Addis Ababa (Caasimada Online) — Raiisul Wasaare Abiy Ahmed ayaa Talaadadii sheegay in “aysan jirin diiwaan rasmi ah ama go’aan hay’adeed” oo caddaynaya sida Ethiopia ay ku weyday marin-badeedkeedii. Wuxuu ku tilmaamay xaaladda dalka ee ah inuusan bad lahayn “arrin masiiri ah” oo ay waajib tahay in si nabad ah lagu xalliyo.
Isagoo kula hadlayay xildhibaannada magaalada Addis Ababa Oktoobar 28, 2025, Abiy wuxuu ku dooday in aysan jirin hay’ad Ethiopian ah oo si rasmi ah u ansixisay arrintaas.
“Haddii uusan shacabku ogayn, uusan baarlamaankuna ogayn… haddaba, waa kuma cidda go’aanka qaadatay?” ayuu Abiy is-weydiiyay. “Ma heli karno hal dukumeenti oo qura oo ku saabsan arrintan.”
Ethiopia waxay noqotay waddan aan bad lahayn sanadkii 1993-kii markii ay Eritrea xornimadeeda qaadatay kaddib dagaal 30 sano socday iyo afti ay kormeertay Qaramada Midoobay, sida ku cad diiwaannada taariikhiga ah. Lumitaanka marin-badeedka ayaa dalka ka reebay xeebtiisii hore, oo ay ku jiraan dekedaha muhiimka ah ee Massawa iyo Assab.
Xukuumadda Abiy ayaa dhowaan xoojisay dadaalladeeda ay ku doonayso helitaanka deked, taasoo sare u qaadday xiisadaha gobolka.
Xiisadda dekedaha ee Ethiopia iyo Eritrea
Khudbaddiisa, Abiy wuxuu sheegay inuu kala hadlay dalabka Ethiopia ee marin-badeedka Madaxweynaha Eritrea, Isaias Afwerki, kaddib heshiiskoodii nabadda ee 2018.
Wuxuu sheegay in Ethiopia ay dib u dayactirtay jidka aada dekadda Assab, ayna soo bandhigtay inay bixiso koronto ay kharashkeeda iska bixinayso. Si kastaba ha ahaatee, wuxuu xusay in dhinaca Eritrea “uusan muujin wax diyaar garow ah” oo lagu hawlgelinayo dekadda.
“Waxaan isku daynay inaan gacan ka geysanno annagoo ka soo dirnay wiishash iyo matoorro dal saaxiib ah oo saddexaad, balse Eritrea way diidday qalabkaas,” ayuu Abiy raaciyay.
Raiisul wasaaraha ayaa sidoo kale xiisadihii u dambeeyay ee kala dhexeeyay Asmara ku xiray Heshiiskii Pretoria ee 2022, kaasoo soo afjaray dagaalkii labada sano ka socday gobolka Tigray ee Ethiopia.
“Balse Eritreanku waxay qaateen mowqif ah, ilaa iyo inta TPLF iyo Tigray aan si buuxda loo baabi’in, inaan la heli karin nabad waarta,” ayuu yiri. “Dadkaasi, waa dadkeenna. Waxaan diidnay inaan aqbalno fikradda ah in la baabi’iyo.”
Abiy ayaa markaas ku eedeeyay dowladda Eritrea inay “u dhaqmeyso sidii qof rasaasta u sida” wuxuuna ku boorriyay “inay dowlad ahaato, ee aysan noqon kontarabaanle hubka.”
Eritrea oo ka digtay ‘gardarro’
Hase yeeshee, Eritrea ayaa si xooggan u beenisay hadalka Ethiopia horaantii Oktoobar.
Qoraal uu Oktoobar 7 soo dhigay barta X, Wasiirka Warfaafinta Yemane G. Meskel wuxuu ku tilmaamay hadalka Ethiopia ee isku xiraya Wabiga Niilka Buluugga ah iyo Badda Cas mid “qariib ah” oo “aan la rumeysan karin.”
Meskel wuxuu sheegay in hadalkani uusan lahayn wax “sal-dhig juqraafi, sharci, ama juqraafi-siyaasadeed” ah, wuxuuna ku eedeeyay xukuumadda Abiy inay “abuurayso dhalanteed” ay ku marmarsiyooto damaceeda gobolka.
“Taariikh ahaan, hagardaamada noocan ah waxay gogol-xaar u ahayd gardarro,” ayuu Meskel qoray, isagoo ku tilmaamay “isku day xun oo lagu doonayo in lagu boobo kheyraadka dalal kale.”
Bayaanka ayaa ka digay in ku adkeysiga Ethiopia ee dalabkeeda ah helitaanka deked ay halis u tahay “hurinta iska horimaad kale oo aan loo baahnayn.”
Asmara waxay carrabka ku adkeysay “inaysan lahayn hammi dagaal” balse ay “difaaci doonto madax-bannaanideeda haddii lagu xadgudbo,” waana qodob uu Madaxweyne Afwerki ku celiyay waraysi uu bixiyay.
Hadal-is-dhaafsiga kulul ee diblomaasiyadeed ayaa daba socday warqad ay Ethiopia Oktoobar 2 u dirtay Xoghayaha Guud ee Qaramada Midoobay, António Guterres.
Warqaddaas, oo uu saxiixay Wasiirka Arrimaha Dibadda Gedion Timothewos, ayaa Eritrea iyo “xubno mayal adag” oo ka tirsan TPLF ku eedaysay inay samaysteen isbahaysi cusub, “Tsimdo,” si ay “dagaal ula galaan” dowladda Ethiopia.
Waxaase muhiimsan, warqaddu waxay ku celisay qorshaha Ethiopia ee ah inay ku hesho “marin-badeed madax-bannaan waddo sharci ah haddii ay suurtagal tahay, iyo awood militari haddii ay lagama maarmaan noqoto,” kuwaasoo ah hadallo argagax geliyay caasimadaha gobolka.
Eritrea ayaa meesha ka saartay sheegashooyinkaas, iyadoo ku tilmaantay “shirqool la isku sirayo” iyo “daandaansi halis ah oo lagu soo dhex qariyay luqad diblomaasiyadeed.”