Muqdisho (Caasimada Online) – Inkastoo madaxweynihii hore ee Soomaaliya, Maxamed Cabdullaahi Farmaajo, uu ka maqan yahay Muqdisho, haddana go’aankii uu kaga fogaaday mucaaradka qalalaasaha wada ee dalka ayaa hadda u muuqda mid aad u xikmad badan.
Arbacadii, xilli hoggaamiyeyaasha mucaaradku ay saldhig boolis ula dhaqaaqeen maleeshiyaad hubeysan — taasoo dhalisay iska hor imaadyo dhimasho keenay iyo caro shacab — ayuu Farmaajo kaga jawaabay si deggan oo ka fiirsi badan, isaga oo qoraal soo saaray.
Qoraalka ayaa lagu cambaareeyay jirdilka arxan-darrada ah ee loo geystay Sheekh Axmed Siicow, oo ah oday da’ ah oo deggen xaafadda Siinaay, kaasoo muuqaal laga duubay isagoo ay dhibaateynayaan ciidamada ammaanka uu si weyn ugu faafay baraha bulshada. Farmaajo wuxuu falkaas ku tilmaamay “nabar madow iyo gabood-fal culus” oo gilgilay kalsoonidii shacabku ku qabeen hay’adaha dalka.
Wuxuu ku tilmaamay muuqaallada odayga iyo haweeneyda la garaacayay “bahdilaad aan loo dulqaadan karin oo soo gaartay qarankeena”, isagoo dalbaday in sharciga la horkeeno cid walba oo falkaas ku lug lahayd. Sidoo kale, wuxuu ugu baaqay muwaadiniinta Soomaaliyeed inay u istaagaan dhibanayaasha guryaha laga saarayo, wuxuuna uga digay laamaha amniga ku takrifalka awoodda.
“Xuquuqda iyo sharafta muwaadiniinta waa aasaaska dowladnimada Soomaaliyeed,” ayuu Farmaajo ku yiri qoraalkiisa, isagoo intaas ku daray in xadgudubyada soo noqnoqda ay cawaaqib xumo waarta ku keeni doonaan xasilloonida dalka.
Erayadaas sida taxaddarka leh loo doortay waxay si weyn uga soo horjeedeen tallaabadii ay mucaaradku qaadeen isla maalintaas. Halkii ay ka sugi lahaayeen in hay’adaha garsoorku ay gacanta ku dhigaan kiiska askartii la xiray, hoggaamiyeyaasha mucaaradku waxay maleeshiyaadkoodii geeyeen saldhigga booliska ee Warta Nabadda, taasoo sababtay israsaasayn dhex marta iyaga iyo ciidanka dowladda.
Waxay ahayd fursad lagu iftiimin lahaa xadgudubka booliska, balse waxay si degdeg ah isugu rogtay fadeexad weyn oo sumcaddooda dhaawacday.
Farmaajo, oo ka fogaaday loollanka siyaasadeed, wuxuu u muuqday mid deggan oo leh haybad dowladnimo. Si ka duwan xafiiltamayaashiisa oo cinwaannada wararka ku raadiya iska hor imaadyo, wuxuu doortay inuu aragtidiisa ka dhiibto isagoo dalka dibedda ka jooga — aragti miisaaman, oo dhaliilaysa marka ay lagama maarmaan noqoto, balse naadir ku ah inay xiisad abuurto.
Hab-dhaqan ku dhisan is-xakameyn
Is-xakameynta madaxweynihii hore ma ahan arrin cusub. Kaddib markii uu xafiiska ka degay, wuxuu ka fogaaday inuu dhibaatooyinka amni ee dalka ka dhaca u adeegsado faa’iido siyaasadeed. Markii ay Al-Shabaab weerarro fuliyaan, Farmaajo kuma jeesjeesin dowladda talada haysa, kumana baaqin fowdo iyo qalalaase. Taas beddelkeeda, wuxuu boorrin jiray midnimo iyo in la garab istaago ciidamada qalabka sida, xitaa xilliyada ay xafiiltamayaashiisu dhaleeceynayeen.
Taa beddelkeeda, mucaaradka Muqdisho waxay guusha argagixisada iyo jabka ciidamada qaranka marka ay dhacdo u adeegsadaan in ay fursad siyaasadeed ahaan uga faa’iideystaan, oo ay dhaliilaan ciidanka iyo dowladda ayagoo niyadjab abuuraya.
“Xilli ay siyaasiyiinta kale ku khamaarayaan maleeshiyaad, Farmaajo wuxuu mar walba xoogga saarayay kala-dambeynta iyo xasilloonida. Farriintaasina waxay leedahay saameyn, gaar ahaan marka ay fowdadu qabsato wararka ugu waaweyn,” ayuu yiri Maxamed Cabdi, oo ah falanqeeye siyaasadeed oo Muqdisho jooga.
Markii uu diiday inuu ku biiro isbahaysiga mucaaradka, Farmaajo wuxuu iska fogeeyay silsilad khaladaad ah oo tan iyo xilligaas meel kaga dhacay sumcadda isbahaysiga. Go’aankiisa ah inuu dibedda sii joogo kuna tiirsanaado oo kaliya qoraallada uu soo saaro ayaa ka ilaaliyay gefafkii siyaasadeed ee hadda halakeeyay xafiiltamayaashiisa.
Hadalkiisii ugu dambeeyay wuxuu isku dheelli-tirayay: u damqashada dhibanayaasha, baaq ku wajahan la-xisaabtan, iyo digniin loo diray ciidamada ammaanka — iyadoo aan la hurinayn xiisad siyaasadeed. Hab-dhaqankan ayaa ka dhigay inuu u muuqdo qof miisaaman, oo leh astaamo madaxweyne, xilli ay kuwa kale u eg yihiin kuwo fowdo doon ah.
Marka la eego siyaasadda qalafsan ee Soomaaliya, ka fogaanshaha uu la yimid waxa ay u noqon kartaa hanti siyaasadeed oo qaali ah. Xilli ay sii kordhayso niyad-jabka laga qabo dowladda iyo mucaaradka, Farmaajo wuxuu abuuray kaalin ah inuu yahay ninka ka sarreeya khilaafaadka hoose.
Sida uu hadalka u dhigay fallanqeeye jooga Muqdisho: “Wuxuu u muuqdaa hoggaamiyaha kaliya ee aan ku lug yeelan tallaabooyinka halista ah ee aan laga fiirsan. Taasina, xilligan la joogo, waxay ka dhigaysaa mid si gaar ah u soo ifbaxaya.”