Abu Dhabi (Caasimada Online) – Dowladda Isutagga Imaaraadka Carabta ayaa wajahaysa eedeymo isa soo taraya oo ku saabsan in ay hoggaaminayso shabakad hub oo qarsoodi ah, taasoo si toos ah u taageeraysa colaadda sokeeye ee ka socda Suudaan, iyadoo si xeeladaysan uga fogaata in ay wajahdo mas’uuliyad sharciyeed oo ku saabsan dambiyada dagaal.
Warbixinno laga helay ilo sirdoon oo British ah iyo dhowr baaritaan oo madax-bannaan ayaa muujinaya in Imaaraadku uu dib u habeyn ku sameeyay diyaaradihii xamuulka ee Soofiyeedka ee duqoobay, isagoo u beddelay xarumo guurguura oo lagu rakibo diyaaradaha aan duuliyaha lahayn (drones), kuna shaqaynaya meelaha sharciyadoodu daciifka yihiin ee Geeska Afrika.
Iyadoo si toos ah loogu xadgudbayo shuruucda caalamiga ah ee xakameeya dhoofinta hubka — kuwaasoo faraya in la helo shahaadooyinka adeegsadaha ugu dambeeya iyo hannaanka hufan ee dhoofinta — diyaaradahaas ayaa si qarsoodi ah u daabula qaybo kala duwan oo drone ah, kuwaas oo marka dhulka la geeyo si degdeg ah dib loogu rakibo loona gudbiyo kooxo hubeysan. Waxa ugu caansan ee ay gaaraan waa Ciidanka Taageerada Degdegga ah ee Suudaan (RSF), oo lagu eedeeyay in ay si nidaamsan u beegsadeen shacabka rayidka ah.
Boosaaso, oo ah magaalo dekadeed ku taalla Puntland — maamul goboleed hoos taga Soomaaliya — ayaa loo aqoonsaday mid ka mid ah xarumaha muhiimka ah ee howlgalkan. Imaaraadku wuxuu halkaas ka dhistay saldhig ciidan isagoo ku andacoonaya in uu la dagaallamayo burcad-badeedda iyo sugidda amniga badda.
Baaritaanno cusub ayaa muujinaya in Boosaaso loo adeegsanayo sidii xarun sahay militari, oo drone-yada loogu sii mariyo Suudaan, taasoo Imaaraadka u sahlaysa in uu qariyo doorkiisa dhabta ah iyada oo la adeegsanayo silsilado kala go’an oo sahay ah iyo kooxo wakiil u ah.
Marka laga soo tago howlgalka saldhigga iyo maamulka sahayda, Imaaraadku wuxuu garoonka diyaaradaha Boosaaso u dhow ka rakibay nidaam radar ah oo la sheegay in uu la socdo hanjabaadaha kooxda Xuutiyiinta ee gacanka Cadan.
Cawaaqibta tallaabooyinka Imaaraadka ayaa noqday kuwo naxdin leh. Bishii May 2025, weerarro drone ah oo ay fuliyeen ciidamada RSF ayaa lagu dilay in ka badan 70 qof magaalada El Fasher, iyagoo weeraray isbitaal iyo xaafado rayid ah.
Port Sudan, oo ah marin muhiim u ah gargaar bani’aadannimo oo ku yaalla xeebta Badda Cas, ayaa sidoo kale la beegsaday. Awoodda sii kordheysa ee RSF u leedahay isticmaalka drone-yada — oo ay ka mid yihiin diyaaradaha casriga ah ee Shiinaha laga keeno ee CH-95 iyo FH-95 — ayaa si weyn u beddelay wejiga dagaalka, iyaga oo kordhiyay baaxadda iyo awoodda weerarrada.
Khabiirro gobolka ka faallooda ayaa rumeysan in drone-yadan lagu geeyo taageero toos ah oo Imaaraadku bixiyo, oo ay ku jiraan hagis satalaayt ah iyo sahay militari oo la marsiinayo Soomaaliya iyo Chad.
Tan iyo markii uu dagaalka sokeeye ee Suudaan dib u qarxay bishii Abriil 2023, in ka badan 150,000 qof ayaa la dilay, halka in ka badan 13 milyan oo kale ay barakaceen. Inkastoo ay jiraan baaqyo caalami ah oo ku baaqaya xabbad-joojin, haddana hubka qarsoodiga ah ee Imaaraadku bixiyo ayaa loo arkaa in uu saldhig u yahay weerarrada joogtada ah ee RSF ku hayso ciidanka dowladda Suudaan iyo shacabka.
Dowladda Suudaan ayaa u gudbisay Maxkamadda Caalamiga ah ee Caddaaladda (ICJ) dacwad ay ku eedeysay Imaaraadka in uu “ka qayb qaatay xasuuq.” Balse ICJ ayaa bishii May 2025 sheegtay in aysan awood sharciyeed u lahayn qaadista dacwadda — tallaabo niyad jab ku ah Khartuum, balse aan joojin eedeymaha sii socda. Wixii markaas ka dambeeyay, Suudaan waxay xiriirka diblomaasiyadeed u jartay Imaaraadka, waxayna dalbanaysaa cambaareyn caalami ah.
“Imaaraadku wuxuu dambiyadiisa dagaal ku fulinayaa gacmo dad kale ah,” ayuu yiri sarkaal sare oo Suudaani ah, isagoo codsaday in aan la magacaabin. “Markay Soomaaliya — gaar ahaan Boosaaso — u adeegsadaan saldhig dagaal, ma aha oo kaliya in ay jebinayaan sharciga caalamiga ah, balse sidoo kale waxay si dadban dagaalka ugu jiidayaan Soomaaliya.”
Falanqeeyayaasha ayaa ka digaya in xeeladda Imaaraadka ay muujinayso qaab dagaal cusub oo halis ah: mid ay dowlado awood leh si ula kac ah u kala firdhiyaan silsiladaha sahayda hubka, una adeegsadaan dalal tabar yar ama ogol, si ay uga leexdaan mas’uuliyadda sharciyeed iyo diblomaasiyadeed.
Iyadoo xaaladda bani’aadannimo ee Suudaan ay sii xumaanayso, beesha caalamka ayaa wajahaysa cadaadis sii kordhaya oo ku saabsan in ay si dhab ah u baarto doorka Imaaraadka, eegto howlihiisa ka socda Geeska Afrika, isla markaana ay xerto meelaha sharciga ah ee u oggolaanaya ol’olayaasha qarsoon. Hase yeeshee, illaa iyo hadda, diyaaradaha aan duuliyaha lahayn weli way duulayaan — duniduna weli way daawanaysaa.