2025 si rasmi ah u shaacinaysaa dhammaaday wajigii koowaad ee sahminta shidaalka ee ay wadeen Shirkadda Turkish Petroleum (TPAO),” ayaa lagu yiri bayaan kasoo baxay Wasaaradda Batroolka Soomaaliya.

Wasaaradda ayaa sheegtay in ay shacabka Soomaaliyeed la soo wadaagi doonto natiijada xigta kadib sahminta la aruuriyey, taas oo dhawaan soo bixi doonta, marka ugu horeysa ee xog sax ah soo baxdo waxay sheegtay inay bulshada usoo bandhigi doonto.

Wasaaradda Batroolka iyo Khayraadka Macdanta XFS waxay uga mahad-celisay dhigeeda Wasaaradda Tamarta ee Turkiga wada-shaqaynta iyo iskaashi wanaagga ee u dhexeeya labada Wasaaradood, kaas oo fududeeyey in sidii loogu qorsheeyay uu kusoo idlaado wejiga koowaad ee sahminta shidaalka.

“Wasaaraddu waxay uga mahadcelinaysaa Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Dr. Xassan Sheikh Maxamuud iyo Ra’iisul Wasaaraha Xukuumadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xamza Cabdi Barre kaalintoodii hoggaamineed ee la addin soo saarta iyo ka faa’iidaysiga khayraadka shidaalka dalka,” ayaa lagu yiri bayaanka wasaaradda.

Bayaanka wasaaradda ayaa ugu dambeyntiina waxay ugu bishaarayday Ummadda Soomaaliyeed in dalkeenna uu u socdo dhabbaha horumarka, iyadoo la raacayo hufnaan iyo cadaalad.

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasiirkii hore ee arrimaha dibadda Soomaaliya, Mudane Axmed Ciise Cawad oo ka qayb-galay barnaamij dood oo ka baxay Telefishinka Universal ayaa ka hadlay arrimo xasaasi ah oo ku aadan xaaladda siyaasadeed ee dalka, gaar ahaan tallaabadii ugu dambeysay ee ay qaaday dowladda federaalka Soomaaliya.

Cawad ayaa si weyn uga horyimid go’aanka dowladda dhexe ay ka qaadaywakiilada beesha caalamka, gaar ahaan kooxda C6+, isaga oo waradda ay u dirtay ku tilmaamay ceeb iyo baratakool xumo, sida uu hadalka u dhigay.

Wasiirkii hore arrimaha dibadda ayaa xusay in wasiiru dowlaha soo saaray warqadda aanu xittaa geli gelin xerada Xalane, sidaas darteedna aan go’aankiisa lagu kala dirin karin C6+.

“Wasiiru dowluhu intuu warqad iska qoro oo magaciisa uu ku saxiixo ma dhihi karo C6+ ma jirto. C6 isagu ma abuurin. Safaarado joogo waaye, kuwa na maamulaya waaye. Wasiirka sidaas dhahaya Xalane ma geli karo haddii aanu askari Ugandhays ah baarin,” ayuu yiri.

Sidoo kale wuxuu intaasi kusii daray in go’aankan uu ka dambeeyo xanaaq ay dowladdu ka qaaday kulamadii ay wakiilada beesha caalamka la yeesheen xubnaha mucaaradka, isla-markaana ay diidan yihiin dhaq-dhaqaaqa socda ee ku aadan khilaafka sii huraya ee dalka.

Waxaa kale oo uu tilmaamay in ujeedka beesha caalamka uu yahay sidii ay dhinacyadu isugu imaan lahaayeen, isla-markaana ay go’aan uga gaari lahaayeen khilaafka dhexdooda ah, isaga oo xusay in xittaa mararka qaar safaaradaha ay dadka Soomaaliyeed uga roon yihiin madaxdooda.

“Waxa uu ka xanaaqsan yahay oo uu lixda safiir u maagaayaa waxaa weeye, C6 waxay la kulmeen mucaarad, waxay u tageen madaxweynaha oo ku dhaheen dadkaaga la heshii, adiga iyo Jubbaland isla hadla, adiga iyo Puntland isla hadla, dastuurka ha iska beddelinina idinkoon raalli isaga ahayn. War Soomaali ayaad tihiin isku imaadoo gacmaha isqabsada” ayuu sii raaciyay.

Ugu dambeyn wuxuu soo hadal qaaday gogosha uu dhigay Madaxweynaha ee maanta dib u dhacday, isaga oo rajo xumo ka muujiyay qaabka wax loo wado, maadaama weli isku fahmi la’yihiin Villa Somalia iyo siyaasiyiinta mucaaradka ee dhaq-dhaqaaqa ka wada Muqdisho.

Soomaaliya aya haatan ku jirto marxald adag oo siyaasadeed oo cakiran, waxaana si aad ah la’isugu hayaa arrimaha doorashooyinka, xilli weli Villa Soomaaliya ay ku adkeysaneyso qorshaheeda la xiriira qof & cod oo ay diidan Jubaland, Puntland iyo xubnaha mucaaradka.

Garoowe (Caasimada Online) – Madaxweynaha Maamul-goboleedka Puntland, Saciid Cabdullahi Deni oo maanta furay Kal-fadhiga 56-aad ee Golaha Wakiilada maamulkaasi ayaa jeediyay khudbad xasaasi ah oo uu uga hadlay xaaladda siyaasadeed ee dalka.

Ug horreyn Saciid Deni ayaa soo hadal qaaday gogosha uu dhigay Madaxweyne Xasan Sheekh ee maanta baaqatay, isaga oo xusay in markii horeba aan si wanaagsan loo qorsheyn, maadaama uu taagan yahay khilaaf siyaasadeed oo ka dhashay doorashada.

Deni ayaa ku taliyay in haatan la balaariyo shirka, si uu noqdo mid loo dhan yahay oo xal u noqda xiisadda gudaha ee taagan, si loo badbaadiyo dalka.

“Shirkii maanta madlanaa ee 15-ka waa baaqday ma ahayn wax markiisii hore si fiican looga baaraan dagay, haddana waxaan ku talinayaa shir loo dhan yahay oo dhab ka hadal ah oo dalka lagu samatabixinayo uu dhaco” ayuu yiri Madaxweynaha maamulka Puntland.

Sidoo kale waxa uu garab istaag buuxa u muujiyay Golaha Samatabixinta Soomaaliyeed ee ay ku dhowaaqeen xubnaha mucaaradka ee kasoo horjeedo Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud, wuxuuna tilmaamay inuu soo dhaweynayo dhismaha golahan.

Madaxweynaha Puntland ayaa sidoo kale shaaciyay in Puntland ay markii horaba qabtay in loo istaago samatabixinta dalka, lana ilaaliyo Dastuurka KMG ah ee heshiiska lagu yahay.

“Waxaan rabaab inaan soo dhaweeyo golaha maalin dhoweyd Xamar looga dhowaaqay ee Samatabixinta oo runtii aan ku boggaadinayo in mabaadii’ aas aasi ah oo dhinaca aragtida dowlad dhiska Soomaaliya ay Puntland horay u qabtay inay la qaateen oo ugu muhiimsan tahay in la ilaaliyo dastuurkii dadkan ay ku heshiiyeen iyo la helno hannaan doorasho oo loo wada dhan yahay” ayuu mar kale yiri Madaxweynuhu.

Waxaa kale oo uu sii raaciyay “Waxaa dhacay nasiib darro aan la fileyn waxaa maanta bulshada Soomaaliyeed ay gaarsiisan yihiin inay mar labaad niyad-jab ka qaadaan dowladnimadii Soomaaliya oo ah arrin halis ah”.

Madaxweynaha Puntland oo hadalkiisa sii wata ayaa farriin culus diray dhammaan siyaasiyiinta Soomaaliyeed, wuxuuna ugu baaqay inay u istaagaan samatabixinta dalka, si looga hortago in mar kale ay kala tegto Soomaali.

“Haddii marxaladdan Samatabixinta dhici waydo wuxuu dalka halis ugu jiraa kala go’-go’ oo in laga soo kabto waqti badan ay qaadan doonto” ayuu mar kale yiri Madaxweynuhu.

Hadalkan ayaa kusoo aadayo, iyada oo weli halkiisii yahay khilaafka u dhexeeya Puntland iyo dowladda federaalka, kaas oo gaaray meeshii ugu sarreysay, waxaana mar hore go’ay xiriirkii iyo wada shaqeyntii tooska ahayd ee u dhexeysay Garoowe iyo Muqdisho.