Addis-Ababa (Caasimada Online) – Dowladda Itoobiya ayaa si rasmi ah uga laabatay qorshe muddo dheer la hadal hayay oo ahaa in gaaska dabiiciga ah ee laga soo saaro deegaanka Ogaden, kadibna dhuun looga dhoofiyo dalka Jabuuti, iyadoo sabab uga dhigtay caqabado dhinaca maalgelinta ah iyo dib u dhac ku yimid hirgelinta mashruuca.

Go’aankan oo lagu xaqiijiyay warbixinta Ethiopian Energy Outlook 2025, ayaa muujinaya isbeddel weyn oo ku yimid siyaasadda tamarta ee dalka, taasoo ka guuraysa damacii dhoofinta kuna wajahan in gaaska loo isticmaalo baahida gudaha.

“Dowladda Itoobiya waxay joojisay soo saaristii gaaska dabiiciga ah ee la qorsheynayay gobolka Ogaden, iyo mashruucii dhuunta ee Jabuuti loogu talagalay in looga dhoofiyo Gaaska Dabiiciga ah ee dareeraha ah (LNG),” ayaa lagu yiri warbixinta.

Warbixintan oo ay si wadajir ah u diyaariyeen Wasaaradda Biyaha iyo Tamarta, Hay’adda Korontada Itoobiya (EEP), Shirkadda Adeegga Korontada ee Itoobiya (EEU), iyo Hay’adda Batroolka & Tamarta, ayaa lagu sheegay in “caqabado la xiriira helitaanka maalgelinta mashruuca iyo hirgelintiisa oo gaabis ahayd” ay sabab u ahaayeen go’aanka ay dowladdu ku joojisay mashruuca.

Dhuuntan la soo jeediyay—oo dhererkeedu ahaa 767 kiilomitir, laguna talagalay markii hore inay rarto 460 PJ (petajoules) oo gaas ah sannadkii, taasoo u dhiganta boqolkiiba 25 wadarta guud ee baahida tamarta Itoobiya—ayaa la joojiyay horaantii sanadkii 2022.

Si kastaba ha ahaatee, waa markii ugu horreysay oo ay dowladdu si shaacsan ugu qirato go’aankan dokumenti siyaasadeed oo rasmi ah.

Warbixinta ayaa ka digtay cawaaqib xumada ka dhalan karta go’aanka dowladda. “Joojintan waxay xaddidaysaa awoodda Itoobiya ay dakhli kaga heli karto dhoofinta gaaska dabiiciga ah iyo inay ballaariso ilaha tamarta,” ayaa lagu yiri.

Haddana, waxay warbixintu tilmaamaysaa isbeddel istiraatiiji ah oo la sameeyay.

“Isticmaalka gaaska dabiiciga ah ee gudaha wuxuu kordhin lahaa qiiqa CO₂, laakiin wuxuu noqon karaa xal muhiim ah oo lagu tashiilo tamarta la dhaliyo xilliyada abaaraha, isla markaana lagu yareeyo baahida loo qabo soo dejinta bacriminta,” ayaa lagu yiri warbixinta tamarta.

Sannadaha abaaraha, warshadaha biyaha ee Itoobiya waxay helaan biyo boqolkiiba 20 ilaa 25 ka yar marka loo eego sannadaha caadiga ah. Sida lagu sheegay dokumentiga, waxaa laga yaabaa inay adkaato in baahidaas is-bedbeddelka leh lagu daboolo mashruuc mustaqbalka laga hirgeliyo gaaska dabiiciga ah.

Ku dhawaaqista rasmiga ah ee isbeddelka siyaasadeed ayaa ka tarjumaysa calaamado hore uga yimid Wasaaradda Macdanta.

Wax ka yar sannad ka hor, bishii Oktoobar 2024, qorshaha Wasaaradda ee 2024/25 ayaa soo bandhigay qorshe hami leh oo ah in la soo saaro LNG loogu talagalay isticmaalka tamarta qoysaska bartamaha 2025.

Qorshaha Wasaaradda ee xilligaas ayaa dhigayay in shirkadda Poly-GCL, oo ah iskaashi dhex maray shirkadaha Shiinaha ee Poly Group Corporation iyo Golden Concord Group ee fadhigeedu yahay Hong Kong, ay bilaabi doonto soo saarista 180,000 oo mitir kuyuubik oo LNG ah maalintii marka la gaaro bartamaha 2025, iyadoo sidoo kale jadwal u samaysay howlaha dhoofinta.

Si kastaba ha ahaatee, qorshahaas wuxuu weli sii hayay aragtida dalka ee ah inuu ka faa’iidaysto dhoofinta. Wuxuu daaha ka rogay qorshe hami leh oo ay saraakiisha Wasaaraddu ku doonayeen in shirkaddu ay bilowdo dhoofinta LNG bartamaha 2026, iyadoo dhismaha waddooyinka iyo kaabayaasha kale ee lagama maarmaanka ah ee goobta soo saarista la qorsheeyay inuu billowdo Abriil 2025.

Shirkadda Poly-GCL waxaa loo qorsheeyay inay fuliso qorshe wax-soo-saar oo ka kooban saddex waji, iyadoo wajiga saddexaad uu ahaa in keydka gaaska dabiiciga ah loo isticmaalo sidii wax-soo-gelin mashruuca muddada dheer ee ay dowladdu ku hamminaysay inay bacriminta kiimikada ku soo saarto gudaha dalka.

Daraasadaha suurtagalnimada ee dhinacyada maaliyadda iyo farsamada ee mashruucan ayaa la qorsheeyay in la soo gabagabeeyo dhammaadka 2024, sida lagu sheegay qorshaha Wasaaradda ee 2024.

Wuxuu sidoo kale sheegay in Itoobiya ay diiwaan gelisay in ka badan 825 milyan oo doolarka Mareykanka ah oo ah raasamaal maalgashi oo la xiriira shatiyada gaaska dabiiciga ah ee la siiyay maalgashadayaasha sannadkii 2023/24.

Hase yeeshee, warbixinnuhu waxay tilmaamayaan in hamiga Itoobiya ee soo saarista gaaska dabiiciga ah iyo dhoofinta LNG uu la kulmay dib u dhacyo isdaba joog ah. Shirkadda Poly-GCL, oo hoos tagta GCL Group, ayaa markii ugu horreysay la siiyay shatiga sahminta iyo soo saarista gaaska dabiiciga ah ee deegaanka Soomaalida sanadkii 2013.

Bishii Juun 2018, shirkaddan Shiinaha ah waxay tijaabooyin wax-soo-saar saliid ceyriin ah ka samaysay ceelasha shidaalka ee Calub iyo Hilala. Calub wuxuu leeyahay 11 ceel—oo dhammaantood wax laga soo saaro.

Sanadkii 2021, dowladdu waxay heshiis horumarin wadajir ah la saxiixatay shirkadda Moroccan OCP Group si loo dhiso warshad bacriminta soo saarta oo laga hirgeliyo magaalada Diridhabe. Ilaa hadda ma jiraan wax calaamado ah oo muujinaya horumarka mashruucaas.

Sannad ka dib, Wasiirkii hore ee Macdanta, Takele Uma, ayaa kala noqday shatigii shirkadda Poly-GCL, isagoo ku eedeeyay inay ka dib dhacday jadwalkii ku xusnaa heshiiska shatiga ee shirkadda.

Isla sannadkaas, shirkadda Netherland, Sewell & Associates, oo ah shirkad Mareykan ah oo ku takhasustay falanqaynta kheyraadka batroolka, ayaa xaqiijisay jiritaanka toddobo tirilyan oo cubic feet oo gaas dabiici ah oo ku jira deegaanka Ogaden.

Wasaaraddu waxay go’aankeeda ka laabatay Juun 2024, waxaana la filayay in GCL Group ay bilowdo soo saarista 180,000 oo mitir kuyuubik oo LNG ah maalintii marka la gaaro Luulyo 2025, sida ku cad qorshaha.

In kasta oo warbixinta Energy Outlook 2025 ay xaqiijisay joojinta qorshihii soo saarista gaaska dabiiciga ah ee deegaanka Ogaden iyo mashruucii dhuunta ee Jabuuti ee dhoofinta LNG, haddana Wasaaradda Macdanta waxay u muuqataa inay dib u soo noolaynayso qaybo ka mid ah mashruuca—in kasta oo diiradda la saarayo arrimo cusub.

“Wasaaradda Macdanta waxay hadda sahaminaysaa mashruuc cusub oo diiradda saaraya isticmaalka gudaha, tusaale ahaan soo saarista bacriminta,” ayaa lagu sheegay warbixinta. Waxay kaloo xustay xiisaha loo qabo in lala kaashado hay’adda EEP si gaaska loogu isticmaalo dhalinta korontada, gaar ahaan xilliyada ay yaraato tamarta biyaha.

Gaaska dabiiciga ah ayaa hadda loo arkaa inuu yahay beddel istiraatiiji ah oo lagu baddalayo shidaalka batroolka ee dibadda laga keeno, kaas oo Itoobiya ugu kaceya in ka badan afar bilyan oo doolarka Mareykanka ah sannadkii, sida lagu sheegay warbixinta.

Warbixintu waxay sidoo kale xustay keyd gaas oo la xaqiijiyay oo dhan 2.6 tirilyan oo cubic feet (2,800 PJ), iyadoo wadarta guud ee keydka la qiyaasayo uu yahay 6.9 tirilyan oo cubic feet (7,200 PJ)—kaasoo ku filan baahida bacriminta, korontada, iyo warshadaha in ka badan 50 sano.

Sidaas oo kale, dokumentigii Oktoobar 2024 ee ay heshay warbaahinta Itoobiya ee The Reporter ayaa sidoo kale daaha ka rogay in Wasaaraddu ay heshiis la saxiixatay shirkadda Wuhuan Engineering Co. Ltd. si ay u samayso daraasad dhaqaale-farsamo oo lagu dhisayo warshad bacrimin oo isticmaaleysa gaaska dabiiciga ah. Daraasadda suurtagalnimada ayaa la filayay in lagu soo gabagabeeyo muddo shan bilood gudahood ah, sida ku cad dokumentiga.

Daraasadaha suurtagalnimada ee dhismaha waddooyin dhererkoodu ku dhow yahay 600 oo kiilomitir oo isku xiraya Jigjiga iyo Godey iyagoo sii maraya Dhagaxbuur iyo Qabridaharre ayaa socota, sida lagu sheegay isla dokumentiga. Dowladda ayaa sidoo kale doonaysa inay dayactirto waddada isku xirta Ginir iyo Godey iyadoo maalgelin ka helaysa dowladda Koonfur Kuuriya, ayaa lagu yiri.

Sida ku cad xogta Wasaaradda, sagaal bilood ka hor waxay sidoo kale diyaarinaysay sharciyo lagu maamulayo laguna nidaaminayo warshadaha curdinka ah ee gaaska dabiiciga ah, iyadoo khubaradeedu ay ka shaqaynayeen siyaasad, xeer, qawaaniin, iyo awaamiir.

Warbixinta Energy Outlook 2025 waxay hoosta ka xarriiqaysaa xaqiiqo dhab ah: in kasta oo riyadii ahayd in gaas loo dhoofiyo suuqyada caalamka si rasmi ah meel la iska dhigay, haddana dowladdu waxay laba jibaaraysaa dadaalkeeda ku aaddan inay kheyraadkeeda u isticmaasho wax ka qabashada baahiyaha gudaha ee dhinacyada shidaalka, korontada, iyo sugnaanta cuntada.

“Dowladda Itoobiya waxay ku guda jirtaa hirgelinta istiraatiijiyad lagu horumarinayo, lagu farsamaynayo, looguna isticmaalayo kheyraadka dabiiciga ah ee dalka si loo yareeyo waxyaabaha dibadda laga keeno,” ayaa lagu yiri. “Siyaasaddu waxay diiradda saari doontaa sahminta gaaska dabiiciga ah, waxayna mudnaanta siin doontaa horumarinta waaxdan si deegaanka loogu furo shirkadaha loona dhiirrigeliyo maalgashiga.”

Asmara (Caasimada Online) – Eritrea ayaa ku eedaysay dawladda Itoobiya inay farriimo diblomaasiyadeed u dirtay Xoghayaha Guud ee Qaramada Midoobay iyo “hoggaamiyeyaal dawladeed oo dhowr ah” si ay ugu eedeyso “daandaansi isdaba joog ah” iyo “ku xadgudub madaxbannaanida iyo dhulka Itoobiya,” iyadoo ku tilmaantay tallaabadan mid qayb ka ah isku day ballaaran oo “loogu marmarsiinyoonayo in laguna hurinayo colaad.”

Bayaan ay soo saartay 26-ka Juun, Wasaaradda Warfaafinta ee Eritrea waxay ku sheegtay in dawladda Itoobiya ay “xoojisay ololaheeda diblomaasiyadeed” maalmihii la soo dhaafay, waxayna ku tilmaantay farriimahaas “xeelad iska cad” oo looga gol leeyahay “in lagu marin habaabiyo beesha caalamka” si taageero loogu helo wax ay ugu yeertay “ajende dagaal oo muddo dheer la soo abaabulayay.”

Eritrea waxay kaloo ku andacootay in “Xisbiga Barwaaqo ee talada haya uu si taxadar la’aan ah ugu mashquulsanaa, labadii sano ee la soo dhaafay, hadallo aan loo baahnayn” iyo “hanjabaado colaadeed oo daandaansi ah,” taasoo ay sheegtay inay qayb ka ahayd dadaallo lagu doonayo in lagu helo dekedaha Eritrea—”haddii ay suurtagal tahay si sharci ah, haddii kalena si milatari ah.”

Sida ay sheegtay dawladda Eritrea, falalkan waxaa ka mid ahaa “gadasho hub oo xawli ku socota” iyo “ficillo badan oo afgembi ah.” In kasta oo ay jireen wax ay ugu yeertay “khataro waaweyn” oo ku wajahan madaxbannaanideeda iyo xasilloonida gobolka, Eritrea waxay sheegtay inay muujisay “dulqaadkii ugu sarreeyey.”

Waxay sidoo kale soo xigatay bayaan dadweyne oo la soo saaray 16-kii Oktoobar 2023, kaddib hadallo uu Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya u jeediyay xildhibaannada oo ahaa in arrinta helitaanka badda ay tahay “arrin jiritaan u ah Itoobiya,” kaasoo Eritrea ay sheegtay inay ka muujisay “waji gabax” ayna hoosta ka xarriiqday “inaysan marnaba ku biiri doonin jidad iyo madalyo noocaas ah,” iyadoo ku boorrisay kuwa kale “in aan la daandaansan.”

Wasaaraddu waxay diiday wax ay ugu yeertay “in la qalloociyo xaqiiqooyin aan la tirtiri karin” si loogu celiyo eedeymaha gardarrada Eritrea, iyadoo ku tilmaantay sheegashooyinkaas “been aan caqli gal ahayn.”

Waxay sidoo kale xusuusisay wax ay ku tilmaantay “qabsashadii sharci-darrada ahayd ee dhulal badan oo madax-bannaan oo Eritrea leedahay” oo ay geysteen “dawladihii isaga dambeeyey ee Itoobiya” muddo ku dhow labaatan sano, taasoo ay sheegtay inay ku xadgudubtay “sharciga caalamiga ah, Axdiga Qaramada Midoobay, iyo Go’aankii Guddiga Xuduudaha ee Eritrea iyo Itoobiya (EEBC).” Eritrea waxay sheegtay in qabsashadaas “goor dambe la saxay” ayna aasaas u noqotay Baaqii Wadajirka ahaa ee Nabadda iyo Saaxiibtinimada ee lagu saxiixay Asmara 9-kii Luulyo 2018.

Bayaanka ka soo baxay Eritrea wuxuu ku soo beegmay xilli baraha bulshada si weyn loogu faafiyay warqad aan la xaqiijin, oo lagu eedeeyay inay ka timid Wasaaradda Arrimaha Dibedda ee Itoobiya oo ku taariikhaysan 20-ka Juun 2025.

Warqadda la faafinayo ayaa ku eedeyneysa “nidaamka Eritrea” inuu geystay “daandaansi isdaba joog ah oo ka dhan ah Itoobiya” iyo “ku xadgudub madaxbannaanida iyo dhulka Itoobiya.” Waxay sheegtay in falalkani “ay yihiin ku xadgudub bareer ah oo sharciga caalamiga ah” ayna “sii xumeynayaan nabadda iyo amniga jilicsan ee Geeska Afrika.”

Waxay kaloo sheegtay in Eritrea ay qaadatay “siyaasad colaadeed oo sii kordheysa,” oo ay ka mid yihiin “qabsasho dhuleed,” “rabshado ka dhan ah dadka rayidka ah,” iyo “taageerada kooxo hubeysan oo kala duwan.” Qoraalka ayaa ugu baaqaya beesha caalamka inay ku boorriyaan Eritrea “inay joojiso isticmaalka wakiillada ee colaaddeeda ka dhanka ah Itoobiya,” iyadoo la sheegayo in Itoobiya “ay weli si adag ugu taagan tahay” raadinta “wada-hadal iyo is-faham nabadeed.”

Si madaxbannaan looma xaqiijin karin sax ahaanshaha dokumentigaas.

Xiisadahan diblomaasiyadeed ayaa imaanaya toddobaadyo kaddib khudbad uu 24-kii Maajo jeediyay Madaxweynaha Eritrea, Isaias Afwerki, taasoo uu ku tilmaamay in Itoobiya ay ku jirto “wareeg dhibaatooyin iyo burbur ah” oo socday “sideetan sano – oo aan ka yarayn saddex fac.” Wuxuu ku sababeeyay siyaasado “ay dejiyeen taageerayaasha Washington” xilligii Dagaalkii Qaboobaa, iyo weliba “khaladaad waaweyn” oo ay galeen hoggaamiyeyaashii Soofiyeedka. Sida uu sheegay, Itoobiya waxay lumisay fursaddii ay qaran ku dhisan lahayd, taas beddelkeedana “waxay u janjeersatay kala qaybsanaan qowmiyadeed,” taasoo uu sheegay inay keentay “kacdoonno iyo burbur.”

Isagoo ka jawaabaya, Danjire Dina Mufti, oo hore u ahaa afhayeenka Wasaaradda Arrimaha Dibedda ee Itoobiya, ayaa ku eedeeyay Madaxweyne Isaias inuu horumarinayo sheeko “aad u khatar badan” oo ku saabsan “colaad u dhaxaysa Kushitigga iyo Semitigga” taasoo qayb ka ah istiraatiijiyad lagu doonayo “in dib loogu habeeyo awoodaha Geeska.”

Dina wuxuu sheegay in Isaias uu hiigsanayo inuu mideeyo “maleeshiyooyin qowmiyadeed oo ka soo jeeda gobollada Tigray iyo Amhara” si uu u abuuro isbahaysi meesha looga saaro dawladda federaalka, taasoo uu ku andacooday in Isaias uu u arko inay “u adeegto quwado shisheeye.” 

Riyadh (Caasimada Online) – Tobannaan qof oo u dhashay dalalka Geeska Afrika oo xukun dil ah ku sugaya dalka Sacuudi Carabiya ayaa lagu wargeliyey in xukunkooda la fulin karo “maalin kasta,” sida ay maxaabiis iyo qaraabadoodu u sheegeen warbaahinta Middle East Eye.

Raggan, oo dhammaantood ka soo jeeda dalalka Itoobiya iyo Soomaaliya, ayaa lagu helay dambi ah ka ganacsiga maandooriyaha, kaas oo ciqaabtiisu tahay dil toogasho ah gudaha boqortooyada Sucuudiga.

Maxaabiistan oo ku xiran xabsiga Najiran oo ku yaal meel u dhow xuduudda Yemen, ayaa sheegay in toddobaadyo ka hor lagu wargeliyay in xukunnadooda, oo inta badan ah in madaxa laga gooyo, la fulin doono goor dhow.

“Waxay noo sheegeen inaan macsalaameyno eheladeena,” ayuu yiri mid ka mid ah ragga la xukumay oo codsaday inaan magaciisa la shaacin oo la hadlay Middle East Eye.

“Waxaa naloo sheegay in dilalka la bilaabi doono waxyar kadib Ciidul Adxaa, haddana way billaabmeen.”

Liis ay ku qoran yihiin magacyada dadka la xukumay oo ay heshay Middle East Eye ayaa muujinaya 43 qof oo Itoobiyaan ah iyo 13 qof oo Soomaali ah. Sida ay sheegeen maxaabiistu, ugu yaraan lix ka mid ah dadkaas ayaa la toogtay bishii la soo dhaafay.

Kororka dilalka

Hay’adda xuquuqul insaanka ee Amnesty International ayaa diiwaangelisay ugu yaraan 52 dil oo la xiriira dembiyo maandooriye oo ka dhacay boqortooyada intii u dhaxeysay Jannaayo iyo Abriil.

Isagoo doonaya inuu jilciyo aragtida muxaafidka ah ee dalka, taasoo qayb ka ah barnaamijka dib-u-habaynta dhaqaalaha ee “Vision 2030” iyo ka hor inta uusan dalku martigelin Koobka Adduunka ee FIFA sanadka 2034, Dhaxal-sugaha Boqortooyada Maxamed Bin Salmaan waxa uu hirgeliyay isbeddello xiriir ah oo lagu furfurayo qaar ka mid ah dhinacyada bulshada Sacuudiga.

Waxa uu sidoo kale si isdaba joog ah u ballanqaaday inuu wax ka beddelayo nidaamka adag ee garsoorka dalka, kaasoo dembiyada sino, diinta ka bixid, iyo “sixirka” u aqoonsan dembiyo lagu mutaysto dil. Sacuudi Carabiya wuxuu ka mid yahay dalalka ugu horreeya adduunka ee fuliya xukunnada dilka ah.

Si kastaba ha ahaatee, waxaa la laalay hakad aan rasmi ahayn oo sanadkii 2021-kii la saaray ciqaabta dilka ee dembiyada la xiriira maandooriyaha.

Tani waxay horseeday in dilalku ay xawaare ku socdaan. In ka badan 300 oo qof ayaa la dilay sanadkii hore, taasoo ahayd tiradii ugu badnayd ee boqortooyadu ay diiwaangeliso. Sannadkan, 100 dil ayaa la diiwaangeliyay bishii May oo keliya.

Mid ka mid ah sababaha suurtagalka ah ee kororkan, sida ay sheegeen khubaradu, ayaa ah in maandooriyeyaal dheeri ah lagu daray liiska kuwa ciqaabtoodu tahay dilka.

“Waxaan sannado badan la soconay kiisaska xukun dilka ah ee muwaadiniin badan oo ajnabi ah, dembiyada maandooriyaha badanaa waxay la xiriiri jireen maaddooyin sida amphetamines ama kookayn,” ayay tiri Duaa Dhainy, oo ah cilmi-baare ka tirsan Ururka Yurub iyo Sauudiga ee Xuquuqda Aadanaha (European Saudi Organization for Human Rights), oo la hadashay Middle East Eye.

“Si kastaba ha ahaatee, waxaan aragnay in laga bilaabo 2024-ka, ajaanib badan lagu dilay haysashada xashiishka, sidaas darteed waxay ballaariyeen dembiyada horseedi kara dilka. Dhammaan dilalka Itoobiyaanka iyo Soomaalida ee aan diiwaangelinnay sanadkan waxay la xiriireen haysashada ama ka ganacsiga xashiishka.”

Qoyska Khaalid Maxamed Ibraahim oo 27 jir ah, warka sheegaya in dib loo bilaabay dilalka dembiyada maandooriyaha ayaa ku riday murugo iyo calool xumo weyn.

Khaalid walaalkiis ka weyn wuxuu ku adkaysanayaa in walaalkiis uusan dambi lahayn, wuxuuna sheegay inay qoyska u ahayd toddobo sano oo silic ah tan iyo markii la xiray.

“Waxa uu isku dayay inuu dalka ka galo dhinaca Yemen,” ayuu Muleta u sheegay Middle East Eye. “Ilaaliye ka tirsan ciidanka xuduudda ayaa ku dhiirigeliyay inuu u sheego xabsi-hayeyaashiisa inuu yahay tahriibiye maandooriye, isagoo u sheegay inay taasi keenayso in maxkamad la geeyo oo si degdeg ah loo sii daayo maadaama aysan jirin wax caddeyn ah. Wuuna rumaystay.”

Ka cararidda silic iyo saxariir

Muleta wuxuu sheegay in walaalkiis Khaalid lagu qasbay inuu isaga baxo dalkiisa.

Isagoo ka soo jeeda magaalada Chalanqo ee deegaanka Oromiya ee dalka Itoobiya, wuxuu ka mid ahaa ardaydii ka qaybgashay dibadbaxyadii Oromada ee 2016-kii, kuwaasoo aakhirkii horseeday is-casilaadda Ra’iisul Wasaare Hailemariam Desalegn laba sano kadib.

Labada walaalaba waxay ka mid ahaayeen kumanaan dhallinyaro ah oo loo xiray ka qaybgalka kacdoonkii dowladda looga soo horjeeday, sida uu xusay Muleta.

Markii iskuulkii laga eryay oo uusan awoodin inuu jaamacad iska diiwaangeliyo, Khaalid wuxuu isku dayay inuu noloshiisa hore u wado, isagoo guursaday oo dhawr sano ka shaqeynayay burcadnimo. Laakiin markaas kadib, xaaskiisa ayaa uur yeelatay.

“Wuxuu rabay inuu nolol wanaagsan u helo wiilkiisa, laakiin [dowladda] ayaa ka xirtay dhammaan fursadihii,” ayuu yiri Muleta. “Taasi waa sababta uu uga tagay Itoobiya.”

Khaalid waligiis kuma noolaan nolol xor ah gudaha Sacuudiga, maadaama la xiray isla markii uu yimid sannadkii 2018-kii.

Kaddib 11 maxkamadood oo uu soo maray, waxaa lagu xukumay dil bishii Oktoobar 2019. Weligiis ma helin fursad uu kula kulmo wiilkiisa, oo hadda siddeed jir ah.

Duaa Dhainy waxay sheegtay in kiisaska sida kan Khaalid oo kale ay inta badan maraan maxkamadaha ilaa ay ka gaaraan maxkamadda boqortooyada, oo ah tan ugu sarraysa Sacuudiga, halkaas oo uu boqorku ku saxiixo xukunnada dilka ah.

“Si kastaba ha ahaatee, mararka qaarkood dokumiintiyadu waxay muujinayaan in eedaysanuhu uusan weligiis helin qareen,” ayay tiri Dhainy.

“Sidoo kale, ma jirto dammaanad ah in maxbuusku fahmay eedeymaha, in loo turjumay, ama inuu la socday nuxurka dokumiintiyada, oo ay ku jiraan qirashooyinka, ee mararka qaarkood lagu qasbo inuu saxiixo.”

Muleta wuxuu sheegay in walaalkiis u sheegay in jirdilka iyo garaacistu ay yihiin wax iska caadi ah xabsiga Najiran. Qoyska oo naf ahaan daalan, dhibaatadoodu waxay kasii dartay toddobaadyadii la soo dhaafay.

“Waxay u ahayd cadaab waalidiinteena,” ayuu raaciyay Muleta. “Way waalan rabaan. Wax kasta waan isku daynay, waxaan isku daynay inaan ka barino mas’uuliyiinta inay na caawiyaan, laakiin cidina waxba ma aysan qaban.”

Dhowr maxbuus oo dil ku xukuman oo ku jira xabsiga Najiran ayaa sidoo kale u sheegay Middle East Eye in qoysaskoodu ay sannado badan ku bixiyeen inay gargaar ka baryaan dowladdooda, oo ay ku jiraan diblomaasiyiinta Itoobiya ee fadhigoodu yahay Sacuudiga.

Safaaradda Itoobiya ee Sacuudiga, oo leh taariikh la diiwaangeliyay oo ku saabsan inay qarisay dhibaatada Itoobiyaanka ku dhex jira nidaamka garsoorka Sacuudiga, ayaa lagu dhaleeceeyay waxqabad la’aanteeda arrintan.

Middle East Eye waxay la xiriirtay Safiir Muktar Kedir Abdu iyo wasaaradda arrimaha dibadda Itoobiya si ay faallo uga bixiyaan, laakiin wax jawaab ah kama aysan helin.

Cadaadiska Soomaalida

Dalka Soomaaliya, tebinta xooggan ee warbaahinta iyo ololaha ay wadeen qoysaska maxaabiista dilka ku xukuman ayaa horseeday in dowladda Soomaaliya ay si furan uga codsato mas’uuliyiinta Sacuudiga inay u naxariistaan, taasoo keentay wacyigelin ballaaran oo ku saabsan halista jirta.

“Warbixinnadeennu waxay gacan ka geysteen in dareenka heer qaran iyo heer caalami loo soo jeediyo dhibaatada haysata ku dhawaad 50 Soomaali ah oo dil ku wajahan Sucuudiga — kuwaasoo intooda badan lagu qasbay inay tahriibiyaan maandooriyaha iyadoo si qaldan loo marin habaabiyay,” ayuu Dalmar Guure, oo ah tifaftiraha guud ee Hiiraan Online.

“Iyadoo ay weheliso cadaadiska qoysaska, tebinta warbaahinta Soomaalida waxay gacan ka geysatay kicinta dadaallo diblomaasiyadeed, oo ay ku jiraan wadahadallo ku saabsan is-dhaafsiga maxaabiista iyo codsiyada cafiska.”

Kooxda ku xiran xabsiga Najiran ma ahan kooxda keliya ee Afrikaan ah ee dil ku xukuman Sucuudiga.

Horraantii bishan, saraakiil ka tirsan Qaramada Midoobay ayaa walaac ka muujiyay dilal la filayo in lagu fuliyo 26 Masaari ah oo ku xiran xabsiga Tabuk ee waqooyiga dalka, kuwaasoo loo haysto dembiyo la mid ah oo maandooriye ah. Waxay ku cambaareeyeen xukunnadaas inay yihiin “xadgudub ka dhan ah sharciga caalamiga ah.”

Toddobaadkii hore, in ka badan 30 urur oo u dooda xuquuqda aadanaha, oo intooda badan fadhigoodu yahay Bariga Dhexe iyo Afrika, ayaa daabacay warqad furan oo ay ugu baaqayaan dhaxal-sugaha inuu khafiifiyo xukunnada dilka ah ee lagu riday in ka badan boqol qof oo Itoobiyaan, Masaari, iyo Soomaali ah.

Tel Aviv (Caasimada Online) – Dowladda Israa’iil ayaa billowday inay kala baxdo qaybo ka mid ah ciidamadeeda gudaha Marinka Gaza, iyada oo sidoo kale hakisay qorshihii lagu hawlgelin lahaa ciidamada kaydka si ay uga qayb qaataan dagaalka.

Ma cadda in tallaabadan ay qayb ka tahay isku day lagu doonayo in lagu dejiyo colaadda socota, hase yeeshee warbaahinta gudaha Israa’iil, gaar ahaan telefishinka Channel 12, ayaa werinaya in go’aankan uu la xiriiri karo dadaallo diblomaasiyadeed oo socda.

Wargeyska Yedioth Ahronoth ayaa dhankiisa sheegay in dowladda Masar ay wado diyaargarow loogu jiro wadahadallo cusub oo ay ka qayb galayaan Xamaas iyo Israa’iil, iyadoo Qatar iyo Maraykanku ay door muhiim ah ku leeyihiin dadaalladan.

Madaxweyne Donald Trump ayaa dhankiisa sheegay in uu rajeynayo in xabbad-joojin rasmi ah laga gaaro dagaalka asbuuca soo socda, isagoo tilmaamay in wadahadallada hadda socda ay yihiin kuwa “xilli xasaasi ah ku dhow guul.”

Dhinaca kale, wargeyska Haaretz ee Israa’iil ayaa daabacay warar sheegaya in Israa’iil ay qorsheyneyso in kumannaan calooshood u shaqeystayaal ah loo diro gudaha Gaza, si ay u fuliyaan howlgallo aan la xiriirin sugidda amniga, balse loogu talagalay burburinta guryaha shacabka iyo u beddelidda qaar ka mid ah xaafadaha Gaza meel aan la deggan karin.

Howlgalladan ayaa lagu sheegay kuwo si gaar ah loo qorsheeyay, iyadoo la doonayo in lagu wiiqo suurta-galnimada nolol dib ugu soo laabasho ee shacabka reer Gaza. Lama oga in qorshahan uu mar horeba bilowday, uu hakad ku jiro, ama ay weli Israa’iil qorsheynayso sidii loo hirgelin lahaa.

Dhanka kale, xaaladda dagaal ee ka taagan Gaza ayaa u muuqata mid sii cakirmeysa, iyadoo wararka qaar sheegayaan in Israa’iil ay sameysay aagyo difaac oo cusub sida Morag Corridor, si ay u kala goyso magaalooyinka Rafax iyo Khan Yuunis, ugana hortagto isku socodka ciidamada Xamaas.

Intaa waxaa dheer, waxaa isa soo taraya eedeymaha ah in Israa’iil ay caqabad ku tahay gelitaanka gargaar bini’aadannimo ee waqooyiga Gaza, halkaasoo ay ku dhimanayaan kumannaan rayid ah oo ay saameeyeen duqeymaha, gaajada, iyo biyo la’aanta. Qaramada Midoobay ayaa dhowaan cambaareysay hab-maamuuska gargaarka ee hadda jira, iyadoo sheegtay in qaar ka mid ah dadka u taagan cunno-qaybinta la toogtay ama si bareer ah loo beegsaday.

Tan iyo markii uu dagaalku billowday, in ka badan 56,000 oo Falastiiniyiin ah ayaa lagu dilay gudaha Gaza, iyadoo tiradaasi ay badankood yihiin haween iyo carruur. Xafiiska Xoghayaha Guud ee Qaramada Midoobay, António Guterres, ayaa ku tilmaamay xaaladda Gaza “mid bani’aadannimo ahaan aan la aqbali karin”, isagoo ku baaqay xabbad-joojin degdeg ah iyo in si buuxda loo oggolaado gelitaanka gargaar.

Isla markaana, warbixinno ay soo saareen wakaaladaha wararka caalamiga ah ayaa sheegaya in ay jirto kala shaki u dhaxeeya bulshada Falastiiniyiinta ee ku sugan Koonfurta Gaza, kuwaas oo qaar badan diidan yihiin in ay sii taageeraan Xamaas, taasoo iftiiminaysa kala daadsanaanta siyaasadeed iyo midda amni ee gudaha Falastiin.