27.4 C
Mogadishu
Sunday, June 22, 2025

Mucaaradka oo mowqif ka soo saaray go’aanka lagu kala diray kooxda C6+ ee Xalane

Muqdisho (Caasimada Online) – Isbaheysiga mucaaradka ugu weyn ee Soomaaliya ayaa si adag u cambaareeyay go’aanka dowladda federaalka ee lagu kala diray madasha C6+, iyagoo ka digay in tallaabadani ay astaan u tahay go’doomin siyaasadeed iyo u jeesasho kaligii-talisnimo.

Bayaan ay soo saareen Khamiistii, Golaha Badbaadada Qaranka Soomaaliyeed ayaa ku eedeeyay xukuumadda Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud in ay si masuuliyad-darro ah uga baxday hannaanada iskaashi ee caalamiga ah “iyadoo aan bixin wax beddel ah oo lagu kalsoonaan karo”, taasoo, sida ay sheegeen, khatar gelinaysa guulihii laga gaaray dhismaha dowladnimada iyo dimoqraadiyadda.

“Tallaabadan degdega ah waxay muujinaysaa leexasho halis ah oo laga leexday iskaashi miro dhal ah, waxayna dareenka ka jeedinaysaa go’doonka sii kordhaya ee xukuumadda,” ayaa lagu yiri bayaanka.

Golaha oo uu hoggaamiyo madaxweynihii hore Shariif Sheekh Axmed ayaa si gaar ah u dhaleeceeyay warqaddii 10-kii Juun ee loo diray Qaramada Midoobay, taasoo uu Wasiiru dowlaha Arrimaha Dibadda Cali Balcad ku tilmaamay madasha C6+ mid “duugowday oo aan wax tar lahayn.”

“Joogteynta C6+ sida aalad siyaasadeed oo dibadda laga maamulo waxay tahay mid duugowday oo waxyeello leh,” ayuu qoray Cali Balcad, isagoo xusay in madashu “wax u dhimayso madax-bannaanida Soomaaliya waxayna abuuraysaa sawir ah in dalku weli hoos imanayo faragelin shisheeye.”

Madasha C6+, oo la aas-aasay in ka badan toban sano ka hor, waxay isu keentay daneeyayaal caalami ah oo ay ka mid yihiin Maraykanka, Ingiriiska, Talyaaniga, Sweden, Itoobiya, Midowga Afrika, Midowga Yurub iyo IGAD, si ay uga taageeraan Soomaaliya geeddi-socodka siyaasadeed, doorashooyinka iyo dib-u-habaynta amniga.

Balse dowladda Soomaaliya waxay sheegtay in cutubkaasi la soo afjaray.

“Soomaaliya hadda ma ahan dal ku jira marxalad kala guur,” ayaa lagu yiri warqadda. “Waa dal madax-bannaan oo leh hay’ado dastuuri ah oo shaqeynaya, nidaam dimoqraadi ah oo bislaaday, iyo aragti qaran oo cad oo ku saleysan nabad iyo horumar.”

Mucaaradka ayaa se aaminsan in sheegashada dowladda ee madax-bannaanida ay tahay mid daboolaysa dhibaatooyin gudaha ah oo sii kordhaya.

“Xilli ay aad muhiim u tahay in wadahadal loo dhan yahay la furo, Madaxweynaha halkii uu ka xoojin lahaa wada-tashiga qaran wuxuu kala diray Golaha Wadatashiga Qaran, isagoo qaar ka mid ah xubnihiisa ku biiriyay xisbigiisa, halka uu hareer-marsaday hoggaamiyeyaasha maamul-goboleedyada iyo siyaasiyiinta mucaaradka,” ayaa lagu sheegay bayaanka.

Goluhu wuxuu sidoo kale ku eedeeyay madaxweynaha in uu isu geeyay awoodda dalka, caburiyay mucaaradka, isla markaana uu lumiyay kalsoonidii beesha caalamka.

“Awood urursiga khatarta leh ee uu Madaxweynaha wado waa mid si cad uga muuqata kala dirista Golaha Wadatashiga Qaran, adeegsiga xoogga milateriga ee lagu cadaadinayo qaar ka mid ah maamul-goboleedyada, faragelinta Baarlamaanka, iyo caburinta xorriyadda hadalka iyo warbaahinta madaxa bannaan,” ayuu yiri Golaha.

Warqadda dowladda u dirtay Qaramada Midoobay ayaa timid xilli khilaaf xoogan uu ka taagan yahay shir qaran oo ay wadaan beesha caalamka, oo ay ka mid yihiin safaaradaha reer Galbeedka iyo xafiiska UNSOM, kaasoo looga golleeyahay in lagu xalliyo murannada doorashooyinka iyo dib-u-eegista dastuurka. Dowladda Soomaaliya ayaa si weyn uga soo horjeesatay hindisahan, iyadoo ku tilmaantay faragelin aan loo dulqaadan karin.

“Dowladda Soomaaliya weli waxaa ka go’an xiriir dhow oo wax-ku-ool ah oo ay la leedahay dhammaan xubnaha C6+, balse ku dhisan ixtiraam wadajir ah iyo yoolal la isla oggol yahay,” ayuu Cali Balcad ku qoray warqadda.

Si kastaba ha ahaatee, mucaaradku waxay aaminsan yihiin in iskaashiga beesha caalamka uu weli yahay lama huraan.

“Waxaan si daacadnimo leh ugu mahadcelineynaa saaxiibada caalamka ee taageeradooda joogtada ah u fidiyay Soomaaliya,” ayay yiraahdeen, iyagoo mar kale muujiyay sida ay uga go’an tahay “nabad, xasillooni iyo horumar.”

Khilaafka siyaasadeed ayaa sidoo kale kusoo beegmaya iyadoo ay ka sii dareen kala khilaafyada gudaha. Wadahadalkii siyaasadeed ee dowladda qorsheysay in la qabto 15-ka Juun ayaa waxaa horay u diiday dowlad-goboleedyada Puntland iyo Jubaland iyo xubno ka tirsan Golaha Badbaadada Qaranka.

Iyadoo labada dhinac ay ku adkeysanayaan mowqifyadooda, Soomaaliya waxay wajahayaan khatar isa soo taraysa oo ah hakad siyaasadeed.

“Madax-bannaani dhab ah,” ayay mucaaradku ku soo gunaanadeen, “waxaa lagu gaaraa hoggaan daahfuran, go’aan wadaag ah, iyo iskaashi wax ku ool ah oo lala yeesho dhammaan daneeyayaasha gudaha iyo kuwa caalamkaba.”

Jabuuti, Japan, Midowga Yurub iyo dalal kale oo ka shiray khatarta…

0

Jabuuti (Caasimada Online) – Dowladda Jabuuti ayaa martigelisay shir heer sare ah oo lagu falanqeeyay khataraha badda, iyada oo garab ka helaysa waddamada Japan iyo Midowga Yurub.

Shirka ayaa xoogga lagu saaray sidii si mideysan looga hortagi lahaa burcad-badeedda, dhibaatooyinka deegaanka, iyo caqabadaha amni ee saameeya gaadiidka badda.

Shirka oo ka dhacay magaalada Jabuuti, waxaa si wadajir ah u soo qaban-qaabiyay wasaaradaha arrimaha dibadda, gaadiidka iyo kaabayaasha, iyo deegaanka ee dalkaas. Ujeedada ugu weyn ee shirkan ayaa ahayd in la dhiso hannaan iskaashi oo caalami ah si loo yareeyo khataraha ka imaanaya badda, isla markaana loo ilaaliyo amniga ganacsiga iyo deegaanka.

Wakiillo sare oo ka kala socday hay’adaha dowladda Jabuuti, ururka IGAD, Japan, iyo Midowga Yurub ayaa kasoo qeyb-galay. Danjiraha Japan ee Jabuuti, Hara Keiichi, ayaa ku tilmaamay shirkan inuu yahay madal muhiim ah oo ay dowladuhu si wadajir ah ugu midoobayaan badbaadinta badda iyo horumarinta iskaashi wax-ku-ool ah.

Danjiraha Midowga Yurub, Denisa Elena, ayaa dhankeeda bogaadisay dadaalka Jabuuti, iyadoo sheegtay in shirkan uu diiradda saaray arrimo waaweyn oo ay ka mid yihiin ilaalinta deegaanka, la-dagaalanka burcad-badeedda, iyo xoojinta amniga marin-biyoodka istiraatiijiga ah ee gobolka.

Wasiirka Gaadiidka ee Jabuuti, Xasan Xaamud ayaa xusay in dalkiisu uu mar walba ka go’an yahay sugidda amniga badda, maadaama uu ku yaallo meel istiraatiiji ah oo muhiim u ah ganacsiga caalamiga ah. Wuxuu sidoo kale ammaanay taageerada joogtada ah ee ay bixiyaan Midowga Yurub, Japan, iyo IGAD.

Shirkan ayaa muujinaya baahida loo qabo iskaashi ballaaran oo caalami ah si loo xakameeyo khataraha badaha, iyadoo lagu dardargelinayo dadaallada lagaga hortagayo burcad-badeedda iyo waxyeellada deegaanka, laguna xoojinayo amniga marin-biyoodka muhiimka ah ee Geeska Afrika.

Republican lawmakers seek US recognition of Somaliland

WASHINGTON, United States –A group of U.S. lawmakers has introduced new legislation recognizing Somaliland as an independent nation, reviving debate over U.S. policy in the Horn of Africa amid shifting geopolitical dynamics and heightened regional competition.

The Republic of Somaliland Independence Act, introduced Thursday by Congressman Scott Perry (R-PA), calls for formal U.S. recognition of Somaliland, a self-declared republic operated separately from Somalia since 1991. The bill is co-sponsored by Republican Representatives Andy Ogles (TN), Pat Harrigan (NC), and Tom Tiffany (WI).

Arguments for recognition

Supporters of the bill argue that Somaliland’s geographic location—along the Gulf of Aden near the Bab el-Mandeb Strait—gives it strategic value for maritime security and global trade. They also highlight the region’s stability, democratic governance, and willingness to cooperate on counterterrorism and military access.

“Somaliland has demonstrated the kind of governance, stability, and cooperation that the United States should support,” said Perry in a statement.

Representative Harrigan added that Somaliland has offered U.S. forces access to a key port, saying, “That’s what a real partner looks like, and it’s time we treated them like one.”

Somaliland unilaterally declared independence in 1991 after the collapse of the Somali central government. It has since maintained separate institutions, held regular elections, and provided internal security while remaining unrecognized by the international community.

Somalia’s federal government continues to claim sovereignty over the region. Representative Tiffany called those claims “meritless” and argued they hinder the U.S. from engaging more deeply with what he described as a functional and cooperative administration.

“It is a simple fact that Somaliland is a sovereign and self-governing nation separate from Somalia, and U.S. policy should reflect that,” Tiffany said.

Past efforts and lobbying concerns

Perry has been a vocal proponent of Somaliland’s recognition for some time. However, his renewed push comes amid scrutiny over lobbying influence. Some Republican lawmakers backing the bill have ties to lobbying firms that reportedly receive millions of dollars from Somaliland, raising questions about the motivations behind the effort.

Critics suggest the legislation may be aimed as much at satisfying lobbyists as reshaping foreign policy. Nevertheless, in the U.S. political system, members of Congress frequently take independent stances on both foreign and domestic issues.

“The U.S. Congress, executive branch, and judiciary are separate and co-equal institutions,” a Washington-based analyst noted. “There are 535 members of Congress, and it’s common for lawmakers to express a wide range of views. Their positions may not necessarily reflect official government policy.”

U.S. government position unchanged

The Trump administration has not commented on the bill. However, current U.S. foreign policy remains aligned with international consensus, recognizing Somalia’s sovereignty and territorial integrity.

“The United States recognizes the sovereignty and territorial integrity of Somalia within its 1960 borders by the Somali provisional constitution,” a State Department spokesperson said. “This includes Somaliland and Puntland.”

The African Union and United Nations also support Somalia’s unity, and past efforts to mediate between Mogadishu and Hargeisa have failed to resolve the status issue.

The bill also reflects broader U.S. concerns about rising Chinese and Iranian influence in Africa. Somaliland has cultivated close ties with Taiwan and rejected engagement with Beijing—moves that resonate with lawmakers focused on countering China’s global expansion.

“Somaliland has built strong ties with Taiwan and refused to bow to the Chinese Communist Party,” said Harrigan. Ogles added that enhancing ties with partners like Somaliland “is more important than ever” as global competition intensifies.

The bill must pass through committee review before the full House of Representatives can consider it. Its prospects in the Senate are uncertain, and any recognition of Somaliland would ultimately require action by the executive branch.

While the legislation is unlikely to become law without broader political and diplomatic backing, it marks a symbolic step in Somaliland’s long-standing campaign for international recognition.

“Somaliland is a stable, democratic, and reliable partner in East Africa,” said Ogles. “I support their pursuit of independence and look forward to building a strong partnership.”

Israel oo weerar culus ku qaaday IRAN

Tehran (Caasimada Online) – Qaraxyo xooggan ayaa gilgilay magaalada Tehran aroortii saaka oo Jimce ah, iyadoo wasiirka difaaca Israa’iil uu xaqiijiyay in diyaaradaha dagaalka ee dalkiisa ay weerar ku qaadeen Iran.

Tallaabadan ayaa hubanti ah in ay horseedi doonto in dagaal buuxa uu ka dhex qarxo labada ciidan ee ugu awoodda badan Bariga Dhexe.

Cabbirka weerarka iyo khasaaraha ka dhashay weli si rasmi ah looma caddeyn. Si kastaba, waxaa la filayaa in Iran ay si degdeg ah uga falceliso, iyadoo la tuhunsan yahay inay qaadayso weerar ballaaran oo gantaallo ballistic ah.

Wasiirka Difaaca Israa’iil, Israel Katz, ayaa weerarka ku tilmaamay “tallaabo isdifaac ah oo hore loo qaaday” (pre-emptive strike), wuxuuna ku dhawaaqay xaalad degdeg ah oo gaar ah guud ahaan Israa’iil.

Waxa uu intaa ku daray in weerar-celis la filayo “waqti dhow.” Qaylo-dhaan ayaa laga maqlay magaalada Qudus iyo magaalooyin kale ee Israel.

Dadka degan Tehran, caasimadda Iran, ayaa sheegay inay maqleen qaraxyo waaweyn, halka sarkaal sare oo Iiraani ah uu sheegay in diyaarado dagaal ay hawada sare u kaceen si ay u daba galaan diyaaradaha Israa’iil.

Mohammad Jamali, oo taagnaa saqafka dhisme ku yaalla agagaarka harada Chitgar, ayaa arkay labo diyaaradood oo si xawli ah u duulaya kuna wajahan saldhigyo ciidan. “Waxaan arkayaa laba holac weyn iyo uuro ka kacaysa laba saldhig ciidan oo ku yaalla bariga Tehran,” ayuu yiri.

Weerarka ayaa yimid iyadoo Mareykanka uu hoggaaminayo dadaallo diblomaasiyadeed oo lagu doonayo in lagu gaaro heshiis Tehran la galo, kaas oo xaddidaya awoodda Iran ee wax-soo-saarka hubka nukliyeerka.

Waxa uu sidoo kale dhacay maalin kadib markii Hay’adda Caalamiga ah ee Tamarta Atomikada (IAEA) ay cambaareysay Iran, iyadoo ku eedeysay inay ka leexatay waajibaadkeeda la xiriira xakamaynta fidinta hubka nukliyeerka.

Weerarka Israa’iil ayaa sidoo kale ka dambeeyay bilooyin khilaaf ah oo u dhexeeyay Madaxweynaha Mareykanka Donald Trump iyo Ra’iisul Wasaaraha Israa’iil Benjamin Netanyahu oo ku saabsan sida loo wajahayo Iran. Netanyahu ayaa muddo dheer u ololeynayay in lagu xakameeyo barnaamijka nukliyeerka Iran hab militari

Khamiistii, Trump wuxuu mar kale sheegay inuusan dooneyn in Israa’iil ay weerar qaaddo, isagoo ku adkaystay in tallaabadaas ay wiiqi karto fursadaha xalka diblomaasiyadeed.

“Waxaan u maleynayaa in arrintaasi ay fashilin karto heshiiska,” ayuu yiri, inkasta oo uu hadalkiisa ku daray inuu ogyahay in weerarku “xitaa caawin karo, laakiin sidoo kale burburin karo.”

Bilo kahor, Trump wuxuu diiday qorshe ay Israa’iil ku dooneyso inay Iran ku weerarto, isagoo sheegay inuu doonayo in uu helo fursad wadahadal. Laba toddobaad kahor, wuxuu Netanyahu uga digay in uusan qaadin weerar inta Mareykanku uu wada xaajood kula jiro Tehran.

Si kastaba, wadahadalladii ayaa todobaadyadii u dambeeyay istaagay, mana cadda heerka dadaalka uu Trump geliyay si loo hor istaago weerarkan ugu dambeeyay.

Weerarku ma noqon mid lama filaan ah.

Sanadkii hore, Israa’iil waxay si xooggan u beegsatay nidaamka difaaca cirka ee Iran, iyadoo muddo bilo ah qorsheynaysay inay ka faa’iideysato daciifnimadaas si ay u qaaddo weerarro dheeraad ah.

Iyadoo la filayo xiisad sii fida, Mareykanka wuxuu Arbacadii kala baxay diblomaasiyiinta ku sugan Ciraaq, wuxuuna oggolaaday in si ikhtiyaari ah ay u baxaan qoysaska askarta Mareykanka ee ku sugan dalalka kale ee Bariga Dhexe.

Weerarkan ayaa ka mid ah tallaabooyinka ugu cadcad ee toos ah ee la qaaday tan iyo markii uu billowday dagaalka qotada dheer ee qarsoodiga ah ee u dhexeeya Israa’iil iyo Iran, taasoo horey u ahaan jirtay mid aan si rasmi ah loo shaacin.

Iran muddo dheer waxay taageertay kooxo hubeysan oo kasoo horjeeda jiritaanka Israa’iil, waxaana lagu eedeeyaa inay weerarro qarsoodi ah ku qaaday danaha iyo kaabeyaasha Israa’iil.

Dhanka kale, Israa’iil oo la rumeysan yahay inay tahay waddanka keliya ee haysta hub nukliyeer ah ee Bariga Dhexe, waxay Iran u aragtaa khatar jiritaankeeda ku ah, waxaana ay muddo dheer wadaysay weerarro sirdoon oo lagu beegsanayo barnaamijka nukliyeerka Iran, saynisyahanno iyo xarumo muhiim ah.

Dagaalka hoos u socday ayaa si buuxda u banaanbaxay kadib weerarkii Xamaas ay ku qaadday Israa’iil 7-dii Oktoobar 2023, taasoo horseeday dagaalka Gaza iyo iskahorimaad ballaaran oo gobolka ah oo u dhexeeya Israa’iil iyo xulafada Iran, oo ay ka mid yihiin Xisbullah ee Lubnaan, kooxo hubeysan oo ka jira Ciraaq, iyo Xuutiyiinta Yemen.

Weerarkii Israa’iil ay bishii Abriil 2024 ku qaadday xarun ay Iran maamusho oo ku taalla Suuriya ayaa sababay in Tehran ay si toos ah ugu jawaabto duqeyn ballaaran oo gantaallo ah.

Iran ayaa weerar la mid ah qaaday dhamaadkii sanadkii hore kadib markii Israa’iil ay dishay Ismaaciil Haniyeh, hoggaamiyaha Xamaas, xilli uu booqasho ku joogay Iran, iyadoo sidoo kale Israel ay dishay Xasan Nasrallah, hoggaamiyaha Xisbullah.

 

Opposition warns C6+ exit risks Somalia’s global standing

MOGADISHU, Somalia – Somalia’s main opposition alliance has condemned the federal government’s decision to dismantle the C6+ diplomatic coordination platform, warning that the move marks a dangerous shift toward political isolation and authoritarian governance.

In a statement issued Wednesday, the Somali Salvation Forum said President Hassan Sheikh Mohamud’s administration was recklessly abandoning international coordination frameworks “without offering viable alternatives,” thereby threatening Somalia’s hard-won democratic and institutional progress.

“This abrupt move marks a reckless departure from productive partnership and deflects attention from the administration’s growing political isolation,” the statement read.

The Forum, led by former President Sharif Sheikh Ahmed, criticized the government’s June 10 letter to the United Nations in which Somalia’s State Minister for Foreign Affairs, Ali Omar, described the C6+ as “outdated and counterproductive.”

“The continuation of the C6+ as a tool of external political coordination is outdated and counterproductive,” Omar wrote, arguing that the framework “undermines Somalia’s sovereignty and gives the impression that the country remains under foreign oversight.”

The C6+, a diplomatic platform formed over a decade ago, brings together international partners, including the United States, the United Kingdom, Italy, Sweden, Ethiopia, the African Union, the European Union, and IGAD. It has supported Somalia’s political transitions, electoral processes, and security reforms.

But Somali officials say that the chapter is closed.

“Somalia is no longer a country in transition,” the letter stated. “It is a sovereign state with functioning constitutional institutions, a maturing democratic process, and a clear national vision for peace and development.”

The opposition, however, says the administration’s claim to sovereignty masks deeper problems at home.

“At a time when inclusive dialogue is urgently needed, the President has instead dissolved the National Consultative Forum, co-opting some members into his party while marginalizing other regional leaders and opposition figures,” the Forum said.

It also accused the president of centralizing power, suppressing dissent, and alienating international allies.

“The President’s alarming power consolidation is evident in his systematic dismantling of the NCC, the use of military pressure against some Federal Member States, increasing control over Parliament, suppression of dissent and independent media,” the Forum stated.

The letter to the UN comes amid tensions over a proposed National Conference promoted by international partners, including Western embassies and the UN mission in Somalia (UNSOM), to resolve disputes over elections and constitutional reform. The Somali government has strongly opposed the effort, seeing it as undue interference.

“Somalia remains committed to close, constructive partnerships with all C6+ members,” Ali Omar wrote, “but grounded in mutual respect and shared goals.”

Still, the opposition maintains that international engagement remains essential.

“We extend our sincere appreciation to Somalia’s international partners for their steadfast support,” the Forum said, reaffirming its commitment to “peace, stability, and development.”

The standoff also coincides with deepening domestic divisions. The federal government’s planned political dialogue, scheduled for June 15, has been rejected by the federal member states of Puntland and Jubaland and opposition groups from the Somali Salvation Forum.

With both camps entrenched and no compromise in sight, Somalia faces the growing risk of political paralysis.

“True sovereignty,” the opposition concluded, “can be achieved through accountable governance, inclusive decision-making, and effective cooperation with national and international stakeholders.”

Faith, federalism, and fragility: Can Hassan Sheikh save the Somali Republic?

Mogadishu, June 13, 2025. The Somali President Hassan Sheikh Mohamud has taken a brave and controversial step by formally dissolving the C6+ coordination framework, which has long served as the political backbone for foreign participation in Somalia. The decision, announced by an official letter from State Minister for Foreign Affairs Ali Omar (also known as Ali Balcad), is a watershed moment in Somalia’s efforts to restore its sovereignty—but not without repercussions.

This announcement did not occur in isolation. It came after the president convened a high-level political meeting in a last-ditch attempt to bring Somalia’s feuding political leaders together behind a common vision. However, despite its symbolic importance, the event failed to produce practical agreement, emphasising the fundamental differences that beset Somali politics.

C6+: From lifeline to liability

Established in 2018 amidst a climate of significant vulnerability, the C6+ framework united six pivotal international entities and organisations to harmonise assistance efforts directed towards Somalia. This initiative emerged as a reaction to the disintegration of institutions, the rise of warlordism, and the prevailing influence of Al-Shabaab, offering a framework for Somali collaborators to enhance governance and security.

But in a letter dated June 10, 2025, Minister Ali Omar asserted that the original conditions necessitating C6+ engagement no longer apply. In light of advancements in institutional development, the evolution of a democratic process, and a national vision bolstered by the leadership of President Hassan Sheikh, Somalia has now proclaimed its independence from externally imposed political frameworks.

“At present, Somalia has transcended its status as a nation in transition… It does not adhere to the tenets of collaboration, reciprocal regard, and sovereign stewardship,” the letter articulated.

A sovereign declaration or a strategic gamble?

For those who advocate for President Hassan Sheikh, the decision has long been anticipated. For an extended period, there has been scrutiny—both in public discussions and in private conversations—regarding the involvement of foreign diplomats and organisations functioning from the Halane compound in Mogadishu. A considerable number of Somalis view these actors as encroaching upon domestic matters, interfering unduly, and exerting an outsized influence on national priorities.

Viewed through this lens, the dissolution of the C6+ should not be interpreted as a repudiation of collaboration but rather as a strategic realignment—an endeavour to reinstate dignity within Somalia’s political framework. The administration asserts its continued willingness to engage with C6+ nations, albeit exclusively through equitable, bilateral frameworks that honour Somali autonomy.

“It is time that Somalia defines the terms of engagement—not be defined by them,” a senior official from Villa Somalia commented under condition of anonymity.

Lessons from the past, warnings for the future

President Hassan Sheikh’s endeavour to bring together Somali stakeholders during a recent national dialogue conference was met with approval; however, the results did not yield a substantial consensus. The government’s dissolution of the C6+ could represent a strategic shift—a message to internal stakeholders that Somalia is reasserting its authority. However, the danger lies in the fact that this approach may estrange essential allies during a period when achieving internal unity proves challenging.

It is somewhat paradoxical that Hassan Sheikh, initially regarded as a leader capable of withstanding foreign influence more adeptly than his predecessor Farmaajo, now encounters scrutiny for yielding excessively in multiple directions. To his supporters, he is articulating the principles of Somali sovereignty with clarity and conviction. To those who harbour doubts, including leaders of the opposition, he seems to be in a politically precarious position—straddling the line between affirming national sovereignty and preserving essential international alliances.

Faith and federalism: A delicate Equation

This crisis emerges during a period characterised by significant political instability. President Hassan Sheikh’s call for a national political conference indicated a willingness to pursue reconciliation; however, the outcomes of the conference did not result in any significant actionable agreements. Prominent opposition figures and regional leaders were present; however, a cohesive framework did not materialise. Sources indicate that certain factions have suggested a new international initiative, allegedly inspired by the Kampala Accord, which aims to circumvent Villa Somalia and facilitate political dialogue via foreign mediation.

The dismissal of the C6+ could indicate a strategic move to counter this alternative. The removal of the international structure by the president appears to have effectively hindered the potential for externalising Somali political negotiations again. The determination of whether this represents a strategic masterstroke or a political miscalculation is yet to be established.

Opposition parties anticipated that the C6+ would serve as a mechanism for holding the administration accountable. Their frustration arises from the perception that Hassan Sheikh—previously celebrated as the solution to Farmaajo’s centralised authoritarianism—has not delivered on that expectation. Critics contend that he is now equally vulnerable to foreign influence as his predecessor or, perhaps even more concerning, lacks a unified national strategy.

A nation on the brink: Military and political tensions rise

Reports that the president may launch a big military attack against Al-Shabaab add to the stress. If proven, this would drastically aggravate the situation, perhaps resulting in a de facto state of emergency. Critics warn that if international coordination fails, logistics, information sharing, and humanitarian missions would suffer greatly.

Furthermore, the Somali Ministry of Foreign Affairs’ letter verified rumours that the federal government’s recent talks with federal member states and other political players failed. The C6+ group allegedly recommended holding a new high-level political conference that would unite all factions—government, opposition, and regional states—under a revamped, external facilitation paradigm. That option may now be off the table.

The road ahead: Bold or blind?

At this very time, Hassan Sheikh’s presidency may be defined. It would be an incredible feat for his administration to promote internal discourse, stabilise governance, and maintain security advances without C6+ support. We will remember the risk as careless if the nation fails in the face of political chaos and isolation.

It is possible that the C6+ will remain despite Somalia’s statements. While complete disengagement is very improbable, member nations may seek more stringent conditions in order to maintain their support. Politics in Somalia have changed, for better or worse.

Now it is a matter of whether Hassan Sheikh can lead unwaveringly, maintain unity within his federal system, and confidently traverse this precarious route. The very sovereignty he is trying to recover may be at stake if he is unsuccessful. 

Conclusion

Somalia is at a turning point. On one road is independent self-determination, which comes from wanting to run the country without any help from other countries. On the other side is the truth: the country is still dealing with political divisions, lack of safety, and weak institutions. The breaking up of the C6+ framework shows that President Hassan Sheikh wants to enforce the first one. But it may make the latter more vulnerable faster.

This change could make Somalia’s political character different, for better or worse. It could make people in the country feel more invested in the peace process, or it could make things even less stable. It could boost national pride or weaken unity between countries. It is clear that the president is now fully responsible, without the protection or excuse of foreign intervention.

In the end, Somalia’s shaky trial with a federal government may rely on Hassan Sheikh’s ability to turn this risk into government. Can he bring the political class together, keep the federal government in balance, stop Al-Shabaab, and keep important foreign help coming in? Can he use the words of power without shutting down peace talks?

The next few weeks are very important. At the moment, the Somali state is facing an unclear future, with a president ready to risk everything on his vision and a federal system that is not stable.

Author: Mohamed Hirsi Salad

Researcher and Analyst, Studied International Security & Peace Conflict, Specialist in the Horn of Africa, and Secretary of former President of Somalia Dr Abdikasim Salad Hassan (TNG)

Imaaraadka oo dagaal caalami ah u soo raray Soomaaliya

Abu Dhabi (Caasimada Online) – Dowladda Isutagga Imaaraadka Carabta ayaa wajahaysa eedeymo isa soo taraya oo ku saabsan in ay hoggaaminayso shabakad hub oo qarsoodi ah, taasoo si toos ah u taageeraysa colaadda sokeeye ee ka socda Suudaan, iyadoo si xeeladaysan uga fogaata in ay wajahdo mas’uuliyad sharciyeed oo ku saabsan dambiyada dagaal.

Warbixinno laga helay ilo sirdoon oo British ah iyo dhowr baaritaan oo madax-bannaan ayaa muujinaya in Imaaraadku uu dib u habeyn ku sameeyay diyaaradihii xamuulka ee Soofiyeedka ee duqoobay, isagoo u beddelay xarumo guurguura oo lagu rakibo diyaaradaha aan duuliyaha lahayn (drones), kuna shaqaynaya meelaha sharciyadoodu daciifka yihiin ee Geeska Afrika.

Iyadoo si toos ah loogu xadgudbayo shuruucda caalamiga ah ee xakameeya dhoofinta hubka — kuwaasoo faraya in la helo shahaadooyinka adeegsadaha ugu dambeeya iyo hannaanka hufan ee dhoofinta — diyaaradahaas ayaa si qarsoodi ah u daabula qaybo kala duwan oo drone ah, kuwaas oo marka dhulka la geeyo si degdeg ah dib loogu rakibo loona gudbiyo kooxo hubeysan. Waxa ugu caansan ee ay gaaraan waa Ciidanka Taageerada Degdegga ah ee Suudaan (RSF), oo lagu eedeeyay in ay si nidaamsan u beegsadeen shacabka rayidka ah.

Boosaaso, oo ah magaalo dekadeed ku taalla Puntland — maamul goboleed hoos taga Soomaaliya — ayaa loo aqoonsaday mid ka mid ah xarumaha muhiimka ah ee howlgalkan. Imaaraadku wuxuu halkaas ka dhistay saldhig ciidan isagoo ku andacoonaya in uu la dagaallamayo burcad-badeedda iyo sugidda amniga badda.

Baaritaanno cusub ayaa muujinaya in Boosaaso loo adeegsanayo sidii xarun sahay militari, oo drone-yada loogu sii mariyo Suudaan, taasoo Imaaraadka u sahlaysa in uu qariyo doorkiisa dhabta ah iyada oo la adeegsanayo silsilado kala go’an oo sahay ah iyo kooxo wakiil u ah.

Marka laga soo tago howlgalka saldhigga iyo maamulka sahayda, Imaaraadku wuxuu garoonka diyaaradaha Boosaaso u dhow ka rakibay nidaam radar ah oo la sheegay in uu la socdo hanjabaadaha kooxda Xuutiyiinta ee gacanka Cadan.

Cawaaqibta tallaabooyinka Imaaraadka ayaa noqday kuwo naxdin leh. Bishii May 2025, weerarro drone ah oo ay fuliyeen ciidamada RSF ayaa lagu dilay in ka badan 70 qof magaalada El Fasher, iyagoo weeraray isbitaal iyo xaafado rayid ah.

Port Sudan, oo ah marin muhiim u ah gargaar bani’aadannimo oo ku yaalla xeebta Badda Cas, ayaa sidoo kale la beegsaday. Awoodda sii kordheysa ee RSF u leedahay isticmaalka drone-yada — oo ay ka mid yihiin diyaaradaha casriga ah ee Shiinaha laga keeno ee CH-95 iyo FH-95 — ayaa si weyn u beddelay wejiga dagaalka, iyaga oo kordhiyay baaxadda iyo awoodda weerarrada.

Khabiirro gobolka ka faallooda ayaa rumeysan in drone-yadan lagu geeyo taageero toos ah oo Imaaraadku bixiyo, oo ay ku jiraan hagis satalaayt ah iyo sahay militari oo la marsiinayo Soomaaliya iyo Chad.

Tan iyo markii uu dagaalka sokeeye ee Suudaan dib u qarxay bishii Abriil 2023, in ka badan 150,000 qof ayaa la dilay, halka in ka badan 13 milyan oo kale ay barakaceen. Inkastoo ay jiraan baaqyo caalami ah oo ku baaqaya xabbad-joojin, haddana hubka qarsoodiga ah ee Imaaraadku bixiyo ayaa loo arkaa in uu saldhig u yahay weerarrada joogtada ah ee RSF ku hayso ciidanka dowladda Suudaan iyo shacabka.

Dowladda Suudaan ayaa u gudbisay Maxkamadda Caalamiga ah ee Caddaaladda (ICJ) dacwad ay ku eedeysay Imaaraadka in uu “ka qayb qaatay xasuuq.” Balse ICJ ayaa bishii May 2025 sheegtay in aysan awood sharciyeed u lahayn qaadista dacwadda — tallaabo niyad jab ku ah Khartuum, balse aan joojin eedeymaha sii socda. Wixii markaas ka dambeeyay, Suudaan waxay xiriirka diblomaasiyadeed u jartay Imaaraadka, waxayna dalbanaysaa cambaareyn caalami ah.

“Imaaraadku wuxuu dambiyadiisa dagaal ku fulinayaa gacmo dad kale ah,” ayuu yiri sarkaal sare oo Suudaani ah, isagoo codsaday in aan la magacaabin. “Markay Soomaaliya — gaar ahaan Boosaaso — u adeegsadaan saldhig dagaal, ma aha oo kaliya in ay jebinayaan sharciga caalamiga ah, balse sidoo kale waxay si dadban dagaalka ugu jiidayaan Soomaaliya.”

Falanqeeyayaasha ayaa ka digaya in xeeladda Imaaraadka ay muujinayso qaab dagaal cusub oo halis ah: mid ay dowlado awood leh si ula kac ah u kala firdhiyaan silsiladaha sahayda hubka, una adeegsadaan dalal tabar yar ama ogol, si ay uga leexdaan mas’uuliyadda sharciyeed iyo diblomaasiyadeed.

Iyadoo xaaladda bani’aadannimo ee Suudaan ay sii xumaanayso, beesha caalamka ayaa wajahaysa cadaadis sii kordhaya oo ku saabsan in ay si dhab ah u baarto doorka Imaaraadka, eegto howlihiisa ka socda Geeska Afrika, isla markaana ay xerto meelaha sharciga ah ee u oggolaanaya ol’olayaasha qarsoon. Hase yeeshee, illaa iyo hadda, diyaaradaha aan duuliyaha lahayn weli way duulayaan — duniduna weli way daawanaysaa.

Madaxweyne Ruto oo Bankiyo Soomaaliya ku yaalla la xiriiriyey weerarkii DusitD2

Mombasa (Caasimada Online) – Madaxweynaha Kenya, William Ruto, ayaa sheegay in qayb ka mid ah maalgelintii weerarkii argagixiso ee 2019 lagu qaaday DusitD2 ee magaalada Nairobi lagu raad raacay bankiyo ku yaalla Soomaaliya, Koonfur Afrika, iyo gudaha Kenya.

Madaxweyne Ruto oo ka hadlayay shirweynihii 23-aad ee madaxda xafiisyada dacwad-oogayaasha ee dalalka Commonwealth oo ka socday magaalada Mombasa, ayaa hoosta ka xarriiqay in maalgelinta argagixisadu ay tahay arrin xuduudaha dhaafsan, isagoo yiri:

“Maalgelinta, fududeynta, iyo fulinta weerarrada waa kuwo xuduudaha ka gudba. Tusaale ahaan, weerarkii DusitD2 maalgelintiisa waxaa lala xiriiriyay banki ku yaalla Koonfur Afrika, bankiyo kale oo gudaha Kenya ah, iyo kuwo ku yaalla Soomaaliya.”

Madaxweynuhu ma uusan shaacin magacyada bankiyada Soomaaliyeed ama kuwa kale ee lala xiriiriyay eedda, sidoo kalena faahfaahin dheeraad ah kama uusan bixin macaamillada la tuhunsan yahay. Xukuumadda Soomaaliya kama aysan bixin war rasmi ah ilaa hadda, waxaana xusid mudan in wax banki Soomaali ah aan si rasmi ah loogu magacaabin gal-dacwadeedka maxkamadaha Kenya ee la xiriira weerarkaasi.

Hadalka Ruto ayaa imaanaya xilli xiriirka Kenya iyo Soomaaliya uu sanadihii dhowaa liitay, uuna soo maray marxalado ay ka mid yihiin khilaafaad ku saabsan xuduud badeedka, is-marinwaaga ganacsi, iyo arrimo la xiriira iskaashiga amni.

Inkastoo xiriirka labada dal uu hadda is hagaajinayo, haddana weli ma fadhiyo, si gaar ahna la-macaamilka Kenya ay weli sii waddo ee maamullada Somaliland iyo Jubaland, oo xadgudub ku ah madax-banaanida Soomaaliya.

Ilo ku dhow hay’adaha xeer-dejinta ee Muqdisho ayaa muujiyay walaac ku saabsan sida guud ee eedda loo jeediyay. Mas’uuliyiin arrinta la socday ayaa sheegay in uusan jirin wax banki Soomaali ah oo si gaar ah loo magacaabay, islamarkaana aan la gaarsiinin dowladda Soomaaliya wax war rasmi ah oo arrinta ku saabsan.

Weerarka lagu qaaday hoteelka iyo dhismaha xafiisyada DusitD2 ee xaafadda Riverside ee Nairobi wuxuu dhacay 15-kii Janaayo, 2019, markii shan dagaalyahan oo lala xiriiriyay kooxda Al-Shabaab ay fuliyeen weerar isugu jiray qarax iyo rasaas.

Weerarkaasi wuxuu sababay dhimashada 21 qof — oo ay ku jireen muwaadiniin Kenyan ah iyo ajaanib — halka in ka badan 30 kale ay dhaawacmeen. Ciidamada ammaanka Kenya ayaa toogtay dhammaan shantii weeraryahan intii lagu guda jiray howlgalka badbaadinta.

Tan iyo weerarkaasi, xeer-ilaalinta Kenya waxay horgeysay maxkamadaha kiisaskii la xiriiray argagixisada. Bishii May 2025, laba qof ayaa lagu helay dambiga ah inay taageereen weeraryahanadii weerarkaasi, waxaana la filayaa in xukunka lagu rido 19-ka June 2025. Sidoo kale, sannadkii 2019, saddex qof ayaa lagu xukumay dambiyo la xiriira weerarkii 2015 ee Jaamacadda Garissa, kuwaasoo lagu riday xabsi daa’in iyo xukuno gaaraya illaa 41 sano.

Madaxweyne Ruto ayaa sheegay in haatan ay maxkamadaha Kenya yaallaan 24 kiis oo la xiriira argagixisada, kuwaasoo intooda badan ay ka dhan yihiin dad lagu tuhunsan yahay inay xubno ka yihiin ururro argagixiso oo caalami ah.

Madaxweynuhu wuxuu sidoo kale shirka ka sheegay in Kenya ay waddo dadaallo ballaaran oo ay kula dagaallamayso dambiyada xuduudaha dhaafsan. Intii u dhexeysay 2021 ilaa 2024, ayuu sheegay in dowladda Kenya ay la tacaashay 720 kiis oo la xiriira dambiyo ay ka mid yihiin tahriibinta dadka, been abuurka dokumentiyada, iyo gudbidda xuduudaha si sharci-darro ah. Xafiiska Xeer-ilaaliyaha Guud (ODPP) ayaa muddadaas sidoo kale diiwaangeliyay 30 kiis oo lacag-dhaqid ah.

Madaxweyne Ruto wuxuu ku baaqay in la xoojiyo iskaashiga gobolka iyo caalamka, isagoo adkeeyay muhiimadda ay leedahay in la sameeyo baaritaanno wadajir ah, la is-dhaafsado xogaha, lana isku waafajiyo sharciyada la dagaallanka dambiyada.

Wuxuu sidoo kale sheegay in Xafiiska ODPP ee Kenya uu heshiisyo is-afgarad ah la saxiixday xafiisyada dacwad-oogayaasha ee Azerbaijan, Morocco, Qatar, iyo Sacuudi Carabiya si loo xoojiyo dadaallada ka dhanka ah argagixisada iyo dambiyada abaabulan.

Ruto wuxuu hoosta ka xarriiqay caqabadaha cusub ee ay wajahaan laamaha sharciga, gaar ahaan isticmaalka ay kooxaha dambiilayaasha ku sameeyaan baraha bulshada ee sirta leh iyo lacagaha loo adeegsado qaabka cryptocurrency. Wuxuu sheegay in arrimahaasi ay adkeeyeen ogaanshaha iyo joojinta maalgelinta argagixisada.

Shirka oo socday muddo saddex maalmood ah ayaa waxaa ka qaybgalay dacwad-oogayaal iyo madax ka socday dalalka Commonwealth, waxaana ka mid ahaa Xeer-ilaaliyaha Guud ee Kenya, Renson Ingonga.

 

Ruto links Somali banks to DusitD2 attack financing

NAIROBI, Kenya — Kenyan President William Ruto has said that part of the financing for the 2019 DusitD2 terror attack in Nairobi was traced to banks in Somalia, along with financial institutions in South Africa and Kenya.

Speaking during the 23rd Commonwealth Heads of Prosecuting Agencies Conference in Mombasa, President Ruto highlighted the transnational nature of terrorist financing, stating: “Financing, facilitation, and commission are transboundary in nature. For instance, during the Dusit terror attack, financing was traced to a bank in South Africa, various banks within Kenya, and Somalia.”

The President did not name any specific financial institutions in Somalia or elsewhere or disclose further details regarding the transactions. Somali authorities have not issued a public response as of this report, and no Somali banks have been formally named in Kenyan court records related to the attack.

The latest remarks come from diplomatic relations between Kenya and Somalia, which have experienced periods of tension, including disputes over maritime boundaries, trade restrictions, and military cooperation. Although ties have recently improved, sensitive security issues continue to test bilateral trust between neighbors.

Sources close to regulatory institutions in Mogadishu have expressed concern over the broad nature of the allegation. Officials say no specific Somali bank was named, and no formal communication has been made to Somali authorities regarding the claim.

The DusitD2 hotel and office complex in Nairobi’s Riverside area was attacked on January 15, 2019, when five militants linked to the al-Shabaab group carried out a coordinated assault involving a car bomb and gunfire. The incident left 21 people dead, including Kenyan and foreign nationals, and more than 30 others injured. Kenyan security forces killed all five attackers during the rescue operation.

Since the attack, Kenyan prosecutors have pursued multiple terrorism-related cases. In May 2025, two individuals were convicted for assisting the attackers. Their sentencing is scheduled for June 19, 2025. Additionally, in 2019, three people were found guilty in connection with the 2015 Garissa University attack. They received sentences including life imprisonment and terms of 41 years.

President Ruto said Kenya currently has 24 active terrorism-related cases before its courts. He stated that the majority of these involve individuals accused of membership in international terrorist organizations.

At the conference, the President also outlined Kenya’s broader efforts to combat transnational crime. He said that between 2021 and 2024, Kenyan authorities handled 720 cases involving crimes such as human trafficking, document fraud, and unlawful border crossings. The Office of the Director of Public Prosecutions (ODPP) registered 30 money laundering cases in the same period.

President Ruto called for increased regional and international collaboration, emphasizing joint investigations, information sharing, and harmonization of legal frameworks.

He noted that Kenya’s ODPP has signed memoranda of understanding with prosecution agencies in Azerbaijan, Morocco, Qatar, and Saudi Arabia to support efforts against terrorism and organized crime.

He also highlighted new challenges facing law enforcement, including criminal networks’ use of encrypted social media platforms and cryptocurrency. According to Ruto, these trends have made it more difficult to detect and disrupt terrorist financing operations.

Prosecutors and heads of prosecution from across the Commonwealth, including Kenya’s Director of Public Prosecutions, Renson Ingonga, attended the three-day conference in Mombasa.

Sawirro: Xasan oo dul tegay markabka Oruç ee shidaalka ka baaraya Soomaaliya

0

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud ayaa maanta kormeer ku tagay markabka Oruç Reis oo ku sugan xeebaha Soomaaliya.

Markabkan ayaa muddooyinkii dambe ku howlanaa baarista shidaalka dalkeenna, kadib markii si rasmi ah loo soo gaba-gabeeyay sahanka shidaalkaa xeebaha Soomaaliya.

Madaxweynaha ayaa ku bogaadiyay howl-wadeenada iyo bahda iskaashiga Turkiga dadaalladooda ku aaddan sahankan istiraatiijiga ah.

Sidoo kale, Madaxweynaha ayaa muujiyey in natiijada baaristan ay wax weyn ka beddelayso xaaladda Soomaaliya iyo xiriirka iskaashi ee labada dal, wuxuuna arrintan ku tilmaamay “guul taariikhi ah” oo la gaaray.

“Tani waa guul muhiim ah oo xoojinaysa yoolkeenna ah in Soomaaliya ay si buuxda uga faa’iideysato kheyraadkeeda, una beddesho fursado dhaqaale iyo horumar bulso,” ayuu yiri Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud.

Waxa uu intaas kusii daray: “Dowladda iyo shacabka Turkiga mar walba waxa ay hormuud u yihiin tallaabooyinka muujinaya in Soomaaliya la maalgashan karo.”

Madaxweynaha Jamhuuriyadda ayaa tilmaamay dadaalka dowladda ee kobcinta dhaqaalaha dalka iyada oo loo marayo ka faa’iidaysiga kheyraadka dabiiciga ah ee hodonka ay ku tahay Soomaaliya, kuwaas oo dabooli kara duruufaha ka jira dalkeenna.

Maamul-goboleedkii ugu horreeyay oo ka horyimid tallaabada DF ku beegsatay…

0

Garoowe (Caasimada Online) – Dowlad-goboleedka Soomaaliyeed ee Puntland ayaa noqotay ciddii ugu horreysay ee ka hortimid go’aanka kasoo baxay dowladda federaalka ee lagu beegsaday beesha caalamka, gaar ahaan C6+, iyada oo Villa Somalia ay dalbaday in la kala diro kooxdan.

Wasiiru dowladaha madaxtooyada Puntland Cabdifitaax Cabdinuur oo qoraal kooban soo saaray ayaa tilmaamay in kooxda Villa Somalia uu ku dhacay maskax guur, isla-markaana go’aanka kasoo baxay uu yahay mid aan laga fiirsan, kana tarjumeyn xaaladda dhabta ah.

Sidoo kale wuxuu tilmaamay haddii aysan dowladda dhexe ka joogsan waddadan ay keeni doonto in la’isla galo gacmaha oo ay timaado farogelin, si dalka looga bad-baadiyo.

“Ma Shiri kartaan oo heer caalami ah ! Waraaqdan HSM qoray waxay marag u tahay in Villa Somalia wareertay oo maskax guur ku dhacay cida maanta taladda u haysa Somalia. Hadaan taladda Dhulka la dhigin Gaal iyo Muslim ba gacmahay kaa qabanayaan si dalkan laaga badbaadsho” ayuu yiri yri wasiiru dowlaha madaxtooyada maamulka Puntland.

Dowladda Federaalka oo xalay qoraal soo saartay ayaa go’aankeeda u sababeysay in kooxda C6+ ay duugowday, ayna la jaan-qaadi karin heerka siyaasadeed iyo hay’adeed oo uu maanta marayo dalka.

“Joogteynta C6+ sida aalad lagu hago siyaasadda dibadda waa mid duugoobay oo caqabad ku ah horumarka,” ayuu yiri wasiiru dowlaha wasaaradda arrimaha dibadda Cali Balcad oo warqad rasmi ah u diray wakiilka Qaramada Midoobay ee arimaha Soomaaliya James Swan.

Waxaa kale oo uu intaasi kusii daray in madashan oo laga hirgeliyay xilli uu dalku ku jiray xaalad nugul, ay wax u dhimayso madax-bannaanida Soomaaliya isla markaana muujinayso in dalka weli la kontoroolo.

Sidoo kale, wuxuu hoosta ka xariiqay in haatan wixii ka dambeeya aanay kooxda C6+ farogelin karin arrimaha gudaha Soomaaliya, gaar ahaan go’aannada masiiriga ah ee dalka.

Tallaabadan ayaa kusoo aadeyso, xilli haatan Soomaaliya ay dooneyso in ay dib u hanato doorkeeda caalamiga ah iyo in ay si buuxda ula wareegto hagidda siyaasadda iyo amniga gudaha dalka.

Si kastaba, Soomaaliya ayaa haatan ku jirto marxalad adag oo siyaasadeed, waxaana horay u taagnaa khilaaf dhinaca doorashada ah oo u dhexeeya dowladda federaalka, Puntland, Jubaland iyo siyaasiyiinta mucaaradka, kaas oo gaaray heerkii ugu sarreeyay.

Sidee looga fal-celiyay go’aanka DF ay ka qaadatay kooxda C6+ ee Xalane?

0

Muqdisho (Caasimada Online) – Fal-celin xooggan ayaa ka dhalatay go’aanka dowladda Soomaaliya ay ka qaadatay wakiilada beesha caalamka, gaar ahaan kooxda loo yaqaano C6+ ee degan xerada xalane, kadib markii ay dalbatay in gebi ahaan la kala diro kooxdaan.

Dowladda Federaalka oo xalay soo saartay qoraal ka kooban laba bog ayaa kooxda C6+ ku tilmaamtay koox duugowday oo aan waafaqsaneyn heerka siyaasadeed iyo hay’adeed oo uu maanta marayo dalka.

“Joogteynta C6+ sida aalad lagu hago siyaasadda dibadda waa mid duugoobay oo caqabad ku ah horumarka,” ayuu yiri wasiiru dowlaha wasaaradda arrimaha dibadda Cali Balcad oo warqad rasmi ah u diray wakiilka Qaramada Midoobay ee arimaha Soomaaliya James Swan.

Waxaa kale oo uu intaasi kusii daray in madashan oo laga hirgeliyay xilli uu dalku ku jiray xaalad nugul, ay wax u dhimayso madax-bannaanida Soomaaliya isla markaana muujinayso in dalka weli la kontoroolo.

Sidoo kale, wuxuu hoosta ka xariiqay in haatan wixii ka dambeeya aanay kooxda C6+ farogelin karin arrimaha gudaha Soomaaliya, gaar ahaan go’aannada masiiriga ah ee dalka.

Tallaabadan ayaa kusoo aadeyso, xilli haatan Soomaaliya ay dooneyso in ay dib u hanato doorkeeda caalamiga ah iyo in ay si buuxda ula wareegto hagidda siyaasadda iyo amniga gudaha dalka.

Haddaba sidee looga fal-celiyay go’aanka ay DF ka qaadatay beesha caalamka?

Qaar kamid ah dadweynaha Soomaaliyeed ee isticmaala baraha bulshada ayaa aragtiyo kala duwan ka bixiyay go’aankan, waxaana inta badan ay soo dhaweeyeen tallaabada ay qaaday dowaldda.

Nuur Cabdiraxmaan: “Aad iyo aad ma jiran wax beel caalam la yiraahdo, waana waxa dalka halkan dhigay,Hassan Sheikh ayaa dalkan Madaxweyne ka ah”.

Cabdullahi Mahdi: “Haddii ay dowladu arrimaheeda ku filan tahay ma aysan maqnaadeen laba maamul iyo mucaaarad-ba”.

Ilyaas Cabdikariin: “Inkasta oo mowqifka dowladda uu yahay mid sharciyan sax ah marka la eego madax-bannaanida, haddana waxaa jira xaalado gudaha ah oo beesha caalamka u sahli kara iney sii joogaan, sidaas darteed,dowladda waa in ay wax ka qabataa caqabadaha gudaha si mowqifkeeda dibedda uu u noqdo mid la ixtiraamo”.

Cabdiraxmaan Macallin: “Ninki ku quudiyo ayaa qaraarkaada leh warka dhan intaas ayuu ku kooban yahay dowladda waxba yaysan madaxa darbiga la dhicin”.

Ciise Sheekh Cabdi: “War fiican ayaa idinka soo yeeray ee ka dhabeeyahee, sheekaduna yeeysan naga noqon in la’isku daro guux iyo olol”.

Maxamed Cali Ganey: “Warqad, loo baahnaa mar hore, hadana ku soo aaday xilli wanaagsan!”.

Xog: Wakiilada beesha caalamka oo shir deg-deg ah ka yeelanaya go’aanka DF

0

Muqdisho (Caasimada Online) – Wakiilada beesha caalamka ee fadhigoodu yahay magaalada Muqdisho ayaa la la filayaa in maanta ay shir deg-deg ah ku yeeshaan caasimada, si ay uga arrinsadaan go’aanka culus ee kasoo baxay dowladda Soomaaliya oo dalbatay in gebi ahaan la kala diro kooxda loo yaqaano C6+ ee deggan xerada Xalane.

Sida ay ogaatay Caasimada Online, saaxibada caalamiga ah ayaa haatan leh fadhi gaar ah oo ay ka yeelan doonaan arrinta soo korortay, waxaana qorshuhu yahay inay soo saaraan jawaab culus oo ku aadan tallaabada ay qaaday Villa Soomaaliya.

Dowladda Federaalka ayaa xalay soo saartay qoraal ka kooban laba bog oo ay uga hortimid dhaq-dhaqaaqa ay wadaan xubnaha beesha caalamka, waxayna ku tilmaamtay kooxdan mid duugowday oo aan waafaqsaneyn heerka siyaasadeed iyo hay’adeed oo uu maanta marayo dalka.

“Joogteynta C6+ sida aalad lagu hago siyaasadda dibadda waa mid duugoobay oo caqabad ku ah horumarka,” ayuu yiri wasiiru dowlaha wasaaradda arrimaha dibadda Cali Balcad oo warqad rasmi ah u diray wakiilka Qaramada Midoobay ee arimaha Soomaaliya James Swan.

Waxaa kale oo uu intaasi kusii daray in madashan oo laga hirgeliyay xilli uu dalku ku jiray xaalad nugul, ay wax u dhimayso madax-bannaanida Soomaaliya isla markaana muujinayso in dalka weli la kontoroolo.

Sidoo kale, wuxuu hoosta ka xariiqay in haatan wixii ka dambeeya aanay kooxda C6+ farogelin karin arrimaha gudaha Soomaaliya, gaar ahaan go’aannada masiiriga ah ee dalka.

Arrintan ayaa muujineyso in haatan uu billowday dagaal xoogleh oo u dhexeeyo Villa Soomaaliya iyo wakiilada beesha caalamka, xilli uu horay u taagnaa dagaal kale oo dowladda kala dhexeeyo mucaaradka iyo qaar kamid ah dowlad-goboleedyada dalka.

Madasha C6+ ayaa la aas-aasay kadib 2010 si ay isugu keento daneeyeyaasha beesha caalamka – oo ay ka mid yihiin Mareykanka, Boqortooyada Midowday, Talyaaniga, Iswidhan, Itoobiya, Midowga Afrika, Midowga Yurub iyo IGAD – si ay uga qeyb qaataan dib u dhiska dowladnimada Soomaaliya kaddib sannado colaado iyo burbur hay’adeed ah.

Kooxdan ayaa door muhiim ah ka ciyaartay hannaanka doorashooyinka, horumarinta nabadda, iyo hagidda kala-guurradii siyaasadeed ee dalku soo maray.

Si kastaba, xiisadda haatan soo korortay aya kusoo aadeyso xilli dowladda Soomaaliya ay dooneyso in ay dib u hanato doorkeeda caalamiga ah iyo in ay si buuxda ula wareegto hagidda siyaasadda iyo amniga gudaha dalka.

Daawo: Hooyo Fartuun Axmed Nuur oo lagu dhex-dilay gurigeeda + Sababta

0

Muqdisho (Caasimada Online) – Faah-faahino dheeraad ah ayaa waxaa laga helayaa fal dil ah oo maanta ka dhacay deegaanka Ceelasha Biyaha oo ku yaalla duleedka magaalada Muqdisho, waxaana loo gaystay Hooyo Soomaaliyeed oo korineysay lix carruur ah.

Marxuumadda oo lagu magacaabi jiray Fartuun Axmed Nuur ayaa waxaa la sheegay in hoygeeda ay ku weerareeen ciidamo ka tirsan kuwa Booliska ee Ceelasha Biyaha, kadibna halkaasi ku dilay marxuumadda.

Wararka ayaa sheegaya in ciidamada ay tageen xaafadda Jabad-geelle, iyaga oo ujeedkooda ahaa inay burburin ka sameeyaan halkaasi, kadibna waxay isku dhaceen dadka deegaanka, taas oo keentay in ay rasaas furaan waxaana ku dhimatay Hooyo Fartuun.

Cali Axmed Nuur oo la dhashay haweeneyda la dilay aya sheegay in gurigeeda loogu tegay, kadibna la burburiyay, iyadiina la dilay.

“Halkan waxaa ka sheegayaa in walaashey si xaq-darro ah loogu yimid gurigeeda oo looga dumiyay kadibna lagu dhex-dilay waxaana lasoo weeraray iyada, odeygeeda iyo carruurteeda” ayuu yiri Cali Axmed Nuur.

Sidoo kale seyga marxuumadda oo la hadlay Shabelle Tv ayaa falkan ku eedeeyay nin lagu magacaabo Xasan Madoobe oo ka tirsan mas’uuliyiinta deegaanka Ceelasha Biyaha, isagoo tilmaamay in askarta wax dishay uu isagu hoggaaminayay, meeshana ay isaga dhaqaaqeen.

“Ninka ciidanka hoggaaminayay waxaa la yiraahdaa Xasan Madoobe markii ay guriga yimaadeen oo cagafta ay keeneen ayaan ku dhahnay war see waayey? markaas kadib ayuu xabad nagu soo bilaabay waxayna xabadda ku dhacday xaaskeyga, wayna iga dhimatay” ayuu yiri Seyga marxuumadda.

Ehellada ayaa sidoo kale maydka gabadha keenay isbitaalka Madiina ee magaalada Muqdisho, waxayna sheegeen in aan la aasi doonaan, inta ay ka helayaan cadaalad, lagana soo qabanayo askartii ka dambeysay falka lagu khaariyay marxuumadda.

Illaa iyo hadda ma jiro wax hadal ah oo kasoo baxay mas’uuliyiinta Ceelasha Biyaha iyo laamaha amniga oo ku aadan dhacdadaasi argagaxa ku reebtay dadka deegaanka

David Cameron oo ceeb iyo fadeexad u soo jiiday Britain

London (Caasimada Online) – Iyadoo uu hanjabaad u jeediyay dacwad-oogaha guud ee Maxkamadda Dambiyada Caalamiga ah (ICC), wasiirkii hore ee arrimaha dibadda ee Britain David Cameron ayaa ku biiray Madaxweynaha Ruushka Vladimir Putin, isaga oo noqday mid ka mid ah tiro kooban oo hoggaamiyeyaal caalami ah oo ku tuntay sumcadda ICC.

Haddaan si toos ah u dhigo, wasiirkii hore ee arrimaha dibadda (oo sidoo kale ra’iisul wasaare ahaan u soo shaqeeyay) waxaa si cad loogu qabtay inuu isku dayay inuu carqaladeeyo geeddi-socodka caddaaladda.

Ujeedada ka dambaysay falka foosha xun ee Cameron waxay ahayd inuu difaaco Ra’iisul Wasaaraha Israa’iil Benjamin Netanyahu iyo wasiirkiisii hore ee difaaca Yoav Gallant, kuwaasoo wajahayay eedeymo ku saabsan dambiyo dagaal.

Sida lagu sheegay qoraal kasoo baxay ICC, dambiyadan waxaa ka mid ahaa “gaajeynta shacabka oo loo adeegsaday xeelad dagaal, iyo dambiyada ka dhanka ah bini’aadannimada ee ay ka mid yihiin dil, takoor, iyo falal kale oo arxan-darro ah.”

Cameron ayaa u sheegay dacwad-oogaha guud ee ICC, Karim Khan, in soo saarista warqad lagu xirayo Netanyahu iyo Gallant ay noqonayso “sida in bam hydrogen ah la tuuro.”

Ixtiraam la’aanta Cameron ee sharciga iyo u nuglaanshihiisa cabsi-gelin iyo hanjabaad waa dhaqan la mid ah midka Putin, Netanyahu, iyo madaxweynaha Mareykanka Donald Trump.

Laakiin Britain waa dal ku faana inuu ixtiraamo sharciga. Waxaan sheeganaa in aan nahay qayb ka mid ah nidaamka anshaxa iyo qiyamka caalamiga ah. Waa in aan ka wanaagsanaanaa dhaqankan—aad uga wanaagsanaanaa.

Ma jiro cudurdaar la aqbali karo

Xaqiiqda ah in Cameron uu isticmaalay hanjabaad si uu u badbaadiyo sumcadda Netanyahu—oo lala xiriirinayo dambiyo dagaal—waxa ay Britain ka dhigeysaa mid ka mid ah dalalka xoogga adeegsada ee aan u hoggaansaneyn nidaamka sharciyadda.

Cameron waxa uu ceeb u soo jiiday naftiisa, xisbigiisa Conservative-ka, iyo in ka badan intaas, wuxuu ceeb u horseeday Britain.

Ma jiro cudurdaar la aqbali karo. Ma aha nin aan waayo aragnimo lahayn. Cameron wuxuu ahaa ra’iisul wasaaraha Britain muddo lix sano ah, waxaana dib loogu soo celiyay xilka wasiirka arrimaha dibadda xilli uu isku dayay inuu cabsi geliyo Karim Khan.

Ilaa hadda, wasaaradda arrimaha dibadda iyo xafiiska ra’iisul wasaaraha (Downing Street) wax jawaab ah kama aysan bixin warbixinta Middle East Eye ee ku saabsan dhaqanka ceebta leh ee Cameron. Wasaaradda arrimaha dibadduna way ka gaabsatay inay wax faallo ah ka bixiso codsi uga yimid Middle East Eye.

Aamusnaantaasi waa mid si weyn u hadleysa. Si looga fogaado in sumcadda Britain si joogto ah loo waxyeelleeyo, ra’iisul wasaare Keir Starmer wuxuu waajib ka saaran yahay inuu si cad uga hadlo arrintan, isagoo muujinaya in uu si qoto dheer uga xun yahay dhaqanka Cameron xilligii uu ahaa wasiirka arrimaha dibadda.

Sidoo kale, Starmer waa in uu mar kale muujiyo sida Britain uga go’an tahay inay taageerto ICC iyo qiyamka ay matasho. Faragelintani waa mid degdeg ah oo lagama maarmaan ah, maadaama cadaadiska la saaro ICC uu noqon karo fal dambiyeed ah oo lagu xadgudbayo sharciga gudaha ee Britain iyo kan caalamiga ah labadaba.

Axdiga Rome ee lagu aasaasay ICC maahan oo keliya mid ciqaaba kuwa galay dambiyada dagaal. Waxa uu sidoo kale dambi ka dhigaa kuwa isku daya inay hor istaagaan in dambiyadaasi maxkamad la saaro.

Qodobka khuseeya ee Axdiga Rome, Qodobka 70, waxa uu siinayaa maxkamadda awood ay ku xukunto qof kasta oo ku lug yeesha “carqaladeynta, cabsi-gelinta ama musuq-maasuq ku haya saraakiil ka tirsan maxkamadda si loogu qasbo ama loogu qanciyo in aysan u gudan waajibkooda, ama ay si qaldan u gutaan”.

Hanjabaadda Cameron ee ahayd “in la joojiyo maalgelinta maxkamadda iyo in Britain ay ka baxdo Axdiga Rome” waxay si toos ah ugu jirtaa awoodda maxkamadda ee la xiriirta qodobkaas.

Falal mas’uuliyad-darro ah

Waxaa sidoo kale dhici kara in ay jirto ciqaab sharciyeed oo gudaha ah. Qodobka 54 (1) ee Xeerka Maxkamadda Dambiyada Caalamiga ah ee 2001, wuxuu xusayaa: “Qof si ula kac ah u galaa fal kasta oo ku xusan qodobka 70.1 (dambiyada ka dhanka ah maamulka caddaaladda ee la xiriira ICC), waxa lagu qaadi karaa dacwad la mid ah dambiga la midka ah haddii uu ka dhacay maxkamad sare oo ku taal England iyo Wales.”

Sidaas darteed, Cameron hadda wuxuu ku jiraa xaalad halis ah. Qareen aan la hadlay, inkasta oo uusan si buuxda ula socon faahfaahinta arrinta, haddana wuxuu ii sheegay in uu aaminsan yahay in dacwad la furto ay tahay mid sharci ahaan adag oo la taaban karo.

Britain gudaheeda, xukunka ugu badan ee lagu ridi karo qof carqaladeeya geeddi-socodka caddaaladda waa xabsi daa’in, inkasta oo xukunka dhabta ah inta badan uu ka hooseeyo.

Haddii laga tago cawaaqibta fog ee ficilada mas’uuliyad-darrada ah ee Cameron, saameynta siyaasadeed ee degdegga ah ayaa aad u weyn.

Britain waa dal sheegta in uu sharciyadda ixtiraamo. Waxaannu sheeganaa in aan nahay xubin ka mid ah nidaamka caalamiga ah ee ku dhisan sharciyadda iyo qiyamka.

Waxa ay tahay guul u gaar ah Karim Khan—oo ah muwaadin British ah—oo aan ka laaban hanjabaadda Cameron. Laakiin waxa aan la iska indho tiri karin ayaa ah in wasiir arrimo dibadeed oo Britain ah uu isku dayay inuu faragelin ku sameeyo caddaaladda.

Cameron waa inuu jebiyo aamusnaanta oo uu is sharxo. Dhanka kale, Starmer wuxuu ku fiicnaan lahaa inuu si degdeg ah u amro baaritaan rasmi ah oo lagu ogaanayo xaqiiqda ku saabsan eedeynta ah in Cameron uu cabsi-gelin ku sameeyay dacwad-oogaha guud ee ICC.

Peter Oborne waa suxufi iyo qoraa u dhashay Britain. Wuxuu ku guuleystay abaalmarinta qoraallada faallooyinka iyo blog-ga ugu wanaagsan ee Drum Online Media Awards sannadihii 2022 iyo 2017, waxaana sidoo kale loo magacaabay Freelancer-ka Sannadka sannadkii 2016, taasoo lagu abaalmariyay maqaaladii uu u qoray Middle East Eye. Sannadkii 2013, waxaa loo magacaabay Qoraa Faallooyinka Sannadka ee abaalmarinta British Press Awards. Oborne wuxuu xilka isaga casilay isagoo ahaa tifaftiraha siyaasadda ee The Daily Telegraph sannadkii 2015.

Buuggiisa ugu dambeeyay, The Fate of Abraham: Why the West is Wrong about Islam, waxaa la daabacay bishii May ee ay daabacday shirkadda Simon & Schuster. Buugaagtiisii hore waxaa ka mid ah: The Triumph of the Political Class, The Rise of Political Lying,
Why the West is Wrong about Nuclear Iran, iyo The Assault on Truth: Boris Johnson, Donald Trump and the Emergence of a New Moral Barbarism.

DF oo dalbatay in la kala diro kooxda C6+ ee Xalane

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa ku baaqday in la kala diro madasha diblomaasiyadeed ee C6+, iyada oo ku tilmaantay mid duugowday oo aan waafaqsanayn heerka siyaasadeed iyo hay’adeed ee uu dalku maanta gaaray.

Warqad rasmi ah oo uu u diray Wakiilka Gaarka ah ee Qaramada Midoobay, James Swan, ayuu Wasiiru-Dawlaha Arrimaha Dibadda, Mudane Cali Cumar (Cali Balcad), ku sheegay in qaab-dhismeedkan – oo in ka badan toban sano laga joogo markii la aasaasay si loogu mideeyo taageerada beesha caalamka – aanu hadda ka tarjumayn horumarka ay Soomaaliya gaartay.

“Joogteynta C6+ sida aalad lagu hago siyaasadda dibadda waa mid duugoobay oo caqabad ku ah horumarka,” ayuu Cali Balcad ku yiri warqadda. Wuxuu xusay in madashan, oo laga hirgeliyay xilli uu dalku ku jiray xaalad nugul, ay wax u dhimayso madax-bannaanida Soomaaliya isla markaana muujinayso in dalka weli la kontoroolo.

Madasha C6+ ayaa la aas-aasay kadib 2010 si ay isugu keento daneeyeyaasha beesha caalamka – oo ay ka mid yihiin Maraykanka, Boqortooyada Midowday, Talyaaniga, Iswidhan, Itoobiya, Midowga Afrika, Midowga Yurub iyo IGAD – si ay uga qeyb qaataan dib u dhiska dowladnimada Soomaaliya kaddib sannado colaado iyo burbur hay’adeed ah.

Kooxdan ayaa door muhiim ah ka ciyaartay hannaanka doorashooyinka, horumarinta nabadda, iyo hagidda kala-guurradii siyaasadeed ee dalku soo maray.

-“Soomaaliya oo muujisay horumar”-

Hase yeeshee, dowladda Soomaaliya waxay sheegtay in xilligii madashaasi loo baahnaa uu dhammaaday.

“Maanta Soomaaliya ma aha dal maraya kala-guur. Waa waddan madax-bannaan oo leh hay’ado dastuuri ah oo shaqeynaya, nidaam dimoqraadiyadeed oo bislaaday, iyo aragti qaran oo cad oo ku wajahan nabad iyo horumar,” ayaa lagu yiri warqadda.

Hoggaanka Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa ku tallaabsaday barnaamij dib-u-habeyn ballaaran oo ay ka mid yihiin diyaarinta sharci doorasho oo cusub, hirgelinta doorasho hal qof hal cod ah, iyo kala-guurka laga gudbayo howlgalka ATMIS ee Midowga Afrika loogana wareegayo hannaan amni oo ay Soomaaliya hormuud ka tahay.

Mas’uuliyiintu waxay aaminsan yihiin in weli ku tiirsanaanta madalaha dibadda laga hago ay dhaawacayso kalsoonida lagu qabo geeddi-socodkaas dib-u-habeyn.

Cali Balcad wuxuu si cad u sheegay in Soomaaliya aysan doonayn inay jarto iskaashiga beesha caalamka, balse ay rabto in wada-shaqeyntaasi ku dhacdo si ka turjumaysa heerka maanta ee dowladnimada iyo yoolalka qaranka.

“Soomaaliya waxay weli ka go’an tahay in ay si dhow oo wax-ku-ool ah ula shaqeyso dhammaan xubnaha C6+, iyadoo saldhig u ah is-ixtiraam iyo yoolal la wadaago,” ayuu ku daray.

Xiisadda Villa Somalia iyo C6+ oo korortay

Warqaddan ayaa imaneysa xilli dowladda Soomaaliya ay dooneyso in ay dib u hanato doorkeeda caalamiga ah iyo in ay si buuxda ula wareegto hagidda siyaasadda iyo amniga gudaha dalka.

Dowladda ayaa muujisay niyad-jab ay ka qabto in hannaanada sida C6+ ay inta badan ka shaqeeyaan meel ka baxsan qaab-dhismeedka rasmiga ah ee dowladda, taas oo hoos u dhigaysa milkiyadda qaran ee isbeddelada muhiimka ah.

Ilo diblomaasiyadeed oo ku sugan Muqdisho ayaa sheegay in warqaddaasi dhalisay wada-tashiyo hoose oo u dhexeeya xubnaha C6+. Inkastoo aan wali laga bixin war rasmi ah, haddana waxaa socda falanqeyn lagu eegayo in dib loo qiimeeyo qaabka iskaashi, iyadoo la eegayo baaqa Soomaaliya.

Warqaddan ayaa sidoo kale daba socota xiisad sii kordheysa oo u dhexeysa Villa Somalia iyo beesha caalamka, taas oo salka ku haysa shir qaran oo la qorsheynayo. Sida markii ugu horreysay lagu daabacay warbixin gaar ah oo ay qortay Caasimada Online, safaaradaha reer Galbeedka iyo Qaramada Midoobay, oo ka howlgala gudaha xeryaha si aad loo ilaaliyo ee Halane, ayaa hoggaaminaya dadaallada lagu qabanayo shir heer sare ah.

Shirkaas ayaa lagu wado in uu isugu keeno madaxda federaalka, madaxda dowlad-goboleedyada, mucaaradka iyo madax hore si looga wadahadlo arrimaha doorashooyinka, dib-u-eegista dastuurka, iyo siyaasadda amniga.

Villa Somalia ayaa si adag uga soo horjeesatay shirkan, iyadoo u aragta faragelin ka dhan ah arrimaha gudaha ee dalka. Warqadda loo diray Wakiilka UN-ka James Swan ayaa si weyn loo arkaa in ay tahay jawaab toos ah oo dowladda uga hortimid tallaabadaasi ay u aragtay xadgudubka beesha caalamka.

Xiisadda ayaa sii xumaatay kadib markii madaxda mucaaradka ee Madasha Samatabixinta Qaran—oo uu hoggaamiyo Madaxweynihii hore Sheekh Shariif Sheekh Axmed—iyo dowlad-goboleedyada Puntland iyo Jubaland ay si cad uga soo horjeesteen shir gaar ah oo dowladda qorsheysay inuu qabsoomo 15-ka Juun.

Iyadoo labada dhinac ay adkeysteen mowqifyadooda, waxaa sii xoogeysanaya suurtagalnimada inuu dhaco ismari-waa siyaasadeed oo u dhexeeya dowladda federaalka iyo daneeyeyaasha caalamiga ah ee muhiimka ah.

Xasan Sheekh oo wajahaya go’doon siyaasadeed

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa wajahaya go’doon siyaasadeed sii baahaya, sanad kahor doorashada guud ee dalka, iyadoo khilaafka sii xoogeysanaya ee u dhexeeya dowladda federaalka iyo dowlad-goboleedyada uu khatar gelinayo xasilloonida siyaasadeed ee dalka.

Madaxweynaha ayaa si xooggan u wado qorshe lagu hirgelinayo nidaamka doorashada hal qof, hal cod — hannaankan ay si cad uga hor yimaadeen siyaasiyiinta mucaaradka, Puntland iyo Jubbaland, oo ku eedeeyay inuu hareer marayo nidaamka go’aan wadaagga ku dhisan wadatashi iyo isu tanaasul.

Labadan maamul ayaan ka qaybgelin shirarkii ugu dambeeyay ee Golaha Wadatashiga Qaranka (GWQ), halkaas oo lagu falanqeeyay dib-u-habeynta doorashooyinka iyo wax ka beddelka dastuurka. Waxay ku andacoonayaan in madaxweynuhu doonayo inuu awoodda dowladda dhexe ku ururiyo, taasoo lid ku ah mabda’a federaalka ee dalka.

Khilaafka ayaa sii qoto dheeraaday kaddib markii la ansixiyay wax ka beddel lagu sameeyay dastuurka, kuwaasoo kordhiyay awoodaha madaxweynaha — oo ay ku jirto awoodda uu u leeyahay magacaabista iyo xil ka qaadista ra’iisul wasaaraha.

Xisbiyada mucaaradka iyo ururrada bulshada rayidka ah ayaa si weyn uga hor yimid isbeddelladan, iyagoo ku tilmaamay kuwo wiiqaya dimuqraadiyadda islamarkaana halis gelinaya midnimada qaranka.

Xasan Sheekh, oo muddo xileedkiisu dhammaanayo, ayaa sidoo kale la daalaa dhacaya caqabado amni oo joogto ah, gaar ahaan weerarada kooxda al-Shabaab ee xiriirka la leh al-Qaacida, kuwaasoo sii wiiqaya xasilloonida qaybo badan oo ka mid ah dalka.

Si uu u dejiyo xiisadda siyaasadeed, madaxweynaha ayaa ku baaqay shir wadatashi ah oo lagu qaban doono xarunta madaxtooyada ee Muqdisho 15-ka Juun. Kulankaas ayaa loogu talagalay in lagu abuuro is-afgarad guud oo ku saabsan arrimaha muhiimka u ah dalka, sida doorashooyinka iyo dib-u-eegista dastuurka.

Hase yeeshee, xisbiyada mucaaradka ayaa durba ku dhawaaqay inay ka baaqan doonaan shirka, iyagoo ku eedeeyay madaxtooyada inay rabto in wadahadallada u adeegsato sharciyeyn go’aanno horey loo gaaray.

Falanqeeyeyaasha arrimaha siyaasadda ayaa rumeysan in kulanka uu fashilmi karo ka hor intaanu bilaaban, iyadoo dadaallada kale ee mustaqbalka ee ka yimaada xafiiska madaxweynaha ay wajihi karaan caqabado dheeraad ah haddii aan tanaasul dhab ah la samayn.

Waxaa intaas dheer in beesha caalamka ay cadaadis xooggan ku saareyso madaxweynaha inuu aqbalo in talada lala wadaaggo, oo aysan socon karin in uu ku adkeysto go’aanno aan heshiis lagu wada ahayn.

Khilaafka siyaasadeed ee sii xoogeysanaya ayaa su’aal gelinaya diyaar-garowga Soomaaliya ee doorasho la isku halleyn karo oo dhacda sanadka 2026. Waxa kale oo uu mugdi ku riday mustaqbalka nidaamka federaalka iyo dadaallada dib-u-heshiisiinta ee dalka Geeska Afrika ku yaalla.

Shaqaalaha Mareykanka oo laga saaray Bariga Dhexe xilli uu qarxi rabo dagaal culus

Washington (Caasimada Online) — Madaxweynaha Mareykanka Donald Trump ayaa Arbacadii sheegay in shaqaalaha Mareykanka laga daadgureynayo Bariga Dhexe oo uu ku tilmaamay “meel khatar ah”, kaddib markii wadahadalladii nukliyeerka ee Iran ay hakadeen, iyadoo cabsi laga qabo in xiisad ay ka aloosanto gobolka.

Trump wuxuu mar kale caddeeyay in uusan ogolaan doonin in Iran hesho hub nukliyeer ah, iyadoo warar isa soo taraya ay muujinayaan suurta-galnimada in Israel ay weerarto xarumaha nukliyeerka ee Tehran.

Dowladda Iran ayaa isla Arbacadii sheegtay inay beegsan doonto saldhigyada millatari ee Mareykanka ee gobolka haddii dagaal uu dhaco.

Mas’uul Mareykan ah ayaa hore u sheegay in tirada shaqaalaha safaaradda Mareykanka ee Ciraaq la dhimayo sababo la xiriira amni, iyadoo warar kale tilmaamayaan in shaqaale sidoo kale laga saarayo Kuwait iyo Bahrain.

“Shaqaalaha waa laga saaraya sababtoo ah goobtaasi khatar ayey noqon kartaa,” ayuu Trump u sheegay suxufiyiinta Washington, markuu ka jawaabayay wararka ku saabsan shaqaalaha la daad-gureynayo.

“Waxaan si rasmi ah u amarnay in la daadgureeyo, waxaana sugaynaa waxa dhaca.”

Trump wuxuu hadalkiisa ku daray: “Ma ogolaan doonno in ay helaan hub nukliyeer ah. Arrintu waa mid sahlan oo cad.”

Tehran iyo Washington ayaa tan iyo bishii Abriil waday shan wareeg oo wadahadallo ah, si loo helo heshiis cusub oo beddela kii 2015, kaas oo Trump uu isaga baxay sannadkii 2018 intii uu xilka hayay.

Labada dhinac ayaa la filayay inay mar kale kulmaan maalmaha soo socda.

Trump oo horay rajo uga muujiyay wadahadallada, ayaa wareysi uu Arbacadii bixiyay ku sheegay inuusan hadda si weyn ugu kalsooneyn in heshiis la gaari karo.

Tan iyo markii uu dib ugu laabtay xafiiska Janaayo, Trump wuxuu dib u bilaabay ololihiisii “cadaadiska ugu badan” ee Iran, isagoo taageeraya dadaallada diblomaasiyadeed balse isla markaa uga digaya in tallaabo ciidan la qaadi karo haddii wadahadalladu fashilmaan.

Madaxweynaha Mareykanka wuxuu sheegay inuu ka codsaday Ra’iisul Wasaaraha Israel Benjamin Netanyahu in uusan weerarin xarumaha nukliyeerka Iran si loo siiyo wadahadallada fursad. Si kastaba, wuxuu si isa soo taraysa u muujinayay in dulqaadkiisu sii dhammaanayo.

Dowladda Iran ayaa ka digtay in haddii weerar lagu qaado, ay si adag uga jawaabi doonto.

“Dhammaan saldhigyadooda gobolka way na hor yaallaan, waanan ognahay meelaha ay ku sugan yihiin. Iyadoo aan wax shaki ah jirin, waxaan beegsan doonnaa dhammaan saldhigyadaas ku yaalla dalalka ay joogaan,” ayuu yiri Wasiirka Gaashaandhigga Iran, Aziz Nasirzadeh, isagoo ka jawaabaya hanjabaadaha Mareykanka ee ah in la qaadi doono weerar haddii wadahadalladu guul darreystaan.

– ‘Khasaaraha ugu badan iyaga ayaa qaadi doona’ –

“Insha Allah, xaaladdu heerkaas ma gaari doonto, wadahadalladuna wey guuleysan doonaan,” ayuu yiri Nasirzadeh. “Laakiin haddii dagaal dhaco, khasaaraha ugu badan Mareykanka ayaa la kulmi doona.”

Mareykanka wuxuu saldhigyo badan oo millatari ku leeyahay Bariga Dhexe, iyadoo saldhiggiisa ugu weyn uu ku yaallo dalka Qatar.

Bishii Janaayo 2020, Iran ayaa gantaallo ku garaacday saldhigyo ku yaalla Ciraaq oo ay joogeen askar Mareykan ah, si ay ugu aargudato duqeyn Mareykanku ku dilay Jeneral Qasem Soleimani oo lagu weeraray garoonka diyaaradaha ee Baghdad.

Weerarkaas waxaa ku dhaawacmay askar badan oo Mareykan ah, kuwaas oo la il-daran dhaawacyo xagga maskaxda ah.

Iyadoo ay sii kordhayaan xiisadaha, UK Maritime Trade Operations—oo ah hay’ad uu maamulo ciidamada badda Britain—ayaa markabka kasta kula talisay inuu si taxaddar leh uga gudbo Badda Gacanka.

Iran iyo Mareykanka ayaa hadda ku lug leh is-mariwaa diblomaasiyadeed oo ku saabsan bacraminta uranium-ka. Tehran waxay ku andacoonaysaa in arrintaasi tahay “xuquuq aan laga gorgortami karin,” halka Mareykanka uu ku tilmaamay “khad cas.”

Iran waxay uranium u hodmisaa illaa 60%, taasoo aad uga badan xadka 3.67% ee lagu heshiiyay 2015, inkastoo ay wali ka hooseyso heerka 90% ee loo baahan yahay si loo farsameeyo madaxyada nukliyeerka.

Waddamada reer Galbeedka ayaa muddo dheer ku eedeynayay Iran inay doonayso inay samaysato hub nukliyeer ah, hase yeeshee Tehran ayaa mar kasta ku celisa in barnaamijkeeda nukliyeerka uu yahay mid ujeedkiisu yahay nabad.

Toddobaadkii hore, Hogaamiyaha Sare ee Iran Ayatollah Ali Khamenei ayaa sheegay in hodminta uranium-ka ay tahay “furaha” barnaamijka nukliyeerka Iran, isla markaana Mareykanka uusan wax door ah ku yeelan karin arrintaas.

Wareysi uu Trump siiyay barnaamijka “Pod Force One” ee New York Post—oo la duubay Isniintii—ayuu ku sheegay inuu sii luminayo rajadii uu ka qabay in heshiis la gaaro.

“Ma hubo. Hore ayaan u filayay in heshiis la gaari doono, balse hadda kalsooni igama hayso. Waxay u muuqdaan kuwo dib u dhacaya, waana arrin laga murugoodo. Hadda waxaan ka niyad jabsanahay sidii aan dhowr bilood kahor ahaan lahaa,” ayuu yiri.

Iran waxay sheegtay inay diyaarinayso soo-jeedin cusub oo ka duwan midda Washington, taasoo ay horay u cambaareysay maadaama aysan waxba ka beddelin cunaqabateynta—arrin muhiim u ah Tehran oo muddo sanado ah la daalaa-dhaceysay culayskooda.

Dhalinyaradii quusatay “Kaluun ciiriin ah iyo biyaha badda ayaan isku cuni jirnay”

Muqdisho (Caasimada Online) – Waxaa maanta magaalada Muqdisho dib loogu soo celiyay saddex kalluumeysato Soomaaliyeed oo muddo 45 maalmood ah ka go’doonsanaa badda, kadibna lix bilood ku xirnaa xabsiyo ku yaalla dalka Liibiya.

Kalluumeysatadan oo dhammaantood ah reer Muqdisho, ayaa sheegay in ay badda ku lumeen xilli ay ku jireen howlo kalluumeysi, kadib markii uu ka cilladoobay matoorkii doontooda.

Cabdullaahi Yuusuf Jaamac, Aweys Cabdi Sheekh iyo Bile Maxamed Mustaf ayaa lagu kala magacaabaa kalluumeysataan laga soo badbaadiyey badda, kadib markii la waayey sideed bilood ka hor.

Iyagoo faraxsan ayaa si diiran loogu soo dhaweeyey garoonka Aadan Cadde oo masuuliyiin ka tirsan dowladda ay ku sugayeen, waxayna la hadleen warbaahinta.

Waxay tilmaameen in ay ku sigteen dhimasho, markii ay ka go’day sahaydii ay wateen, ayna ku qasbanaadeen in ay cunaan kalluun ceeriin ah, isla markaana ay cabaan biyaha badda, si ay u sii noolaadaan.

45 cisho oo doontii ay la sabeyneysay gudaha badda kadib, iyagoo maraya xeebaha Maldives ayaa la badbaadiyay, waxaana loo wareejiyay dalka Liibiya.

Halkaas waxaa uga biloowday xabsi ay ku jireen muddo lix bilood ah, kaas oo ugu dambeyntii dowladda Soomaaliya ay ka soo furatay markii la helay xogtooda.

Dowladda Soomaaliya oo kaashaneysa Hay’adda Socdaalka Adduunka ee IOM ayaa ku guuleysatay in wiilashaan laga sii daayo xabsiga Liibiya, isla markaana dib loogu soo celiyo dalkooda hooyo.

Kalluumeysatadu waxay sidoo kale sheegeen in safarkooda kalluumeysi uu ka bilowday Muqdisho, xilli baddu aad u kacsanayd, ayna wateen sahay ku filan oo loogu talagalay 10 cisho kaliya, balse ay gudaha badda ku sii jireen 45 cisho oo aysan ku talagelin.

Hoos ka daawo

Golaha Wasiirada Somalia oo maanta ansixiyay xeer-nidaamiye muhiim ah

0

Muqdisho (Caasimada Online) – Golaha Wasiirrada Xukuumadda Federaalka Soomaaliya ayaa yeeshay kulankoodii toddobaadlaha ahaa, waxaana kulankaasi lagu ansixiyey Xeer-nidaamiyaha Xargaha Isgaarsiinta ee Badda hoos mara.

Xeerkan ayaa muhiim u ah ilaalinta badqabka isgaarsiinta dalka, maadaama xargaha badda mara ay yihiin laf-dhabarta xiriirka gudaha iyo dibadda.

Kulanka waxaa guddoominayey Ku-simaha Ra’iisul Wasaaraha, ahna Ra’iisul Wasaare ku xigeenka dalka, Saalax Axmed Jaamac, isagoo hoggaamiyay doodaha iyo ansixinta qodobbada muhiimka ah ee miiska saarnaa, isagoo adkeeyey doorka Dowladda ee horumarinta adeegyada muhiimka ah.

Mid ka mid ah arrimaha ugu muhiimsanaa ee kulanka lagu soo qaaday ayaa ahayd diyaar garowga toddobaadka xorriyadda, oo si weyn loogu dabaaldego sanad walba. Warbixin laga soo jeediyey kulanka ayaa muujisay in qaban-qaabada munaasabaddaasi ay meel wanaagsan marayso.

Sidoo kale, Golaha Wasiirradu waxa ay warbixin ku saabsan Imtixaanka Qaranka ee sanad-dugsiyeedka 2025 ka dhageysteen wasaaradaha ay khusayso. Waxaa la xaqiijiyey in imtixaankaasi si rasmi ah uga bilaaban doono gobollada dalka maalinta Sabtida ah, iyadoo la hubinayo in habsami u socodkiisu uu noqdo mid lagu kalsoonaan karo.

Intii uu kulanka socday, Wasaaradaha Amniga Gudaha iyo Gaashaandhigga ayaa soo bandhigay warbixinno la xiriira amniga guud ee dalka. Waxaa diiradda la saaray xoojinta dadaallada socda ee lagu ciribtirayo kooxaha Khawaarijta ah ee caqabad ku ah nabadda iyo horumarka Soomaaliya.

Goluhu wuxuu si gaar ah u bogaadiyey geesiyaasha ciidanka Qaranka iyo kuwa deegaanka ee ku jira jiidda hore ee dagaalka. Golaha Wasiirradu waxa ay muujiyeen garab istaag buuxa oo ay u hayaan ciidanka naftooda u huraya difaaca dalka iyo dadkiisa.

Golaha ayaa ugu dambeyntiina adkeeyay muhiimada ay leedahay wada shaqaynta hay’adaha dowladda iyo xoojinta maamulka si loo gaaro horumar joogto ah oo dalka ka hirgala.