Hargeysa (Caasimada Online) – Booqasho dhif ah ayaa waxaa magaalada Hargeysa, caasimadda Somaliland, ku jooga la-taliye sare oo u dhow Madaxweynaha Puntland, Siciid Cabdullaahi Deni. Ujeedada booqashadan saddexda maalmood ah waa mid diblomaasiyadeed oo looga golleeyahay in lagu yareeyo xiisadaha laguna dhiso iskaashi u dhexeeya labada maamul ee xafiiltama.
La-taliyahan, oo magaciisa aan la shaacin, ayaa wadahadallo qarsoodi ah la leh Madaxweynaha Somaliland, Cabdiraxmaan Maxamed Cabdullaahi Cirro.
Sida ay ilo wareedyo u sheegeen Caasimada Online, wadahadallada ayaa diiradda lagu saarayaa horumarinta heshiis nabadeed oo ku saabsan magaalada muranka badan ee Ceerigaabo iyo xoojinta iskaashiga ay wadaagaan oo ka dhan ah maamulka SSC-Khatumo.
Madaxweyne Deni ayaa la sheegay inuu shakhsiyan u xilsaaray ergeygan inuu sahamiyo siyaabaha lagu dejin karo xiisadaha Ceerigaabo, oo ah goob xasaasi ah oo ku taal gobolka Sanaag. Socdaalkan ayaa yimid ka dib markii Somaliland dhawaan shaacisay inay diyaar u tahay martigelinta wadahadallo nabadeed oo looga golleeyahay xallinta khilaafka muddada dheer soo jiitamayay.
Midnimo ka dhan ah SSC-Khatumo
Qayb muhiim ah oo ka mid ah wadahadallada ayaa ah mowqifka ay Puntland iyo Somaliland labaduba ka qabaan dadaalka SSC-Khatumo ee ku aaddan aqoonsiga dowlad goboleed federaal ah. Inkasta oo ay jiraan loollan taariikhi ah oo u dhexeeya, labada maamul ayaa hadda si hoose isku dubaridaya dadaallada lagu xannibayo sharciyadda maamulka—iyagoo ku dooday in SSC-Khatumo ay halis gelinayso sheegashadooda dhuleed isla markaana wiiqayso xasilloonida gobolka.
Puntland ahaan, beesha Dhulbahante ee hoggaamineysa SSC-Khatumo ayaa loo arkayay inay qayb ka ahayd qaab dhismeedka maamulkeeda tan iyo markii la aasaasay 1998-kii. Somaliland, dhanka kale, waxay sheegataa gobollada Sool, Sanaag, iyo Cayn iyadoo ku salaynaysa xuduudihii gumeysiga, ka hor madax-bannaanida Soomaaliya ee 1960-kii.
Aqoonsiga SSC-Khatumo oo ah maamul ku meel gaar ah oo ka tirsan dowladda federaalka ayaa sii huriyay xiisadaha, taasoo keentay dhaleeceyn culus oo ka timid Garowe iyo Hargeysa labadaba.
Booqashada Hargeysa ee toddobaadkan ayaa dhisaysa kulan qarsoodi ah oo muhiim ah oo bishii hore ka dhacay Nairobi, halkaas oo ay isugu yimaadeen Madaxweyne Deni iyo Cirro. Sida ay ilo wareedyo sheegeen, labada hoggaamiye waxay isku raaceen in la yareeyo xiisadaha Ceerigaabo iyo in la bilaabo dejinta aasaaska iskaashi ballaaran oo dhinaca amniga ah.
Mid ka mid ah natiijooyinka muhiimka ah ee kulankaas ayaa ahaa go’aan lagu heshiiyay oo ku saabsan in si wadajir ah loo abaabulo olole militari oo cusub—oo loogu magac daray “Onkod”—kaasoo ay hoggaamin doonto Puntland. Hawlgalkan ayaa looga golleeyahay in lagu baabi’iyo maleeshiyada Al-Shabaab ee ku dhuumaalaysanaya buuraleyda Calmadow, oo ku fidsan qaybo ka mid ah Bari iyo Sanaag.
Dagaallo joogto ah oo ka dhaca Sanaag
Ceerigaabo, oo ah xarunta maamulka gobolka Sanaag, ayaa muddo dheer ahayd xudunta muran dhuleed oo xooggan oo u dhexeeya Puntland iyo Somaliland. Dagaallo u dhexeeya ciidamada Somaliland iyo kuwa la safan SSC-Khatumo ayaa mararka qaar dhacayay, taasoo keentay mowjado rabshado ah iyo barakicin ballaaran.
Bishii Diseembar 2024, dagaallo culus oo ka dhacay Ceerigaabo ayaa ku barakiciyay ku dhowaad 43,000 oo qof, waxayna xoojiyeen maamulka Somaliland ee magaalada. Bishii Janaayo 11, ciidamada Somaliland ayaa u sii ruqaansaday dhinaca bari, iyagoo la wareegay gacan ku haynta Jiidali, taasoo ahayd tallaabo kale oo ay ku xoojinayeen mowqifkooda gobolka.
Xiisaduhu waxay mar kale cirka isku shareereen 15-kii July magaalada Dhahar, halkaas oo ciidamada Puntland oo isku dayayay inay ka saaraan jidgooyooyin cusub oo la dhisay ay isku dhaceen maleeshiyooyin deegaanka ah oo la rumeysan yahay inay daacad u yihiin SSC-Khatumo. Ugu yaraan afar askari oo Puntland ah ayaa la dilay, toban kalena waa la dhaawacay, sida ay sheegeen ilo xog-ogaal ah.
Dowladda federaalka ah ee Muqdisho, oo sii wadata taageerada xaaladda ku meel gaarka ah ee SSC-Khatumo, ayaa ka jawaabtay iyadoo ku boorrisay Puntland inay ciidamadeeda kala baxdo Dhahar. Waxay ka digtay in joogitaankooda uu halis gelinayo sii xumaanshaha xiisadaha deegaanka halkii ay ka caawin lahaayeen la dagaallanka Al-Shabaab.
Rabshadaha ka dhacay Dhahar ayaa xasillooni darro ku soo kordhiyay jawiga amni ee horey u jilicsanaa ee waqooyiga Soomaaliya. Waxay sidoo kale ku beegmeen shir siyaasadeed oo barbar socda oo ka dhacay Laascaanood, halkaas oo lagu dhameystirayo dhismaha maamulka SSC-Khatumo.