Tehran (Caasimada Online) – Catherine Shakdam ayaa qabsatay warbaahinta Iiraan kaddib markii musharraxii hore ee madaxtinnimada ee isbeddel-doonka ahaa, Mostafa Kavakebian, uu ku eedeeyay inay si qarsoodi ah ugu dhex milantay hay’adaha xasaasiga ah ee dalkaas, iyadoo xiriirro jinsi la yeelatay 120 mas’uul oo sarsare.

Kavakebian ayaa eedaymahan culus ku sheegay waraysi telefishan laga sii daayay 10-kii Luulyo, 2025. Warbaahinta dawladda Iiraan ayaa ku tilmaantay eedaymahaas “kuwo anshax-xumo ah oo been abuur ah,” halka Xafiiska Xeer-ilaalinta Tehran uu kaga jawaabay inuu dacwad uga gudbiyay “kicinta dareenka dadweynaha,” sida ay sheegtay wakaaladda wararka ee Mizan oo hoostagta awoodda garsoorka.

Qoraa iyo falanqeeye

Catherine Perez-Shakdam waxay ku dhalatay dalka Faransiiska sanadkii 1982, waxayna ka soo jeeddaa qoys Yuhuudi ah oo cilmaani ah. Waxay haysataa shahaadada koowaad ee jaamacadda (bachelor’s degree) ee cilmi-nafsiga iyo labo shahaado oo heerka labaad ah (master’s degrees)—mid waa maaliyadda oo ay ka qaadatay Jaamacadda London, tan kalena waa isgaarsiinta. Waxay xiisaysaa siyaasadda iyo arrimaha Bariga Dhexe, waxayna ku hadashaa shan luqadood.

Intii ay wax ka baranaysay Jaamacadda London, waxay la kulantay ninkii ay mustaqbalka is guursadeen, kaasoo ahaa Muslim Sunni ah oo ka soo jeeda Sanca, Yemen. Lix bilood kaddib ayay is guursadeen, iyadoo markaas da’deedu ahayd 18 jir. Waxay isu dhaleen labo carruur ah, balse markii dambe way kala tageen sanadkii 2014, iyadoo la wareegtay xannaanada carruurteeda.

Mar ay ka hadlaysay waayo-aragnimadan, Catherine waxay sheegtay in guurkeeda nin Muslim ah oo Yamani ah uu geliyay qalbiga dunida Islaamka. Shaqadeeda Bariga Dhexe iyo kaalinteeda falanqeeye siyaasadeed waxay siiyeen aragti gaar ah, xitaa naadir ah—gaar ahaan sida qofku u lumin karo haybtiisa marka uu la kulmo Yuhuud-naceyb nidaamsan.

Bogga ay ku leedahay wargeyska The Times of Israel ee afka Cibraaniga ku qoran, waxay ku sheegtay inay ka go’an tahay inay la wadaagto waayo-aragnimadeeda iyo aragtideeda ku aaddan mowduucyada adag sida xagjirnimada Islaamiga ah, argagixisada, iyo Yuhuud-naceybka.

Marka laga soo tago qoraallada ay u qorto wargeyska Israa’iil, waxay sidoo kale agaasime ka tahay Horumarinta Istiraatiijiyadda iyo agaasimaha fulinta ee Madasha Siyaasadda Israel (Israeli Policy Forum). Waagii hore, waxay cilmi-baare ka ahayd hay’adda Henry Jackson Society, la-taliye u ahayd Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay arrimaha Yemen, iyo khabiir ku takhasustay Iiraan, argagixisada, iyo xagjirnimada Islaamiga ah.

Wargeyska Israa’iil wuxuu ku tilmaamaa inay tahay falanqeeye siyaasadeed oo caan ah oo si weyn uga hadashay Jamhuuriyadda Islaamiga ah ee Iiraan. Waxay ka mid ahayd codadkii ku baaqayay in Boqortooyada Midowday (UK) ay u aqoonsato Ciidanka Ilaalada Kacaanka Islaamiga ah ee Iiraan urur argagixiso.

Sanadkii 2024, Shakdam waxaa loo doortay agaasimaha ururka “We Believe in Israel,” oo ah koox fadhigeedu yahay UK oo ka shaqaysa xoojinta taageerada siyaasadeed, tan warbaahineed, iyo tan bulsho ee loo hayo “Israa’iil,” iyadoo dhisaysa isku xir ballaaran oo ka kooban taageerayaal Yuhuud iyo kuwa aan Yuhuud ahayn.

Shiico muslimad ahayd

Hadalka ku saabsan in Shakdam ay u shaqaynaysay “Israa’iil” wuxuu billowday kaddib markii ay ka tagtay Iiraan. Markii ay ka soo tagtay, waxay beddeshay mowqifkeedii, waxayna si furan u billowday inay dhaleecayso xukuumadda Iiraan iyadoo adeegsanaysa maqaallo ay ku daabacday The Times of Israel—waana mowqif ay ilaa maanta ku taagan tahay.

Sanadkii 2021, waxay dhalisay dood weyn kaddib markii ay wargeyska Israa’iil ku daabacday maqaal ra’yi ah, kaasoo ay ku qeexday waayo-aragnimadeedii Iiraan. Maqaalka, waxay kaga digtay Yuhuud-naceybka iyo barnaamijka Nukliyeerka ee Iiraan. Waxay xustay in ilo-wareedyo qaar ay ku tilmaameen “basaasad Israa’iili ah,” laakiin way beenisay eedaymahaas.

Intii ay joogtay Iiraan—inta u dhaxaysay 2015 iyo 2018—Shakdam waxay isku muujin jirtay inay tahay haweeney Muslimad ah oo aaminsan mabaadi’da Shiicada. Sawirro badan ayaa muujinaya iyadoo ka qaybgalaysa munaasabado diimeed sida Arbaciiin, oo ay ku jirto sawir ay la gashay Zaynab, oo ah gabadhii taliyihii hore ee ciidanka Qudus, Qassem Soleimani.

27-kii Maarso, 2018, kanaalka “Thuluth” ee barta Telegram—oo xiriir la leh dad ku dhow madaxweynihii hore ee Iiraan, Mahmoud Ahmadinejad—ayaa soo dhigay sawirka Shakdam. Qoraalka la socday wuxuu sheegayay inay qoraa ka ahayd website-ka rasmiga ah ee Ayatollah Khamenei iyo inay tahay qof saameyn ku leh nidaamka Israa’iil, wuxuuna intaas ku daray inay saameynteeda Iiraan ku kashiftay maqaal ay u qortay The Times of Israel.

Intaas kaddib, isla kanaalkaas wuxuu soo dhigay qoraal kale: “Isla markii uu warkani faafay, qaar badan oo ka mid ah wakaaladaha wararka Iiraan waxay billaabeen inay tirtiraan maqaalladii ay qortay Shakdam. Warbaahinta iyo shakhsiyaadka qaar—oo ay ku jiraan dad ka tirsan Ilaalada Kacaanka oo hore u waraystay—waxay isku dayeen inay iska fogeeyaan oo ay beeniyaan xiriir kasta oo ay la lahaayeen.”

Intaanay taasi dhicin, warbaahinta Iiraan waxay dhowr jeer u waraysatay sidii falanqeeye siyaasadeed. Waxaa ka mid ahaa Press TV, oo ah kanaalka afka Ingiriisiga ku hadla ee warbaahinta rasmiga ah ee dawladda Iiraan.

Waxay sidoo kale waraysi u qaadday kanaalka rasmiga ah ee Ruushka ee RT, madaxweynihii hore ee Iiraan Ebrahim Raisi, xilligii uu u tartamayay xilka sanadkii 2017, isagoo markaas ahaa madaxa hay’adda Astan Quds Razavi.

Shakdam waxay sidoo kale maqaallo ku daabacday warbaahinta muxaafidka ah ee Iiraan sida wargeyska Kayhan, iyo wakaaladaha wararka ee Tasnim iyo Mehr. Waxaa loo soo bandhigay inay tahay saxafiyad taageersan “Isbahaysiga Muqaawamada.” Muddo, waxay la-taliye dhanka warbaahinta ah u ahayd qaar ka mid ah hay’adaha rasmiga ah ee Iiraan, waxayna ka qaybgashay kulamo diimeed.

Intaas kuma ekaan—waxay xitaa maqaallo ku daabacday website-ka rasmiga ah ee Hoggaamiyaha Sare ee Iiraan, Ayatollah Cali Khamenei. Si kastaba ha ahaatee, maqaalladaas waa la tirtiray kaddib markii ay The Times of Israel ku qortay safarkeedii Tehran.

‘Basaasad Mossad ah’

Iyadoo ka jawaabaysa eedaymaha basaasnimada ee soo baxay kaddib markii ay beddeshay mowqifkeedii ku aaddanaa Iiraan, Shakdam way beenisay eedaymahaas intii lagu guda jiray waraysi ay siisay barnaamijka 60 Daqiiqo ee BBC Persian 28-kii Maarso, 2022. Waxay tiri, “Anigu ma ihi basaasad u shaqaysa dawladna—Iiraan waxaan u aaday anigoo falanqeeye ah.”

Waxay kaloo sheegtay in wakhtigaas aysan weligeed tagin “Israa’iil,” aysanna waligeed la xiriirin mas’uuliyiinta Iiraan. Taas beddelkeeda, iyagaa la soo xiriiray “danahooda dacaayadeed awgood” oo ku casuumay inay ka soo qaybgasho Shirka Falastiin. “Anigu cidna ma eryan—iyagaa i eryaday,” ayay tiri.

“Weligeey iskumana dayin inaan si dhuumasho ah ku galo warbaahinta Iiraan ama aan helo marin aan awoodda ugu dhowaado. Iyaga ayaa i weydiistay inaan qoro falanqeynno oo aan waraysiyo bixiyo. Shirka Falastiin way igu casuumeen, waanan aaday. Iiraan mar walba anigay ila soo xiriirtay. Anigana fursad ayay ii ahayd. Ma doonayo in dadku u maleeyaan inaan ka faa’iidaystay.”

Markii la weydiiyay inay ka warqabtay khatarta ay leedahay u safarka Iiraan, Shakdam waxay sheegtay inay dalka ku gashay baasaboorkeeda Faransiiska. Waxay tiri mas’uuliyiinta Iiraan way ogaayeen inay Yuhuudiyad tahay, laakiin ninkeeda Muslimka ahaa iyo shaqadeeda awgood, cidina kama shakin. “Waxay ii arkayeen qalab dacaayad ah oo ay danahooda ku fushanayaan,” ayay tiri.

Shakdam, oo lagu arkayay iyadoo xijaaban Iiraan, kuna xiratay waraysiyada telefishannada Iiraan iyo meelo kale, ayaa isbeddelka labiskeeda ku sharraxday: “Markaad u safrayso Iiraan, waa qasab inaad xirato xijaabka.”

Waxay intaas ku dartay in ninkeedu ahaa Muslim Yamani ah, ayna xijaabka u xiratay ixtiraamka qoyskiisa awgiis. Wayna iska dhigtay kaddib markii ay kala tageen. Waxay sidoo kale beenisay in ninkeedii hore uu xiriir la lahaa xukuumadda Iiraan, iyadoo tiri, “Waa Sunni oo si weyn uma xiiseeyo Iiraan. Xaqiiqdii, qoraalladii aan u qoray warbaahinta Iiraan waxay abuureen khilaaf dhexdeena ah.”

Markii la weydiiyay sababta ay ugu adkaysatay inay si dhow ula socoto xukuumadda Iiraan, waxay sheegtay inay doonaysay inay ogaato inay ka soo horjeeddo dhammaan Yuhuudda ku nool Israa’iil, ama kaliya xukuumadda Israa’iil. “Nasiib darro,” ayay tiri, “waxaan ogaaday inay dhibaato ku qabaan guud ahaan Yuhuudda—kaliya ma ahan xukuumadda Israa’iil.”

Maqaal ay u qortay The Times of Israel, Shakdam waxay ku andacootay in Tehran “ay doonayso inay hesho bambo nukliyeer ah.” Hase yeeshee, waxay ku nuuxnuuxsatay inaysan haynin wax macluumaad sir ah oo ku saabsan barnaamijka nukliyeerka Iiraan, taasina ay tahay aragtideeda shakhsiga ah iyo sida ay u aragto xukuumadda Iiraan.

Waxay sidoo kale beenisay inay xiriir dhow la lahayd mas’uuliyiinta Iiraan, waxayna tiri weligood wax sir ah lama aysan wadaagin. Waxay intaas ku dartay, “Hadalladan waxay u adeegsanayaan kaliya inay aniga igu dhaleeceeyaan. Dhib kuma qabo taas—laakiin markay sidaas samaynayaan, waxay dhab ahaantii kashifayaan shakiga iyaga laftooda ku jira.”

“Way iska caddahay in Shakdam ay tahay basaasad Mossad ah, Mossad lafteedana ay soo agaasintay waraysigeeda BBC Persian,” ayuu khabiirka amniga ee Iiraan, Fouad Sadeghi, ku daabacay Ensaf News 28-kii Nofeembar, 2022.

“Ficil-celinta ugu horreysa ee sirdoonka Iiraan marka ay la kulmaan fal dhex-gal ah,” ayuu yiri, “waa inay inkiraan dhacdada oo dhan oo ay aasaan arrinta”—jawaabtaas oo uu ku andacooday inay kashifayso ceebo qoto dheer oo ku jira hay’adaha amniga ee dalka.

Sadeghi wuxuu si kulul u dhaleeceeyay sirdoonka Iiraan, isagoo yiri “hal hay’ad oo keliya kama aysan digtoonaan wixii dhacay.” Wuxuu ku dooday, daciifnimo nidaamsan iyo awood la’aan lagu aqoonsado dembiilayaasha dhabta ah awgeed, mas’uuliyiintu waxay inta badan ku dhaqaaqaan inay eedda dusha u saaraan shakhsiyaad aan waxba galabsan ama kuwa heerka hoose ah iyadoo la adeegsanayo handadaad iyo qasab, xitaa haddii aysan wax lug ah ku lahayn kiiska.

“Waraysiga Shakdam ee BBC wuxuu kaliya u adeegay danaha dadka ay xiriirka la leedahay, waxayna si cad u sheegtay inaysan kashifi doonin aqoonsigooda.”

Kaddib weerarkii ugu dambeeyay ee “Israa’iil” ay ku qaadday Iiraan, kaasoo socday 12 maalmood laga billaabo 13-kii Juun, 2025, Shakdam waxay qortay maqaal cinwaankiisu ahaa Caqiidada Kamikaze ee Iiraan: Ismiidaamin Istiraatiiji ah oo looga Hortagayo kaasoo ay ku andacootay in Jamhuuriyadda Islaamiga ahi aysan amnigeeda ku dhisin badbaado, balse ay ku dhisto shahiidnimo iyo burbur.

“Kaliya marka la kashifo, la carqaladeeyo, lana hub ka dhigo mashiinka is-burburinta ee Iiraan ayaan ka hortagi karnaa masiibada ugu weyn: nidaam, oo daacad u ah aragtidiisa qiyaameed, oo guriga oo dhan gubaya intii uu arki lahaa cid kale oo qabsanaysa.”