Haweeneyda waa laf dhabarta bulsho walbo, waa macalinka hoyga uu ka soo askumo mujtamac walbo oo dunidaan ku nool Hawyneydu waxay soo saartaa nooc walbo oo ka mid ah bulsho walboo jirto,waa baraha asaasiga ee ruux walbo.
Haweyneydo waa baarka sare ee shucuub walba oo meel dagan.
Haweyneydu waxay u baahantay tixgalin iyo qadarin dhankastabo leh,
DIINTEENA ISLAAMKA: Hooyada waxay ku leedahay qadarin sare oo aad ayeyna u tahay qof la xushmeeyo.
Hadabo waxaan ku eegeynaa qormadeenaan qaab nololeedka haweyneyda reer galbeedka ee mar walibo naloo sheego sida ay xor u tahay ayna tahay haween sharfan ilaa xad ilaa aan aad ugu hanqaltaagnay sidaan u gaari lahayn nolasha ay ku noolyihiin haweenkaas.
Waxaan eegi doonaa dhowr dhinac oo ku saabsan nolasha Haweyneyda:
QARAACITAANKA HAWEENKA!
Had iyo jeeraale waxaan maqalnaa ayadoo gabdhaha loogu yeerayo xoriyad in ay helaan ururo aad u tira badan ay ku hal qabsadeen u doodida xoriyada haweenka, islamarkaan ay ragga la mid yihiin nolasha qeebaheeda kala duwana ay ka siman yihiin,isla markaan aad u amaana xadaarada galbeedka taalo iyo sharafta ay haweyda leedahay marka ay ku nooshahay dalalka reer galbeedka,iyo in ay ka xorowdo tiirarka diinta suuban ee islaamka,ayakoo isla markaa ku hadaaqayo in islamka haweyneyda dulmiyey xaqeediina garab marsiiyey, carabta ayaa waxay ku maah maahdaa رمتني بدائها وانسلت waxay ugu soo tuurtay cudurkeedi weyna iga siibatay ama iga carartay,marka arintu waxaa weeyaan reer galbeedka cudurkoodi ayey nagu soo tuureen ee ahaa in ay haweyneyda gafsiiyeen xaqeedi ka dibna wey naga baxsadeen ama iclaamkoodi ayaa naga dheereeyey.
Lakiinse marka aan eegno nolasha ay kuwada noolyihiin qoyska reer galbeedka ahiye waan la soconaa waxa ka dhex jiro ee nolol adeega ah iyo furiinka badan ee hareysey wada noolaasho xumo u dhaxeyso labada lamaane iyo is eedeenta ka dhex jirto qoyska dhexdiisa,khiyaanada ay isku isticmaalaan,arintaa soo ugu danbeynta sababto in ninku qaraaco haweyneyda qaraacitaan aad u daran kaa soo mararka qaar gaaro dil haweyneyda meydkeeda laga helo meelaha qashin qubyada ah,ama uu arinkooda ku dhamaado furiin.
Qaraacitaankaasna ma ahan mid ay u jeedadiisa tahay mid haweyneyda lagu edbinayo mararka laga dareemo madax adeeg ama amardiido xaga ninkeeda ah kadib marka in mudo ah loo nasteexeeyo wax la tuso lana sasabo ayadoo la marayo wadooyin kala duwan.
Diinteena xaniifka ah waxay cadeyneysaa in haweyneyda marka amar diido laga dareemo naseexadana ay diido wax walbana ku dagi weydo,looga haajiro ama lagu cidleeyo sariirta,intaas hadii wax looga waayo in markaas la qaraaco qaraacitaan aan weyneyn ayadoona wajigana laga qaraacaynin lafna laga jabineynin,dhiigna aan laga keeneynin,laakiin waxaa loo qaraacayaa siduu sheegay saxaabiga CABDULLAHI BIN CABBAAS (RC) :waxaa lagu qaraacayaa cadeyga (rumay) iyo wixii la mid ah sida safaleetiga iyo camaamada,lagumana qaraacayo ul iyo suun. waana midaas wadaduu nagu toosiyey nabigeena sharafta leh MUXAMAD (scw).
lakiinsa qaraaca ay isticmaalaan reer galbeedka aan diinta islaamka ee sharafta leh haysanin waa arin qatarteeda weyntahay ragga badankiisna ay isticmaalaan qaraacitaankaas oo gaara heer haweyneyda ay dhimanto.
TUSAALOOYIN
Mareekanka warbixin laga diyaariyey sanadii 1987 waxay tilmaameysaa in 79% ragga ay xaasaskooda qaraacaan gaar ahaan marka ay guursadaan,ayakoo u arko marka ay haweyneyda guursadaan wax ay ayaka leeyihiin oo hantidooda kamid ah sidey doonaana ula dhaqmo.
warbixin ay soo saartay hayad mareekan ah ayaa ayadana waxay sheegeysaa in 17% dadka la geliyo qolalka gargaarka dagdaga ah ee isbitaalada aya yihiin haween uu dhib ka soo gaaray qaraacitaan ragadooda ah ama asxaabtooda, ayadoo 83% ay horey is bitaalka ugu galeen ugu yaraan si looga daaweeyo waxyeelooyin ka soo gaaray QARAACITAAN,sidoo kale 1360 diiwaan oo isbitaalka haweenka yaalo wuxuu u badan waxayaalaha ku qoran dhibaatooyin haweeinka ka soo gaaray qaraacitaan ay ka la kulmeen ragooda.
Dhibaatooyinka loo geysto haweyneyda reer galbeedka ah amaba ku nool wadamada la sheego in ay haweyneydu tahay mid xor ah waxaa ka mid ah in indhaha la ga madoobeeyo ama ayadoo dhan la jabjabsho heer ay gaarto in ay socodka xataa gabto oo isbitaalka ama meelaha dadka naafada ah lagu xanaaneeyo ay kuu biirto,ayadoo badanaa meelaha dadka naafada ah la galiyo ay u badan yihiin haweenka waxyeelo ay ka soo gaarto dhibaato ay kala kulmeen ragooda,xataa mararka qaarkooda waxay la kulmaan in la gubo oo dab iyo baasiin la qabadsiiyo ayadoo nool, ama midiyo iyo wax yaalo sakiimo ah loo isticmaalo ayakoo jirkooda la jarkaro.
wuxuu leeyahay aqoonyahan reer galbeed ah:waxaan ku qiyaaseynaa haweenka guryahooda ku dhibaateysan ee aan isbitaalada aadeynin ilaa 6 kun oo haween.
XORIYADDA HAWEENKA OO AY AAD UGA BADBADIYEEN!
Ayadoo ay jirto in ay xoriyada haweenka ay aad uga badbadiyeen oo ah in ay siiyeen xaquuq aad u badan iyo xoriyaad waxaad arkeysaan in ay tahay afka baarkiisa iyo dulmi loo geysano haweeneyda miskiinta ah ee gurigeedi laga bixiyey ayadoo la buuq raaciyey waxayaalaha dhlanteedka ah ee ay buugaagta ka aqrisay,bartamaha qaarada yurub dal ku yaalo oo ku faano in uu yahay dal aad u hormaray haweenkana aya siiyeen xaquuq aad u badan waa dalka JARMALKA,waxaad arkeysaa dhibka heysta haweyneyda iyo waxa ay la kulmeyso ee nolol adeega ah ayadoo qabaneyso shaqooyin aad u adadag oo raga qaarkood xataa aysan qaban karin ayadoo ay ku qasabtay shaqadaas in ay qabato shaqo la,aan iyo deymo fara badan oo lagu yeeshay,ayadoo ay dhacayso in ay isticmaasho waxyaalaha maanka dooriyo si ay isku hilmaamsiiso dhibka ay kala kulmeyso shaqadaa.
Gudaha dalka France dhibaatoouinka loo geysto haweenka wuxuu gaaraya heer aan qiyaas la hayn ilaa dowlada ay sameyso hay,ado ka hortago dhibaateenta haweenka,tiradoodana aan xisaab lahayn,waxay leedahay haweeney ka mid ah kuwa ka howl galo hey,adahaas loo sameyey caawinaada haweenka:”xattaa xayawaanka ayaa ka darajo weyn dumarka maxaa yeelay hadduu qof wadada ku qaraaco Ey wuxuu helayaa qof kalo oo la dagaalo kuna wargaliyo hey adaha u dooda xuquuqda xayawaanka,lakinse hadduu nin ku qaraaco haweyntiisa jidka ama wadada ma arkeysid qof u dhaqaaqayo”ilaa ay arinta iska noqotay arin iska caadi ah oo garsoorayaashi iyo madaxdi ay qaraacaan haweenkooda.
Dhibaatada ay ku nooshahay haweyneyda reer galbeedka ihiye waa midaan la soo koobi karin waaxayna leedahay dhacdooyin iyo qisooyin naxdin leh oo meel kasto yaalo waxna laga qaban karin ayadoo xaladooda ay tahay xaaladii ay ku sugnaayeen carabta xiligii jaahiliga kana sii daran oo ayaka ay u tahay xoriyad iyo waxaan la heli karin. dhibaatooyin loo geysto hawyneyda ku nool dalka ingiriiska,waxay gaareysaa kala bar haweenka in ay dhibanayaal yihiin 77% ay la kulmaan dhibaatooyin iskugu jiro Qaraac,kufsi iyo afduub.
Sidaa oo ay tahay xoriyada jiista ah ee reer galbeedka waxay ugu yeerayaan in ay hayaan xoriyad,nabad galyo,nolol wanaagsan,xuquuq insaan,lakin ma dhib kaas ka weyn ayaa jiro oo qof bani aadam ah loo geysto kaba sii darean ayadoo looo geystay qofkii bulsha ugu jilicsanaa waxaad moodaa in ay la hadlayaan dad waalwaalan,oo aan caqli lahayn.
Xoriyada reer galbeedka ay ugu yeerayaan Haweenka waa mid noocaa ah mid dhamaan doontana ma ahan,sidaa oy tahay waxaa u sii dheer haweyneyda oo intaas oo dhib la kuilmeyso ma awooda in ay gudbiso dhibaatadeeda maxaa yeelay wuxuu ugu hanjabayaa ninka hadii ay wax war ah ka gudbiso in uu si kadaran u qaraaci doono amaba uu furi doono,sidaa darteed waa in dhibkeeda qarsataa si ay u wenin ninkeeda ama uusan uga raacin haweeney kalo…… allaaa dhin iyo qaxar badanaaaaaaa ilaahaybaa mahad iska leh na siiyey nicmada islaamka haweyneydana aad u karaameeyey iska daa in ay ayada dhib la kulantee waajib uga dhigay ragga in ay ayada u shaqeeyaan guriga ay joogto ma darajo intaas ka weyn ayaa jirto.
Waxaad arkeysaa ninka reer galbeedka ahi in uu ka doorbidaayo naag in uu guursado in uu sxb la noqdo ama waxa ay ugu yeeraan GRILFREND IYO BOYFRIEND sababtoo ah marka uu naagta sxb layahay wax biil ahkama rabto baql asagaa biil ka rabo naagta miskiin hadii kale wuu iska burinayaa …………….ilahaybaa ku mahadsan nagu hanuuniyey iimaanka iyo wadada toosan.
Mohamed Hassan Biikole
biikolesom@hotmail.com
