26.7 C
Mogadishu
Monday, June 30, 2025

KENYA oo mar kale war xasaasi ah kasoo saartay madax bannaanida Soomaaliya

Jamaal Maxamed
-
0
KENYA oo mar kale war xasaasi ah kasoo saartay madax bannaanida Soomaaliya

Nairobi (Caasimada Online) – Dowladda Kenya ayaa mar kale ku celisay inay si buuxda u aqoonsan tahay madax bannaanida Soomaaliya, waxaana meesha ay ka saartay wararka sheegaya inay waddo dhaq-dhaqaaq ka dhan ah Soomaaliya, kadib xiriirkeeda Somaliand.

Wasiirka Caafimaadka Kenya Aadan Barre Ducaale ayaa hadalkan ka dhawaajiyay, xilli uu Sabtidii ka qayb-galayay xuska sanadguuradii 65-aad ee Xorriyadda Soomaaliya oo lagu qabtay magaalada Nairobi ee caasimada dalkaasi.

Aadan Barre Ducaale ayaa si weyn carrabka ugu adkeeyay in Kenya ay si buuxda u garab taagan tahay Soomaaliya, isla markaana ay ka go’an tahay ilaalinta madax-bannaanideeda.

Sidoo kale wuxuu bogaadiyay dadaalka Dowladda Federaalka ee ku aadan nabadda iyo xasilloonida gobolka, isaga oo u rajeeyay inay mar uun ka adkaan doonto argagixisada,

“Waxaan si buuxda u aqoonsannahay Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, waxaana taageersanahay dhammaan dadaallada lagu xoojinayo nabadda gobolka iyada oo loo marayo diblomaasiyad iyo iskaashi. Kenya waxay bogaadinaysaa dadaalka Soomaaliya, gaar ahaan qorshaha kala guurka ah ee ATMIS ilaa AUSSOM.” ayuu yiri Aadan Barre.

Wasiirka ayaa sidoo kale xusay in xukuumadda Nairobi ay ka go’an tahay sii xoojinta xiriirka kala dhexeeya Muqdisho, maadaama ay wadaagaan xuduud dheer, ayna leeyihiin xiriir iskaashi oo dheef-wadaag ah.

Waxaa kale oo uu intaasi kusii daray in Kenya ay diyaar u tahay in lasii ballaariyo iskaashiga dhaqaalaha iyo ganacsiga labada dal, si ay u kala faa’iidaan labada shacab.

“Xilli Soomaaliya ay u dabaal-degto guushan taariikhiga ah, waxaan muujiyay diyaar-garowga Kenya ee ku aaddan iskaashi ku saabsan horumarinta dhaqaalaha badda (Blue Economy), xoojinta xiriirka dadweynaha, iyo wadajirkeena ku aaddan hormarinta nabadda, la-dagaallanka isbeddelka cimilada, iyo horumar waara — heer gobol iyo caalami ahba,” ayuu mar kale yiri Ducaale.

Hadalkan ayaa kusoo aadayo, iyada oo maalmihii dambe uu sii xoogeysanayay xiriirka diblumaasiyadeed ee u dhexeeya Kenya iyo Somaliland, waxaana arrintaan ay keentay in todobaadkan ay Somaliland magacowday ‘safiir u fadhin doona gudaha magaalada Nairobi’.

Si kastaba ha’ahaatee, Magacaabistiisa ayaa timid ku dhowaad bil kadib markii madaxweyne Cabdiraxmaan Cirro uu booqasho ku tagay dalka Kenya, halkaas oo uu kulamo kula yeeshay madax kala duwan oo uu ku jiro Madaxweyne William Ruto.

Al-Shabaab oo lagu go’doomiyay Ceel-qooxle iyo Wararkii ugu dambeeyay

Jamaal Maxamed
-
0
Al-Shabaab oo lagu go’doomiyay Ceel-qooxle iyo Wararkii ugu dambeeyay

Moqokori (Caasimada Online) – Wararka naga soo gaaraya gobolka Hiiraan ayaa sheegaya in maanta ciidamada dowladda iyo kuwa deegaanka ee ku sugan aagga degmada Moqokori ay go’doomiyeen Al-Shabaabkii soo galay deegaanka Ceel-qooxle ee gobolkaasi.

Ciidamada Xoogga iyo kuwa Macawiisleyda oo qaaday guluf culus ayaa ka hortagay duulaan ay soo qorsheeyeen Al-Shabaab, waxaana dagaal adag ay kula galeen aagga Moqokori.

Guddoomiyaha deegaanka Tardo Cismaan Xuseen Guure oo la hadlay Radio Kulmiye ayaa shaaciyay in haatan ciidamadu ay afarta jiho ka jiraan Shabaabka soo gaaray Ceel-qooxle, wuxuuna xusay in ciidanka ay wadaan howlgallo sifeyn ah oo ka dhan ah Al-Shabaab.

“Ciidamada Xoogga dalka iyo kuwa deegaanka ayaa isku fidiyay afarta jiho ee deegaanka Ceel-qooxle oo ka tirsan degmada Moqokori, sidoo kale waxaa ciidamadu ay joogaan dhammaan waddooyinka laga soo galo deegaanka ” ayuu yiri guddoomiye Cismaan Xuseen.

Sidoo kale wuxuu intaasi ku daray in ciidamo gurmadyo ah soo gaareen deegaanka, Al-Shabaabna ay isugu tageen dhinaca bari, halkaas oo ay haatan ka socdaan howlgallo culus.

“Dib ayay u laabteen nimanka, waxayna aadeen dhanka bari, annagana waxaa noo yimid milatari gurmad ah afarta dhinac ayaana hadda laga joogaa” ayuu sii raaciyay.

Xaaladda ayaa haatan mid kacsan, waxaana xiisadda laga dareemayaa aagga Moqokori, hayeeshee waxaa difaac adag ku jira Macawiisleyda Xawaadle iyo ciidanka Xoogga dalka.

Hiiraan ayaa waxaa muddo dheer ka socda dagaallo ka dhan ah Al-Shabaab, waxaana weli socda guluf xoogan oo looga hortagayo culeyska Al-Shabaab ee deegaannada HirShabelle.

Xasan Sheekh oo lagu cadaadinayo inuu shuruud la’aan ugu fasaxo Puntland…

Guuleed Muuse
-
0
Xasan Sheekh oo lagu cadaadinayo inuu shuruud la’aan ugu fasaxo Puntland…

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud, ayaa haatan wajahaya cadaadis la xiriira in uu si shuruud la’aan ah u fasaxo mashaariicda ka xanniban maamulka Puntland.

Mashaariicda horumarineed waxaa saameyn weyn ku yeeshay khilaafka shaqsiga ah ee ka dhexeeya Xasan Sheekh iyo Saciid Deni, kaas oo labada hoggaamiye u rogeen mid u dhexeeya dowladda federaalka iyo maamulka Puntland.

Cadaadiskan waxaa si weyn gadaal uga riixaya xisbiyada Puntland ee dhawaan ka qayb-galay shirkii gogosha wada-tashiga ee ka qabsoomay Muqdisho. Xubnahan oo maanta shir jaraa’id ku qabtay magaalada Garoowe ayaa ku baaqay in loolanka siyaasadeed ee dalka uusan wax saameyn ah ku yeelan midnimada iyo amniga Soomaaliya.

Xubnahan ayaa intii ay joogeen magaalada Muqdisho, dowladda federaalka kala hadlay sidii loo sii deyn lahaa mashaariicda Puntland, iyagoo maamulka Garoowe ku boorriyay inuu qayb ka noqdo wada-xaajoodka siyaasadeed ee dalka.

Sidoo kale, waxay dowladda dhexe ugu baaqeen inay si shuruud la’aan ah u fasaxdo mashaariicda horumarineed ee ka xanniban Puntland. Xisbiyadu waxay xoojiyeen muhiimadda ay leedahay in wada-hadal lagu xalliyo khilaafaadka siyaasadeed ee haatan taagan.

Inkasta oo hoggaanka maamulka Puntland uusan ku qanacsanayn in xisbiyadiisu ka qayb-galaan shirarka Muqdisho, haddana waxaa haatan laga dhursugayaa sida uu u wajaho xaaladda taagan.

Arrimahan ayaa imanaya xilli ay dhawaan magaalada Garoowe heshiis ku gaareen madaxweyneyaasha Puntland iyo Jubbaland, kuwaas oo u midoobay dagaal ka dhan ah Villa Somalia, kaddib markii ay ka horyimaadeen wax ka beddelka dastuurka iyo hannaanka doorasho ee socda.

Xiisaddii IRAN iyo Kenya ee 1978 ee ay sababta u aheyd taageerada Soomaaliya

Levin Opiyo
-
0
Xiisaddii IRAN iyo Kenya ee 1978 ee ay sababta u aheyd taageerada Soomaaliya

Nairobi (Caasimada Online) – Kahor inta aysan dhaqan-gelin xabad-joojin uu Mareykanku garwadeen ka ahaa, xilli gantaallo iyo bambooyin ay isku beddelayeen cirka Iiraan iyo Israa’iil, qaaradda Afrika waxay awoodday oo kaliya inay meel fog ka daawato loollanka ay quwadaha caalamku saameyntooda ku muujinayeen.

Tani waxay marka hore ku timid qaybsanaanta baahsan ee qaaradda, taasoo ka hor istaagtay inay cod mideysan oo macno leh ku yeelato dadaallada nabadda adduunka. Marka labaad, dalalka qaaraddu waxay ka taxadarayaan inaysan carqaladeyn xiriirka diblomaasiyadeed iyo kan ganacsi ee ay la leeyihiin labada dal ee is-haya.

Tusaale ahaan, dalka Iiraan waa suuq muhiim u ah shaaha, hilibka ariga iyo bunka Kenya, halka Kenya ay ka soo dhoofsato Iiraan daamurka la isku qasay, dhuxusha batroolka iyo baastada. Dhanka kale, Kenya waxay isbahaysi istiraatiiji ah la leedahay Israa’iil, kaasoo ka kooban ganacsi, amni iyo beeraha. Si kastaba ha ahaatee, xiriirka u dhexeeya Kenya iyo labadan dal waligiis kama marnayn xiisado iyo is-jiid-jiid, gaar ahaan xilligii Dagaalkii Qaboobaa, sida ku cad dukumiintiyo keydsan oo uu faaqiday wargeyska Weekly Review.

Xiriirka Kenya iyo Iiraan ayaa si weyn u xumaaday sanadkii 1978-kii, kaddib markii dowladdii Tehran, oo uu hoggaaminayay Boqor Shah Mohammad Reza Pahlavi, ay xiriirkii diblomaasiyadeed u jartay Kenya, ayna u yeeratay safiirkeedii. Tallaabadan ayaa timid kaddib markii ay Kenya dhaleeceysay siyaasaddii Iiraan ee ku aaddanayd Soomaaliya. Iiraan, oo isku dayeysay inay saameynteeda ku ballaariso Geeska Afrika, ayaa si buuxda u garab istaagtay dowladdii Siyaad Barre, iyadoo Boqorku uu ku gooddiyay in “Iiraan aysan gacmaha ka laaban doonin haddii ay ciidamada Itoobiya gudaha u galaan dhulka Soomaaliya.”

Xilligaas, Soomaaliya waxay dagaal xuduudeed kula jirtay dalka Itoobiya, kaasoo salka ku hayay gacan ku haynta gobolka Ogaadeen, waxayna sidoo kale isha ku haysay gobolka Waqooyi-Bari ee Kenya, iyadoo raacaysay siyaasadeedii Soomaali Weyn. Maaddaama ay cadow wadaag ahaayeen, dalalka Itoobiya iyo Kenya waxay heshiis ku gaareen inay isugu gurmadaan haddii uu midkood weerar kala kulmo Soomaaliya.

Sidaa darteed, baaqii Boqorka ee ahaa in Iiraan ay soo farogelin doonto haddii Itoobiya ay duulaan ku qaaddo Soomaaliya, wuxuu ahaa mid aan u cuntamin Kenyanka, oo markii horeba ka shakisanaa in Iiraan ay hub siinaysay dowladdii Siyaad Barre. Sidaas awgeed, bartamihii Febraayo 1978, wasiirkii arrimaha dibedda ee Kenya ee xilligaas, Dr. Munyua Waiyaki, ayaa wareysi telefishin ah ka jeediyay hadallo dhaleeceyn ah oo ka dhan ahaa Iiraan, taasoo horseedday xiisad diblomaasiyadeed.

Isla markiiba, Tehran waxay soo saartay amar ay ku amreyso in la soo celiyo danjiraheedii, lana xiro safaaraddeedii Nairobi. Iiraan waxay Guddiga Sare ee Britain (British High Commission) ka codsatay inay u maamusho qaar ka mid ah adeegyadeeda qunsuliyadeed.

“Iiraaniyiintu waxay na weydiiyeen inaan aqbalno mas’uuliyadda danaha Iiraan ee Kenya, waxayna soo bandhigeen in hal sarkaal oo Iiraani ah uu shaqada muhiimka ah qabto annaga oo hoos-tegeyna. Waan aqbalnay inaan kaalintaas u qaadanno Iiraaniyiinta,” ayaa lagu yiri warqad lagu calaamadeeyay “Sir” oo uu qoray Xafiiska Arrimaha Dibedda iyo Barwaaqo-sooranka (Foreign and Commonwealth Office) ee London. Dowladdii Iiraan ee xilligaas, oo markii dambe lagu afgambiyay Kacaankii Islaamiga ahaa ee Febraayo 1979, waxay xulufo la ahayd quwadaha Reer Galbeedka.

Tallaabada ay Iiraan xiriirka diblomaasiyadeed ugula jartay Kenya waxay lama filaan ku noqotay mas’uuliyiin sarsare oo ka tirsanaa dowladdii Jomo Kenyatta. Iiraan waxay ahayd isha ugu weyn ee shidaalka Kenya, mas’uuliyiintuna waxay ka welwelsanaayeen saameynta uu is-mari-waagan ku yeelan karo qiimaha shidaalka. Febraayo 18, 1978, Mr. Axmad Tavakoli, oo ahaa safiirkii Iiraan u fadhiyay Kenya, ayaa booqday Wasaaradda Arrimaha Dibedda si uu u gudbiyo fariinta rasmiga ah ee go’aanka Iiraan.

James Osogo, oo si ku-meel-gaar ah u hayay xilka wasiirka arrimaha dibedda maaddaama uu Waiyaki maqnaa, ayaa guddoonsiiyay fariin uu ka siday Mzee Jomo Kenyatta, taasoo madaxweynuhu ku sheegay inuu si shakhsi ah muhiimad weyn u siinayo xiriirka Kenya iyo Iiraan, uuna ka warqabin hadalkii Waiyaki.

Dhanka kale, waxaa sidoo kale dadaallo hormuud ka ahaa madaxweyne ku-xigeenkii Daniel Arap Moi iyo Xeer Ilaaliyihii Guud Charles Njonjo, kuwaasoo ka codsanayay waddamada Yurub ee saameynta weyn ku lahaa dowladda Iiraan inay soo farageliyaan oo ay Kenya ka caawiyaan soo celinta xiriirkeedii diblomaasiyadeed ee Tehran.

Arrintan darteed, Febraayo 25, 1978, labadoodu waxay kulan la yeesheen diblomaasi sare oo British ah, Robin Byatt, waxayna kala hadleen arrinta xiriirka Kenya iyo Iiraan. Dukumiintiyada ayaa muujinaya in kulankaas oo ka dhacay Garoonka Diyaaradaha Caalamiga ah ee Jomo Kenyatta, uu Njonjo u sheegay diblomaasiga British-ka ah in Kenya aysan wax niyad ah u heynin inay xiriirka u jarto Iiraan, isagoo intaa ku daray in inkastoo Waiyaki uu ku xad-gudbay dhaleeceyntiisa, haddana hadalladiisii ay buunbuuniyeen saxaafadda caalamiga ah.

Febraayo 28, 1978, iyagoo sii maraya London kuna sii jeeday Washington, labadan mas’uul ee saameynta lahaa waxay Xafiiska Arrimaha Dibedda ee Britain ka codsadeen inuu Kenya ka caawiyo sidii ay wafdi ugu diri lahayd Tehran si ay xaaladda ula dejiyaan Iiraaniyiinta.

“Madaxweyne Ku-xigeenka (Mr. Moi) iyo Xeer Ilaaliyaha Guud (Mr. Njonjo) waxay noo sheegeen iyagoo London maraya kuna sii jeeda Washington, inay doonayaan inay xaaladda sidii hore kusoo celiyaan, ayna jeclaan lahaayeen inay wafdi heer sare ah u diraan Tehran sida ugu dhaqsiyaha badan, oo uu suuragal tahay inuu hoggaamiyo madaxweyne ku-xigeenku, si arrinta loo dhammeeyo,” ayaa lagu yiri dokumiinti ka soo baxay Xafiiska Arrimaha Dibedda oo uu arkay Weekly Review.

Dokumiintiga ayaa intaas ku daray: “Waxaan dooneynaa inaan gacan ka geysanno soo celinta xaaladda u dhexeysa labadan dal, gaar ahaan maaddaama ay labadooduba noo soo jeesteen si ay gargaar uga helaan. Sidaas awgeed, waxaa ammarro loo dirayaa safiirka Boqoradda (Her Majesty) ee Tehran, isagoo laga codsanayo inuu gudbiyo fariinta Kenya ee ku saabsan booqashada, uuna sameeyo wixii uu awoodo si uu ugu boorriyo Iiraaniyiinta inaysan ku degdegin tallaabada ay ku xirayaan safaaraddooda, maaddaama aan aaminsannahay in Kenyanku ay si dhab ah u doonayaan soo celinta xiriir wanaagsan oo ay la yeeshaan Iiraan.”

Isla mar ahaantaana, mas’uuliyiinta Kenya waxay sidoo kale la xiriireen dalka Belgium si uu uga caawiyo hagaajinta xiriirka kala dhexeeya Iiraan. Fariin ay Wasaaradda Arrimaha Dibedda u dirtay diblomaasiga Belgium ee Tehran si uu u gaarsiiyo dowladda Iiraan ayaa u qornayd sidan: “Dowladda Kenya waxay ka codsaneysaa dowladda boqortooyada Iiraan inay dib u dhigto bixitaanka safiirkeeda ee Nairobi. Dowladda Kenya waxay jeceshahay inay hesho fursad ay ku caddeyso isfaham-darrada dhexmartay labada dowladood, sidaas darteedna waxay damacsan tahay inay madaxweyne ku-xigeenka Kenya u dirto Tehran. Ujeeddada booqashadan waxay noqon doontaa in la xalliyo isfaham-darrada soo kala dhex gashay iyo in la bixiyo sharraxaadaha lagama maarmaanka ah.”

Inkastoo safiirka Belgium uu fariintan gaarsiiyay wasaaradda arrimaha dibedda ee Iiraan, haddana waxaa markii dambe loo caddeeyay in jidka ugu habboon ee isgaarsiinta dheeraadka ah uu noqon doono dowladda UK.

Laakiin waxay u muuqatay in intii ay Kenya sii muujineysay baahideeda, ay Iiraaniyiintuna sii adkeynayeen mowqifkooda. Markii hore, waxay oggolaadeen inay hal sarkaal oo qunsuliyadeed kaga tagaan Nairobi, balse markii dambe waxay go’aansadeen inay gebi ahaanba xiriirka diblomaasiyadeed jaraan.

“Iiraaniyiintu hadda waxay ka hadlayaan goyn buuxda oo xiriirka ah. Marka xaaladdu gebi ahaanba waa isku dhex-yaac,” ayuu ku qoray mid ka mid ah saraakiisha British-ka dukumiintiyada sirta ah.

Kaddib qancin dheer oo ay sameeyeen saraakiisha British-ku, Boqor Shah Mohammad Reza Pahlavi wuxuu ugu dambeyn oggolaaday inuu la kulmo wafdi ka socda Kenya si loo xalliyo is-mari-waaga diblomaasiyadeed.

Warqad ka soo baxday Xafiiska Arrimaha Dibedda ee Britain oo arrintan ku saabsanayd ayaa lagu yiri: “Boqorku wuxuu oggolaaday inuu wafdi heer sare ah oo Kenyan ah ku qaabilo Tehran iyo in la dhiso Xafiis Dano Iiraani ah oo Nairobi ku yaalla annaga oo hoos-tegeyna. Tani waa dhiirigelin. Dib u dhac ku yimaada gudbinta jawaabta Boqorka ee Kenyanka waxay halis gelinaysaa inuu fashil yimaado. Way fiicnaan lahayd inaan la sugin ilaa ay Kenyanku halkan yimaadaan toddobaadka soo socda, balse in Washington lagu amro inay la hadasho Kenyanka.”

Levin Opiyo waa saxafi iyo cilmi-baare Kenyan ah oo fadhigiisu yahay London.

Yoweri Museveni oo 80 jir ah oo ku dhowaaqay go’aan ku saabsan madaxtinimadiisa

Asad Cabdullahi Mataan
-
0
Yoweri Museveni oo 80 jir ah oo ku dhowaaqay go’aan ku saabsan madaxtinimadiisa

Kampala (Caasimada Online) – Hoggaamiyaha Uganda Yoweri Museveni ayaa xaqiijiyey inuu damacsan yahay inuu u tartamo doorashada madaxtinimada ee sannadka soo socda, taasoo suurtagal ka dhigaysa inuu xukunkiisa dalkaas bariga Afrika ku dhowaado nus qarni.

Qoraal uu soo dhigay barta X fiidkii Sabtida, ayuu Museveni ku sheegay inuu “soo bandhigay xiisihiisa ah inuu u tartamo… jagada musharaxa calan-sidaha” ee xisbigiisa talada haya ee National Resistance Movement (NRM).

Hoggaamiyahan 80-jirka ah ayaa talada Uganda hayey tan iyo 1986-kii, markaasoo uu awoodda kula wareegay kaddib dagaal jabhadeed oo uu hoggaaminayey muddo shan sano ah.

Xisbiga talada haya ayaa laba jeer oo hore wax ka beddelay dastuurka si uu Museveni ugu suurtageliyo inuu xukunka sii dheeraysto, waxaana dhaq-dhaqaaqayaasha xuquuqda aadanaha ay ku eedeeyeen inuu adeegsado ciidamada ammaanka iyo maamul-siyaasadeed ku dhisan abaal-marin si uu awoodda gacanta ugu sii hayo. Wuu iska diiday eedeymahaas.

Museveni wuxuu sheegay inuu dib-u-doorasho u raadinayo si uu dalka u gaarsiiyo “dhaqaale dhan $500 bilyan shanta sano ee soo socota.” Sida ay sheegtay wasaaradda maaliyadda, Wax-soosaarka Guud ee Dalka (GDP) ee Uganda ayaa hadda lagu qiyaasaa $66 bilyan oo doollar.

Dalku wuxuu qaban doonaa doorashadiisa madaxtinimo bisha Janaayo ee sannadka soo aaddan, xilligaas oo ay cod-bixiyeyaashu sidoo kale dooran doonaan xildhibaannada baarlamaanka.

Ninka sida weyn ula tartami doona Museveni ayaa noqon doona fannaankii isku beddelay siyaasiga ee Bobi Wine, kaasoo kaalinta labaad ka galay doorashadii madaxtinimo ee ugu dambaysay sannadkii 2021, isla markaana horey u xaqiijiyey damaciisa ah inuu tartamo 2026-ka.

Wine, oo magaciisa saxda ah uu yahay Robert Kyagulanyi, ayaa diiday natiijadii doorashadii 2021, isagoo sheegay in guushiisa lagu dhacay ku-shubasho, handadaad ay gaysteen ciidamada ammaanka iyo wax isdaba marinno kale.

 

Muxuu yahay nidaamka Mareykanka ee lagu soo daray socdaalka Soomaaliya?

Caasimada Online
-
0
Muxuu yahay nidaamka Mareykanka ee lagu soo daray socdaalka Soomaaliya?

Muqdisho (Caasimada Online) – Hay’adda Socdaalka iyo Jinsiyadaha Soomaaliya ayaa hirgelisay hannaan cusub oo loo yaqaan PISCES, kaas oo ah nidaam casri ah oo ay masuuliyiinta hay’addu ku sheegeen inuu wax weyn ku soo kordhinayo horumarka socdaalka dalka.

Sida uu BBC-da u sheegay Agaasimaha Guud ee Hay’adda Socdaalka iyo Jinsiyadaha Soomaaliya, Mustafe Sheekh Cali Dhuxulow, nidaamkan PISCES, oo ay adeegsadaan in ka badan labaatan dal, ayaa Soomaaliya u sahlaya inay la jaanqaaddo nidaamyada caalamiga ah ee socdaalka.

“Barnaamijkan wuxuu ka mid yahay dadaallada aan ka wadno hay’adda, waxaana ugu talo-galnay inaan dadka siino adeeg hufan oo hay’addu la jaanqaaddo nidaamka caalamiga ah,” ayuu yiri Dhuxulow.

Hannaankan PISCES ayaa beddelaya barnaamijkii hore ee ay hay’addu isticmaali jirtay.

Wasiirka Amniga Gudaha Soomaaliya, Cabdullaahi Sheekh Ismaaciil (Fartaag), oo ka qayb galay kulanka lagu daah-furayey nidaamka PISCES, ayaa xusay in hannaankan uu sare u qaadayo awoodda dowladda ee la socodka dhaq-dhaqaaqa dadka, xakameynta tahriibka iyo dambiyada la xiriira, isla markaana uu kaalin weyn ka qaadan doono sugidda amniga qaranka.

Yaa ka caawiyey nidaamka PISCES ee Soomaaliya?

Dowladda Mareykanka ayaa ka gacan siisay Soomaaliya hirgelinta nidaamkan cusub ee PISCES, iyadoo tababarayaal ka socda Mareykanka ay Muqdisho ku tababareen saraakiil ka tirsan Hay’adda Socdaalka iyo Jinsiyadaha Soomaaliya oo hadda ku shaqeynaya hannaankan cusub, sida uu BBC-da u sheegay Agaasime Dhuxulow.

Qalabka nidaamkan PISCES ayaa lagu rakibay garoonka Aadan Cadde ee magaalada Muqdisho, halkaas oo shaqadiisu si rasmi ah uga bilowday.

“Barnaamijku waa la rakibay, waa la tijaabiyey, waana lagu guuleystay. Wuxuu Soomaaliya u saamaxayaa inay qayb ka noqoto nidaamka socdaalka caalamiga ah. Dadka soo galaya iyo kuwa ka baxaya dalka xogtooda waan heli karnaa, waxaana la aamini karaa hay’addeena socdaalka, si aan ula jaanqaadno hay’adaha kale ee adduunka,” ayuu yiri Mustafe Dhuxulow.

Agaasime Mustafe Dhuxulow wuxuu sheegay in Soomaaliya ay yeelan doonto wadashaqeyn ay la gasho dalalka kale ee isticmaala nidaamka PISCES, iyo booliska caalamiga ah ee Interpol, taas oo u oggolaanaysa in Soomaaliya aysan noqon meel loo dhuuntaa.

“Waxaan si horumarsan u ogaan karnaa cid kasta. Waxaa adkaan doonta in dalka Soomaaliya ay ku dhuumaaleystaan kooxaha sida Al-Qaacida, Al-Shabaab, xagjiriinta ama dadka dambiyada ka galay dunida. Adduunyadana waan kaga kasban karnaa kalsooni. Garoomada Soomaaliya, gaar ahaan kan Muqdisho, qofka ka dhoofaya waxaa si cad loo ogaan doonaa. Qalabyo badan oo cusub ayaana lagu soo kordhiyey nidaamka oo lagu ogaan karo xogta dadka — dad Soomaali ah oo kaliya ma aha, ee xitaa kuwa dambiyada caalamiga ah ku lug leh waa la raadin karaa,” ayuu BBC-da u sheegay Agaasime Mustafe Dhuxulow.

Wuxuu sidoo kale sheegay in hay’adda lagu eedeeyey dhowaan habka ay u bixiso baasaboorrada, balse hadda ay bilaabeen wadashaqeyn rasmi ah oo ay la leeyihiin hay’adda NIRA iyo CID-da.

Isagoo ka hadlayey isbeddel lagu sameeyey habkii hore ee lagu bixin jiray baasaboorka ayuu xusay in hadda la joojiyey wax-ka-beddelka da’da ama magaca qofka.

“Qofku wuxuu noqon karaa dambiile, qof deyn badan ka qaatay bangiyo, ama mid doonaya inuu dalka beddelo. Ma rabno in hay’adaha socdaalka adduunku maalin walba su’aal ka keenaan dadka ka imanaya Soomaaliya. Waxaan dooneynaa in xogta aan bixinno ay noqoto mid la isku halleyn karo oo sharci ah. Taas ayaa baasaboorkeenna lagu aamini karaa,” ayuu yiri Mustafe.

Maxay tahay PISCES?

Nidaamka PISCES waxaa bilaabay Waaxda Arrimaha Dibadda ee Mareykanka, gaar ahaan waaxdeeda Ka Hortagga Argagixisada sanadkii 1997. Ujeeddada mashruucan ayaa ahayd in dalalka loo fidiyo nidaam kombiyuutar casri ah oo lagu horumariyo awooddooda la socodka dadka laga shakiyo — gaar ahaan kuwa lala xiriiriyo argagixisada — iyo fududeynta socdaalka.

Dowladaha shisheeye ayaa loo xilsaaray inay adeegsadaan nidaamkan si ay u diyaariyaan liisaska dadka laga shakiyo, una gudbiyaan xogtaas Waaxda Arrimaha Dibadda ee Mareykanka.

Xogta lagu kaydiyo nidaamkan waxaa ka mid ah sawirrada wejiga, faraha iyo macluumaadka shaqsiga ah ee dadka u socdaalaya Mareykanka ama ka imanaya dalalka loo arko “khatar sare.”

PISCES wuxuu ka kooban yahay qalabyo ay ka mid yihiin kamarado, baarayaal baasaboorrada aqoonsada, tababbarayaal, qalabka rakibka iyo taageero farsamo oo dhameystiran.

Xarumaha socdaalka, booliska iyo hay’adaha sirdoonka ee dalalka isticmaala nidaamkan ayaa si toos ah xogta uga heli kara xarumaha kale iyagoo adeegsanaya Wide Area Network (WAN).

Sanadkii 2007, nidaamka waxaa lagu kordhiyey awoodda lagu ogaado dukumentiyada been abuurka ah, baaritaanka biometriga (sida faraha), iyo hagaajinta raadinta magacyada.

Sidoo kale, intii u dhaxeysay 2010–2011, nidaamkan waxaa loo fidiyey dalal uu Mareykanku u arko kuwa khatar sare leh oo amni ahaan muhiim u ah, sida Ciraaq, Afghanistan, iyo Pakistan.

Isha: BBC

Sidee dalalka Khaliijka ugu guulesyteen dagaalkii Iran iyo Israel iyagoon xabbad ridin

Asad Cabdullahi Mataan
-
0
Sidee dalalka Khaliijka ugu guulesyteen dagaalkii Iran iyo Israel iyagoon xabbad ridin

Riyadh (Caasimada Online) – Wadamada Khaliijka waxay aaminsan yihiin in ay jiraan laba guuldarrayste oo ka dhashay iska horimaadka u dhexeeya Israel iyo Iran, sida ay falanqeeyayaal iyo mas’uuliyiin Carbeed u sheegeen shabakadda Middle East Eye.

Hoggaamiyeyaasha dalalka Khaliijka ee hodanka ku ah tamarta, oo si dirqi ah uga badbaaday iska horimaadyadii dhacay iyagoon wax khasaare weyn ah la kulmin, ayaa hadda waxay u muuqdaan inay diyaar u yihiin inay ka faa’iideystaan fursadaha cusub ee ay heleen marka loo eego Israel iyo Jamhuuriyadda Islaamiga ah ee Iran.

In la arko qiiqa ka baxaya Tehran waxay isbeddel ku ahayd hoggaamiyeyaasha Sacuudi Carabiya iyo Imaaraadka Carabta, kuwaas oo dhawr sano ka hor uun iska difaacayay diyaaradaha aan duuliyaha lahayn (drones) iyo gantaallo ay ku soo tuurayeen xulafada Iran ee Xuutiyiinta Yemen.

Diyaaradaha dagaalka ee Israel waxay si sahal ah u jebiyeen difaaca hawada ee daciifka ahaa ee Iran. Waxaa la dilay jeneraallo ka tirsan Ciidanka Ilaalada Kacaanka Islaamiga ah (Islamic Revolutionary Guard Corps), waxaana la burburiyay gantaallada ballistic-ga ah iyo warshado hubka sameeya. Dagaalka ayaa ugu dambeyntii horseeday in Mareykanku uu duqeeyo xarumaha Nukliyeerka Iran ee Fordow, Natanz iyo Isfahan.

Saddex mas’uul oo Carbeed ayaa u sheegay Middle East Eye in dhinacaas uu yahay kan ay mas’uuliyiinta Mareykanka iyo Israel ku adkeynayaan marka ay ka hadlayaan colaadda.

Laakiin markii ugu horreysay muddo fac ka badan, hoggaamiyeyaasha Carabta waxay fursad u heleen inay arkaan sida ay Israel ula tacaali karto ciidan rasmi ah.

Xadgudubkii Israel oo la joojiyay

“Reer Israel waxay muujiyeen niyad adag oo ay ku taageerayaan ciidankooda… Geesiyaal ayey ahaayeen. Si kastaba ha ahaatee, awoodda gudaha ee Israel ma xamili karin wax ka badan laba toddobaad oo gantaallo lagu garaacayay,” ayuu yiri mid ka mid ah mas’uuliyiinta Carabta oo Middle East Eye la wadaagayay qiimeyn dagaal oo lagu sameeyay mid ka mid ah caasimadaha waa weyn ee Carabta.

Middle East Eye waxay maqaalkan awgiis ula hadashay mas’uuliyiin matalayay saddex caasimadood oo Carbeed. Dhammaantood waxay sheegeen in falanqeynta ka socota xarumaha awoodda ee dalalkooda ay tahay in Israel ay ahayd tii ugu horreysay ee muujisay inay diyaar u tahay xabbad-joojin, ka dib markii ay dhamaystirtay liiskii bartilmaameedyadeeda militari ayna aragtay in Jamhuuriyadda Islaamiga ahi aysan qarka u saarnayn burbur.

“Benjamin Netanyahu wuxuu ku jiray xaalad guul ah ilaa hadda,” ayuu yiri Bader al-Saif, oo bare ka ah Jaamacadda Kuwait oo la hadlay Middle East Eye. “Dabcan, Israel waxay muujisay awood militari oo ay kaga sarraysay hawada Iran. Laakiin Iran waxay joojisay horusocodkii Israel wayna ka jawaabtay. Sawirkii ahaa Israel aan la jabin karin ee leh difaac hawo oo aan cillad lahayn ayaa burburay.”

Fikradan ah in Israel ay nugushahay ayaa muhiim u ah in la fahmo sida ay xulafada Carabta ee Mareykanku ula macaamili doonaan Israel mustaqbalka, sida ay khubaradu sheegeen. Waxay siin kartaa saameyn dheeraad ah oo ay ku yeeshaan Israel, oo ay ku jiraan dalalkii xiriirka la caadiyeeyay sannadkii 2020-kii ee hoos yimaada Heshiisyadii Abraham (Abraham Accords).

Si la mid ah waa Tehran, sida ay mas’uuliyiinta Carabtu u sheegeen Middle East Eye. Waxay filayaan in hoggaamiyeyaasha Khaliijku ay maalgelin u fidin doonaan Tehran, mana saarayaan suurta-galnimada booqashooyin heer sare ah bilihii soo socda.

Bishii Abriil, wasiirka difaaca ee Sacuudi Carabiya, ahna walaalka Dhaxal-sugaha Mohammed bin Salman, ayaa booqasho ku tagay Tehran.

Inkastoo uu sheegay in barnaamijka Nukliyeerka ee Iran “si buuxda loo burburiyey,” Madaxweyne Donald Trump wuxuu sheegay in maamulkiisu uu dib u bilaabi doono wada-hadallada Iran. Dhankeeda, Iran waxay sheegtay in barnaamijkeeda Nukliyeerka uu soo gaaray “khasaare ba’an.”

Si kastaba ha ahaatee, dalalka Khaliijku waxay taageereen wada-hadallada Nukliyeerka, waxaana laga yaabaa in saameynta ay ku leeyihiin Tehran ay hadda sii kororto, sida ay mas’uuliyiinta Carabtu u sheegeen Middle East Eye.

“Khaliijka waa laga dhageystaa Washington. Ugu dambeyntii, taasi waa awoodda weyn ee ay ku leeyihiin Iran – inay Trump taleefan ku soo wacaan saq dhexe oo uu ka qabto,” ayuu yiri mid ka mid ah diblomaasiyiinta Carabta oo la hadlay Middle East Eye.

Imaaraadka Carabta, Qatar iyo Sacuudi Carabiya waxay heshiisyo boqolaal bilyan oo dollar ah la galeen Mareykanka markii uu Trump booqday gobolka bishii Maajo. Waqtigaas, waxay u muuqdeen inay heleen tanaasulaad. Sida ay Middle East Eye kashiftay, cadaadis kaga yimid Sacuudiga awgiis, Trump wuxuu joojiyay weerarradii Mareykanka ee ka dhanka ahaa Xuutiyiinta Yemen. Wuxuu sidoo kale cunaqabataynta ka qaaday Suuriya.

Dalalka Khaliijku may awoodin inay joojiyaan weerarkii Israel ee Iran. In muddo ah, xaaladdu waxay u muuqatay mid halis ah.

Inkastoo Imaaraadka, Sacuudiga iyo Qatar ay leeyihiin kala-horayn kala duwan, khubaradu waxay sheegeen in midkoodna uusan doonayn in Mareykanku si toos ah ugu biiro duullaanka Israel.

Ugu dambeyntii, dhammaan mas’uuliyiintii Carbeed ee la hadashay Middle East Eye waxay ku tilmaameen duqeyntii Mareykanka ee xarumaha Nukliyeerka ee Iran mid “xaddidan” ama “aad u yar.”

Middle East Eye waxay hore u soo warisay in weerarkii aargoosiga ahaa ee Iran ay ku qaadday saldhigga ciidan ee al-Udeid ee Qatar si wanaagsan horay loogala kaashaday dalalka Khaliijka.

“Xiisaddani waxay si dhab ah kor ugu qaadday hoggaanka dalalka Khaliijka,” ayuu yiri Ayham Kamel, oo ah madaxweynaha Bariga Dhexe ee Edelman Public and Government Affairs, oo la hadlay Middle East Eye.

“Waxay awoodeen inay ciyaaraan door diblomaasiyadeed oo daaha gadaashiisa ah ayna ka fogaadaan weerar kasta oo weyn oo dhulkooda lagu soo qaado. Waxay iskaashigooda u maareeyeen si ay u wada koobaan dalalka muhiimka ah ee gobolka ballaaran, gaar ahaan Iran, Turkiga iyo Israel,” ayuu raaciyay.

Dareen loo hayo Iran?

Sannado badan, Mareykanku wuxuu isku dayay inuu dalalka Khaliijka ku qanciyo inay isbahaysi la galaan Israel si ay uga hortagaan Iran.

Markii ay Xisbullah-da Lubnaan awoodda lahayd, Bashar al-Assad uu Suuriya xukumayay, Xuutiyiintuna ay gantaallo iyo diyaarado aan duuliye lahayn ku weerarayeen Sacuudi Carabiya – soo jeedintaasi waxay ahayd mid soo jiidasho leh. Waxay gaartay heerkii ugu sarreeyay ka hor weerarkii Xamaas ee 7-dii Oktoobar 2023-kii ee koonfurta Israel, markaasoo Taliska Dhexe ee Ciidanka Mareykanka (U.S. Central Command) uu isku dayay inuu abuuro “NATO-da Bariga Dhexe” oo isku xiraya difaaca hawada ee Israel, dalalka Khaliijka iyo Masar.

Laakiin markii ay Israel iyo Iran isku dhaceen, halkii ay kaga biiri lahaayeen duullaanka Israel, xulafada Carabta ee Mareykanka waxay cadaadis ku saareen Trump inuu joojiyo dagaalka.

Israel iyo Iran waxay si toos ah rasaas isku weydaarsadeen laba jeer sannadkii 2024. Mareykanku wuxuu helay xoogaa taageero ah oo Sacuudiga iyo Qatar ay siiyeen difaaca Israel sannadkii hore. Laakiin Iran waxay markaas si habaysan u soo abaabushay duqeymaheedii gantaallada.

Wareeggan wuxuu ahaa dagaalkii ugu horreeyay ee fool-ka-fool ah oo aan waxba la isku reebin, iyadoo diyaaradaha Israel ay garaaceen Tehran, Iran-na ay duqeysay magaalooyinka waaweyn sida Tel Aviv iyo Haifa.

Qatar, Imaaraadka iyo Sacuudiga dhammaantood waxay cambaareeyeen weerarkii Israel ee Iran. Qatar taariikh ahaan waxay xiriir dhow la lahayd Jamhuuriyadda Islaamiga ah, qayb ahaan sababtoo ah waxay wadaagaan keydka gaaska dabiiciga ah ee ugu weyn adduunka.

Laakiin colaaddan waxay keentay in Imaaraadka iyo Sacuudigu ay si fagaare ah iyo si qarsoodi ahba ugu ololeeyaan xabbad-joojin, sida ay laba mas’uul oo Carbeed u sheegeen Middle East Eye.

“Mas’uuliyiinta Mareykanka iyo Israel waxaa laga yaabaa inaysan fileyn sida dhabta ah ee Khaliijku uga go’an tahay xiisad-dajinta. Hadda way ogyihiin. Sacuudi Carabiya ayaa liiskaas ugu sarreeya,” ayuu yiri Patrick Theros, oo ah diblomaasi hore oo Mareykan ah oo danjire ka soo noqday Qatar iyo mas’uul sare oo Imaaraadka ka soo shaqeeyay, oo la hadlay Middle East Eye.

“Hadda, xitaa dadka talada haya, oo ay ku jirto Sacuudi Carabiya, waxaa jira dareen loo hayo Iran oo ka badan kii jiray muddo dheer,” ayuu yiri Theros.

Waqti aan sidaas u fogeyn, Israel waxaa laga yaabaa inay ku qancin lahayd Sacuudiga inuu ku biiro weerarkeeda. Sannadkii 2018, Dhaxal-sugaha Mohammed bin Salman wuxuu Hoggaamiyaha Sare ee Iran, Ayatollah Ali Khamenei, ku barbar dhigay Hitler wuxuuna sheegay inuu isku dayayo “inuu qabsado adduunka.”

Kadib, Sacuudi Carabiya waxay ku mashquushay la dagaallanka xulafada Iran ee Yemen. Sannadkii 2019, waxaa la weeraray laba xarumood oo saliidda ah oo Sacuudigu leeyahay. Waqtigaas, Madaxweyne Trump wuu iska indha tiray weerarkaas, oo ka yimid dhinaca Iran. Sannadihii xigay, Sacuudi Carabiya waxay u dhaqaaqday inay hagaajiso xiriirka ay la leedahay Jamhuuriyadda Islaamiga ah.

Sannadkii 2023, Shiinuhu wuxuu dhex-dhexaadiyay heshiis isu-soo-dhowaansho ah oo dhexmaray Riyadh iyo Tehran. Tani waxay u shaqeysay cid walba intii uu dagaalku socday. Marinka Hormuz, oo Shiinuhu uu ugu tiirsan yahay shixnadaha saliidda, wuxuu ahaaday mid furan. Dhoofinta saliidda Iran ayaa kor u kacday inkastoo ay jireen weerarro Israel, xarumihii saliidda ee Sacudigana way nabad galeen.

“Khaliijku maanta ma joogo halkii uu joogay 2019,” ayuu yiri Saif, oo ka tirsan Jaamacadda Kuwait, oo la hadlay Middle East Eye. “Annaga [Khaliijka] waxaan dareemeynaa in go’aankeenu uu sax ahaa markii aanan ku biirin dagaalka.”

Xabbad-joojinta Gaza iyo caadiyaynta xiriirka

Diiradda ugu weyn ee dalalka Khaliijku waa inay yareeyaan ku tiirsanaanta dhaqaalahooda ee dakhliga saliidda. Sacuudi Carabiya waxay hirgelisay isbeddello bulsho oo xorriyad ah waxayna waddaa ajandaha hamiga leh ee Himilada 2030 (Vision 2030) oo ay ku jirto dalxiis qaali ah oo Badda Cas ah. Riyadh iyo Abu Dhabi labaduba waxay doonayaan inay dhisaan xarumo xogeed oo ku shaqeeya sirdoonka macmalka ah (AI).

Hal arrin oo la iska indha tiray oo isbeddelka qayb ka ah, sida uu Theros u sheegay Middle East Eye, ayaa ah in xiisadihii mad-habiga ahaa ee hurin jiray loollanka u dhexeeya Sacuudiga iyo Iran ee saamaynta gobolka sida Yemen iyo Suuriya ay yaraadeen, iyadoo Dhaxal-sugaha Mohammed bin Salman uu wado isbeddello bulsho oo casriyeyn ah.

“Hadda oo uu Mohammed Bin Salman uu Sacuudiga ka fogeeyay aragtidii Wahaabiyada, hadalladii culimada ee ka dhanka ahaa Shiicada waa la xakameeyay,” ayuu yiri Theros. “Taasina waxay ku adkeyneysaa Israel inay Sacuudiga soo raaciso.”

Haddii ay wax jiraan, ra’yiga dadweynaha Khaliijka ayaa si xun uga soo horjeestay Israel dagaalkeedii Gaza, halkaasoo lagu dilay in ka badan 56,000 oo Falastiiniyiin ah. Ra’yi ururin uu soo saaray Machadka Washington ee Siyaasadda Bariga dhow (The Washington Institute for Near East Policy) bilihii ugu horreeyay ee dagaalka Gaza ayaa muujisay in 96 boqolkiiba dadka Sacuudi Carabiya ay ka soo horjeedaan caadiyaynta xiriirka Israel.

Trump wuxuu Arbacadii muujiyay inuu doonayo inuu xabbad-joojintiisa jilicsan ee u dhaxaysa Israel iyo Iran uu ku ballaariyo Gaza, halkaasoo uu sheegay in “horumar weyn laga sameynayo” si loo soo afjaro dagaalka.

Soo afjaridda colaaddaas ayaa shardi u ah wada-hadal kasta oo ku saabsan caadiyaynta xiriirka u dhexeeya Sacuudiga iyo Israel. Cadaadis Sacuudiga kaga yimid awgiis, Trump wuxuu ka fogaaday inuu boqortooyada ku cadaadiyo inay heshiis la gasho Israel intii uu booqanayay Riyadh bishii Maajo, laakiin wuxuu Sacuudiga ku yiri, “sharaf weyn ayaad ii samayn doontaan” haddii aad sidaas yeeshaan.

Sacuudi Carabiya waxay sheegtay inay u baahan tahay inay aragto Israel oo qaadaysa tallaabooyin aan laga noqon karin oo lagu aadayo dawlad Falastiini ah si loo caadiyeeyo xiriirka. Diblomaasiyiintu waxay sheegayaan in dagaalkii Israel iyo Iran ka dib, qiimaha uu Sacuudigu dalban doono uu sii kordhayo.

“Sacuudi Carabiya si fiican ayey u dareensan tahay halka ay shacabka Carabtu u socdaan,” ayuu yiri mid ka mid ah mas’uuliyiinta Carabta oo la hadlay Middle East Eye. “Waxay ku adkaysan doontaa wax dhab ah.”

Daawo: Xasan Sheekh oo fasiraad cajiib ah ka bixiyey tallaabadii uu maanta qaaday

Zahra Axmed Gacal
-
0
Daawo: Xasan Sheekh oo fasiraad cajiib ah ka bixiyey tallaabadii uu maanta qaaday

Muqdisho (Caasimada Online) –Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa fasiraad ka bixiyey mashruuca weyn ee maanta uu ka dhagax-dhigay aagga degmada Warsheekh ee waqooyiga Caasimadda Soomaaliya ee Muqdisho.

Xasan Sheekh ayaa sheegay in mashruucaan aysan laheyn cid gaar ah ee dowladda federaalka ay masuul ka tahay, iyadoo kaashaneysa ganacsatada, isagoo ugu baaqay dadka kale ee Soomaaliyeed inay wax ku darsadaan.

Madaxweynaha ayaa xusay in mashruucaan loo qaabeeyey hanaan ay wax ugu darsa karto qof kasta, sidoo kale wuxuu sheegay in Laamiga ka baxaya Muqdisho uusan ku ekaa doonin Warsheekh ee la gaarsii doono ilaa degmada Eyl ee bariga Puntland.

“Mashruucaan waa mid qaran oo cid gaar ah malahan, laakiin waxaa soo socda mashaariic kale oo maamullada gaar u ah, balse Somaliland, Jubbaland, Puntland, Galmudug, Hirshabeelle, Koonfur-galbeed iyo dhamaan maamulada waxaan uga baahanahay in kan ay doorkooda ka qaataan, si mashruucaan uu u guuleysto,” ayuu yiri Madaxweynuhu.

Sidoo kale, Madaxweyanaha ayaa sheegay in Muqdisho hal dhinac aysan ka dhismi doonin dhan kasta uu dhismuhu ka bilaaban doono, isagoo xusay inay soo socdaan mashaariic tixan deegaanka Jazeera ilaa Marka.

“Meelaha qaar mashaariicdu waa ka bilowdeen oo waddooyinkii ayaa la dhisayaa, iyadoo maamullada lagala hadli doonaa oo dowladda federaalka ay la kaasha doontaa, sidii Muqdisho dhinac kasta loogu balaarin lahaa oo mashaariicda loo dardar-gelin lahaa, laakiin hadda xaaladda jirta waa sidaas, mashruucaan maaha mid cid gaar ah leedahay, waa mid qaran,” ayuu yiri Xasan Sheekh.

Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa xaqiijiyey in HirShabeelle ay saxiixday dhulkaas in mashruuc qaran laga sameeyo, Madaxweynaha ayaa bulshada ka codsaday in mashaariicda dalka aan shuruud lagu xirin, si dib u dhaca looga soo kabto.

“Mashaariicda HirShabeelle u gaarka ah waa socotaa, laakiin dhulkaan mashaariic qaran oo Soomaali oo dhan ka dhaxeysa ayaa ka bilaabaneysa, dadka deegaanka xaalkooda waa saas, waana uga mahadcelineynaa, Soomaaliyey horumarka laguma xiri karo wax shuruud ah,” ayuu yiri.

Madaxweynaha ayaa sheegay in garoon caalami ah oo Geeska Afrika kan ugu sacrisan noqon doona laga dhisayo aagga degmada Warsheekh, “Soomaaliya waa is meeleyneysaa, qarniga 21-aad ee aan ku jirno waa qarnigii Afrika, Soomaaliya waa inay doorkeeda ka qaataa qarnigaan hormarka ku asteysan,” ayuu hadalkiisa ku sii daray Madaxweyne Xasan Sheekh.

Madaxweynaha ayaa sheegay in dalka oo dhan hormarkiisa ay ka shaqeyneyso dowladda dhexe, “waxaan jecelnahay in ay isla wada jaan qaadaan, kan Hargeysa jooga iyo kan Laawyacadde jooga horumarkaan la jecelnahay, wax walbana waan u fududeyneynaa,” ayuu yiri.

Madaxweynaha ayaa sheegay in is riix riixa siyaasadda uusan ka hor istaagi doonin inay ka shaqeeyaan horumarka dalka, isagoo ku duceystay in Soomaaliya uu jidka barwaaqada uu ku hago.

Hoos ka daawo

 

 

Wasiirka ciyaaraha DF oo qaaday tallaabo adag iyo shirkadda Astaan TV oo…

Zahra Axmed Gacal
-
0
Wasiirka ciyaaraha DF oo qaaday tallaabo adag iyo shirkadda Astaan TV oo…

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasiirka Dhalinyarada iyo Cayaaraha ee XFS Maxamed Cabdulqaadir Cali ayaa la sheegay in galabta uu hor-istaagay ciyaar uu soo abaabulay TV-ga Astaan Cable, isagoo adeegsanaya awood ciidan.

Qoraal ka soo baxay Telefishinka Astaan ayaa lagu sheegay in ciyaartaas oo ka dhici laheyd garoonka Tayo Stadium oo ah Garoon gaar loo leeyahay ay joojiyeen ciidamo ka amar qaata Wasiirka.

“Ciidamo Taabacsan Wasiirka Wasaaradda Dhalinyarada iyo Ciyaaraha ee Xukuumadda Federaalka Soomaaliya Maxamed Cabdiqaadir Cali ayaa awood ku joojiyay Koobka Todobaadka Xuriyadda oo galabta ka furmi lahaa garoonka Tayo Stadium oo ah Garoon gaar loo leeyahay,” ayaa lagu yiri qoraal ka soo baxay maamulka Astaan Sports.

Warka ah in Wasiirkii Ciyaaraha Dowladda uu joojiyey ciyaar ay qabsanayeen dhalinyaro Soomaaliyeed ayaa caawa qabsaday ciwaanada hore ee warbaahinta maxaliga ah, wuxuuna noqday war yaab leh.

Wasiirka joojiyey ciyaarta ee eedaan xasaasiga ah ay dul hoganeyso ayaa ka tirsan qoyska Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud, taas oo ka dhigan in Madaxweynuhu uu awoodi waayey inuu kala ilaaliyo qoyskiisa iyo Dowladnimada.

Dadka arrintaan uga faalooday baraha bulshada ayaa qaarkood ku taliyey in Madaxweynaha ugu yaraan ay aheyd in  awoodda xubnaha qoyskiisa uu dhimo, si dadka kale aysan ugu takri falin, isagana aysan ceeb ugu soo jiidin.

Dadka qaar waxay sharaf dhac ka dhan ah dowladnimada ku tilmaameen hab-dhaqanka awooddeed ee uu maanta tartan ciyaareed maxali ah ku hor istaagay wasiirka dhallinyarada iyo ciyaaraha, oo hada ka tirsan qoyska madaxweyne Xasan Sheekh.

Wasiirku sharci uma lahan inuu tartan ciyaareed hor istaago, ama uu warbaahinta cadaadiyo sababtoo ah kubadda cagta waxaa maamula xiriirka, warbaahintana wixii looga baahdo waa in loo mara wasaaradda warfaafinta ama Golaha Warbaahinta Qaranka.

Dadka arrintaan ka carooday tallaabada wasiirka waxay ku taliyeen in xilli hore laga hortago fadeexooyin waaweyn oo xubnaha qaar ee qoyska Madaxweynaha ay geysan karaan, sida wasiirkaan hadda eedeysan, si loo ilaaliyo dowladnimada iyo kala dambeynta.

Dagaalkii IRAN iyo Israel oo dib u qarxi kara kadib war ka soo baxay dowladda IRAN

Caasimada Online
-
0
Dagaalkii IRAN iyo Israel oo dib u qarxi kara kadib war ka soo baxay dowladda IRAN

Tehran (Caasimada Online) – Dowladda Iiraan ayaa Axadda maanta ah sheegtay inaysan ka dhaadhacsaneyn in Israa’iil ay u hoggaansami doonto xabad-joojintii soo afjartay dagaalkoodii 12-ka maalmood socday toddobaadkan, hadalkaas oo sare u qaaday suurta-galnimada ah in dagaalka uu dib u qarxi karo.

Xiisaddii ugu darneyd ee abid soo kala dhex gasha labadan dal ee cadaawadda ba’ani ka dhaxayso ayaa qaraxday 13-kii Juun, markaasi oo ay Israa’iil duqeymo baahsan ka bilowday gudaha Iiraan, ayna ku dishay taliyeyaal sarsare oo militari ah iyo saynisyahanno lala xiriirinayay barnaamijkeeda Nukliyeerka ee muranka dhaliyay.

Israa’iil waxay sheegtay in hadafkeedu ahaa in Jamhuuriyadda Islaamiga ah laga hor istaago samaynta hub nukliyeer ah – himilo ay Tehran si isdaba joog ah u beenisay, iyadoo ku adkaysanaysa inay xaq u leedahay horumarinta tamarta nukliyeerka ee loo isticmaalo dano rayid ah, sida korontada.

Dagaalka ayaa carqaladeeyay wadahadalladii nukliyeerka ee u dhexeeyay Iiraan iyo Maraykanka, oo ah xulafada ugu weyn ee Israa’iil.

“Annagu dagaalka ma aanan billaabin, balse gardarroolaha waxaan kaga jawaabnay awooddeena oo dhan,” ayuu telefishinka dawladda Iiraan kasoo xigtay taliyaha guud ee ciidamada qalabka sida ee Iiraan, Abdolrahim Mousavi, isagoo ula jeeday Israa’iil.

“Shaki weyn ayaan ka qabnaa sida uu cadowgu ugu hoggaansamayo ballanqaadyadiisa, oo ay ku jirto xabad-joojinta. Waxaan diyaar u nahay inaan awood ku jawaabno haddii mar kale naloo soo weeraro,” ayuu raaciyay, lix maalmood kaddib markii uu xabad-joojinta ku dhawaaqay madaxweynaha Maraykanka, Donald Trump.

Dagaal khasaare badan dhaliyay

Warqad loo diray Xoghayaha Guud ee Qaramada Midoobay, Antonio Guterres, oo la daabacay Axaddii, ayay Iiraan ku dalbatay in Qaramada Midoobay ay Israa’iil iyo Maraykanka u aqoonsato kuwii mas’uulka ka ahaa dagaalkii bishan.

“Waxaan halkan si rasmi ah uga codsanaynaa in Golaha Ammaanku uu maamulka Israa’iil iyo Maraykanka u aqoonsado inay yihiin kuwa billaabay falka gardarrada ah, isla markaana ay qiraan mas’uuliyadda ka dhalatay, oo ay ku jirto bixinta magdhow iyo khasaare-bixin,” ayuu Wasiirka Arrimaha Dibadda ee Iiraan, Abbas Araghchi, ku qoray warqadda.

Maraykanka ayaa ku biiray duullaanka Israa’iil intii uu dagaalku socday, isagoo fuliyay weerarro lagu beegsaday saddex xarun oo muhiim u ahaa barnaamijka atamka ee Iiraan.

Trump ayaa ku hanjabay weerarro dheeraad ah haddii ay Iiraan kobciso yuraaniyamka ilaa heer u suurtagelin kara samaynta hub nukliyeer ah.

Sida ay sheegtay Hay’adda Caalamiga ah ee Tamarta Atoomikada (International Atomic Energy Agency), Iiraan waxay sanadkii 2021 kobcisay yuraaniyamka heer dhan 60 boqolkiiba, taasoo aad uga sarraysa xaddigii ahaa 3.67 boqolkiiba ee lagu jaangooyay heshiiskii 2015, kaasoo Maraykanku uu si keligiis ah uga baxay sanadkii 2018.

Si ay hub u samayso, Iiraan waxay u baahan tahay inay kobciso yuraaniyamka ilaa boqolkiiba 90.

Israa’iil waxay weli siyaasad mugdi ku jiro ka taagan tahay hubkeeda nukliyeerkaka, iyadoo aan si rasmi ah u xaqiijin ama u beenin jiritaankiisa, balse Machadka Cilmi-baarista Nabadda Caalamiga ah ee Stockholm (Stockholm International Peace Research Institute) ayaa ku qiyaasay inay haysato 90 madax oo nukliyeer ah.

Sida ay sheegtay wasaaradda caafimaadka ee Iiraan, ugu yaraan 627 qof oo rayid ah ayaa ku dhintay, 4,900 oo kalena way ku dhaawacmeen dagaalkii 12-ka maalmood socday ee ay la gashay Israa’iil.

Weerarro gantaallo ah oo aargoosi ahaa oo ay Iiraan ku qaadday Israa’iil ayaa lagu dilay 28 qof, sida ay sheegeen mas’uuliyiinta Israa’iil.

Intii uu dagaalku socday, Iiraan waxay xirtay tobannaan qof oo ay ku eedaysay inay u basaasayeen Israa’iil, waxayna sidoo kale sheegtay inay gacanta ku dhigtay qalab ay ku jiraan diyaaradaha aan duuliyaha lahayn (drones) iyo hub.

Baarlamaanka Iiraan ayaa maalintii Axadda u codeeyay in la mamnuuco isticmaalka aan la oggolayn ee qalabka isgaarsiinta, oo uu ku jiro adeegga internet-ka dayax-gacmeedka ee Starlink, kaasoo uu leeyahay bilyaneerka teknolojiyadda ee Elon Musk, sida ay sheegtay wakaaladda wararka rasmiga ah ee IRNA.

‘Lama aqbali karo’

Weerar ay Israa’iil ku qaadday xabsiga Evin ee magaalada Tehran intii uu dagaalku socday ayaa lagu dilay ugu yaraan 71 qof, sida ay hay’adda garsoorka ee Iiraan sheegtay Axaddii.

Duqeyntaas oo dhacday maalintii Isniinta ayaa burburisay qayb ka mid ah dhismaha maamulka ee xabsiga Evin, oo ah dhisme weyn oo aad loo ilaaliyo oo ku yaal waqooyiga Tehran, kaasoo ay hay’adaha xuquuqda aadanuhu sheegeen in lagu hayo maxaabiis siyaasadeed iyo muwaadiniin ajnabi ah.

Sida uu sheegay afhayeenka garsoorka, Asghar Jahangir, dhibanayaasha ku waxyeelloobay Evin waxaa ka mid ahaa shaqaalaha maamulka, ilaalada, maxaabiista, qaraabo booqasho u timid, iyo weliba dad ku noolaa agagaarka xabsiga.

Wasiirka Arrimaha Dibadda ee Faransiiska, Jean-Noel Barrot, ayaa Isniintii sheegay in muwaadiniinta Faransiiska ah ee la yiraahdo Cecile Kohler iyo Jacques Paris, oo saddex sano ku xirnaa xabsiga Evin, aan loo malaynayn inay waxyeello kasoo gaartay duqeynta Israa’iil, wuxuuna ku tilmaamay weerarkaas mid “aan la aqbali karin.”

Maalintii Talaadada, maalin kaddib duqeynta, ayay hay’adda garsoorku sheegtay in maamulka xabsiyada Iiraan uu maxaabiistii ka saaray xabsiga Evin, iyagoo aan cayimin tiradooda ama aan magacyadooda sheegin.

Maxaabiista lagu hayay xabsiga Evin waxaa ka mid ahayd Narges Mohammadi, oo ku guulaysatay abaalmarinta nabadda ee Nobel Peace Prize, iyo sidoo kale dhowr muwaadin oo Faransiis ah iyo ajaaniib kale.

DF oo shaacisay waqtiga la dhameystirayo dhismaha maamulka SSC-Khaatumo

Guuleed Muuse
-
0
DF oo shaacisay waqtiga la dhameystirayo dhismaha maamulka SSC-Khaatumo

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa si rasmi ah u bilaabeysa dhameystirka dhismaha maamulka SSC-Khaatumo, iyadoo ku dhawaaqday xilliga uu qabsamayo shirweynaha dhameystirka maamulka.

Wasaaradda Arrimaha Gudaha, Federaalka iyo Dib-u-Heshiisiinta ayaa ku dhawaaqday in shirweynaha dhamaystirka maamulka SSC-Khaatumo la qaban doono 10-ka bisha July ee sanadkaan 2025.

Warqad rasmi ah oo ka soo baxday xafiiska Wasiirka Wasaaradda ayaa sidoo kale lagu sheegay in wasaaraddu magacaabeyso guddi farsamo oo ka shaqeya arrimaha shirkan, kuwaas oo si toos ah ula shaqeyn doona dowladda dhexe.

“Iyadoo tixgelinaysa dadaallada wada xaajoodka, Dowlad dhiska iyo dhameystirka dhismaha Dowlad Goboleedka SSC-Khatumo, Wasaaradu waxay soo jeedinaysaa in qabashada Shirweynaha dhameystirka dhismaha D/Goboleedka SSC-Khatumo in loo asteeyo 10-ka Bisha July 2025,” ayaa lagu yiri qoraalka.

Warqada kasoo baxay Wasaaradda Arrimaha Gudaha ayaa la sheegay in ay daba socoto go’aanadii ka soo baxay shirkii Golaha Wadatashiga Qaran iyo booqashadii Ra’iisul Wasaare Xamza uu 15-kii April ku tegay magaalada Laascaanood ee xarunta maamulka SSC-Khaatumo.

SSC ayaa waxaa hadda u furmay dhabo cusub, iyada oo shirkii Golaha Wadatashiga ee markii u horeysay qeybta ka aheyd lagu go’aamiyay in la dhammeystiro hanaanka dowladnimo ee SSC-Khaatumo, iyada oo loo xil-saaray Wasaaradda Arrimaha Gudaha Dowladda Soomaaliya, taas oo haatan bilowday howshii dhameystirka.

Sawirro: Dhismaha garoonka cusub ee diyaaradaha ee Muqdisho oo billowday

Asad Cabdullahi Mataan
-
0
Sawirro: Dhismaha garoonka cusub ee diyaaradaha ee Muqdisho oo billowday

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa maanta dhagax-dhigay dhismaha Garoonka Diyaaradaha Caalamiga ah ee New Mogadishu International Airport, oo laga hirgelinayo degmada Warsheekh ee gobolka Shabeellaha Dhexe. 

Madaxweynaha ayaa sheegay in mashruucan uu muhiim u yahay horumarka iyo isku xirnaanta dalka, gaar ahaan dhanka duulista hawada iyo horumarinta kaabeyaasha dhaqaalaha, isagoo tilmaamay in garoonkan uu noqon doono mid casri ah oo si buuxda ugu adeegaya bulshada Soomaaliyeed iyo duulimaadyada caalamiga ah ee Soomaaliya. 

Wuxuu sidoo kale sheegay in mashruucan oo ay hirgelin doonto shirkad Soomaaliyeed uu muujinayo dib u kabashada dalka iyo awoodda shacabka Soomaaliyeed ay u leeyihiin in ay gacanna ku xoreeyaan deegannada ay ku dhuumaaleysanayaan argagixisadu, gacanta kalena lagu dhiso kaabeyaasha iyo bilicda dalka.

Madaxweynaha ma bixin faah-faahin intaas dheer oo ku saabsan mashruuca, cidda maal-gelineyso oo bixineysa lacagta ku baxeysa oo noqon karta balaayin dollar, iyo sidoo kale waqtiga uu qaadan doono dhismaha garoonka.

Madaxweyne Xasan Sheekh waxaa munaasabadda dhagax-dhigga ku wehliyey Madaxweynaha Dowlad-Goboleedka Hirshabeelle, Mudane Cali Cabdullaahi Xuseen, Guddoomiyaha Gobolka Banaadir ahna Duqa Muqdisho Mudane Xasan Maxamed Xuseen, Wasiirka Ganacsiga iyo Warshadaha ee Dowladda Federaalka Mudane Maxamuud Aadan Geesood, Wasiiru Dowlaha Gaadiidka iyo Duulista Hawada Mudane Cabdikariin Cabdow Xeydar iyo Agaasimaha Guud ee Hay’adda Duulista Rayidka Soomaaliyeed Mudane Axmed Macallin Xasan.

Garoonka cusub ee Caalamiga ah ee Muqdisho waa tallaabo weyn oo hore loogu qaaday casriyeynta kaabeyaasha dhaqaalaha Soomaaliya, waxaana loo dhisayaa si marxalado ah oo uu ugu dambeyn u gaari karo adeegga 20 milyan oo rakaab ah sannadkii, sida aan horey xog ugu helnay, isagoo leh adeegyo heer caalami ah iyo fursado maalgelin oo soo jiidasho leh.

Garoonka diyaaradaha Aadan Cadde ee Muqdisho ayaa hadda noqday mid aad u saxmad badan, ciriiri ah, ay adag tahay in la ballaariyo ama la casriyeeyo maadaama uusan haysan dhul ballaaran, islamarkaana ku yaalla meel ay adag tahay in la sugo amnigeeda.

Gaas oo loo magacaabay xilkii ugu sareeyay ee qof Soomaali ah uu ka qabto…

Guuleed Muuse
-
0
Gaas oo loo magacaabay xilkii ugu sareeyay ee qof Soomaali ah uu ka qabto…

Muqdisho (Caasimada Online) – Ra’iisul Wasaarihii hore ee Soomaaliya Dr. Cabdiweli Maxamed Cali (Gaas) ayaa maanta loo magacaabay Wakiilka Gaarka ah ee Guddoomiyaha Midowga Afrika u qaablisan arrimaha Suudaanta Koonfureed.

Dr. Cabdiweli Gaas ayaa sidoo kale noqonaya Madaxa Ergada Midowga Afrika u joogta Juba.

Guddoomiyaha Midowga Afrika Maxamuud Cali Yuusuf ayaa u xushay Gaas xilkaan, kadib markii uu ku qancay sooyaalkiisa shaqo iyo aqoonneed, sida lagu yiri warqada magacaabista rasmiga ah.

Dr. Gaas ayaa noqonaya qofkii ugu horreeyay oo Soomaali ah oo xil noocaas ah ka qabta Midowga Afrika, taasoo sare u qaadaysa sumcadda iyo saameynta Soomaaliya ee gobolka Geeska Afrika.

Cabdiweli Gaas ayaa waxay shaqadiisa wakiilnimo si rasmi ah u bilaaban doonta 1-da bisha July ee sanadkan 2025.

Magacaabistan ayaa qayb ka ah dadaallada Midowga Afrika uu ku doonayo in uu door muuqda kaga qaato xal u helista colaadda muddada dheer ka taagnayd dalka Suudaanta Koonfureed.

Soomaaliya oo xubin ka ah Urur Goboleedka IGAD, kaasoo door muhiim ah ka ciyaara dadaallada nabadeynta Geeska Afrika ayaa kaalin firfircoon ku leh arrimaha South Sudan. Sidaas darteed, magacaabista Dr. Gaas waxay muujinaysaa kalsoonida la gelinayo doorka diblomaasiyadeed ee Soomaaliya iyo waaya-aragnimada shaqsiga loo xulanayo howlahaas.

Midowga Afrika horey uma lahayn Ergay gaar ah oo u qaabilsan arrimaha Bariga Afrika, halka ay qaaradaha kale sida Galbeedka, Koonfurta iyo Bartamaha Afrika horey u lahaayeen ergo gaar ah. Sidaas darteed, magacaabista Dr. Gaas waxay muujinaysaa isbedel cusub oo Midowga Afrika uu doonayo inuu ku dardar-geliyo doorkiisa siyaasadeed ee gobolka.

Xogta qarax la keenay goob maqaaxi ah oo sababay dhimasho iyo dhaawac

Jamaal Maxamed
-
0
Xogta qarax la keenay goob maqaaxi ah oo sababay dhimasho iyo dhaawac

Guriceel (Caasimada Online) – Warar kala duwan ayaa kasoo baxaya qarax maanta ka dhacay deegaan hoostaga degmada Guriceel ee gobolka Galgaduud, kaas oo sababay khasaare isugu jiro dhimasho iyo dhaawac soo gaaray dad shacab ah oo ku sugnaa goobta uu qaraxa ka dhacay.

Ilo dadka deegaanka ah ayaa inoo sheegay in qaraxa uu ka dhacay deegaan lagu magacaabo Af-cagaag oo qiyaastii 33 KM u jira magaalada Guriceel, waxaana ku dhintay  ugu yaraanlaba qof, halka ay ku dhaawacmeen tiro kale oo intaas ka badan.

Qaraxa ayaa ka dhashay bam ay dhalinyaro kasoo qaadeen meel kamid ah deegaanka, iyaga oo kadib geeyay goob maqaaxi ah oo dad badan ay fadhiyeen, kadibna ay ku ciyaareen, sidaasna uu ugu qarxay.

Labada qof ee ku dhintay qaraxa ayaa isla maanta lagu aasay deegaanka Af-cagaag, halka dhaawacyada loo soo qaaday magaalada Guriceel oo lagu dabiibayo xaaladooda caafimaad.

Gobollada Dhexe ayaa waxaa ku badan waxyeellada ka dhalata haraadiga hubka aan weli qarxin, maadaama dagaallo sokeeye ay kusoo noqdeen deegaannadaasi, waxaana ugu dambeeyay carruur walaalo ahaa oo horay sidaan oo kale ay miino ugula qaraxday magaalada Xeraale ee gobolka Galgaduud,.

Carruurta oo ahaa laba wiil iyo gabar  ayaa midka u weyn da’ahaan wuxuu jiray 6 sano, waxaana ku qarxday miino ay ku ciyaarayeen, waxaana goobta ku geeriyooday laba kamid ah carruurta, halka midka saddexaadna dhaawicii soo gaarar uu mar dambe ugu geeriyooday isbitaaka.

Soomaaliya waxaa inta badan la soo wariyaa waxyeello ka dhalata haraadiga hubka aan weli qarxin iyo miinooyinka dhulka lagu aaso oo ay dhibaato ka soo gaarto shacabka.

Si kastaba, tan iyo dagaallada sokeeye ee wadanka ka dhacay, waxaa la arka haraadiga hubkii lagu dagaalamay oo yaallo goobo kala duwan, taasi oo inta badan ay khasaare kala kulmaan carruurta yar yar ee Soomaaliyeed.

Kadib dagaalkii Israel, IRAN oo billowday dagaal cusub oo ka dhan ah cadow kale

Asad Cabdullahi Mataan
-
0
Kadib dagaalkii Israel, IRAN oo billowday dagaal cusub oo ka dhan ah cadow kale

Tehran (Caasimada Online) – Isla markii ay istaageen duqeymihii bambooyinka ee Mareykanka iyo Israel ay ku wadeen Iran, waxaa goobihii ay ku dhuumanayeen kasoo baxay hoggaamiyeyaasha diimeed ee dalka iyo ciidammada ammaanka, waxayna bilaabeen olole cusub—oo markan ka dhan ah shacabkooda, iyagoo beegsanaya dadka looga shakisan yahay basaasnimada, kuwa mucaaradka ah, iyo shakhsiyaadka ka aragtida duwan dowladda.

Baro kontorool ayaa laga taagay guud ahaan magaalada Tehran, xilli ay mas’uuliyiintu doonayaan inay dib usoo celiyaan awooddooda iyo inay ugaarsadaan dadka ay ka shakisan yihiin inay Israel ka caawiyeen weerarradii lagu qaaday difaaca hawada, xarumaha nukliyeerka, iyo saraakiisha sarsare iyo saynisyahannada atoomikada, intii uu socday dagaal cirka ah oo qaatay 12 maalmood.

Iyadoo urta walxaha qarxa ee culus ay weli hawada caasimadda ku jirto, waxay booliska iyo sirdoonku xireen boqollaal qof, maalin kastana tiro intaas ka badan ayay xirayaan. Ciidamo boolis ah oo hubeysan ayaa roondo ka wada waddooyinka. Dadka waa la istaajinayaa, waxaana la baarayaa baabuurtooda, taleefannadooda iyo kombuyuutarradooda. Dowladda ayaa ku dhawaaqday in si degdeg ah loo toogtay ugu yaraan lix nin.

“Xaaladda shacabka Iran hadda way ka khatarsan tahay tii ka horreysay dagaalka,” ayay tiri Narges Mohammadi, oo ah u dhaqdhaqaaqe xuquuqda aadanaha oo ku guuleysatay abaalmarinta nabadda ee Nobel (Nobel Prize), kana mid ah shakhsiyaadka mucaaradka ah ee dalka ugu caansan. Waxay sheegtay in nidaamka talada haya uu samayn doono wax kasta oo ay ku xoojinayaan awooddooda, isla markaana uu wado caburin xooggan.

In ka badan 1,000 qof ayaa la xiray labadii toddobaad ee lasoo dhaafay, iyagoo lagu eedeeyay inay gacan siiyeen Israel, sida ay sheegtay hay’adda Amnesty International.

Sabtidii, saraakiil sarsare ayaa ka qaybgalay aasyo qaran oo loo sameeyay dadkii ku dhintay dagaalka, oo ay ku jiraan hoggaamiyeyaal sare oo militari iyo saynisyahanno nukliyeer ah, sida ay warbaahinta dowladda sheegtay, tallaabadaas oo u muuqatay mid awood muujin ah. Dadka fagaaraha lagu arkay waxaa ka mid ahaa Madaxweyne Masoud Pezeshkian, Wasiirka Arrimaha Dibadda, Abbas Araghchi, iyo Esmail Qaani, oo ah hoggaamiyaha ciidanka gaarka ah ee Quds (Quds Force) ee hoostaga Ilaalada Kacaanka Islaamiga (Islamic Revolutionary Guard Corps), kaasoo markii hore la sheegay inuu dhintay.

Kumanaan baroordiiqayaal ah ayaa isugu soo baxay Tehran iyagoo lulaya calamo iyo boorar ay ku taageerayaan Jamhuuriyadda Islaamiga ah, waxaana isu soo baxyo kale oo ka yaryar ay ka dhaceen magaalooyin kale. Gaadiidka dadweynaha ee caasimadda ayaa ahaa lacag la’aan, halkaas oo xarumaha tareennada dhulka hoostiisa mara ay buux dhaafiyeen dad usii jeeday socodka baroordiiqa. Qaarkood waxay ku dhawaaqayeen “Isra’aail ka dhimato,” sida lagu muujiyay muuqaal ay baahisay warbaahinta dowladda ee IRIB.

Nidaamka Shiicada Islaamiga ah ayaa sidoo kale xoojiyay dadaallada lagu hirgelinayo sharciyo adag oo la xiriira waxa ay u arkaan dhaqan iyo labis aan habbooneyn.

“Booliska anshaxa ayaa soo laabtay,” ayay tiri haweeney 44 jir ah oo sheegtay inay Tehran ka qaxday intii uu dagaalku socday. “Boolisku xitaa wuu na istaajiyay wuuna na wareystay, sababtoo ah sokisyada haweeneydii ila socotay ayaa ahaa kuwo aad u khafiif ah.”

Duqeymaha cirka ee Israel iyo Mareykanka ayaa noqday markii ugu horreysay oo Iran dhulkeeda gudihiisa laga fuliyaa weerar shisheeye oo joogto ah tan iyo dagaalkii sideedda sano qaatay ee ay la gashay Ciraaq sannadihii 1980-meeyadii. Caasimadda Tehran ayaa noqotay goobta ugu weyn ee dagaalka.

Intii ay duqeymuhu socdeen, Hoggaamiyaha Sare Ali Khamenei wuxuu ku dhuumanayay dhismo dhulka hoostiisa ah oo ka baxsan Tehran, halkaas oo aysan gaari karin cid aan ahayn xulafadiisa ugu dhow, sida uu sheegay sarkaal Carbeed oo xogta laga siiyay iyo qof la-taliye u ah Ilaalada Kacaanka. Go’doonkiisa ayaa adkeeyay wadahadallo ka socday Geneva oo ay dhex-dhexaadinayeen dalal Yurub ah oo doonayay in lasoo afjaro dagaalka, sida ay sheegeen saraakiil Carbeed.

Khamiistii, ayuu la hadlay shacabka markii ugu horreysay tan iyo 19-kii Juun, isagoo isku dayayay inuu yareeyo khasaaraha ka dhashay weerarka isla markaana uu qaranka ku mideeyo calanka Iran.

“Jamhuuriyadda Islaamiga ah way guuleysatay, waxayna dharbaaxo kulul ku dhufatay wejiga Mareykanka,” ayuu yiri isagoo codkiisu daciif yahay.

Weerarradu waxay muujiyeen sida qotada dheer ee ay hay’adda sirdoonka Israel ee Mossad u dhex gashay Iran. Waxay si qarsoodi ah Iran usoo geliyeen diyaaradaha aan duuliyaha lahayn ee qaraxyada xambaara iyo saanado kale, kuwaas oo ay adeegsadeen kooxo basaasiin ah si ay u burburiyaan difaaca hawada una dilaan shakhsiyaad caan ah.

“Reer Israel waxay soo abaabuleen gudagal, soo daabulid bambooyin iyo walxaha qarxa, waxayna dad ka qorteen gudaha dalka,” ayuu yiri Mohammad Amin-Nejad, danjiraha Iran ee Faransiiska, oo la hadlay warbaahinta France 24 toddobaadkii hore. Waxay ku dhacday “indhaheenna hortooda. Dayacnaan ayaa jirtay.”

Jawiga Tehran ayaa weli ah mid kacsan, xilli ay dadku bilaabeen inay ku laabtaan shaqooyinkooda oo ay isku dayayaan inay dib u bilaabaan nolol caadi ah, sida ay sheegeen dad deegaanka ah oo taleefanka lagala xiriiray.

Warbaahinta ay dowladda Iran maamusho ayaa maalin kasta ka warbixisa xarigyo cusub iyo hub la qabtay. Mas’uuliyiinta ayaa Talaadadii sheegay inay dacwado ka dhan ah 24 basaas oo looga shakisan yahay inay u shaqeeyaan Israel ka fureen magaalada Hamedan ee galbeedka Iran, halkaas oo saldhiggeeda cirka si weyn loogu waxyeelleeyay maalintii ugu horreysay ee duqeymaha. Eedeysanayaasha “waxay u dirayeen cadowga macluumaad, sawirro, iyo muuqaallo,” ayaa lagu yiri warbixin warbaahineed.

Adeegga internet-ka ayaa dib loo soo celiyay Arbacadii kadib markii uu go’naa in ka badan toddobaad. Laakiin digniin rasmi ah oo ah inaan la isticmaalin barnaamijyada farriimaha sida WhatsApp ayaa weli jirtay. Nidaamka talada haya wuxuu sheegay inuu ka cabsi qabo in basaasiinta Israel ay jabsan karaan wada-hadallada oo ay macluumaad ka helaan.

Arbacadii, wasaaradda sirdoonka Iran ayaa dadka deegaanka u sheegtay inay soo wargeliyaan wicitaan kasta oo shaki leh. Horay, waxay u soo saartay talooyin ku saabsan sida lagu garto basaas.

Talooyinka ayaa muwaadiniinta uga digay inay isha ku hayaan deriskooda dhaqdhaqaaqooda saacadaha aan caadiga ahayn; isticmaalka badan ee maaskarada, koofiyadaha iyo muraayadaha qorraxda; iyo astaamo sida garaacis bir ah oo guryahooda gudihiisa ka yeeraya. Basaasiinta, sida talooyinku sheegeen, waxay ku noolaan karaan guryo leh “daahyo xiran xitaa saacadaha maalintii.”

Caburinta gudaha ayaa sii kordhinaysa dareenka welwelka baahsan ee uu dagaalku sababay. Tobannaan weerar oo Israel ay fulisay ayaa lagu garaacay Tehran, iyadoo la beegsanayay xarumaha gantaallada iyo nukliyeerka, iyo sidoo kale astaamaha nidaamka iyo cadaadiska uu wado, oo uu ku jiro xabsiga caanka ah ee Evin, halkaas oo lagu hayo maxaabiista siyaasadeed.

Xaafadaha ladan ee woqooyiga Tehran, oo ay deggen yihiin qaar badan oo kamid ah saynisyahannada nukliyeerka iyo taliyeyaasha sarsare ee la beegsaday, ayaa ka mid ahaa meelihii ugu darnaa ee uu saameeyay ololaha cirka, taasoo gilgishay dadka magaalada ugu sarreeya. Tehran waxay la kulantay qaar ka mid ah duqeymihii ugu xoogganaa dagaalka saacado un ka hor inta aysan dhaqan gelin xabbad-joojinta.

Dadka deegaanka ayaa habeenno badan soo jeeday, mararka qaarkoodna waxay dagaalka ka daawanayeen balakoonnadooda iyo saqafyada guryahooda, iyadoo gantaalladu ay cirka ka ifayeen, waxaana xigay qaraxyo iyo dab.

Wasaaradda caafimaadka Iran ayaa sheegtay in in ka badan 600 oo qof ay ku dhinteen in ka badan 4,800 oo kalena ay ku dhaawacmeen intii uu dagaalku socday, sida ay sheegtay warbaahinta dowladda, oo aan sheegin tirada ciidammada qalabka sida ka tirsan.

In kasta oo Iran ay muujisay madax-adayg, haddana waxay qaadday tallaabooyin taxaddar ah iyadoo qaar ka mid ah hantideeda ugu qaalisan u rartay dibadda. Ka dib markii Israel ay bilowday inay beegsato kaabayaasha tamarta qaarkood, Iran waxay bilowday inay u rarto xaddi badan oo saliid cayriin ah oo kaydsanayd dhanka Aasiya, sida uu sheegay Homayoun Falakshahi, oo ah madaxa falanqaynta saliidda cayriin ee shirkadda Kpler.

22-kii Juun, tirada saliidda cayriin ee ku kaydsanayd jasiiradda Kharg—oo ah barta ugu weyn ee dhoofinta saliidda Iran—way yaraatay, halka mugga saliidda Iran ee ku kaydsan meel u dhow Singapore iyo Shiinaha uu kordhay, ayuu yiri. Qiyaastii shan milyan oo foosto oo loo malaynayo in dibadda loo raray ayaa qiimahoodu ahaa ilaa $375 milyan marka loo eego qiimaha saliidda ee xilligaas.

Toddobaadkii hore, Iran waxay ugu yaraan afar diyaaradood oo rayid ah u duulisay magaalada Muscat ee caasimadda Cumaan si loogu ilaaliyo. Mid ka mid ah diyaaradahaas waxaa ku jirtay diyaaradda madaxtooyada Iran ee nooceedu yahay Airbus A340, taasoo Muscat caga-dhigatay 18-kii Juun, sida ay muujiyeen aaladaha dabagala duulimaadyada.

Saraakiisha Carabta ayaa la yaabay markii ay ogaadeen in diyaaraduhu aysan wax rakaab ah sidin. Taas beddelkeeda, waxay sheegeen, inay sideen lacag caddaan ah iyo hanti, kuwaas oo aan loo oggolaan reer Iran inay dejiyaan cunaqabatayn awgeed. Diyaaradaha laftooda ayaa sidoo kale ahaa kuwo qiimo leh oo u ahaa baxsasho degdeg ah saraakiisha sarsare.

Taxaddarradani waxay muujinayaan heerka cadaadiska saarnaa hoggaamiyeyaasha Iran intii uu dagaalku socday. Hadda waa inay helaan waddo ay hore ugu socdaan iyagoon haysan awood ay ku maamulaan hawadooda iyo gacan ka helin maleeshiyadooda.

Cunaqabatayn culus oo curyaaminaysa ayaa dib-u-dhiska ka dhigi doonta mid kasii adag.

“Tani waxay ahayd mid ka mid ah jabkii amni ee ugu halisanaa taariikhda nidaamka, laakiin ma ahayn isbeddel weyn. Hoggaanku wuu is hayay, waddooyinku way xasilloonaayeen, nidaamkuna wuxuu mar kale caddeeyay inaan loo dhisin caannimo, balse loo dhisay badbaado,” ayay tiri Narges Bajoghli, oo ah professor ku-xigeen ka tirsan Johns Hopkins School of Advanced International Studies.

“Nidaamka Iran waxaa loo dhisay inuu u adkaysto dhibaatooyinka,” ayay tiri Bajoghli. “Nidaamku ma uusan dumin. Wuu la qabsanayaa, waxaana soo baxaya saraakiil da’yar oo ka tirsan Ilaalada Kacaanka iyo kuwa booliska gaarka ah—kuwaas oo intooda badan ay ka aragti adag yihiin kuwii la dilay.”

Villa Somalia oo ku dhacday khalad weyn oo la xiriira Jubaland kadib qoraal ay…

Asad Cabdullahi Mataan
-
0
Villa Somalia oo ku dhacday khalad weyn oo la xiriira Jubaland kadib qoraal ay…

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxtooyada Soomaaliya ayaa Sabtidii ku qasbanaatay inay si degdeg ah u saxdo khalad dhacay ka dib markii ay daabacday farriin tacsi ah oo u muuqatay inay ka hor imanayso siyaasadda muddada dheer u degsanayd dowladda federaalka ee ku aaddan aqoonsi la’aanta maamulka hadda jira ee Jubaland.

Qoraalka oo lagu baahiyay bogga rasmiga ah ee Villa Somalia ee Facebook, ayaa looga tacsiyeynayay geerida Suldaan Cabdicqaadir Xaaji Maxamuud, oo ahaa oday magac ku leh deegaanka iyo mas’uul tirsan Jubaland. Si kastaba ha ahaatee, qoraalkii hore ayaa marxuumka ku tilmaamay inuu “ahaa Madaxweyne ku-xigeenka 2-aad ee dowlad-goboleedka Jubbaland.”

Eray bixintan ayaa si degdeg ah dood uga dhex abuurtay baraha bulshada, maadaama ay si dadban u aqoonsanaysay xilka Suldaan Cabdicqaadir uu ka hayay maamulka hadda talada haya ee Jubaland ee uu hoggaamiyo Axmed Maxamed Islaam “Madoobe,” oo dib-u-doorashadiisii 2024 ay Villa Somalia ku tilmaantay mid aan dastuuri ahayn.

Wax yar ka dib markii la daabacay, dadka isticmaala baraha bulshada ayaa tilmaamay is-khilaafka, iyagoo xusay in kelmadda “ahaa” ay muujinayso in Villa Somalia ay u aragtay Suldaan Cabdicqaadir inuu hayay xil rasmi ah oo sharci ah oo ka tirsan dowlad ay si fagaare ah u qaadacday.

Iyadoo ka jawaabaysa arrintan, Villa Somalia ayaa tirtay qoraalkii hore waxaana ay ku beddeshay mid la saxay. Qoraalka cusub ayaa la jilciyay tixraaca, iyadoo marxuumka lagu tilmaamay mid “horey u soo noqday” Madaxweyne ku-xigeen—taasoo ka fogeynaysa inuu ka tirsanaa maamulka hadda jira.

Khaladkan ayaa ku soo beegmay xilli uu muddo sanado ah xumaa xiriirka u dhexeeya dowladda federaalka ee Muqdisho iyo maamulka Jubaland ee fadhigiisu yahay Kismaayo. Ka dib doorashadii Axmed Madoobe ee dabayaaqadii 2024, golaha wasiirrada federaalka ayaa ku dhawaaqay in doorashadaasi ay ahayd mid sharci-darro ah, waxayna joojiyeen wada shaqeyntii rasmiga ahayd ee ay la lahaayeen hoggaanka Jubaland.

Dhanka kale, Jubaland ayaa hakisay wada shaqeyntii ay la lahayd hay’adaha federaalka, iyadoo Villa Somalia ku eedaysay faragelin siyaasadeed iyo awood isku koobid. Khilaafkan ayaa saameeyay dib-u-heshiisiinta qaranka, carqaladeeyay isku-duwidda amniga ee koonfurta, wuxuuna hakiyay horumarkii laga gaari lahaa dib-u-habeynta doorashooyinka iyo dastuurka.

“Kani ma ahayn oo kaliya khalad af ahaaneed oo iska dhacay,” ayuu yiri falanqeeye arrimaha dastuurka oo fadhigiisu yahay Muqdisho. “Marka aad qof ku tilmaanto inuu xil gaar ah ka hayay dowlad aad sheegtay inay sharci-darro tahay, waxaad si toos ah u daciifinaysaa mowqifkaagii. Erayadu miisaan culus ayay leeyihiin—gaar ahaan marka ay jiraan khilaafyada heer federaal.”

In kasta oo qoraalka la saxay uu hadda la jaanqaadayo mowqifka rasmiga ah ee Villa Somalia, haddana sawirrada qoraalkii hore ayaa si weyn ugu faafay baraha bulshada, iyagoo dib u huriyay doodaha ku saabsan anshaxa fariimaha dowladda iyo isku-duubnida gudaha.

Maxkamad isku khaladay Hawiye iyo jasiirada Hawaii oo jahwareer ka abuurtay UK

Asad Cabdullahi Mataan
-
0
Maxkamad isku khaladay Hawiye iyo jasiirada Hawaii oo jahwareer ka abuurtay UK

London (Caasimada Online) – Nin magangelyo-doon Soomalai ah ayaa helay fursad ku-meel-gaar ah oo uu ku sii joogi karo dalka UK, kaddib markii la ogaaday in garsoore dhinaca socdaalka ah uu isku khalday magaca qabiil Soomaali ah iyo jasiiradda Hawaii ee dalka Mareykanka.

Isku-darkan dhex maray magaca gobolkaas Mareykanka ka tirsan iyo qabiilka Hawiye ayaa la sheegay inuu ahaa mid ka mid ah “khalaadaad is-daba-joog ah” oo lagu sameeyay go’aankii maxkamadeed ee ninkan loogu diiday codsigiisii ahaa inuu sii joogo Boqortooyada Midowday (UK).

Sidoo kale, go’aankaas ayaa si khaldan loogu sheegay in carruurta magangelyo-doonka ay ku dhasheen dalka Masar halkii ay ka ahayd Itoobiya, waxaana ku jiray “tixraac layaab leh oo ku saabsan beer kookaburra ah,” sida lagu sheegay go’aan cusub oo la soo saaray. Kookaburra waa shimibir laga helo dalalka Australia iyo New Guinea.

Ninkan, oo ay maxkamadda magangelyadu magaciisa qarisay, ayaa hadda dib loo dhagaysan doonaa dacwadiisa kaddib markii la soo gabagabeeyay in Sureta Chana, oo ahayd garsooradii ka dambaysay khaladaadkaas, ay muujisay “taxaddar-darro iyo ka-fiirsi la’aan.”

Kiiskan, oo lagu faahfaahiyay diiwaannada maxkamadda, ayaa ah kii ugu dambeeyay ee uu kashifay wargeyska The Telegraph, kaasoo muujinaya xaalado ay muhaajiriin sharci-darro ah ama dembiilayaal ajnabi ah oo xukun lagu riday ay awood ugu heleen inay sii joogaan UK ama ay ku guuleysteen inay joojiyaan tarxiilkooda.

‘Khaladaad tiro badan oo la sheegay’

Codsiga magangelyo-doonka Soomaaliga ah ayaa markii hore waxaa diidday Maxkamadda Darajada Kowaad (First-Tier Tribunal). Wuxuu sheegtay inuu asal ahaan ka soo jeedo Soomaaliya, halkaasoo uu sheegay inuu kala kulmay khatar uga imaanaysay qabiilka Hawiye, oo ka mid ah qabiillada ugu waaweyn dalka.

Wuxuu u sheegay Xafiiska Arrimaha Gudaha (Home Office) inuu si sharci-darro ah ugu noolaa dalka Itoobiya dhowr sano ka hor inta uusan ka tagin sababo la xiriira dhibaatooyin uu kala kulmay qowmiyadda Oromada, oo ah in ka badan saddex-meelood-meel dadka dalkaas.

Saraakiisha Ingiriiska waxay rumaysnaayeen inuu ka yimid Itoobiya, ee uusan ahayn Soomaali, waxaana Maxkamadda Darajada Kowaad ay ku gacan sayrtay codsigiisa iyadoo ku sababaysay inuu xaq u yeelan karay dhalashada Itoobiya.

Wuu racfaan qaatay, waxaana Maxkamadda Darajada Sare (Upper-Tier Tribunal) ay ogaatay inay jireen “khalaadaad farabadan oo xagga farta ah iyo kuwa xaqiiqda ku salaysan” oo ku jiray go’aankii hore, taasoo muujinaysay “in la gudan waayay waajibkii ahaa baaritaanka taxaddarka qoto-dheer leh.”

Ugu horreyn, waxaa jiray tixraaca qabiilka “Hawaii” halkii laga oran lahaa Hawiye. Sidoo kale, waxaa si khaldan loo sheegay in carruurta [magangelyo-doonka] ay ku dhasheen Masar halkii ay ka ahayd Itoobiya. Waxaa intaa dheer, waxaa jiray “tixraac layaab leh oo ku saabsan ‘beer kookaburra’,” halka Maxkamaddii hoose ay si khaldan u xisaabisay “muddadii uu [magangelyo-doonku] deggenaa Itoobiya.”

Go’aanka waxaa lagu sheegay in racfaanka la dhagaystay 1-dii Jannaayo ee sanadkan, taasoo ah maalin aysan fariisan Maxkamadda Darajada Kowaad. Go’aanka waxaa sidoo kale lagu taariikheeyay 28-kii Maarso 2017, dhowr sano ka hor inta aanu ninku xereysan codsiga magangelyada.

‘Taxaddar-darro iyo ka-fiirsi la’aan’

Waxay sidoo kale ogaatay in garsooruhu ay go’aan ka gaartay sharciga dhalashada Itoobiya iyadoo aysan jirin caddeyn muujinaysa inuu xaq u leeyahay inuu qaato dhalashada Itoobiya. Garsooruhu waxay sidoo kale si khaldan u soo xigatay kiis hore waxayna “si qaldan isugu qasaysay cabsida [magangelyo-doonka] uu ka qabay qowmiyadda Oromada ee Itoobiya iyo cabsidiisa uu ka qabay qabiilka Hawiye ee Soomaaliya.”

Garsooraha Maxkamadda Sare, Leonie Hirst, ayaa tiri: “Go’aanka Maxkamadda Darajada Kowaad wuxuu guud ahaan muujinayaa taxaddar-darro iyo ka-fiirsi la’aan, taasoo ay caddaynayaan khaladaadka faraha badan ee xagga farta iyo xaqiiqda ku saabsan ee lagu tilmaamay qoraalka racfaanka [magangelyo-doonka]. Taasi, si kastaba ha ahaatee, ma aha khaladka keliya ee muhiimka ah ee ku jira go’aanka.”

“Arrinta ku saabsan dhalashada [magangelyo-doonka], oo ahayd udub-dhexaadka racfaanka, waxay u muuqataa in garsooruhu ay go’aan iskeed ah ka gaartay sharciga dhalashada Itoobiya iyadoo aysan jirin wax caddeyn ah ama dood ah oo arrintaas ku saabsan.”

“Gunaanadkeedii ahaa in [magangelyo-doonku] uu xaq u leeyahay dhalashada Itoobiya ma ahayn mid ay taageerayaan caddeymaha horyaallay, sababaynteeduna kuma filnayn inay sharraxdo sida ay ku gaartay go’aamadaas.”

Kooxda Al-Shabaab oo 5 qof ku toogatay degmada Ceelbuur + Magacyada

Jamaal Maxamed
-
0
Kooxda Al-Shabaab oo 5 qof ku toogatay degmada Ceelbuur + Magacyada

Ceelbuur (Caasimada Online) – Dagaalyahannada Al-Shabaab ayaa maanta fagaare ku yaalla degmada Ceelbuur ee gobolka Galgaduud ku toogtay rag ay kooxdu ku eedeysay inay ahaayeen basaasiin u shaqeynayey Dowladda Soomaaliya iyo Sirdoonka Mareykanka.

Raggaan la dilay oo gaaraya illaa 5 nin ayaa Al-Shabaab waxa ay shaacisay in ay xogo ka gudbinayeen kooxda, ayna fududeeyeen weeraro ka dhacay deegaanka.

Maxkamad hoostagta Al-Shabaab ayaa sheegtay in dhammaan ragga la dilay lagu helay eedeymaha loo soo jeediyey, kadibna xukunkii lagu ridday maanta lagu fuliyey.

Halkan hoose ka aqriso magacyada ragga la toogtay:-

1-Yuusuf Maxamed Xuseen Abwaanka oo da’diisu ay ahayd 36 jir, kaas oo ay Al-Shabaab ku eedeeyeen inuu basaas u ahaa Dowladda Soomaaliya iyo Sirdoonka Mareykanka.

2-Cabdiwahaah Maxamed Axmed oo da’diisu ahayd 25 jir ayaa isna la toogtay, isaga oo lagu eedeeyay inuu ahaa basaas.

3-Gaabow Cali Faarax oo da’diisu ahayd 28 jir ayaa isagana lagu fuliyay toogashada ka dhacday Ceelbuur.

4-Mukhtaar Axmed Caliyow Garas ayaa isaguna lagu eedeeyay jaajuus, wuxuuna kamid ahaa ragga maanta la toogtay.

5-Axmed Xasan Sheekh Xuseen oo da’diisu ahayd 42 san jir ah ayaan isna lagu dilay fagaaraha toogashada ee degmada Ceelbuur.

Al-Shabaab ayaa marar badan sidaan oo kale u fulisay toogasho, waxaana ay horay kooxda u dishay askar iyo dad kale oo ay ku eedeysay inay ahaayeen basaasiin ku sugnaa deegaanada ay ka taliso kooxda ee ku yaalla koonfurta iyo bartamaha Soomaaliya.

Si kastaba, dhacdadaan ayaa ku soo beegmaya, xilli haatan kooxda ay wajaheyso culays uga imaanaya Dowladda Soomaaliya iyo saaxibada caalamiga ah oo sare u qaaday howlgallada iyo weerarada cirka ah ee ka dhacaya deegaanada ay joogaan Al-Shabaab.

Iiraan oo ku dhowaatay in ay khaarijiso Mike Pompeo

Asad Cabdullahi Mataan
-
0
Iiraan oo ku dhowaatay in ay khaarijiso Mike Pompeo

Washington (Caasimada Online) – Iiraan ayaa ku sigatay inay si guul ah u khaarijiso xoghayihii hore ee arrimaha dibedda ee madaxweyne Donald Trump, Mike Pompeo, sannadkii 2022, sida lagu xusay buug cusub oo soo baxay.

Pompeo, oo ahaa xoghayihii 70-aad ee arrimaha dibedda ee Maraykanka intii u dhaxaysay 2018 iyo 2021, ayaa si dirqi ah uga badbaaday isku day dil isagoo ku sugnaa hoteel ku yaalla magaalada Paris, sida lagu sheegay buugga 2024: Sida Trump ula Wareegay Aqalka Cad iyo Guuldarradii Dimoqraadiyiinta Ameerika oo ay qoreen Josh Dawsey, Tyler Pager iyo Isaac Arnsdorf.

Dhacdadan la tuhunsan yahay oo lagu faahfaahiyey buugga, oo ay heshay The Washington Post ka hor inta aan la daabicin bisha soo socota, ayaan hore loo shaacin.

Waxa uu buuggu sheegayaa in Iiraaniyiintu ay aqoonsadeen hoteelka uu Pompeo ka deggenaa Paris markii ay isku dayeen inay fuliyaan weerarka. Buuggu ma bixinayo tafaasiil intaas dhaafsiisan, marka laga reebo inay ku sigteen inay guulaystaan, sida ay qortay The Washington Post.

Buugga ayaa sidoo kale sheeganaya in Iiraaniyiintu ay isku dayeen inay dilaan saraakiil Maraykan ah ugu yaraan saddex jeer saddexdii sano ee ka horreysay inta uusan Trump ku guulaysan doorashadii 2024.

Qodob kale oo xasaasi ah oo buugga ku jira, oo aan hore loo tabin, ayaa ah in Iiraan ay qoratay kooxo dil fuliya oo ka hawlgala gudaha Maraykanka, waxaana sidaa u sheegay saraakiil ka tirsan sirdoonka Maraykanka kooxda ololaha Trump bishii September 2024.

Trump wuxuu bishii Janaayo laalay ilaaladii amniga ee Pompeo, iyo sidoo kale la-taliyihii hore ee amniga qaranka, John Bolton. Pompeo ayaa la kulmay “hanjabaado la aamini karo oo halis ah” oo uga imanayey Iiraan, waxaana suuragal ahayd inuu galo xaalad ammaan darro ah haddii aan la ilaalin, sida uu xilligaas CNN u sheegay sarkaal hore oo aan la magacaabin oo ka tirsanaa sirdoonka.

Afhayeenka Aqalka Cad, Karoline Leavitt, ayaa Khamiistii ay weriyeyaashu weydiiyeen in Trump uu ka fekerayo inuu dib ugu soo celiyo ilaalada saraakiishii hore ee la soo deristay hanjabaadaha Iiraan, oo uu ku jiro Pompeo. “Arrintaasi hadda lama tixgelinayo,” ayay tiri Leavitt.

Pompeo wuxuu door muhiim ah ka qaatay maamulkii kowaad ee Trump isagoo qaabeeyey siyaasadda ku wajahan Iiraan, wuxuuna qayb ka ahaa amarkii madaxweynaha ee lagu dilay Qaasim Suleymaani, oo ahaa taliye sare oo ka tirsanaa militariga Iiraan.

Afhayeen u hadlay Pompeo ayaa diiday inuu ka hadlo buugga markii ay la xiriirtay The Washington Post. Buugga ayaa ku salaysan waraysiyo lala yeeshay boqollaal qof, oo ay ku jiraan saraakiil ka tirsan Aqalka Cad, shaqaale sare oo ololaha Trump ka tirsan, iyo laamaha ammaanka.

Buuggiisii uu Pompeo soo saaray 2023-kii ee Never Give an Inch, wuxuu ku xusay hanjabaadaha “badan” ee isaga iyo qoyskiisu ay la kulmeen tan iyo markii uu xafiiska ka tegay.

“Inkastoo aan halkan lagu faahfaahin karin tafaasiisha, haddana Ameerikaan kale — qaar ka mid ahaa saraakiishii maamulka Trump, qaar ahaa hoggaamiyeyaal sare oo milateriga Maraykanka ah, iyo qaar kale oo ah muwaadiniin caadi ah — ayaa weli ku jira liiska dadka ay Iiraan doonayso inay disho,” ayuu Pompeo ku qoray.

“Waxa annaga iyo qoysaskeena sida weyn noo walaac gelinaya ayaa ah in ololaha dilalka ee Iiraan uusan lahayn taariikh uu ku eg yahay.”

Kashifaaddan ayaa imaanaysa xilli xiisadda u dhaxaysa Maraykanka iyo Iiraan ay gaartay meel sare ka dib markii uu Trump oggolaaday duqeymo lala beegsado goobaha Nukliyeerka ee Iiraan toddobaadkii hore.

Maamulka Trump wuxuu rajaynayay in duqeymaha lala beegsado Iiraan ay ku qasbi doonaan dalkaas inuu aqbalo shuruudaha Maraykanka oo uu joojiyo tallaabooyinka uu ku doonayo inuu ku helo hubka nukliyeerka.

Laakiin baarlamaanka Iiraan ayaa Arbacadii u codeeyay in la dedejiyo hindise si wax ku ool ah u joojinaya iskaashiga lala yeesho Hay’adda Caalamiga ah ee Tamarta Atoomikada (International Atomic Energy Agency), oo ah hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan kormeerka nukliyeerka.

Maraykanku wuxuu markii hore qorsheeyay inuu qabto wareeggii lixaad ee wada-xaajoodyada ka hor inta aysan Israa’iil bilaabin duqaymaha ka dhanka ah Iiraan.

 

DF Soomaaliya oo qaaday tallaabo deg-deg ah oo la xiriirta dagaalka ka qarxay…

Jamaal Maxamed
-
0
DF Soomaaliya oo qaaday tallaabo deg-deg ah oo la xiriirta dagaalka ka qarxay…

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa qaaday tallaabo deg-deg ah oo la xiriirta dagaalka culus ee ka qarxay degmada Caabudwaaq ee waqooyiga gobolka Galgaduud, kaas oo u dhexeeyay Booliska iyo maleeshiyaad hubeysan.

Wasiirka amniga gudaha Soomaaliya Mudane Cabdullaahi Sheekh Ismaaciil Fartaag oo qoraal soo saaray ayaa shaaca ka qaaday in dowladda dhexe ay la xisaabtami doono cid kasta oo ka dambeysa dagaalka iyo kuwa weli sii hurinayo colaada ka taagan Caabudwaaq.

Sidoo kale wuxuu fariin waxgaad deegaanka, isaga oo ugu baaqay inay u istaagaan ilaalinta nabadda, si looga fogaado wax kasta oo keeni kara inuu dhiig kale daato.

“Culumada, odayaasha dhaqanka, iyo waxgaradka degmada Caabudwaaq, waxaan ugu baaqayaa in ay u istaagaa xal u helidda colaadda, dhexdana ay u xirtaan sidii ay u dejin lahaayeen, qof walba oo gacan ku leh hurinta dhibaatada waa lagula xisaabtami doonaa, sharciga ayaana horgeynaynaa” ayuu yiri Wasiir Cabdullaahi Sheekh Ismaaciil Fartaag.

Dhinaca kale wuxuu ku adkeeyey hay’adaha amniga gobolka iyo Galmudug in ay si dhow uga wada shaqeeyaan nabadaynta iyo joojinta colaadda deegaanka ka soo cusboonaatay.

Xaaladda Caabudwaaq ayaa weli qasan, kadib markii shala magaaladaas uu ka qarxay dagaal uu ku daatay dhiig badan, kaas oo ay ku dhinteen ugu yaraan ilaa shan ruux oo isugu jira dhinacyada dagaalamay, waxaana ku dhaawacmay tiro kale oo intaas ka badan.

Dagaalka ayaa salka ku hayo xiisad soo kala dhex-gashay qaar kamid ah ganacsatada deegaanka iyo ciidamada booliska, taas oo soo socotay muddo laba bilood oo xiriir ah, waxaana haatan ay isku rogtay gacan ka hadal iyo dagaa toos ah

Ganacsatada ayaa la sheegay in ka biyo diideen in albaabka booliska loo jeediyo dhanka xarumahooda ganacsi, iyada oo booliskana uu arrintaas ku adkeystay, taas oo keentay inay isku dhacaan maleeshiyaad ku hayb ah ganacstada iyo ciidamada ammaanka.

Sida ay shegeen ganacsatada albaabka ayaa saameyn ku yeelanaya ganacsigooda, maadaama hakaas ay noqon doonto goob ciidan, iyaguna ay ku ganacsadaan.

Caabudwaaq iyo deegaannada u dhow ayaa waxaa marar badan kusoo laa laabtay isku dhacyada, waxaana halkaasi ku badan maleeshiyaadka hubeysan oo inta badan weeraro sababa dhimasho iyo dhaawac ka fuliya gobolka Galgaduud ee bartamaha Soomaaliya.

123...3,530Page 1 of 3,530

Caasimada Online is a reputable and reliable source of news and information on Somalia. As the largest Somali news site, we are dedicated to providing our readers with accurate and up-to-date coverage of the country's politics, society, and culture. Founded in 2009 by a Somali-American journalist, Caasimada Online is owned by Caasimada Media Group and headquartered in Mogadishu. In addition to keeping our readers informed, we strive to promote democracy in Somalia. If you have any questions or comments, please don't hesitate to contact us at [email protected]

Important Links

Trending

Social Media

© Caasimada Online 2012 | All Rights Reserved