Muqdisho (Caasimada Online) – Falalka amni-darrada ee ka dhacaya xeebaha Soomaaliya, damaca Itoobiya uga jira baddeenna, xiriirka sii xoogeysanaya ee Xuutiyiinta Yemen iyo Al-Shabaab, iyo kalluumaysiga sharci-darrada ah ee ka socda xeebaha Soomaaliya ayaa dowladda ku qasbaya inay degdeg u dhisto Ciidamada Badda, si loo gaaro natiijo guul ah.
Dowladda Turkiga ayaa ballan qaaday dhismaha ciidanka badda Soomaaliya. Ballanqaadkaas wuxuu ku jiray heshiiskii iskaashiga difaaca ee labada dal, laakiin fulintiisa ayaa daahay.
Dowlado kale oo ay ku jirto Indonesia ayaa, sida Turkiga, ballan qaaday in ay tababar siinayaan ciidanka ilaalada xeebaha Soomaaliya, balse weli lama gaarin natiijo muuqata.
Heshiiska iskaashiga difaaca ee ay Soomaaliya la gashay Turkiga ayaa muujinaya xiriir muhiim ah oo ku saleysan amniga, dhaqaalaha iyo siyaasadda, kaas oo labada dal ay faa’iido weyn ugu jirto dhaqan-galkiisa. Balse ma cadda sababta keentay caga-jiidka heysta fulintiisa.
Macluumaadka ku saabsan xaaladda badda Soomaaliya ayaa muujinaya khataraha taagan iyo doorka ay ciyaarayaan dhinacyada kala duwan:
Falalka amni-darrada
Inkastoo xeebaha Soomaaliya si weyn looga yareeyay burcadda sanadihii u dambeeyay, haddana waxaa sii kordhaya weerarro lagu qaado maraakiibta ganacsiga ee mara Gacanka Cadmeed iyo Badda Cas.
Xiriirka kooxaha hubeysan: Xogaha amniga ayaa muujinaya in Al-Shabaab iyo Xuutiyiinta ay yeesheen xiriir dhaqaale iyo farsamo, taas oo khatar ku ah dekedaha iyo maraakiibta ka shaqeeya gobolka.
Weerarrada ka imanaya Xuutiyiinta Yemen waxay si gaar ah ugu beegsanayaan maraakiibta ay la xiriiraan dalalka taageera dowladda Yemen, taas oo saamayn ku yeelatay maraakiibta iyo ganacsatada dekedaha Soomaaliya.
Damaca Itoobiya
Itoobiya waxay si cad u muujisay rabitaankeeda ku aaddan in ay hesho marin-badeed rasmi ah, taas oo si toos ah u taabanaysa madaxbannaanida Soomaaliya.
Heshiisyo ay Itoobiya la gashay maamulka Somaliland ayaa keenay muran siyaasadeed iyo cabsi ku saabsan in Itoobiya u adeegsan karto awood ciidan ama dhaqaale si ay u gaarto xeebaha Soomaaliya.
Tani waxay si toos ah ugu kordhinaysaa muhiimadda ay leedahay in Soomaaliya yeelato awood badeed (Navy) si loo ilaaliyo xeebaha iyo biyaha caalamiga ah ee u dhow.
Kalluumaysiga sharci-darrada ah
Maraakiib ka kala socda Yemen, Iran, China iyo dalal kale ayaa si sharci-darro ah uga kalluumaysta biyaha Soomaaliya.
Kalluumaysiga noocan ahi wuxuu keenaa:
- Khasaare dhaqaale oo ballaaran oo ku yimaada shacabka Soomaaliyeed,
- Hoos u dhac ku yimaada kheyraadka badda, taas oo saameyn ku leh nolol maalmeedka kalluumaysatada maxalliga ah,
- Xiisado u dhexeeya kalluumaysatada maxalliga ah iyo maraakiibta shisheeye, mararka qaarna keena iska horimaad hubeysan.
Doorka Turkiga
Turkiga ayaa horey u dhisay saldhigga milatari ee Turksom ee Muqdisho, waxayna hadda ballanqaadeen inay taageeri doonaan dhismaha ciidanka badda Soomaaliyeed.
Caqabadda ugu weyn waa in tababarka dhameystiran ee ciidan badeed xirfadle ah uu qaato ugu yaraan 4–6 sano (jaamacadda difaaca badda, farsamooyinka dayactirka maraakiibta iyo qalabka casriga ah).
Waxaa sidoo kale loo baahan yahay maraakiib cusub, qalab badbaado, iyo nidaamyo raadar iyo kormeer casri ah.