Asmara (Caasimada Online) – Eritrea ayaa isku dayaysa inay meesha ka saarto xafiiska khabiirka Qaramada Midoobay ee baaraya eedaha tacaddiyada xuquuqda aadanaha, sida lagu sheegay dukumeenti loo gudbiyay Golaha Xuquuqda Aadanaha ee Qaramada Midoobay. Tallaabadan oo ah mid naadir ah ayaa diblomaasiyiinta reer Galbeedka ka walwalsan yihiin inay waddamada kale u noqoto tusaale ay ku raadsadaan sidii ay uga baxsan lahaayeen dabagalka iyo baaritaannada caalamiga ah.
Xafiiska Wakiilka Gaarka ah ee Qaramada Midoobay, oo hadda uu hayo qareenka xuquuqda aadanaha ee u dhashay Suudaan Maxamed Cabdisalaam Baabikar, ayaa loo igmaday inuu diiwaangeliyo xadgudubyada ka dhacaya gudaha Eritrea, halkaas oo ururrada bulshada rayidka ah sida Human Rights Watch ay sheegeen in ku-takrifalka xuquuqdu yahay mid baahsan oo aan lala xisaabtamin.
Warbixin uu soo saaray bishii May ayuu Baabikar ku tilmaamay xaaladda xuquuqda aadanaha ee Eritrea inay tahay mid aad u daran, isagoo soo bandhigay kiisas xarig aan sharci ahayn, dadka la waayo iyagoo la afduubtay, iyo adeegga qaranka iyo kan milateriga oo si dheer loogu hayo dadka, taasoo kumannaan qof ku qasbaysa inay dalka ka qaxaan.
Wasaaradda warfaafinta ee Eritrea iyo ergada diblomaasiyadeed ee dalkaasi ku leedahay Geneva ayaan markiiba ka jawaabin codsiyo loo diray oo ku aaddanaa inay arrintan ka hadlaan.
Eritrea, oo muddo dheer kasoo horjeedday xafiiskan, ayaa wafdi ballaaran u dirtay kulan ay Qaramada Midoobay ku yeesheen magaalada Geneva maalintii Isniinta, si ay usoo bandhigaan qorshahooda diiddan baaritaannada gaarka ah ee lagu beegsado dalalka gaar ahaan. Dalalka ay kamid yihiin Suudaan, Ruushka iyo Iiraan ayaa taageeray mowqifka Eritrea, halka Midowga Yurub iyo Britain ay kamid ahaayeen kuwa si xoog leh uga hor yimid, sida ay diblomaasiyiintu sheegeen.
Xafiiska khabiirka Qaramada Midoobay ee arrimaha Eritrea waxaa markii ugu horreysay la aasaasay sanadkii 2012, waxaana sanad walba cusboonaysiiya Golaha Xuquuqda Aadanaha ee fadhigiisu yahay Geneva, iyadoo dhowaan dadaalkaas uu hoggaaminayay Midowga Yurub. Sanadkanse Eritrea ayaa iyadu kahortagtay, iyadoo soo jeedisay mooshin kale oo looga golleeyahay in gabi ahaanba la joojiyo xafiiskaas, sida ku cad dukumeentiga.
Inkasta oo waddamada baaritaannada Qaramada Midoobay lagu sameeyo ay inta badan isku dayaan inay kahor yimaadaan ama daciifiyaan, haddana khubarada xuquuqda ayaa sheegaya in tani ay tahay markii ugu horreysay muddo ku dhow 20 sano jiritaanka golahan ee la hor keeno soo jeedin rasmi ah oo lagu doonayo in gabi ahaanba la baabi’iyo xafiis baaritaan xuquuqda aadanaha ah. Waxaana jira walaac laga muujinayo inay tani dhiirrigeliso waddamada kale ee raadinaya inay iska caabiyaan tallaabooyinka lala xisaabtamayo. Sannadkii 2023, Itoobiya ayaa isku dayday inay xafiis sidan oo kale ah kahor waqtiga xirto, balse markii dambe ay dib uga noqotay go’aankaas.
“Midowga Yurub wuxuu xusuusinayaa in madaxbannaanida iyo faro-gelinta la’aanta arrimaha gudaha aysan waddamada ka xoreynayn waajibaadkooda sharciga xuquuqda aadanaha ee caalamiga ah,” ayuu yiri ergayga Midowga Yurub warbixin uu la wadaagay Reuters, isagoo intaa ku daray in diidmada Eritrea aysan noqon karin sabab looga baxsado dabagalka caalamiga ah.
Inta badan baaritaannada kale ee uu goluhu qabto waxay ka yimaadaan dalalka reer Galbeedka, sida baaritaannada lagu hayo Ruushka iyo Suudaan. Mararka qaar, caddeymaha kasoo baxa baaritaannadaas ayaa loo adeegsadaa dacwad-oogayaasha caalamiga ah.
Codbixinta arrintan ayaa la filayaa inay dhacdo bisha soo socota.