Islamabad (Caasimada Online) – Hindiya iyo Pakistan ayaa Arbacadii isweydaarsaday madaafiic culus, xuduudda lagu muransan yahay, kaddib markii New Delhi ay qaaday weerarro gantaallo ah oo sababay khasaare nafeed, taasoo noqotay rabshaddii ugu xumeyd ee dhex marta labada dal ee leh awoodda nukliyeerka muddo labaatan sano ah.
Ugu yaraan 38 qof ayaa la dilay, iyadoo Islamabad ay sheegtay in 26 rayid ah lagu dilay duqeymaha iyo rasaasta xuduudda, halka New Delhi ay sheegtay in ugu yaraan 12 qof ay ku dhinteen madaafiic ay Pakistan soo tuurtay.
Dagaalka ayaa dhacay laba toddobaad uun kaddib markii New Delhi ay Islamabad ku eedeysay taageeridda weerar lagu qaaday dhanka ay Hindiya ka maamusho ee Kashmir.
Labada deris ee Koonfurta Aasiya ayaa dhowr jeer dagaallamay tan iyo markii ay ka go’een gacanta gumeysigii Ingiriiska sannadkii 1947.
Rabshadan cusub ayaa ka weyn weerarkii Hindiya ay qaaday 2019-kii, markaasoo ay sheegtay in ay beegsatay “dagaalyahanno badan” kaddib markii qof isqarxiyay uu la beegsaday kolonyo ciidan, taasoo lagu dilay 40 askari.
Milatariga Hindiya ayaa sheegay in “cadaalad la helay,” isagoo ku dhawaaqay in sagaal “xero argagixiso” ah la burburiyay. Dowladda New Delhi ayaa intaa ku dartay in weerarradooda ay ahaayeen “kuwo bartilmaameedsan, xaddidan, isla markaana aan hurin kacsanaan dheeraad ah.”
Wasiirka Difaaca Pakistan, Khawaja Muhammad Asif, ayaa ku eedeeyay Ra’iisul Wasaare Narendra Modi in uu weerarrada u adeegsaday sare u qaadidda sumcaddiisa gudaha, balse waxa uu sheegay in Islamabad ay durba qaadday tallaabo aargoosi ah.
“Jawaabtii horey ayay u bilaabatay,” ayuu Asif u sheegay wakaaladda wararka ee AFP. “Ma qaadan doonto waqti dheer in aan aargudanno.”
Afhayeenka militariga Pakistan, Axmed Shariif Chaudhry, ayaa sheegay in shan diyaaradood oo dagaal oo Hindiya leedahay lagu soo riday xadka.
Sarkaal sare oo ka tirsan hay’adaha ammaanka Hindiya, oo codsaday in aan la magacaabin, ayaa sheegay in saddex diyaaradood oo dagaal laga soo riday dhankooda.
‘Madaafiic ayaa da’aysay’
Muzaffarabad, oo ah caasimadda Kashmir ee Pakistan maamusho, ayaa ciidamadu go’doomiyeen waddooyinka ku hareeraysan masaajid ay Islamabad sheegtay in la beegsaday, iyadoo raadad qaraxyo laga arkayay gidaarrada dhowr guri oo ku dhow.
“Habbeenkii waxaa dhacay dhawaqyo cabsi leh, dadkuna si weyn bay u argagaxeen,” ayuu yiri Maxamed Salmaan, oo ku nool agagaarka masaajidka.
“Waxaan u guureynaa meel ammaan ah… hadda waxaan nahay dad hoy la’aan ah,” ayuu yiri Taarik Mir, 24 jir, oo bir duqeyn ah lugta kaga dhacday.
Pakistan ayaa sheegtay in 21 rayid ah lagu dilay duqeymaha – oo ay ku jiraan afar carruur ah – halka shan kale lagu dilay rasaas ka dhacday xadka.
Milatariga Hindiya ayaa ku eedeeyay Pakistan in ay si aan kala sooc lahayn ugu rasaaseysay xadka Line of Control (LoC), oo ah xadka rasmiga ah ee kala qeybiya Kashmir.
“Waxaan soo toosnay markii aan maqalnay dhawaqa rasaasta,” ayuu yiri Faruuk, oo isbitaalka magaalada Poonch ee Hindiya ku jira, isagoo madaxa duuban, sida ay werisay wakaaladda wararka Press Trust of India.
“Waxaan arkay madaafiic da’aya.”
Wariyeyaasha AFP ee ku sugan Poonch ayaa arkay holac ka kacaaya halka madaafiicdu ku dhacaysay.
Ugu yaraan 12 qof ayaa lagu dilay, halka 29 kalena lagu dhaawacay, sida uu sheegay Azhar Majid, oo ah mas’uul ka tirsan maamulka deegaanka.
Weerarkan ayaa loo arkayay mid si weyn loo filayay, kaddib weerarkii 22-kii April lagu qaaday dalxiisayaal ku sugnaa Pahalgam oo ku taalla Kashmir-ta ay maamusho Hindiya, kaasoo New Delhi ku eedeysay in uu fuliyay kooxda Lashkar-e-Taiba ee fadhigeedu yahay Pakistan, taasoo Qaramada Midoobay ku darsatay liiska argagixisada.
Weerarkaasi ayaa lagu dilay 26 qof, intooda badanna waxay ahaayeen rag Hindu ah.
New Delhi ayaa eedeyntii ku laabatay Islamabad, taasoo dhalisay hanjabaado kulul iyo tallaabooyin diblomaasiyadeed oo is daba joog ah.
Pakistan ayaa iska fogeysay eedeymaha, waxayna ku baaqday in la sameeyo baaritaan madax bannaan. Arbacadii, Ra’iisul Wasaare Shehbaz Sharif ayaa weerarrada Hindiya ku tilmaamay “gardarro arxan-darro ah” oo aan “aanan laga aamusi doonin.”
Labada dhinac ayaa tan iyo 24-kii April habeen walba isweydaarsanayay rasaas, sida ay sheegtay ciidamada Hindiya. Pakistan ayaa dhankeeda sheegtay in ay sameysay laba tijaabo oo gantaallo ah.
‘Xakameyn dheeri ah ha la muujiyo’
“Xiisadda kacsan ee u dhaxeysa Hindiya iyo Pakistan ayaa durba gaartay heer ka sareeya rabshadihii ugu dambeeyay ee sannadkii 2019, taasoo halis u leh xasilloonida gobolka,” ayuu yiri falanqeeye Praveen Donthi oo ka tirsan International Crisis Group.
Diblomaasiyiinta caalamka ayaa cadaadis saaraya labada dal si ay uga fogaadaan dagaal ballaaran.
“Dunidu ma awooddo in ay aragto dagaal toos ah oo u dhexeeya Hindiya iyo Pakistan,” ayuu yiri Stephane Dujarric, afhayeenka Xoghayaha Guud ee Qaramada Midoobay Antonio Guterres, oo war-saxaafadeed soo saaray.
Madaxweynaha Mareykanka Donald Trump ayaa weriyeyaasha u sheegay in uu rajeynayo in dagaalku “si dhakhso ah ku dhammaado.”
Xoghayaha Arrimaha Dibadda Mareykanka Marco Rubio ayaa la hadlay mas’uuliyiin sare oo ka tirsan amniga New Delhi iyo Islamabad tan iyo weerarradii, wuxuuna sheegay in uu si dhow ula socdo xaaladda.
Walwalka caalamiga ah ayaa isa soo taraya, iyadoo Shiinaha – oo ah deris labadaba – iyo dalal kale oo ay ka mid yihiin Britain, Faransiiska iyo Ruushka ay muujiyeen cabsi. Diyaarado badan ayaa hakiyay ama beddelay duullimaadyadoodii.
Dagaalyahanno kasoo horjeeda maamulka Hindiya ayaa tan iyo 1989 ka waday kacdoon hubeysan oo ay ku doonayaan madaxbannaani ama in Kashmir la midoobo Pakistan.
Hindiya ayaa si joogto ah ugu eedeysa Pakistan in ay taageerto kooxaha hubeysan ee la dagaallama ciidamada Hindiya ee Kashmir – eedeymo ay Pakistan had iyo jeer beeniso.
Wasiirka Arrimaha Dibadda ee Iran, Abbas Araghchi, ayaa lagu wadaa in uu Arbacada gaaro New Delhi, labo maalmood kaddib booqashadiisii Islamabad, iyadoo Tehran ay isku dayeyso in ay dhexdhexaadiso xiisadda labada dhinac.