Garoowe (Caasimada Online) – Madaxweyne Siciid Cabdullaahi Deni waa hoggaamiye ku soo beegmay xilli u eg xilliyo hore oo beelaha Daaroodka ku abtirsada siyaasad iskaga hor yimaadeen, tan iyo dhowr toddobaatankii sano ugu dambeeyay. Qarannimada iyo danta Soomaaliya ayaa ka faa’iidday iska ka hor imaadyadaas.Somalia history books
Dabayaaqadii kontonaadkii qarnigii hore (1954-1959) Xaaji Muuse Boqor, oo ka tirsanaa Golihii Wasiirrada ee dowladdii gobanimogaarsiinta (daakhliyada loo garan og yahay), ayaa ka hor yimid Ra’iisal Wasaare Cabdullaahi Ciise Maxamuud. Xaaji Muuse wuxuu ku guuldarraystay inuu abaabulo odaayaashii daroodka ugu magacweynaa kuna noolaa Muqdisho.
Xaaji Diiriye ayaa go’aanka beesha Daarood ku dhawaaqay. “Darood ma noqonayo Talyaani kalkaal (pro-Italian). Ra’iisal Wasaare Daarood ah ma qaban lahayn inta uu Cabdulaahi Ciise Maxamuud qabtay in ka badan” ayuu Xaaji Diiriye yiri.
Xaaji Muuse Boqor wuu aqbalay in laga guulaystay. Maxamuud Ciise Truniju wuxuu ku qoray buuggiisa Somalia The Untold History 1941-1969 in Xaaji Muusq Boqor midowgii kaddib uu yeeshay saameyn siyaasadeed oo weyn.
Dhammaadkii toddobaatankii ilaa billowgii siddeetamaadkii (1978-1984), ayuu kala-jabkii Daaroodku mar kale dhacay markii jabhaddii SSDF ay saldhigyo ka samaysatay Itoobiya kaddibna fududeysay in Itoobiya qabsatay degmooyin Soomaaliyeed (Galdogob iyo Balanbaalle). Madaxweyne Maxamed Siyaad Barre, oo la kufaakacay saameyntii dagaalkii 1977, ayaa fursad ka helay duullaankii Itoobiya ku soo qaaday Mudug iyo Galguduud.
Wuxuu sidoo kale helay taageerada Soomaalida oo dhan; Galbeedku aad ayay u hubeeyeen Xoogga Dalka oo waxay ka hortagayeen wax ay arkayeen in SSDF fulinaysay qorshayaashii Midowga Soofiyeeti ku doonayay inuu ku soo noqdo Badweynta Hindiya, inkastoo SSDF xubnaheedu badankood ay diiddanayeen Shuuciyadda, kana fekerayeen sidii ay uga soo guuri lahaayeen Itoobiya.
Markii dambe ciidammadii SSDF badankood waxay ku noqdeen Soomaaliya kaddib markii ay ogaadeen inay markii horeba qalad ahayd in jabhad doonaysa in xukun rayid lagu soo celiyo Soomaaliya ay saldhigyo ka samaysatay dal shuuciyad ka hirgashay oo ku tiirsanaa dalkii la oran jiray Midowga Soofiyeeti.
Billowgii sagaashankii (1991) ee qarnigii hore ayuu Daaroodku laba garab u kala jabay mar seddexaad: garab markii hore aad u awood-badnaa oo asaasay jabhadii SNF (Somali National Front) iyo garab aad awood u yaraa oo ay hoggaaminyeen Maxamed Abshir Muuse iyo Cabdirisaaq Xaaji Xuseen. Maxamed Abshir Muuse wuxuu ahaa Ra’iisal Wasaare ku xigeenkii dowladdii uu ururkii USC (United Somali Congress) dhisay.
Wuxuu u arkayay dhibaatooyinkii Muqdisho ka dhacayay kuwo ay sababeen sharciga iyo kala-dambaynta oo meesha ka baxay. Wuxuu kale oo aamminsanaa in garwadeenka siyaasadda Soomaalida (Somali political elites) aysan awood ka raadinin isku dirka beelaha Soomaalida maadaama Soomaaliya markaas ay la rafanaysay saameyntii taliskii miltariga iyo kalitaliska ahaa oo 21 sano dalka ka talinayay.
Cabdirisaaq Xaaji Xuseen isaguna sidaad buu aamminsanaa. Waxay isku raaceen in colaadda la joojiyo oo Daaroodkii u qaxay Kismaayo la heshiiyaan dowladdii ku meelgaarka.
Waxaa taladaas diiday kooxihii asaasay jabhaddii SNF oo u badnaa rag taliskii kacaanka la shaqaynayay, u badnaa rayid, qaarkood saldhiggoodu noqday Nayroobi oo baararka la taagnaa halheeskii “Sharafta Daarood baannu soo celinaynaa.” Waa isla madaxdii dhulka ay ka soo jeedaan ka hagraday horumarin iyo xitaa xeryo militari, taageerayay gaboodfalladii taliskii Siyaad Barre ka geystay Mudug iyo Nugaal.
Madaxweyne Siciid Cabdullaahi Deni waa hoggaamiye ku soo beegmay xilli u eg xilliyo hore oo beelaha Daaroodka ku abtirsada siyaasad iskaga hor yimaadeen, tan iyo dhowr toddobaatankii sano ugu dambeeyay. Qarannimada iyo danta Soomaaliya ayaa ka faa’iidday iska ka hor imaadyadaas.Somalia history books
Dabayaaqadii kontonaadkii qarnigii hore (1954-1959) Xaaji Muuse Boqor, oo ka tirsanaa Golihii Wasiirrada ee dowladdii gobanimogaarsiinta (daakhliyada loo garan og yahay), ayaa ka hor yimid Ra’iisal Wasaare Cabdullaahi Ciise Maxamuud.
Xaaji Muuse wuxuu ku guuldarraystay inuu abaabulo odaayaashii daroodka ugu magacweynaa kuna noolaa Muqdisho. Xaaji Diiriye ayaa go’aanka beesha Daarood ku dhawaaqay. “Darood ma noqonayo Talyaani kalkaal (pro-Italian). Ra’iisal Wasaare Daarood ah ma qaban lahayn inta uu Cabdulaahi Ciise Maxamuud qabtay in ka badan” ayuu Xaaji Diiriye yiri.
Xaaji Muuse Boqor wuu aqbalay in laga guulaystay. Maxamuud Ciise Truniju wuxuu ku qoray buuggiisa Somalia The Untold History 1941-1969 in Xaaji Muusq Boqor midowgii kaddib uu yeeshay saameyn siyaasadeed oo weyn.
Dhammaadkii toddobaatankii ilaa billowgii siddeetamaadkii (1978-1984), ayuu kala-jabkii Daaroodku mar kale dhacay markii jabhaddii SSDF ay saldhigyo ka samaysatay Itoobiya kaddibna fududeysay in Itoobiya qabsatay degmooyin Soomaaliyeed (Galdogob iyo Balanbaalle). Madaxweyne Maxamed Siyaad Barre, oo la kufaakacay saameyntii dagaalkii 1977, ayaa fursad ka helay duullaankii Itoobiya ku soo qaaday Mudug iyo Galguduud.
Wuxuu sidoo kale helay taageerada Soomaalida oo dhan; Galbeedku aad ayay u hubeeyeen Xoogga Dalka oo waxay ka hortagayeen wax ay arkayeen in SSDF fulinaysay qorshayaashii Midowga Soofiyeeti ku doonayay inuu ku soo noqdo Badweynta Hindiya, inkastoo SSDF xubnaheedu badankood ay diiddanayeen Shuuciyadda, kana fekerayeen sidii ay uga soo guuri lahaayeen Itoobiya.
Markii dambe ciidammadii SSDF badankood waxay ku noqdeen Soomaaliya kaddib markii ay ogaadeen inay markii horeba qalad ahayd in jabhad doonaysa in xukun rayid lagu soo celiyo Soomaaliya ay saldhigyo ka samaysatay dal shuuciyad ka hirgashay oo ku tiirsanaa dalkii la oran jiray Midowga Soofiyeeti.
Billowgii sagaashankii (1991) ee qarnigii hore ayuu Daaroodku laba garab u kala jabay mar seddexaad: garab markii hore aad u awood-badnaa oo asaasay jabhadii SNF (Somali National Front) iyo garab aad awood u yaraa oo ay hoggaaminyeen Maxamed Abshir Muuse iyo Cabdirisaaq Xaaji Xuseen. Maxamed Abshir Muuse wuxuu ahaa Ra’iisal Wasaare ku xigeenkii dowladdii uu ururkii USC (United Somali Congress) dhisay.
Wuxuu u arkayay dhibaatooyinkii Muqdisho ka dhacayay kuwo ay sababeen sharciga iyo kala-dambaynta oo meesha ka baxay. Wuxuu kale oo aamminsanaa in garwadeenka siyaasadda Soomaalida (Somali political elites) aysan awood ka raadinin isku dirka beelaha Soomaalida maadaama Soomaaliya markaas ay la rafanaysay saameyntii taliskii miltariga iyo kalitaliska ahaa oo 21 sano dalka ka talinayay.
Cabdirisaaq Xaaji Xuseen isaguna sidaad buu aamminsanaa. Waxay isku raaceen in colaadda la joojiyo oo Daaroodkii u qaxay Kismaayo la heshiiyaan dowladdii ku meelgaarka.
Waxaa taladaas diiday kooxihii asaasay jabhaddii SNF oo u badnaa rag taliskii kacaanka la shaqaynayay, u badnaa rayid, qaarkood saldhiggoodu noqday Nayroobi oo baararka la taagnaa halheeskii “Sharafta Daarood baannu soo celinaynaa.” Waa isla madaxdii dhulka ay ka soo jeedaan ka hagraday horumarin iyo xitaa xeryo militari, taageerayay gaboodfalladii taliskii Siyaad Barre ka geystay Mudug iyo Nugaal.
W/Q: Aadan M. Daawad
AFEEF: Aragtida qoraalkan waxa ay ku gaar tahay qofka ku saxiixan, kamana tarjumeyso tan Caasimada Online. Caasimada Online, waa mareeg u furan qof kasta inuu ku gudbiyo ra’yigiisa saliimka ah. Kusoo dir qoraaladaada [email protected] Mahadsanid.