Boosaaso (Caasimada Online) – Warar soo baxaya ayaa sheegaya in Dowladda Imaaraadka Carabta ay nidaam raadaar oo casri ah geysay gobollada waqooyi-bari Soomaaliya, gaar ahaan Xarunta Taliska Ciidanka Badda Puntland oo ku teedsan Saldhigga Cirka ee Boosaaso, kaasoo uu Imaaraadku maamulo.
Nidaamkan la tilmaamayo waa Raadaarka ELM-2084 ee Israel samaysay, kaasoo ah qalab casri ah oo saddex-geesood (3D) ah, adeegsadana farsamada iskaanka elektaroonigga ah ee firfircoon (AESA), looguna talagalay hawlo badan sida dabagalka hawada iyo madaafiicda, iyo sidoo kale la socodka gantaalaha iyo diyaaradaha aan duuliyaha lahayn (drones).
Tallaabadan, oo ay xuseen suxufiyiinta militariga ee Puntland, laguna faafiyay ilaha sirdoonka furan (OSINT), ayaa su’aalo ka keenaysa ujeeddooyinka istiraatiijiyadeed ee Imaaraadka ee gobolka Geeska Afrika ee xasillooni darridu ka jirto.
Rakibidda raadaarkan ee Puntland ayaa ku soo beegmaysa xilli uu jiro loolan juquraafi-siyaasadeed oo xoogeystay oo ka socda aagga, iyadoo quwadaha caalamku ay ku tartamayaan saamaynta ay ku yeelanayaan marinada badaha ee muhiimka ah. Inkastoo aan si cad loo ogayn ujeeddada rasmiga ah ee rakibidda raadaarkan, haddana waxay muujinaysaa sii xoogaysiga joogitaanka militari iyo istiraatiiji ee Imaaraadka ee gobol muhiim u ah ganacsiga iyo amniga adduunka.
Raadaarka ELM-2084, oo ay soo saarto shirkadda ELTA Systems, oo hoos tagta Israel Aerospace Industries, waa raadaar guurguura oo S-band ah, kuna caan baxay awooddiisa kala duwan iyo saxnaantiisa sare. Wuxuu isku mar ogaan karaa oo la socon karaa ilaa 1,100 bartilmaameed oo ku jira masaafo gaaraysa qiyaastii 470 kiiloomitir, isagoo bixinaya wacyigelin dhammaystiran oo xaaladda ku saabsan (situational awareness) oo 3D ah, waqtiga-dhabta ah (real-time).
Farsamadiisa iskaanka elektaroonigga ah ee firfircoon (AESA) ayaa u oggolaanaysa inuu soo ururiyo sawirka guud ee hawada iyadoon loo baahnayn wareeg farsamo, isagoo si firfircoon ula qabsanaya khataraha soo socda. Wuxuu ku fiican yahay doorar kala duwan: ogaanshaha diyaaradaha, la socodka gantaalaha ballistic-ga ah, helidda goobta madaafiicda laga soo riday, iyo bixinta hagidda dab-ridka ee nidaamyada difaaca hawada sida kuwa Israel ee Iron Dome iyo David’s Sling.
Waayo-aragnimadiisa dagaal ee la xaqiijiyay waxaa ka mid ah heerka guusha ee ka-hortagga oo lagu qiyaasay 90 boqolkiiba oo ay gaartay nidaamka Iron Dome oo ka hortagtay in ka badan 1,000 gantaal, sida lagu xusay xogta hawlgallada ee Ciidamada Difaaca Israel (IDF).
Awooddiisa guurguurista – oo ka kooban qeybta raadaarka, qeybta kontoroolka, nidaamka qaboojinta, iyo matoorka korontada – ayaa u suurtagelinaysa in lagu rakibo goobo kala duwan, taasoo ka dhigaysa mid ku habboon goobaha hawlgallada ee isbeddelaya sida Puntland.
Marka la barbardhigo nidaamyada kale, sida raadaarka Maraykanka ee AN/TPQ-53 ee ka-hortagga madaafiicda ama kan Ruushka ee 96L6E ee loo isticmaalo nidaamyada S-400, ELM-2084 wuxuu kaga duwan yahay awooddiisa fulinta hawlaha kala duwan, isagoo isku dhex daraya awoodaha difaaca hawada iyo ogaanshaha madaafiicda hal qalab gudihiis. Halka AN/TPQ-53 uu si gaar ah diiradda u saaro dabagalka rasaasta madaafiicda, 96L6E-na uu mudnaanta siiyo dabagalka hawada ee masaafo dheer, awoodda ELM-2084 ee uu ku wada qaban karo labada door ayaa siinaysa faa’iido gaar ah marka la joogo goobaha dagaalka ee cakiran.
Marka laga soo tago astaanta, awoodaha raadaarku waxay la jaanqaadayaan baahida Imaaraadka u qabo ilaalayn ama dabagal adag oo laga sameeyo gobol ay khataruhu u dhexeeyaan burcad-badeednimada fudud ilaa weerarrada casriga ah ee diyaaradaha drones-ka. Marka la barbardhigo, raadaarka Shiinaha ee Type 346, ee loo isticmaalo burburiyeyaasha badda, wuxuu bixiyaa tiknoolajiyad la mid ah (AESA) laakiin kama guurguura badna ELM-2084, waxaana si gaar ah loogu talagalay hawlaha badaha, halkii uu ka ahaan lahaa mid hawlo badan fuliya.
Nidaamka Nebo-M ee Ruushka, oo ah nidaam kale oo la mid ah, wuxuu bixiyaa ogaansho masaafo dheer laakiin ma laha isku xirnaanta uu ELM-2084 la leeyahay nidaamyada difaaca ee riddada gaaban sida Iron Dome. Sidaa darteed, doorashada Imaaraadka ee ELM-2084 waxay ka tarjumaysaa doorbididda habacsanaanta hawlgalka, taasoo ay u badan tahay inay sabab u tahay khataraha isku-dhafka ah ee ka jira Geeska Afrika.
Tan iyo markii la horumariyay 2002, taasoo ka dhalatay baahida Israel u qabtay ka hortagga khataraha gantaalaha ballistic-ga ah, raadaarka waxaa adeegsaday dhowr dal, oo ay ku jiraan Kanada, Singapore, iyo Jamhuuriyadda Czech, sida ay xustay shirkadda ELTA Systems.
Isticmaalkiisii ugu horreeyay ee dagaal wuxuu yimid intii lagu jiray hawlgalkii Israel ee Cast Lead sanadkii 2008, halkaas oo uu ku ogaaday duqeymihii madaafiicda ee Xamaas, digniin horena siiyay dadka rayidka ah. Azerbaijan gudaheeda, raadaarku wuxuu taageerayay hawlgallada ka-hortagga madaafiicda batteriga tan iyo 2019, sida lagu sheegay warbixin Janes soo saartay 2024.
Tusaalooyinkani waxay muujinayaan sida uu ula qabsan karo xaaladaha kala duwan, laga soo bilaabo dagaallada magaalooyinka ilaa furimaha dagaalka ee bannaan. Puntland gudaheeda, awoodda nidaamkan ee uu ku la socon karo diyaaradaha drones-ka ee hoos u duula ama doonyaha yaryar waxay noqon kartaa mid aad muhiim u ah, marka la eego sida gobolku ugu jilicsan yahay khataraha asymmetric-ga ah (aan isku dheellitirnayn).
Si ka duwan nidaamyadii hore, sida raadaaradii P-37 ee xilligii Soofiyeetka ee weli laga adeegsado qaar ka mid ah dalalka Afrika, qaab-dhismeedkiisa dhijitaalka ah iyo qaybihiisa ku shaqeeya tiknoolajiyadda GaN waxay xaqiijinayaan kalsoonidiisa iyo adkaysigiisa xaaladaha adag, taasoo ah arrin ay u badantahay inay saamayn ku yeelatay go’aanka Imaaraadka.
