Muqdisho (Caasimada Online) – Soomaaliya ayaa xiriir dhow la yeelaneysa Ruushka, si ay u xoojiso difaaca dhul-badeedkeeda, una ballaariso iskaashiga ay la leedahay dalalka shisheeye. Dhanka kale, Moscow ayaa dooneysa inay kor u qaaddo saameynteeda istaraatiijiyadeed ee Badda Cas iyo inay ka hortagto saameynta reer Galbeedka ee Geeska Afrika.

Bilihii la soo dhaafay, mas’uuliyiin sare oo Soomaali iyo Ruush ah ayaa yeeshay dhowr wareeg oo wadahadallo ah, kuwaas oo diiradda lagu saaray iskaashi milatari, amniga badda, isdhaafsiga hubka, iyo maalgelinta kaabeyaasha dhaqaalaha.

Warar lagu kalsoon yahay ayaa sheegaya in la-taliyeyaal milatari oo Ruush ah loo dirayo Muqdisho, halka wadahadallo ku saabsan horumarinta dekedaha iyo sahaminta tamarta ay muujinayaan xiriir laba geesood ah oo si muuqata uga xoog badan kii ugu dambeeyay tan iyo Dagaalkii Qaboobaa.

Isbeddelkan wuxuu ka tarjumayaa is-afgarad istaraatiijiyadeed oo labada dhinac ah. Soomaaliya, oo ka niyad jabsan shuruudaha adag ee deeqaha reer Galbeedka iyo ayadoo la tacaaleysa khataro amni oo soo noqnoqda, ayaa Ruushka u aragta saaxiib diyaar u ah taageero toos ah. Dhanka kale, Ruushka wuxuu Soomaaliya u arkaa fursad uu dib ugu soo noqdo xeeb istaraatiiji ah oo si dhow ugu dhow marin-biyoodka Bab el-Mandeb iyo Badweynta Hindiya.

Isbeddelka istaraatiijiga ah ee Geeska Afrika

U jeesashada Soomaaliya ee Ruushka waxaa kicisay rabitaankeeda ah inay ka baxdo xayndaabyada siyaasadeed ee ku lamaan gargaarka reer Galbeedka. Machadka Lansing ee Daraasaadka Hanjabaadaha Caalamiga ah iyo Dimoqraadiyadda (Lansing Institute for Global Threats and Democracies Studies) ayaa sheegay: “Taageerada Ruushka waxay la timaaddaa shuruudo siyaasadeed oo yar, taasoo soo jiidaneysa dowlado doonaya natiijooyin degdeg ah oo dhanka milatariga iyo dhaqaalaha ah, iyaga oo aan wajahayn cadaadis la xiriira xuquuqda aadanaha.”

Machadku wuxuu sheegay in Soomaaliya ay si gaar ah u daneyneyso in ay xoojiso gacant ku haynteeda Aagga Dhaqaale ee u gaarka ah (Exclusive Economic Zone – EEZ), taasoo ay si ba’an u saameeyeen kalluumeysi sharci darro ah iyo burcad-badeednimo. Ruushka ayaa la sheegay inuu u soo bandhigay Soomaaliya tababar ciidan oo badeed, taageero farsamo, iyo la-taliye yaal si loo dhiso awoodaha badda ee dalka.

Horumarinta dekedaha ayaa ah qodob muhiim ah oo wadahadallada lagu falanqeeyay. Sida lagu sheegay warbixin Machadka Lansing, Ruushka ayaa muujiyay dan weyn oo uu u qabo marin u helidda xarumo muhiim ah oo ku yaalla Muqdisho, Kismaayo, iyo Berbera — kuwaas oo noqon kara saldhigyo milatari ama xarumo ganacsi oo laba ujeedo leh.

“Moscow waxay Soomaaliya u aragtaa inay qayb ka tahay isku xirka istiraatiijiyadeed ee xeebaheeda Afrika ee ku fidsan Badda Cas iyo Badweynta Hindiya,” ayaa lagu yiri warbixin uu Machadku soo saaray 14-kii Juun. “Tani waxay ka badan tahay marin helid — waa arrin saameyn siyaasadeed leh.”

Daneeynta Ruushka ee Soomaaliya waxay sidoo kale leedahay macne taariikhi ah. Intii lagu jiray Dagaalkii Qaboobaa, Midowgii Soofiyeeti wuxuu saldhig milatari xooggan ku lahaa magaalada Berbera, ilaa uu xiriirka u jaray xukunkii Siyaad Barre dabayaaqadii 1970-meeyadii. Iskaashigan cusub wuxuu u muuqdaa soo laabasho uu Moscow ku doonayo inuu dib ula midoobo xulufadiisii hore, isagoo isla mar ahaantaasna la tartamaya nidaamka gobolka ee ay hoggaamiyaan reer Galbeedka.

Walaaca ka jira Reer Galbeedka iyo Khaliijka

Kordhinta xiriirka u dhexeeya Soomaaliya iyo Ruushka ayaa walaac ka abuurtay Washington, Brussels, iyo caasimadaha Khaliijka. Mas’uuliyiin reer Galbeed ah ayaa ka digaya in hubka Ruushka uu carqaladayn karo cunaqabataynta hubka ee Qaramada Midoobay saartay Soomaaliya iyo in uu wax u dhimi karo iskaashiga ka dhanka ah argagixisada.

Machadka Lansing ayaa sheegay: “Reer Galbeedku waxay ka baqayaan in Soomaaliya ay u leexato dhanka Ruushka taasoo kala fogeyn karta howlgalada wadajirka ah ee lagula dagaalamayo al-Shabaab, sidoo kalena dhaawici karta hannaanada isdhaafsiga xogta sirdoonka.” Isbeddelkan ayaa laga yaabaa inuu saameyn xun ku yeesho xiriirka Taliska Ciidamada Mareykanka ee Afrika (U.S. Africa Command – AFRICOM) iyo howlgalada xasillinta ee Midowga Afrika.

Dalalka Khaliijka ee daneeya arrimaha Soomaaliya — sida Turkiga, Imaaraadka Carabta, iyo Qadar — ayaa la filayaa in ay sare u qaadaan saameyntooda gudaha dalka, iyaga oo kordhin kara taageeradooda dhanka milatariga, maalgelinta, ama xiriirka siyaasadeed si ay u yareeyaan saamaynta Ruushka.

Waddamada jaarka ah sida Kenya iyo Itoobiya ayaa laga yaabaa in ay dib u eegaan istaraatiijiyadooda gobolka. “Haddii Ruushka uu helo saldhig xoog leh oo gudaha Soomaaliya ah, waxay si weyn u beddeli kartaa qaabka amni ee Bariga Afrika,” ayuu Machadku ku sheegay warbixintiisa.

Machadka ayaa sawiraya muuqaal mustaqbalka fog leh oo ay Soomaaliya ku biiri karto koox isbahaysi ah oo ka tirsan dowladaha Afrika ee xiriirka dhow la leh Ruushka, sida Suudaan iyo Jamhuuriyadda Afrika Dhexe. Inkastoo tani ay tahay mala-awaal siyaasadeed oo aan wali sal adag yeelan, haddana isbeddelka socda wuxuu abuurtay walaac sii kordhaya oo ay qabaan hoggaamiyeyaasha Afrika iyo reer Galbeedka.

Saameynta dhaqaale iyo qorsheynta siyaasadeed

Marka laga gudbo dhinaca milatariga, Soomaaliya waxay raadineysaa in ay dhaqaale uga faa’iideysato xiriirka Ruushka. Machadka Lansing wuxuu xaqiijiyay in wadahadalladu ay daboolayaan helitaanka kheyraadka shidaalka iyo gaaska Soomaaliya, kalluumeysiga, iyo heshiisyo muddo-dheer ah oo lagu kireynayo dekedaha.

Iskaashiyadan waxay u muuqdaan in ay Soomaaliya u horseedi karaan horumar dhanka kaabeyaasha dhaqaalaha, balse sidoo kale waxay wataan khatar ah in ay sii xoojiso ku tiirsanaanta shisheeyaha iyo in hoos loo dhigo hufnaanta nidaamka qandaraasyada iyo maamulka guud.

Iyadoo doorasho qaran lagu wado in ay dhacdo sannadka 2026, madaxda Soomaaliya waxaa saaran cadaadis ay ku doonayaan in ay muujin karaan guulo amni iyo horumar. Iskaashi lala yeesho Ruushka wuxuu keeni karaa natiijooyin degdeg ah, laakiin saameynta mustaqbalka fog wali waa mid aan la hubin.

Qaar ka mid ah falanqeeyeyaasha ayaa aaminsan in Soomaaliya aysan raadineynin isbeddel mabda’a, balse ay u dhaqmeyso si ku saleysan danta qaranka. “Soomaaliya oo xiriir la sameyneysa Ruushka waxay ciyaareysaa ciyaar siyaasadeed oo halis ah—iyadoo ka faa’iideysaneysa loollanka quwadaha caalamiga ah si ay u difaacdo danaha dalkeeda,” ayuu warbixinta ku yiri Machadka Lansing.

Si kastaba ha ahaatee, xiriirka sii xoogeysanaya ee u dhexeeya Soomaaliya iyo Ruushka wuxuu beddelay aragtida gobolka ee ku aaddan jihada siyaasadda arrimaha dibedda ee Soomaaliya. Sannadaha soo socda ayaa go’aamin doona in iskaashigan uu noqdo mid xasillooni keena ama uu isu beddelo xarun laga huriyo loollanka quwadaha waaweyn.