Washington (Caasimada Online) – Guddoomiyaha Guddiga Arrimaha Dibadda ee Aqalka Senate-ka Mareykanka, Sen. Jim Risch (R-Idaho), ayaa si kulul uga digay khataraha isa soo taraya ee amniga qaranka Mareykanka uu wajahayo isagoo si gaar ah uga hadlay Soomaaliya iyo guud ahaan qaaradda Afrika. Wuxuu eedeyn u jeediyay Shiinaha, Ruushka iyo Iiraan oo uu ku tilmaamay quwado qas-wadayaal ah oo ka faa’iideysanaya xasillooni darrada si ay u wiiqaan danaha Mareykanka ee gobolka.

“Soomaaliya weli waxay tahay meel ay argagixisadu si xor ah uga hawlgalaan,” ayuu yiri Risch, isagoo tusaale u soo qaatay amar uu dhawaan bixiyay Aqalka Cad oo lagu xayiray socdaalka dadka Soomaaliyeed ee doonaya inay galaan Mareykanka. “Waa in aan si dhab ah u qaadannaa khatarta ka imaaneysa kooxda Al-Qaacida iyo faracyada Daacish ee halkaas ka hawlgala. Joogitaanka ciidamada Mareykanka ee Afrika, gaar ahaan Soomaaliya, wuxuu ugu horreyn u taagan yahay ilaalinta shacabka Mareykanka.”

Senatorku wuxuu si gaar ah u amaanay weerarradii dhawaan Ciidanka Mareykanka ee Afrika (U.S. Africa Command) ka fuliyeen gudaha Soomaaliya, isagoo tilmaamay in Maamulka Trump uu qaaday dariiq cusub oo ka fog ku-tiirsanaanta keliya ee dowladda dhexe.

“Maamulkaan wuxuu si miyir leh u doortay in uu la shaqeeyo la-hawlgalayaal gudaha ah oo wax-ku-ool ah halkii uu ku xirmi lahaa nidaam dawladeed oo daciif ah,” ayuu yiri. “Tani waa nooca tallaabo ee lagu curyaamin karo shabakadaha argagixisada.”

Bishan Juun gudaheeda, Mareykanku wuxuu fuliyay lix duqeyn oo lagu beegsaday dagaalyahannada Daacish ee Soomaaliya — arrin uu Risch ku tilmaamay muujinaysa sida Washington diiradda u saartay amniga Geeska Afrika. Wuxuu sheegay in kooxaha xagjirka ahi ay sii fidiyaan saameyn ahaan iyagoo ka faa’iideysanaya fowdada siyaasadeed iyo taageerada ay helayaan dowladaha cadowga la ah Mareykanka.

“Ficillada Shiinaha, Ruushka iyo Iiraan waxay si weyn u khatar gelinayaan jawiga amniga ee Afrika, gaar ahaan Soomaaliya,” ayuu yiri. “Shiinuhu wuxuu adeegsanayaa xeelado dhaqaale oo xad-dhaaf ah, Ruushku wuxuu faragelin milatari ku sameynayaa gobollo dagaal ah, halka Iiraan lagu tuhunsan yahay inay heshiisyo ku raadineyso in ay ka uruuriso uranium macdan ahaan, taasoo si gaar ah u halis gelinaysa nabadda gobolka.”

Risch wuxuu carrabka ku adkeeyay in Mareykanku u baahan yahay inuu sii adkeeyo hoggaamintiisa caalamiga ah, balse wuxuu sidoo kale ugu baaqay waddamada Afrika inay xoojiyaan doorkooda. “Ma suurtagal ahan in Mareykanka keligii uu u guntado la-dagaallanka argagixisada. Waddamada gobolka waa inay si buuxda uga qayb qaataan dadaallada amni.”

Senatorku wuxuu xaaladda Soomaaliya ku xiray xaalado istiraatiiji ah oo ballaaran, isagoo xasuusiyay in weerarro argagixiso oo ka dhacay Afrika ay leeyihiin saameyn muddo dheer reebta. Wuxuu tusaale u soo qaatay howlgalladii Osama bin Laden ee laga fuliyay Suudaan 1990-meeyadii — kuwaasoo ugu dambeyn horseeday weerarkii 11-kii September ee 2001. “Haddii aan Afrika dayacno, waxaan gelaynaa khatar aan ka daba tagi karin,” ayuu yiri.

Hadalka Risch ayaa yimid xilli dowladda Mareykanka ay dib u qiimeyn ku samaynayso xiriirka ganacsi iyo diblomaasiyadeed ee ay la leedahay waddamada Afrika. Inkastoo uu ammaanay siyaasadda natiijo-ku-salaysan ee Madaxweyne Trump, haddana wuxuu uga digay in Mareykanka laga hor maro saaxadda caalamka. “Mareykanku waa inuu miiska wax lagu qeybsanayo ku yeeshaa kursi — dhinaca ganacsiga, diblomaasiyadda, iyo milatarigaba,” ayuu yiri.

Marka laga soo tago Soomaaliya, Risch wuxuu xusay dhibaatooyinka kale ee qaaradda, sida colaadda Suudaan oo ay ku dhinteen in ka badan 150,000 qof, halka 12 milyan ay ku barakaceen. Wuxuu sidoo kale xusay saameynta sii kordheysa ee Shiinaha uu ku leeyahay meelaha hodanka ku ah macdanta, sida bariga Jamhuuriyadda Dimoqraadiga ah ee Congo.

Hase yeeshee, Risch wuxuu si cad u sheegay in Soomaaliya ay tahay meesha ugu dambeysa ee amniga Mareykanka laga ilaaliyo. “Halista argagixisadu ee Soomaaliya kama aha mala-awaal — waa mid dhab ah, halis ah, waana in si degdeg ah oo go’aan leh loogu hortago,” ayuu ku adkeeyay.

Waajid (Caasimada Online) – Faah-faahinno dheeraad ah ayaa waxaa laga helayaa howlgal qorsheysan oo ay maanta ciidamada dowladda Soomaaliya ka sameeyeen aagga degmada Waajid ee gobolka Bakool, kaas oo lagu beegsaday kooxda Al-Shabaab.

Howlgalka ayaa si gaar ah uga dhacay deegaanka Ceel Jeedow, waxaana ciidamadu ay jab culus ku gaarsiiyeen maleeshiyaad ka tirsan Al-Shabaab.

Warsaxaafadeed kasoo baxay dowladda ayaa waxaa lagu sheegay in ciidamadu ay ka saareen Al-Shabaab deegaanka howlgalku ka dhacay, lagana dilay tiro maleeshiyaad ah.

“Cutubyo ka tirsan Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliyeed oo ku sugan Degmada Waajid ee Gobolka Bakool, ayaa howlgal qorshaysan ku beegsaday maleeshiyaad ka tirsan Khawaarijta AS oo ku dhuumaaleysanayay deegaanka Ceel Jeedow, oo hoos taga Waajid. Howlgalka oo ahaa mid si taxadar leh loo fuliyay, ayaa sababay in cadowga laga saaro goobihii ay isku aruursanayeen, iyadoo laga dilay tiro maleeshiyaad ah, kuwa kalena ay ku dhaawacmeen ama ay firxadeen” ayaa lagu yiri warsaxaafadeedka.

Inta uu socday howlgalkan waxaa sidoo kale lagu burburiyay hub iyo gaadiid ay lahaayeen Al-Shabaab oo goobta lagu gubay, sida lagu sheegay bayaanka.

“Bartilmaameedku wuxuu ahaa xarumo ay Khawaarijtu u isticmaali jireen qorsheynta dhagarta iyo caburinta shacabka deegaanka. Waxaa la burburiyay gaadiid iyo agab ciidan oo ay halkaasi ku kaydsanayeen” ayaa mar kale lagu yiri qoraalka.

Waxaa kale oo la sii raaciyay “Ciidanka Xoogga Dalka ayaa mar kale muujiyay kartidooda iyo go’aankooda ku aaddan sifeynta dalka ee Khawaarijta, iyagoo si dhow ula shaqeynaya shacabka deegaanka oo door weyn ka qaadanaya la shaqeynta ciidanka xoogga dalka Soomaaliyeed”.

Xaaladda ayaa weli kacsan, waxaana weli dhaq-dhaqaaqyo ciidan laga dareemayaa aagga degmada Waajid ee gobolka Bakool, halkaas oo ay isku sii fidinayaan ciidamada.

Baay iyo Bakool ayaa waxaa haatan ku xooggan maleeshiyaadka Al-Shabaab, waxaana badanaa ka dhaca dagaallo iyo howlgallo culus oo lagu qaado fariisimaha kooxda.

Muqdisho (Caasimada Online) – Safaaradda Soomaaliya ee dalka Turkiga ayaa si rasmi ah ugu baaqday muwaadiniinta Soomaaliyeed ee ku sugan dalka Iran in ay la soo xiriiraan safaaradda haddii ay doonayaan in ay ka baxaan dalkaas, xilli ay sii kordhayaan halista colaadda u dhaxeysa Iran iyo Israa’iil.

Qoraal kasoo baxay safaaradda ayaa lagu yiri: “Safaarada JFS ee Wadanka Türkiye waxay la socodsiinaysaa muwaadiniinta Soomaaliyeed ee ku sugan Wadanka Iran ee doonaaya inay iskaga soo baxaan wadankaas dagaalada halkaas ka socda darteed inay lasoo xiriiraan safaaradda si looga kaalmeeyo sidii ay si nabad ah wadankii ugu noqon lahaayeen.”

Safaaradda ayaa baahisay telefoon lambar toos loogala soo xiriirayo. Baaqan ayaa imanaya iyadoo dagaal culus uu ka socdo gudaha Iran, halkaas oo weerarro duqeyn ah oo ka imanaya dhanka Israa’iil lagu bartilmaameedsanayo xarumo rayid, warshado, isbitaallo iyo goobo dowladeed.

Xiisadda kasii daraysa ayaa walaac ku abuurtay muwaadiniinta ajaanibta ah ee ku sugan Iran, kuwaas oo ay kamid yihiin Soomaali tiro yar oo halkaasi ku sugan.

Wararka laga helayo gudaha Iran ayaa sheegaya in muwaadiniinta Soomaaliyeed ay wajahayaan xaalad cabsi iyo hubanti la’aan ah. Qaar badan oo kamid ah Soomaalida halkaas ku nool waxay yihiin arday wax ka barta jaamacadaha dalkaas, halka kuwa kalena ay ganacsiyo ku leeyihiin magaalooyinka waaweyn.

Ganacsade Soomaaliyeed oo lagu magacaabo Axmed Maxamuud Cabdi, kuna sugan Tehran ayaa warbaahinta u sheegay in xaaladdu ay tahay mid aad u adag oo aan la saadaalin karin. Wuxuu sheegay in mid kamid ah ardayda Soomaaliyeed uu ku dhaawacmay firidh ka dhacay meel u dhow Jaamacadda Tehran.

Soomaalida ku sugan Iran ayaa bilaabay wada-tashi ay uga hadlayaan in ay sii joogaan dalkaas ama in ay ka baxaan. Waxaa la sheegay in muwaadiniinta Soomaaliyeed ee ku sugan Tehran ay isku raaceen in ay yeeshaan kulan wadajir ah oo ay uga arrinsanayaan xaaladda degdegga ah ee ay wajahayaan.

Dowladda Federaalka Soomaaliya weli ma aysan shaacin tallaabooyin gaar ah oo la xiriira samatabbixinta muwaadiniintaas, marka laga reebo baaqa lagu dhiirrigelinayo in ay la soo xiriiraan safaaradda.

Tallaabadan ayaa lagu macneeyay mid muujinaysa in dowladda Soomaaliya ay ku howlan tahay badbaadada muwaadiniinteeda meelaha uu dagaalku ka socdo, xilli dalal badan oo caalami ah ay bilaabeen in ay dadkooda kala baxaan Iran.

Muqdisho (Caasimada Online) – Siyaasiyiinta mucaaradka Soomaaliya oo dhaq-dhaqaaq culus ka wada magaalada Muqdisho ayaa haatan qorsheynayo arrin halis gelin karta dalka, kadib muddo xileedka Maaxweyne Xasan maadaama la’isku fahmi la’yihiin doorashooyinka.

Cabdullahi Sheekh Xasan oo kamid ah mid ah xubnaha mucaaradka ayaa sheegay in tallaabo culus ay qaadi doonaan, hadii uu waqtiga ka dhammaado Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud, isla markaana uu ku qaban waayo doorasho heshiis lagu wada yahay.

Siyaasigan oo wareysi gaar ah siiyay Shabelle Tv ayaa sheegay in wixii dhibaato ee yimaada uu qaadi doono Madaxweynaha, haddii uu muddo xileedka ka dhamaado, isaga oo xusay in wax weliba oo kala dambeyn ah ay meesha ka bixi doonaan, qof welbana uu lasoo bixi doono qoraygiisa, maadaama weli hubeysan yihiin beelaha Soomaaliyeed

“Maalinta ay ka dhammaato, iyaga oo aan wax doorasho ah waddanka u jiheyn mas’uuliyadda ayay qaadayaan waxa meeshaa ka yimaada, waxaa imaan kara in amarka dowladda uu socon waayo in dadku canshuurta diidaan, waxaa imaan kara in ciidamadu amarka qaada diidaan, waxaa imaan kara in qof kastaa magaaada meesha uu rabto uu isbaaro dhigan karo ” ayuu wareysiga ku yiri siyaasiga Cabdullahi Sheekh Xasan.

Waxaa kale oo uu sii raaciyay “Xasan iyo khayrkii waxa ay haystaan ee xasaanadda sharciga ayaa siinaayo in laga dambeeyo la adeeco la dhageysto wadanka ay maamulaan, waxa siinayo waa sharciga ee beesha ay u dhasheen ma’aha”.

Dhinaca kale wuxuu soo hadal qaaday Gogosha Wadatashiga Qaran ee uu dhigay Madaxweynaha, wuxuuna sababta ay uga maqnaadeen ku sheegay in Xasan Sheekh aanu rabin talo ee uu mar hore gaaray go’aankiisa, taasina ay ka biyo diidan yihiin iyagu.

“Madaxweynaha wuxuu yiri dadka Soomaaliyeed waa la tashaneynaa, laakiin ra’yigooda waxba nagama beddalaayee go’aanka annaag leh, marka waa kula tashanaayaa go’aankana waa halkeyga waa midda hadda ka socoto meesha” ayuu mar kale yiri.

Mucaaradka Soomaaliya ayaa si weyn u diidan qorshaha Xasan Sheekh ee qof iyo cod, waxayna gebi ahaan ku gacan seereen shirkiisa oo la filayo in maanta lasoo gabagabeeyo.

Si kasta, xaaladda Soomaaliya ayaa haatan cakiran, waxaana xiisadda taagan ay saameyn ku yeelatay howlihii shaqo ee ay wadday dowladda federaalka oo haatan ku mashquushay khilaafaadka siyaasadeed ee gudaha, maadaama lagu kala tegay doorashooyinka dalka.

Garoowe (Caasimada Online) – Wasiirka Warfaafinta Puntland, Maxamuud Caydiid Dirir ayaa si weyn ugu gefay Ra’iisul wasaaraha Soomaaliya, kadib hadal uu maanta siiyay warbaahinta, isaga oo ka jawaabay eedeyn uu shalay Puntland u jeediyay Ra’iisul wasaare Xamza Cabdi Barre.

Xamza oo Talaadadii khudbad ka jeediyay Gogosha Wadatashiga Qaran ee ka socota Muqdisho ayaa weeraray xukuumadda Saciid Deni, wuxuuna ku eedeeyay inay ciqaabtay shacabka ku dhaqan deegaannada maamulkaasi, ayna ka goysay dowladda dhexe.

“Shacabka Puntland waa la ciqaabay, ciqaab adag ayey ku jiraan, haddii Xukuumadda Puntland ay miiska keento wax shacabka reer Puntland ama shacabka Soomaaliyed dan u ah waxaan diyaar u nahy inaan u tanaasulno” ayuu yiri Ra’iisul wasaaraha Soomaaliya.

Intaas kadib waxaa soo jawaabtay wasiirka warfaafinta Puntland Maxamuud Caydiid Diriri oo si cad ugu gefay Ra’iisul wasaare Xamza, wuxuuna shaki geliyay dhalashiisa.

Sidoo kale wuxuu ku tilmaamay qof marxuum ah, sidoo kalena uu ku jiray dadkii Xamar lagaga qaxay 1991-kii, sida uu hadalka u dhigay.

“Xamza waa marxuum ciqaab ku jira, shaki ayaana igaaga jira inuu u dhashay reerka uu sheeganaayo, dadkii Xamar lagaga qaxay 1991-kii ayuu jiray” ayuu wasiir Caydiid.

Hadalkan ayaa durbo dhaliyay fal-celin xooggan, waxaana ka carooday dad badan oo Soomaaliyeed oo ay ku jiraan kuwa kasoo jeedo Puntland oo sheegay in wasiirku aanu metalin hadalkaasi, ayna u arkaan gef cad oo uu u gaystay Ra’iisul wasaaraha qaranka.

Marka laga soo tego khilaafka guud e u dhexeeya dowladda federaalka iyo Puntand, ayaa waxaa haddana si gaar ah isku hayo Xamza iyo Deni oo siyaasad ahaan kala fog, wuxuuna dagaalkooda soo bilowday markii lasoo magacaabay Ra’iisul wasaare Xamza Cabdi Barre.

Dagaalka ayaa sidoo kale sii xoogeystay, kadib booqashadii uu Ra’iisul wasaaraha ku tegay gudaha magaalada Laascaanood, taas oo ka careysiisay Puntland iyo qudheeda Somaliland, maadaama aqoonsi heer federaal ah la siiyay maamulka KMG ah ee SSC-Khaatumo.

Muqdisho (Caasimada Online) – Xaalad culus ayaa kasoo korortay Baarlamaanka Soomaaliya, taas oo caqabad ku noqotay howlihii Xildhibaannada Golaha Shacabka, kadib markii ay baaqdeen labadii kulan ee ugu dambeeyay ee Mudanayaasha Baarlamaanka.

Kulankii maanta iyo kii Isniintii ayaa u baaqday sababo la xiriira kooram la’aan, taas oo keentay inuu shaqeyn waayo Golaha, lana soo xiro shirkooda.

Guddoomiye ku xigeenka koowaad ee Golaha Shacabka Marwo Sacdiya Yaasiin Samatar oo guddoomisay kulankii maanta ayaa sheegtay in kooramka uu dhaafi waayey 98 Mduane, ayna soo xaadiri waayeen inta badan xildhibaannada golaha, kadibna waay soo xirtay.

“Maanta inta soo kalahday ee imaatay way mahadsan yihiin kooramka wuxuu marayaa 98 xildhibaan waxaan rajeynayaa in marka labaad lasoo buuxin doono maanta ma soconayo programkeenna, waana innoo xiran yahay kulankeenna” ayay tiri guddoomiye Sacdiya.

Arintan ayaa dhalisay dood xooggan oo Golaha dhexdiisa, waxaana xildhibaannada qaar ay nasiib darro ku tilmaameen in kulamada ay baaqdaan, iyada oo xildhibaannada ay joogaan gudaha magaalada caasimada ah ee Muqdisho.

“Waa maalintii saddexaad ee Golaha Shacabka waayey kooram waxaa nasiib darro ah 276 xubnood in laga waayo 139 xubnood, wayna joogaan magaalada waxaynu leenahay walaalayaalow aaway shaqadii aad u hayseen qaranka?” ayay tiri Xildhiban Caasho Koos oo kamid ah xubnihii maanta tegay xarunta Villa Hargeysa.

Sidoo kale waxa ay su’aal ka keentay sababaha soo celiyay arrintan, xildhibaannaduna ay u shaqey la’yihiin, maadaama ay caqabad ku noqotay howlihii Baarlamaanka Soomaaliya.

“Aaway shacabka aad metaleyseen? Maxaa loo baajinayaa shirarka oo ay u qabsoomi la’yihiin? oo shaqooyin badan ay horyaallaan, mudane xildhibaanno waa inaad ka run sheegteen sharaftiina iyo shaqadiina” ayay mar kale tiri xildhibaannadu.

Sababaha ugu wayn ee arrintan ka dambeya ayaa waxaa loo aaneynaa xaaladda siyaasadeed ee ka taagan dalka, waxayna xildhibaannadu ku milmeen siyaasadaha is diidan, iyaga oo la kala saftay Villa Soomaaliya iyo Mucaaradka oo haatan dhaq-dhaqaaq ka wada Muqdisho.

Xaaladda dalka ayaa cakiran, waxaana xiisadda taagan ay ka dhalatay hannaanka doorashooyinka oo ay isku hayaan dowladda federaalka, qaar kamid ah maamul goboleedyada dalka iyo siyaasiyiinta mucaaradka ee la baxay Golaha Samatabixinta

Kismaayo (Caasimada Online) – Wasaaradda Gaashaandhigga Soomaaliya ayaa soo saartay war-saxaafadeed ay ku shaacisay in kooxda Al-Shabaab duqeymo ka dhacay aagga magaalada Kismaayo looga dilay in ka badan 25 dagaalame.

Ciidanka Xoogga Dalka ee Danab oo garab ka helaya saaxiibada caalamiga ah ee Soomaaliya, gaar ahaan Mareykanka ayaa fuliyey duqeymo cirka ah ee lagu beegsaday Al-Shabaab oo ka dhacay deegaanka Maqooqaha.

“Duqeymahaan ayaa laga fuliyey tuulada Maqooqaha oo qiyaastii 100 KM waqooyi-galbeed kaga beegan magaalada Kismaayo ee gobolka Jubbada Hoose,” ayaa lagu yiri qoraalka Wasaaradda Gaashaandhigga.

Dowladda ayaa sheegtay in weerarkaas si toos ah loogu beegsaday xarun ay kooxda Al-Shabaab u adeegsanaysay shirar iyo abaabulka weerarada argagixiso.

“Duqeyntan oo ahayd mid is xigxigtay ayaa lagu burburiyay talis muhiim ah oo kooxdaasi ku lahayd halkaas,” ayaa lagu yiri bayaanka.

Sidoo kale dowladda ayaa xaqiijisay in ugu yaraan 25 xubnood oo ka tirsan Khawaarijta Al-Shabaab lagu dilay duqeynta, iyadoo ay jiraan dhaawacyo kale oo laga daadgureeyay goobta, sida lagu sheegay bayaanka.

“Dadka deegaanka ayaa sidoo kale soo sheegay in burbur baaxad leh uu gaaray xarumihii kooxda,” ayaa lagu yiri warsaxaafadeedka.

Dowladda ayaa sheegtay in howlgalkan uu qayb ka yahay dadaallada joogtada ah ee lagu ciribtirayo kooxaha argagixisada ah ee weli ku dhuumaaleysanaya qaybo kamid ah dalka.

Washington (Caasimada Online) – Xildhibaan Ilhaan Cumar ka tirsan Golaha Congress-ka Mareykanka ayaa si adag uga hadashay xaaladda uu wajahayo dalkaasi, iyada oo jeedisay eedeymo culus oo la xiriira halka uu haatan ku socdo Mareykanka

Ilhaan oo sidoo kale tirsan xisbiga Dimuqraadiga, kuna metasha gobolka Minnesota ayaa shaaca ka qaaday in hadda Mareykanka uu noqday mid kamid ah dalalka ugu xun caalamka, isla-markaana ay meesha ka baxday dimuquraadiyaddii lagu amaani jiray.

Gabadhan oo asal ahaan kasoo jeeda Soomaaliay ayaa sheegtay in ay kusoo kortay waddan uu ka jiray nidaam kaligii taliye ah, balse maanta ay kasii daran tahay xaaladda Mareykanka, sida ay hadalka u dhigtay.

Waxaa kale oo ay soo hadal qaaday rabshadaha ka socda qaybo kamid ah waddanka iyo tallaabooyinka milatari ee la qaaday, kadib markii ciidamo dheeraad ah la geeyay jidadka waa wayn ee magaalada Los Angeles.

“Waxaan ku soo koray nidaam kaligii taliye ah, laakiin xitaa marnaba maan arag wax la mid ah waxa hadda ka socda Mareykanka. Dalkii lagu tilmaami jiray iftiinka dimuqraadiyadda ee caalamka ayaa hadda u ekaaday mid ka mid ah dalalka ugu xun, iyadoo ciidamada millatarigu waddooyinka joogaan iyagoo aan wax tixgelin ah u haynin xuquuqda dastuuriga ah ee shacabka.” ayay tiri Ilhaan oo bixisay wareysi lagu daabacay bogga YouTube-ka ee barnaamijka Democracy Now!.

Hadalkan ayaa kusoo aadayo, iyada oo Isniintii Madaxweynaha Mareykanka Donald Trump uu amar ku bixiyay in magaalada Los Angeles oo ay ka jiraan xasarado xooggan loo diro ilaa 700 askari oo ka tirsan Ciidanka Marines-ka, isagoo uga digay dadka ka mudaharaadaya xarigga muhaajiriinta inay “la kulmi doonaan ciqaab aan horey loo arag.”

Trump ayaa sidoo kale amar ku bixiyay in illaa 2,000 oo askari oo dheeraad ah oo ka tirsan Ilaalada Qaranka la geeyo magaalada Los Angeles, si ay uga jawaabaan mudaharaadyada ka dhashay arrimaha socdaalka, sida ay xaqiijiyeen mas’uuliyiin Mareykan ah.

Tallaabadan aan caadiga ahayn ee lagu daabulay ciidamada milatariga ee buuxa ayaa kusoo beegantay iyadoo boqollaal kale oo ka tirsan Ciidamada Kaydka Qaranka (National Guard) ay horey u joogeen magaalada, taasoo sii hurisay xiisadda ka taagan Los Angeles oo leh bulsho Latino ah oo aad u tiro badan.

Arrintan ayaa ka dambeysay, kadib markii mudaharaadayaal la wareegeen waddooyin ku yaalla bartamaha Los Angeles Axaddii, halkaasoo ay gubeen gaadiid iyo dukaamo dhac loo geystay, taasoo keentay in boolisku adeegsado sunta dadka ilmada ka keenta iyo rasaasta caagga ah.

Muqdisho (Caasimada Online) – Guddoomiyeyaasha labada Gole ee Baarlamaanka Soomaaliya ayaa xalay kulan gaar ah ku yeeshay magaalada Muqdisho, kaas oo looga hadlay arrimo ku aadan xaaadda guud ee dalka, gaar ahaan shaqooyinka Baarlamaanka.

Cabdi Xaashi Cabdullahi iyo Sheekh Aadan Madoobe ayaa kulankooda ku gaaray go’aan xasaasi ah oo ku aadan sidii ay doorkooda u qaadan lahaayeen xidhibaannada labada Gole, maadaama dalka uu ku jiro marxalad xasaasi ah oo ka dhalatay hanaanka doorashooyinka.

Kulanka oo ka dhacay hoyga uu guddoomiyaha Golaha Aqalka Sare ka deggan yahay magaalada Muqdisho ayaa waxaa diiradda lagu saaray ka shaqeynta shuruucda muhiimka u ah horumarka dowladnimada dalka, si looga gudbo caqabadaha waawayn ee hadda taagan.

Sidoo kale, labada guddoomiye ayaa isla gartay xoojinta wada-shaqeynta labada qal ee Baarlamaanka iyo ka howlgalka shuruucda mudnaanta leh inta ka dhiman kalfadhigga 6-aad ee haatan socda.

Waxaa kale oo ay ku ballameen inay sii socdaan kulamada gaarka ah ee labada dhinac, si ay markasta u wadaagaan xogaha muhiimka ah iyo arrimaha soo kordhay, maadaama ay shaqo wadaag yihiin, ayna isku xiran yihiin labada Gole ee Baarlamaanka Soomaaliya.

Kulankan ayaa kusoo aadaya, xilli xasaasi ah oo ay taagan xiisad siyaasadeed oo u dhexeysa Villa Soomaaliya iyo mucaaradka, taas oo ka dhalatay qorshaha Madaxweyne Xasan Sheekh ee ku aadan qof iyo cod, taas oo ay ka biyo diideen xubnaha mucaaradka.

Labada dhinac ayaa gebi ahaan ku kala tegay arrintan, waxaana taasi ay keentay in siyaasiyiinta mucaaradka ay ka baaqsadaan Gogogsha Wadatashiga Qaran ee uu dhigay Madaxweynaha Soomaaliya oo haatan ka socota gudaha magaalada Muqdisho.

Si kastaba ha’ahaatee, Baarlamaanka Soomaaliya oo haatan fasax kasoo laabtay ayaa qorshuhu yahay inuu qaado tallaabooyin dheeraad ah oo ku aadan arrimaha doorashada, wuxuuna horay u ansixiyay shuruuc muhiim u ah qof iyo cod iyo wax ka beddal lagu sameeyay cutubyo ka tirsan Dastuurka oo weli ay ka taagan tahay dood xooggan.

Garoowe (Caasimada Online) – Maamulka Puntland ayaa ku andacooday in beesha caalamka ay si tartiib tartiib ah uga niyad jabsaneyso dowladda federaalka ah ee fadhigeedu yahay Muqdisho, xilli ay Mareykanka iyo Boqortooyada Midowday (UK) ay sare u qaadayaan iskaashiga tooska ah ee ay la leeyihiin Puntland, gaar ahaan laamaha amniga iyo la-dagaalanka argagixisada.

Wasiirka Warfaafinta Puntland, Maxamuud Cadiid Dirii, ayaa sheegay in daneeyayaasha caalamiga ah ay ka daaleen hoggaanka Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud.

“Beesha caalamka aad bay uga niyad jabsan tahay,” ayuu yiri Dirir oo la hadlay warbaahinta maxalliga ah. “Waxay leeyihiin ‘Kalsoonidii Xasan Sheekh waan ka quusnay. Waxaan bilownay inaan ka fogaanno. Sirdoonkana laguma aamini karo Villa Somalia.’”

Inkasta oo uusan soo bandhigin wax caddeyn ah oo ku saabsan hadalladiisa, hadana war-saxaafadeedkiisa wuxuu muujinayaa khilaaf siyaasadeed oo sii qoto-dheeranaya oo u dhexeeya Puntland iyo dowladda dhexe, taasoo ay salka ku hayaan muranno muddo soo jiitamayay oo la xiriira awood qeybsiga dastuuriga ah iyo isu-dubbaridka amniga.

Dirir wuxuu tusaale u soo qaatay daadin ciidan oo Mareykanku dhawaan ka fuliyay buuraleyda Golis, taasoo uu ku tilmaamay tixgelin gaar ah oo reer Galbeedku siinayaan Puntland.

“Waad aragteen dhowaan — diyaarado Mareykan ah ayaa agab u daad gureeyay ciidamadeenna ku sugan buuraleyda ugu sarreysa,” ayuu yiri isagoo tixraacaya howlgallo ka socda gobolka Bari ee waqooyi-bari Soomaaliya, halkaas oo ciidamada Puntland ay dagaal kula jiraan garab ka tirsan kooxda Daacish (ISIS) oo si xoog leh ugu sii fadhiyo deegaanka.

Taliska Ciidamada Mareykanka ee Afrika (U.S. Africa Command – AFRICOM) ayaa xaqiijiyay in ay dhowaan siiyeen taageero dhanka agabka ah ciidamada iskaashiga la leh ee Soomaaliya, hase yeeshee ma caddeynin in ciidamadaasi ay hoos tagaan dowladda federaalka ama maamulka Puntland.

Tan iyo dabayaaqadii 2024, Puntland waxay hoggaaminaysay howlgallo waaweyn oo ka dhan ah kooxda ISIS-Somalia, kuwaas oo loogu magac daray “Hawlgalka Hilaac”, iyadoo la beegsanayo fariisimo adag oo kooxdaasi ku leedahay buuraleyda Cal Miskaad. Dowladda Mareykanka ayaa howlgalkaasi ku garab siineysay xog sirdoon, taageero farsamo iyo duqeymo sax ah.

Falcelinno ay sameeyeen falanqeeyayaal amni ayaa muujinaya in awoodda ISIS-Somalia ay si weyn u daciiftay sannadkii tegay, iyadoo haatan lagu qiyaasayo in aysan ka badneyn kun dagaalyahan. Howlgalladii ugu dambeeyayna waxaa ka mid ahaa weerarro qorsheysan, qabashada hub, iyo burburinta shabakadaha maaliyadeed ee maxalliga ah.

Diiri wuxuu sheegay in beesha caalamka, oo ay ku jiraan Mareykanka iyo UK, hadda u arkaan Puntland inay tahay “saaxiib lagu kalsoonaan karo” oo kaalin muuqata ku leh dagaalka caalamiga ah ee ka dhanka ah argagixisada.

Dowladda Federaalka wali waa saaxib rasmi ah

Inkasta oo Puntland ay sheeganayso kalsooni beeleed, AFRICOM waxay si joogto ah u muujisay in dhammaan hawlgallada ay ka fuliyaan Soomaaliya lagu fuliyo “iyadoo lala kaashanayo Dowladda Federaalka Soomaaliya.”

Duqeymo Mareykan ah oo lagu bartilmaameedsaday dagaalyahanno ISIS ah bishii Abriil iyo bishii Juun ee sanadkan ayaa si cad loogu sheegay in lagu saleynayay qorshe wadajir ah oo lala sameeyay mas’uuliyiinta federaalka.

Sidoo kale, Dowladda Federaalka Soomaaliya waxay weli helaysaa taageero ka imaanaysa barnaamijyo ay maalgelinayaan reer Galbeedka, oo ay ku jiraan tababarka ciidamada, maalgelinta la-dagaalanka argagixisada, iyo wadaagista xogta sirdoonka.

Iyadoo ay kor u kacday xiisadda u dhaxeysa Puntland iyo Muqdisho — gaar ahaan tan iyo markii Puntland ay joojisay aqoonsiga dowladda federaalka horraantii 2024 — haddana ma jirto wax caddeyn ah oo muujinaya in beesha caalamku si rasmi ah uga laabatay taageeradii dowladda dhexe.

Sheekada Puntland waxay u muuqataa dadaal lagu xoojinayo sawirkeeda ah inay tahay lama huraan nabadeed iyo saaxiib amni oo lagu kalsoonaan karo, xilli ay dalka ka taagan yihiin burbur siyaasadeed iyo kala qaybsanaan maamul. Puntland ayaa muddo dheer ku eedeyneysay dowladda Muqdisho inay xadgudub ku heyso awood qeybsiga, gaar ahaan arrimaha difaaca iyo khayraadka dabiiciga ah.

“Puntland waxay isku dayaysaa inay isku muujiso in ay tahay saaxiibka koowaad ee la isku halleyn karo ee reer Galbeedka,” ayuu yiri Maxamed Mubaarak, oo ah falanqeeye amni oo fadhigiisu yahay Nairobi. “Laakiin reer Galbeedku wali waxay ku socdaan dhuuxa duntu marayso, iyagoo isku dheelli tiraya xiriirka ay la leeyihiin dowladda dhexe iyo maamullada gobollada.”

Xilli ay Soomaaliya wajahayo jahawareer siyaasadeed gudaha ah iyo halis joogto ah oo argagixiso, Puntland waxay dadaal ugu jirtaa in guulaha ciidan ay ku kasbato kalsoonida caalamka. Inkasta oo hoggaamiyayaasheedu ay sheegayaan in Villa Somalia ay lumisay kalsoonida caalamka, haddana xaqiiqada dhabta ah waxay muujinaysaa sawir ka adag, mid ay beesha caalamku si is barbar socda ula shaqeyso labada heer — federaal iyo goboleed.

Laascaanood (Caasimada Online) – Maamulka KMG ah ee SSC-Khaatumo ayaa maanta qaaday tallaabo culus oo deg-deg ah, si wax looga qabto xaaladaha kasoo kordhay gudaha magaalada Laascaanood oo maalmihii lasoo dhaafay ay ka dhaceen dhacdooyin argagax leh.

Hoggaamiye ku xigeenka SSC Mudane Maxamed Cabdi Ismaaciil (Shiine) oo bayaan culus soo saaray ayaa si adag uga hadlay xaaladahii ugu dambeeyay ee Laascaanood, wuxuuna shacabka iyo ehellada uga tacsiyeeyay dhacdooyinkii ugu danbeeyey ee ka dhacay magaalada Laascaanood oo sababay khasaarooyin isugu jiro dhimasho iyo dhaawac.

Shiine ayaa sidoo kale tilmaamay in dowladdu qaaday tallaabooyin deg deg-dega, isaga oo xusay in lasoo qabtay dambiileyaasha oo ay ku jiray kuwii kufsiga iyo tacaddiga u gaystay laba gabdhood oo ku sugnaa magaalada Laascaanood ee xarunta gobolka Sool

Ku xigeenka hoggaamiyaha SSC-Khaatumo ayaa soo saaray go’aanno ka kooban lix qodob, wuxuuna sheegay in haatan wixii ka dambeeya wax badan laga beddali doono amniga, isaga oo shacabka ugu baaqay inay dul-qaataan, sidoo kalena ay la shaqeeyaan ciidamada.

Hoos ka akhriso qodobada:-

1. Waxa ciidamada Boolisku gacanta ku soo dhigeen dhammaan eedaysanayaashii ku xadgudbay sharafta iyo qiyamka gabdhaha iyo kuwii gacanta ku lahaa dhacdadii dhimashada iyo dhaawacaba keentay.
2. Waxaan hay’adaha nabad-galyada iyo Cadaalada faray in ay dedejiyaan Baadhista iyo Maxakamadaynta Eedeysanayaasha.
3. Waxa Jawaab dhakhso ah laga sugayaa Guddigii Baadhitaanka ee Wasiirka Caddaaladdu u magaacabay kiiska labada gabdhood ee walaalaha ah.
4. Si loo ilaaliyo xasilloonida, nabad-galyada iyo kala danbaynta, Waxa ammaanka Caasimadda la wareegay Ciidamada Daraawiishta.
5. Waxaa Tallaabo sharci laga qaadayaa kuwa ka faa’idaysanaya dareenka shacabka ee wada falalka boobka iyo kala danbeyn la’aanta ah, isla markaana leh danaha ka baxsan aayaha iyo Dawladnimada SSC-khaatumo.
6. Waxaan u mahadcelinaynaa Waxgaradkii iyo Haldoorkii shaqada adag qabtay 24 saac ee lasoo dhaafay, ee nagu garab galay gudashada waajibkayaga. (Gacmo wadajir bay wax ku gooyaan).

Dhinaca kale waxaan ammaanka guud ee Laascaanood maanta la wareegay ciidamada Daraawiishta ee maamulka SSC-Khaatumo, kuwaas oo isla markiiba sameeyay howlgallo lagu soo qab-qabtay dadkii ka dambeeyay falalkii ka dhacay magaaladaasi, sida uu sheegay taliyaha ciidamadaasi Cabdifataax Dabagaale.

“Amniga Laascaanood Ciidanka Daraawiishta ayaa hada la wareegay oo gacanta ku haya wax alaale wixii dambi ka dhacay magaalada 24 kii saac ugu dambeeyay sharciga la horgeynayaa, shacabka waxaan ka codsaneynaa inay nala shaqeeyaan” ayuu yiri.

Waxaa kale oo uu sii raaciyay “Farogelin badan baa jirta waxaan rabnaa inaan kala gurno inta howshaasi socoto shacabka waxaan rabnaa inay nala shaqeyaan”.

Jowhar (Caasimada Online) – Faah-faahinno dheeraad ah aaa waxaa laga helayaa weerar dhanka cirka ah oo ay iska kaashadeen dowladda federaalka ah ee Soomaaliya iyo saaxibada caalamiga ah oo xalay ka dhacay qaybo kamid ah gobolka Shabeellaha Dhexe.

Howlgalkan oo duqeynta ahaa ayaa waxaa lasoo wariyay in lagu beegsaday xubno ka tirsan kooxda Al-Shabaab oo ku sugnaa aagga deegaanka Masaajid Cali Gaduud, iyada oo khasaare culus oo isugu jiro dhimasho iyo dhaawac lagu gaarsiiyay kooxaha argagixisada.

Afhayeenka wasaaradda gaashaandhigga xukuumadda Soomaaliya Sheekh Abuukar Maxamed Xasan oo shir jaraa’id qabtay ayaa shaaca ka qaaday in duqeynta lagu laayay xubno badan oo ka tirsanaa Khawaarijta, isaga oo tilmaamay in lagu bartilmaameedsaday goobo ay ku dhuumaaleysanayeen oo ku yaalla deegaankaas.

Sheekh Abuukar ayaa xusay in xubnaha la dilay ay isugu jiraan Amiiro iyo maleeshiyaad la joogay, xilliga lagu duqeynayay aagga Masaajid Cali Gaduud ee gobolka Shabeellaha Dhexe.

“Duqeyn barakeysan ayaa waxa ay ka dhacday waqtiga xaadirkan degmada Masaajid Cali Gaduud ee gobolka Shabeellaha Dhexe, waxaana lagu xasuuqay cadow badan oo Khawaarijta Al-Shabaab kamid ah oo isugu jiro dhagar qabayaal iyo Amiiro” ayuu yiri.

Sidoo kale wuxuu tilmaamay in haatan ay wadaan xog uruurin, isla-markaana ay dib ka sheegi doonaan magacyada horjoogayaasha Al-Shabaab ee lagu laayay weerarkaasi.

“Dhammaan xubnaha la laayay waxay cadowga u qaabilsanaayeen dhibaateynta shacabka Soomaaliyeed dib ayaana ka faahfaahin doonaa magacyadooda” ayuu raaciyay afhayeenka.

Waxaa kale oo uu sii raaciyay “Waxaan rabnaa in cadowga Khawaarijta ay ka waantoobaan baabi’inta dhiigga Ummadda Soomaaliyeed, haddii ay ka waantoobi waayaana waxaa la xisaabtami doono geesiyaasha ciidamada Xoogga dalka iyo kuwa dadka deegaanka.

Xaaladda ahaatan ah mid kacsan, waxaana weli dhaq-dhaqaaqyo laga dareemayaa goobaha la duqeeyay, mana jiro wax hadal ah oo kasoo baxay dhinaca Al-Shabaab.

Masaajiid Cali Gaduud ayaa kamid ah deegaannadii ugu dambeeyay ee ay la wareegeen dagaalyahanada Al-Shabaab, waxaana haatan socda guluf la doonayo in dib loogu xoreeyo.

Soomaaliya ayaa haatan ku jirto marxalad dagaal oo aad u adag, waxaana dowladda dhexe ay waddaa abaabul ay ku dooneyso inay uga hortegto culeyska ay Al-Shabaab soo saartay deegaannada maamul goboleedyada HirShabelle iyo Galmudug.