Gaza (Caasimada Online) – Iyadoo “hakadka cusub ee bani’aadannimo” ee Israa’iil, oo ay dhaleeceeyayaashu ku sifeeyeen mid aan dhab ahayn, ayaa dhawr dal oo Carbeed, oo ay ku jiraan Imaaraadka Carabta, Masar, iyo Urdun, waxaa loo jeedinayaa eedeymo ah inay ku lug leeyihiin olole sumcad-dhisid oo gabaad siyaasadeed siinaya Israa’iil, iyadoo isla markaasna lagu guul-darraysanayo in wax laga qabto macluusha ba’an ee ka jirta Gaza.

Saraakiil Falastiiniyiin ah iyo ururo caalami ah oo u dooda xuquuqda aadanaha ayaa ku andacoonaya in ka qayb-qaadashada dalalkan ee gargaarka ay maamusho Israa’iil ay gacan ka geysanayso faafinta sheeko aan sal iyo raad lahayn oo ku saabsan in gargaar bani’aadannimo la gaarsiiyo shacabka Gaza.

Dhaleeceeyayaasha ayaa si gaar ah walaac uga muujiyay ka qaybgalka Imaaraadka ee mashruuc kaabeyaal ah oo laga fulinayo koonfurta Gaza, kaasoo ay sheegeen inuu si toos ah u taageerayo qorshaha la soo tebiyay ee Israa’iil ee ah in si joogto ah loo barakiciyo Falastiiniyiinta.

Eedeymahan ayaa imaanaya xilli ay macluul ba’an ka taagan tahay Marinka Gaza, halkaasoo Israa’iil ay gebi ahaanba xirtay isgoysyada xuduudaha laga soo bilaabo 2-dii Maarso, 2025, taasoo ceejisay sahaydii nolosha ee daruuriga ahayd. Dagaalka, oo bilowday 7-dii Oktoobar, 2023, ayaa baabi’iyay dhulkaas, wuxuuna barakiciyey inta badan 2.3 milyan oo qof oo ku noolaa.

Mashruuca Imaaraadka ee ‘magaalada bani’aadannimada’  

Dhaleeceynta ugu weyn ayaa loo jeediyay Imaaraadka Carabta sababtoo ah doorka ay ku leedahay keenista iyo maalgelinta dhuun biyo oo la gaarsiinayo Al-Mawasi, oo ah deegaan xeebeed ku yaal koonfurta Gaza.

27-kii Luuliyo, militariga Israa’iil ayaa ku dhawaaqay inay meelmariyeen “hindise Imaaraadku leeyahay” oo ah in dhuun biyo ah laga soo xiro warshad biyo-nadiifin ah oo Masar ku taalla lana gaarsiiyo koonfurta Gaza, iyadoo ujeeddada lagu sheegay inay tahay in loogu adeego 600,000 oo qof.

Si kastaba ha ahaatee, dhaleeceeyayaashu waxay si degdeg ah mashruucan ula xiriiriyeen qorshe la sheegay in Israa’iil ay ku doonayso inay aaggaas ka dhisto “Magaalo bani’aadannimo.” Sida ay warbaahinta Israa’iil sheegtay, Wasiirka Difaaca Yoav Gallant ayaa ku amray militariga inay Al-Mawasi ka abuuraan deegaan si adag loo xakameeyo oo loogu talagalay Falastiiniyiinta barakacay. Sida la tebiyay, qorshuhu wuxuu dhigayaa in dadka reer Gaza ee halkaas la geeyo la marsiiyo baaritaanno amni oo adag, loona oggolaado inay ka baxaan oo keliya dhinaca badda ama ay u gudbaan Masar.

Saraakiisha Falastiiniyiinta waxay ku doodayaan in dhuunta biyaha ee Imaaraatku maalgeliyay ay tahay kaabe muhiim u ah xeradan, taasoo si dhab ah uga dhigaysa Abu Dhabi mid shuraako ku ah istaraatiijiyad ujeeddadeedu tahay in mustaqbalka fog la isugu geeyo laguna go’doomiyo dadka reer Gaza, ayna suurtagal tahay in gebi ahaanba dalka laga saaro.

Doorka Masar iyo Urdun ee ‘bandhigga warbaahinta’

Masar iyo Urdun ayaa sidoo kale lagu dhaliilay ka qayb-qaadashadooda waxa uu xafiiska warfaafinta ee dowladda Gaza ku tilmaamay “bandhig lagu maadaysanayo.”

Masar, ka dib bilo ay ku celcelinaysay in dhinaceeda Rafax uu furan yahay, waxay bilowday inay tobannaan baabuur oo gargaar ah ka soo dejiso xadka, kaasoo ku jiray gacanta militariga Israa’iil tan iyo bishii Maajo 2024. Dhaq-dhaqaaqayaashu waxay sheegeen in isku-dubbaridka Qaahira ee gargaarka ee ay la leedahay Israa’iil uu sharciyeynayo go’doominta Israa’iil.

Isagoo ka jawaabaya eedeymaha ah inuu fududeynayo go’doominta, Madaxweyne Abdel Fattah el-Sisi wuxuu khudbad laga sii daayay telefishinka ku sheegay in “gelitaanka gargaarku uu u baahan yahay isku-dubarid lala yeesho dhinaca kale ee Rafax oo ah dhanka Gaza, kaasoo hadda ay maamusho Israa’iil.”

Urdun iyo Imaaraadka Carabta ayaa iyaguna fuliyay gargaar xaddidan oo hawada laga soo daadiyey, kaasoo sarkaal sare oo Falastiini ah, Khalil al-Hayya, uu ku tilmaamay “bandhigyo la soo agaasimay” oo aan waxtar lahayn isla markaana ceeb ku ah arrintan. Wuxuu xusay in shixnadda shan duulimaad oo gargaar hawada laga keenay ay la mid tahay tan hal baabuur oo xamuul ah.

“Israa’iil waxay bilowday olole ballaaran oo warbaahineed… oo ay taageerayaan warar isdaba-joog ah oo sheegaya in Israa’iil ay oggolaatay in gargaarku galo Marinka, iyadoo taageero ka helaysa jilayaal Carbeed ah oo la shaqeeya,” ayuu yiri Ramy Abdu, guddoomiyaha hay’adda Euro-Med Human Rights Monitor. “Balse xaqiiqada dhabta ah ee dhulka ka jirta waxay tahay in tiro aad u yar oo baabuur ah ay gudaha u galeen, kuwaasoo ahaa kuwo is-muujin kaliya looga dan lahaa.”

Dadaallada gargaarka oo ku guul-darraystay  

Nuxurka dhaleeceyntu wuxuu yahay in dadaalladan caalamku taageerayo aysan wax saameyn ah ku yeelan xaaladda dhabta ah ee ka jirta Gaza. Qaramada Midoobey ayaa si weyn u diidday inay la wareegto qaybinta gargaarka, iyadoo sabab uga dhigtay amni-darro keentay in burcad abaabulan, oo lagu eedeeyay inay xiriir la leeyihiin ciidamada Israa’iil, ay boobaan sahaydii la soo diray.

Hay’adda Qaramada Midoobey ee Gargaarka iyo Shaqada ee Qaxootiga Falastiin (UNRWA) waxay ku adkeysanaysaa in keliya furitaanka dhammaystiran ee dhammaan xuduudaha dhulka, iyadoo amnigooda la sugayo, ay wax ka qaban karto macluusha. Waxay carrabka ku adkeysay in maalin kasta loo baahan yahay 500 ilaa 600 oo baabuur oo gargaar ah si loo daboolo baahida jirta.

Hakadka hadda jira, oo ay Israa’iil ku dhawaaqday 26-kii Luuliyo, waxaa loogu talagalay in lagu abuuro marin nabdoon oo gargaarka loo adeegsado. Hase yeeshee, suxufi Falastiini ah oo lagu magacaabo Yasser Mohamed ayaa sheegay in tallaabadani ay ahayd mid sumcad-doon ah oo looga falcelinayay carro caalami ah oo sii kordheysa, gaar ahaan tan ka imaanaysa dalalka Yurub iyo dibadbaxayaal beegsanayay safaaradaha Masar iyo Urdun.

“Qof walba wuu ogyahay in dibadbaxyadii dhowaa ay kicin karaan rabshado ka dhaca gudaha labada dal ee xadka la leh Falastiin,” ayuu yiri, isagoo tilmaamaya in ujeeddada Israa’iil ay ahayd inay gacan ka geysato xasilinta xukuumadaha Carbeed ee ay xulafada yihiin.

Dhanka kale, dadka rayidka ah ee gaajeysan waxba ma helin. “In macluusha la jebinayo waa been,” ayuu yiri weriyaha Al-Jazeera, Anas al-Sharif, oo ka soo warramayay Gaza, isagoo ku nuuxnuuxsaday in gargaarka la keeno ama la xado ama lagu daadiyo meelo aan la gaari karin.

Sidaa darteed, dhaleeceeyayaashu waxay aaminsan yihiin in ka qaybgalka dalalka Carabta ee geeddi-socodkan uu kaliya u adeegayo in la qariyo xaqiiqda ah in gaajada loo adeegsanayo hub dagaal.