27 C
Mogadishu
Saturday, June 21, 2025

Bakool: howlgal lagu bur-buriyay hub iyo gaadiid

0

Waajid (Caasimada Online) – Faah-faahinno dheeraad ah ayaa waxaa laga helayaa howlgal qorsheysan oo ay maanta ciidamada dowladda Soomaaliya ka sameeyeen aagga degmada Waajid ee gobolka Bakool, kaas oo lagu beegsaday kooxda Al-Shabaab.

Howlgalka ayaa si gaar ah uga dhacay deegaanka Ceel Jeedow, waxaana ciidamadu ay jab culus ku gaarsiiyeen maleeshiyaad ka tirsan Al-Shabaab.

Warsaxaafadeed kasoo baxay dowladda ayaa waxaa lagu sheegay in ciidamadu ay ka saareen Al-Shabaab deegaanka howlgalku ka dhacay, lagana dilay tiro maleeshiyaad ah.

“Cutubyo ka tirsan Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliyeed oo ku sugan Degmada Waajid ee Gobolka Bakool, ayaa howlgal qorshaysan ku beegsaday maleeshiyaad ka tirsan Khawaarijta AS oo ku dhuumaaleysanayay deegaanka Ceel Jeedow, oo hoos taga Waajid. Howlgalka oo ahaa mid si taxadar leh loo fuliyay, ayaa sababay in cadowga laga saaro goobihii ay isku aruursanayeen, iyadoo laga dilay tiro maleeshiyaad ah, kuwa kalena ay ku dhaawacmeen ama ay firxadeen” ayaa lagu yiri warsaxaafadeedka.

Inta uu socday howlgalkan waxaa sidoo kale lagu burburiyay hub iyo gaadiid ay lahaayeen Al-Shabaab oo goobta lagu gubay, sida lagu sheegay bayaanka.

“Bartilmaameedku wuxuu ahaa xarumo ay Khawaarijtu u isticmaali jireen qorsheynta dhagarta iyo caburinta shacabka deegaanka. Waxaa la burburiyay gaadiid iyo agab ciidan oo ay halkaasi ku kaydsanayeen” ayaa mar kale lagu yiri qoraalka.

Waxaa kale oo la sii raaciyay “Ciidanka Xoogga Dalka ayaa mar kale muujiyay kartidooda iyo go’aankooda ku aaddan sifeynta dalka ee Khawaarijta, iyagoo si dhow ula shaqeynaya shacabka deegaanka oo door weyn ka qaadanaya la shaqeynta ciidanka xoogga dalka Soomaaliyeed”.

Xaaladda ayaa weli kacsan, waxaana weli dhaq-dhaqaaqyo ciidan laga dareemayaa aagga degmada Waajid ee gobolka Bakool, halkaas oo ay isku sii fidinayaan ciidamada.

Baay iyo Bakool ayaa waxaa haatan ku xooggan maleeshiyaadka Al-Shabaab, waxaana badanaa ka dhaca dagaallo iyo howlgallo culus oo lagu qaado fariisimaha kooxda.

US Senator: China, Russia, Iran fuel instability in Somalia

WASHINGTON — In an exclusive interview with Fox News Digital, U.S. Senate Foreign Relations Committee Chairman Jim Risch (R-Idaho) issued a sharp warning about growing national security threats in Somalia and across Africa, blaming malign actors like China, Russia, and Iran for exploiting instability and undermining U.S. interests on the continent.

“Somalia remains a terrorist safe haven,” Risch said, citing a recent White House proclamation restricting Somali nationals from entering the United States. “We must take seriously the threat posed by al-Qaeda and ISIS affiliates operating there. Our military presence in Africa, especially Somalia, is about protecting the American people.”

Risch praised recent U.S. airstrikes in Somalia, noting the Trump administration’s more aggressive posture. “This administration has shifted away from relying solely on a fragile central government and is instead working with effective partners on the ground,” he said. “That kind of decisive action is what’s needed to disrupt terrorist networks.”

So far in June, U.S. Africa Command has conducted six airstrikes targeting Islamic State militants in Somalia — a sign, Risch says, of Washington’s sharpened focus on the Horn of Africa. He warned that extremist groups continue to expand their reach, exploiting political instability and drawing support from hostile powers.

“The actions of China, Russia and Iran are making the security environment in Africa, especially in Somalia, more dangerous,” Risch said. “China’s economic encroachments, Russia’s military interference, and Iran’s efforts to extract uranium in parts of the continent are all deeply troubling.”

While Risch underscored the importance of U.S. leadership, he also called on African nations to step up. “We can’t be the only major player confronting terrorism. Regional partners must do more.”

The Senator also tied the situation in Somalia to broader geopolitical concerns. He emphasized that terrorist attacks against U.S. targets in Africa have long-standing consequences — recalling Osama bin Laden’s operations from Sudan in the 1990s that culminated in 9/11. “We ignore Africa at our peril,” he said.

Risch’s comments come as the U.S. reevaluates its trade and diplomatic engagement with African nations. While praising Trump’s focus on results-driven foreign policy, he also warned against being outmaneuvered by rivals. “America must have a seat at the table in Africa — economically, diplomatically, and militarily,” he said.

Beyond Somalia, Risch highlighted other flashpoints, including the war in Sudan — where more than 150,000 have been killed and 12 million displaced — and growing Chinese influence in mineral-rich regions like eastern Congo.

But it is Somalia, he made clear, that lies at the heart of America’s immediate security interests. “The terror threat there is not theoretical — it’s active, dangerous, and must be confronted with urgency and resolve.”

Xog: Isbahaysiga cusub ee Ruushka iyo Soomaaliya – Galbeedka oo walaacsan

Muqdisho (Caasimada Online) – Soomaaliya ayaa xiriir dhow la yeelaneysa Ruushka, si ay u xoojiso difaaca dhul-badeedkeeda, una ballaariso iskaashiga ay la leedahay dalalka shisheeye. Dhanka kale, Moscow ayaa dooneysa inay kor u qaaddo saameynteeda istaraatiijiyadeed ee Badda Cas iyo inay ka hortagto saameynta reer Galbeedka ee Geeska Afrika.

Bilihii la soo dhaafay, mas’uuliyiin sare oo Soomaali iyo Ruush ah ayaa yeeshay dhowr wareeg oo wadahadallo ah, kuwaas oo diiradda lagu saaray iskaashi milatari, amniga badda, isdhaafsiga hubka, iyo maalgelinta kaabeyaasha dhaqaalaha.

Warar lagu kalsoon yahay ayaa sheegaya in la-taliyeyaal milatari oo Ruush ah loo dirayo Muqdisho, halka wadahadallo ku saabsan horumarinta dekedaha iyo sahaminta tamarta ay muujinayaan xiriir laba geesood ah oo si muuqata uga xoog badan kii ugu dambeeyay tan iyo Dagaalkii Qaboobaa.

Isbeddelkan wuxuu ka tarjumayaa is-afgarad istaraatiijiyadeed oo labada dhinac ah. Soomaaliya, oo ka niyad jabsan shuruudaha adag ee deeqaha reer Galbeedka iyo ayadoo la tacaaleysa khataro amni oo soo noqnoqda, ayaa Ruushka u aragta saaxiib diyaar u ah taageero toos ah. Dhanka kale, Ruushka wuxuu Soomaaliya u arkaa fursad uu dib ugu soo noqdo xeeb istaraatiiji ah oo si dhow ugu dhow marin-biyoodka Bab el-Mandeb iyo Badweynta Hindiya.

Isbeddelka istaraatiijiga ah ee Geeska Afrika

U jeesashada Soomaaliya ee Ruushka waxaa kicisay rabitaankeeda ah inay ka baxdo xayndaabyada siyaasadeed ee ku lamaan gargaarka reer Galbeedka. Machadka Lansing ee Daraasaadka Hanjabaadaha Caalamiga ah iyo Dimoqraadiyadda (Lansing Institute for Global Threats and Democracies Studies) ayaa sheegay: “Taageerada Ruushka waxay la timaaddaa shuruudo siyaasadeed oo yar, taasoo soo jiidaneysa dowlado doonaya natiijooyin degdeg ah oo dhanka milatariga iyo dhaqaalaha ah, iyaga oo aan wajahayn cadaadis la xiriira xuquuqda aadanaha.”

Machadku wuxuu sheegay in Soomaaliya ay si gaar ah u daneyneyso in ay xoojiso gacant ku haynteeda Aagga Dhaqaale ee u gaarka ah (Exclusive Economic Zone – EEZ), taasoo ay si ba’an u saameeyeen kalluumeysi sharci darro ah iyo burcad-badeednimo. Ruushka ayaa la sheegay inuu u soo bandhigay Soomaaliya tababar ciidan oo badeed, taageero farsamo, iyo la-taliye yaal si loo dhiso awoodaha badda ee dalka.

Horumarinta dekedaha ayaa ah qodob muhiim ah oo wadahadallada lagu falanqeeyay. Sida lagu sheegay warbixin Machadka Lansing, Ruushka ayaa muujiyay dan weyn oo uu u qabo marin u helidda xarumo muhiim ah oo ku yaalla Muqdisho, Kismaayo, iyo Berbera — kuwaas oo noqon kara saldhigyo milatari ama xarumo ganacsi oo laba ujeedo leh.

“Moscow waxay Soomaaliya u aragtaa inay qayb ka tahay isku xirka istiraatiijiyadeed ee xeebaheeda Afrika ee ku fidsan Badda Cas iyo Badweynta Hindiya,” ayaa lagu yiri warbixin uu Machadku soo saaray 14-kii Juun. “Tani waxay ka badan tahay marin helid — waa arrin saameyn siyaasadeed leh.”

Daneeynta Ruushka ee Soomaaliya waxay sidoo kale leedahay macne taariikhi ah. Intii lagu jiray Dagaalkii Qaboobaa, Midowgii Soofiyeeti wuxuu saldhig milatari xooggan ku lahaa magaalada Berbera, ilaa uu xiriirka u jaray xukunkii Siyaad Barre dabayaaqadii 1970-meeyadii. Iskaashigan cusub wuxuu u muuqdaa soo laabasho uu Moscow ku doonayo inuu dib ula midoobo xulufadiisii hore, isagoo isla mar ahaantaasna la tartamaya nidaamka gobolka ee ay hoggaamiyaan reer Galbeedka.

Walaaca ka jira Reer Galbeedka iyo Khaliijka

Kordhinta xiriirka u dhexeeya Soomaaliya iyo Ruushka ayaa walaac ka abuurtay Washington, Brussels, iyo caasimadaha Khaliijka. Mas’uuliyiin reer Galbeed ah ayaa ka digaya in hubka Ruushka uu carqaladayn karo cunaqabataynta hubka ee Qaramada Midoobay saartay Soomaaliya iyo in uu wax u dhimi karo iskaashiga ka dhanka ah argagixisada.

Machadka Lansing ayaa sheegay: “Reer Galbeedku waxay ka baqayaan in Soomaaliya ay u leexato dhanka Ruushka taasoo kala fogeyn karta howlgalada wadajirka ah ee lagula dagaalamayo al-Shabaab, sidoo kalena dhaawici karta hannaanada isdhaafsiga xogta sirdoonka.” Isbeddelkan ayaa laga yaabaa inuu saameyn xun ku yeesho xiriirka Taliska Ciidamada Mareykanka ee Afrika (U.S. Africa Command – AFRICOM) iyo howlgalada xasillinta ee Midowga Afrika.

Dalalka Khaliijka ee daneeya arrimaha Soomaaliya — sida Turkiga, Imaaraadka Carabta, iyo Qadar — ayaa la filayaa in ay sare u qaadaan saameyntooda gudaha dalka, iyaga oo kordhin kara taageeradooda dhanka milatariga, maalgelinta, ama xiriirka siyaasadeed si ay u yareeyaan saamaynta Ruushka.

Waddamada jaarka ah sida Kenya iyo Itoobiya ayaa laga yaabaa in ay dib u eegaan istaraatiijiyadooda gobolka. “Haddii Ruushka uu helo saldhig xoog leh oo gudaha Soomaaliya ah, waxay si weyn u beddeli kartaa qaabka amni ee Bariga Afrika,” ayuu Machadku ku sheegay warbixintiisa.

Machadka ayaa sawiraya muuqaal mustaqbalka fog leh oo ay Soomaaliya ku biiri karto koox isbahaysi ah oo ka tirsan dowladaha Afrika ee xiriirka dhow la leh Ruushka, sida Suudaan iyo Jamhuuriyadda Afrika Dhexe. Inkastoo tani ay tahay mala-awaal siyaasadeed oo aan wali sal adag yeelan, haddana isbeddelka socda wuxuu abuurtay walaac sii kordhaya oo ay qabaan hoggaamiyeyaasha Afrika iyo reer Galbeedka.

Saameynta dhaqaale iyo qorsheynta siyaasadeed

Marka laga gudbo dhinaca milatariga, Soomaaliya waxay raadineysaa in ay dhaqaale uga faa’iideysato xiriirka Ruushka. Machadka Lansing wuxuu xaqiijiyay in wadahadalladu ay daboolayaan helitaanka kheyraadka shidaalka iyo gaaska Soomaaliya, kalluumeysiga, iyo heshiisyo muddo-dheer ah oo lagu kireynayo dekedaha.

Iskaashiyadan waxay u muuqdaan in ay Soomaaliya u horseedi karaan horumar dhanka kaabeyaasha dhaqaalaha, balse sidoo kale waxay wataan khatar ah in ay sii xoojiso ku tiirsanaanta shisheeyaha iyo in hoos loo dhigo hufnaanta nidaamka qandaraasyada iyo maamulka guud.

Iyadoo doorasho qaran lagu wado in ay dhacdo sannadka 2026, madaxda Soomaaliya waxaa saaran cadaadis ay ku doonayaan in ay muujin karaan guulo amni iyo horumar. Iskaashi lala yeesho Ruushka wuxuu keeni karaa natiijooyin degdeg ah, laakiin saameynta mustaqbalka fog wali waa mid aan la hubin.

Qaar ka mid ah falanqeeyeyaasha ayaa aaminsan in Soomaaliya aysan raadineynin isbeddel mabda’a, balse ay u dhaqmeyso si ku saleysan danta qaranka. “Soomaaliya oo xiriir la sameyneysa Ruushka waxay ciyaareysaa ciyaar siyaasadeed oo halis ah—iyadoo ka faa’iideysaneysa loollanka quwadaha caalamiga ah si ay u difaacdo danaha dalkeeda,” ayuu warbixinta ku yiri Machadka Lansing.

Si kastaba ha ahaatee, xiriirka sii xoogeysanaya ee u dhexeeya Soomaaliya iyo Ruushka wuxuu beddelay aragtida gobolka ee ku aaddan jihada siyaasadda arrimaha dibedda ee Soomaaliya. Sannadaha soo socda ayaa go’aamin doona in iskaashigan uu noqdo mid xasillooni keena ama uu isu beddelo xarun laga huriyo loollanka quwadaha waaweyn.

Puntland oo caro xooggan kala kulantay arrin uu sameeyay wasiir ka tirsan

Garoowe (Caasimada Online) – Wasiirka Warfaafinta Puntland, Maxamuud Caydiid Dirir oo maanta si weyn ugu gefay Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya ayaa waxaa ka dhalatay hadalkiisa caro xooggan oo bulshada Soomaaliyeed ka muujiyeen.

Maxamuud Caydiid ayaa ku tilmaamay Ra’iisul Wasaare Xamza qof marxuum ah, sidoo kalena uu ku jiray dadkii Xamar lagaga qaxay 1991-kii, taasi oo uu shaki ku galiyay nasabadiisa. Tan ayaa ka baxsan anshaxa iyo weerarada siyaasiga ah, taas oo shacabka ka careysiisay, ceeb weyna dhex istaajisay maamulka Puntland ee uu hoggaamiyo Saciid Deni.

“Xamza waa marxuum ciqaab ku jira, shaki ayaana igaaga jira inuu u dhashay reerka uu sheeganaayo, dadkii Xamar lagaga qaxay 1991-kii ayuu jiray” ayuu Wasiir Caydiid.

Hadalkan ayaa dhaliyay fal-celin xooggan, waxaana ka carooday dad badan oo Soomaaliyeed oo ay ku jiraan kuwa kasoo jeedo Puntland oo sheegay in wasiirku aanu ku metalin hadalkaasi, ayna u arkaan gef cad oo uu u gaystay Ra’iisul Wasaaraha Qaranka.

Marka laga soo tego khilaafka guud e u dhexeeya dowladda federaalka iyo Puntand, ayaa waxaa haddana si gaar ah isku hayo Xamza iyo Deni oo siyaasad ahaan kala fog, wuxuuna dagaalkooda soo bilowday markii loo magacaabay Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya.

Haddaba, Sidee looga fal-celiyay arrintaan?

Cumar Aadan: “Nin baa qofka sida uga aradan akhlaaqda iyo anshaxa umad dhan matalaad uga dhigay. Ayaan daro waynaa.”

“Naxdin waynaa tii Puntland ahayd cuquba ku dhacday,” ayuu yiri Cabdirisaaq Cabdi.

Cabdicasiis Maxamed ayaa isna waxa uu yiri “Aflagaado iyo dhaqan xumo cad weye waxaan. Xayndaabkii dhaliisha waa ka gudbay qofkani.”

Cabdifataax Dhaqaaje: “Ninkaani afxumo waxaan ahayn Puntland kuma soo kordhiyo.”

“Wataa Puntland hooyada Federaalka ahayd cay waxaan ahayn kama imaanayaan, inta hartay hala daba qabto. Xukuumad dhan oo shirtay oo in la caytamo go’aamisay waa aakhiro samaan,” ayuu yiri Axmed Gaas oo kamid ah dadka ka fal-celiyay arrintaan.

Jamaac Faarax: “Dhaqan iyo anshax midna maaha sida uu wasiirku u hadlay mana habboona hadallada caynkaas oo kale ah oo nasabadda qofka gaadheya in la baahiyo.
Doodaha siyaasadda iyo kala aragti duwanaanta iyo kala cad-goosigu waa xaajo rag lkn arrinta nasabaddu uma fudada sidaan in looga hadlo.”

Maxamed Cabdiqaadir Jacfaan ayaa sidoo kale waxa uu yiri: “Puntland qofka sidaa u caytamaya haduu kasii mid ahaado haykalkeedii dowladnimo iyo sumcad badan bay luminaysaa.”

Liibaan Xirsi Aw Faarax: “Ninkaasi waaa ina ceebeeyey wasiirka ah hadalkaasi hdl masuuleed maaha waana u garaabaynaa sidaasi haduusan u hdlin Dani lacag kama helaayo waana la soo cayrin nin tolkiis maagaayey ma cidkale u daahayaaana.”

Khamenei oo jawaab kasoo saaray hadalkii Trump

Tehran (Caasimada Online) – Hogaamiyaha sare ee Iran, Ayatollah Ali Khamenei, ayaa Arbacadii ku adkeystay in dalkiisu uusan marnaba is dhiibi doonin, isaga oo uga digay Maraykanka in uu wajihi doono “khasaaro aan la hagaajin karin” haddii uu si toos ah uga qayb qaato colaadda.

Hadalka Khamenei ayaa imaanaya maalintii lixaad ee dagaalka uu socdo, iyadoo madaxweynaha Maraykanka Donald Trump uu sheegay in uu “u furnaan karo” inuu faro-geliyo dagaalka ama aanu faro-gelin, balse weli dalbanaya in Iran ay “si shuruud la’aan ah isku dhiibto.”

Dagaalka ayaa qarxay Jimcihii markii Israa’iil bilowday duqeymo culus oo ballaaran, taasoo Iran ka jawaabtay iyadoo adeegsatay gantaallo iyo diyaarado aan duuliye wadin (drones).

“Qaran ahaan marnaba isma dhiibi doonno,” ayuu yiri Khamenei oo ka hadlayay khudbad uu jeediyay, isagoo ku tilmaamay dalabka Trump mid “aan la aqbali karin.”

“Maraykanku waa inuu ogaadaa in faro-gelin ciidan ay keeni doonto khasaare aan dib loo hagaajin karin,” ayuu sii raaciyay.

Khamenei oo hayay awoodda ugu sarreysa dalka Iran tan iyo 1989-kii, isla markaana ah go’aamiyaha kama dambeysta ah ee arrimaha dawladda, ayaa hore u ballanqaaday in dalkiisu “uusan u naxariisan doonin” hoggaamiyeyaasha Israa’iil.

Dhanka kale, ciidanka Ilaalada Kacaanka Iran (Revolutionary Guards) ayaa sheegay inay ku rideen gantaalaha xawaare sare leh ee Fattah-1 magaalada Tel Aviv.

Gantaalaha hypersonic-ga ah ayaa ku safra xawaare ka badan shan laab xawaaraha codka, waxayna awoodaan inay is rogrogaan inta ay hawada ku jiraan, taasoo ka dhigaysa kuwo aad u adag in la ogaado ama la soo rido.

Inkasta oo aan la xaqiijin in gantaal ku dhacay Tel Aviv habeenkii la soo dhaafay, sawirro ay heshay wakaaladda AFP ayaa muujinayay nidaamka difaaca hawada ee Israa’iil oo hawlgalaya si uu uga hortago gantaallada ka dul socda magaalada ganacsiga ah.

Madaxweynaha Maraykanka, Donald Trump, ayaa kiciyay saadaasha ku aaddan faro-gelinta Maraykanka isagoo Tallaadadii saxaafadda u sheegay: “Waxaa dhici karta inaan sameeyo, ama aanan sameyn — cidna ma oga waxa aan damacsanahay.”

Maalin ka hor taas, Trump ayaa ku faanay in Maraykanku uu awood u leeyahay inuu dilo Khamenei.

“Waxaan si sax ah u ognahay halka uu ku dhuumanayo ninka is yiraahda ‘Hogaamiyaha Sare’. Waa bartilmaameed fudud, balse halkaas wuu ku badbaadsan yahay — lama dilayo, ugu yaraan hadda ma ahan,” ayuu ku qoray barnaamijkiisa Truth Social.

Mas’uuliyiin Mareykan ah ayaa carrabka ku adkeeyay in Trump uusan weli go’aan rasmi ah ka gaarin in Maraykanku si toos ah ugu lug yeesho dagaalka.

DF Soomaaliya oo qaaday tallaabo lagu bad-baadinayo muwaadiniin ku sugan IRAN

0

Muqdisho (Caasimada Online) – Safaaradda Soomaaliya ee dalka Turkiga ayaa si rasmi ah ugu baaqday muwaadiniinta Soomaaliyeed ee ku sugan dalka Iran in ay la soo xiriiraan safaaradda haddii ay doonayaan in ay ka baxaan dalkaas, xilli ay sii kordhayaan halista colaadda u dhaxeysa Iran iyo Israa’iil.

Qoraal kasoo baxay safaaradda ayaa lagu yiri: “Safaarada JFS ee Wadanka Türkiye waxay la socodsiinaysaa muwaadiniinta Soomaaliyeed ee ku sugan Wadanka Iran ee doonaaya inay iskaga soo baxaan wadankaas dagaalada halkaas ka socda darteed inay lasoo xiriiraan safaaradda si looga kaalmeeyo sidii ay si nabad ah wadankii ugu noqon lahaayeen.”

Safaaradda ayaa baahisay telefoon lambar toos loogala soo xiriirayo. Baaqan ayaa imanaya iyadoo dagaal culus uu ka socdo gudaha Iran, halkaas oo weerarro duqeyn ah oo ka imanaya dhanka Israa’iil lagu bartilmaameedsanayo xarumo rayid, warshado, isbitaallo iyo goobo dowladeed.

Xiisadda kasii daraysa ayaa walaac ku abuurtay muwaadiniinta ajaanibta ah ee ku sugan Iran, kuwaas oo ay kamid yihiin Soomaali tiro yar oo halkaasi ku sugan.

Wararka laga helayo gudaha Iran ayaa sheegaya in muwaadiniinta Soomaaliyeed ay wajahayaan xaalad cabsi iyo hubanti la’aan ah. Qaar badan oo kamid ah Soomaalida halkaas ku nool waxay yihiin arday wax ka barta jaamacadaha dalkaas, halka kuwa kalena ay ganacsiyo ku leeyihiin magaalooyinka waaweyn.

Ganacsade Soomaaliyeed oo lagu magacaabo Axmed Maxamuud Cabdi, kuna sugan Tehran ayaa warbaahinta u sheegay in xaaladdu ay tahay mid aad u adag oo aan la saadaalin karin. Wuxuu sheegay in mid kamid ah ardayda Soomaaliyeed uu ku dhaawacmay firidh ka dhacay meel u dhow Jaamacadda Tehran.

Soomaalida ku sugan Iran ayaa bilaabay wada-tashi ay uga hadlayaan in ay sii joogaan dalkaas ama in ay ka baxaan. Waxaa la sheegay in muwaadiniinta Soomaaliyeed ee ku sugan Tehran ay isku raaceen in ay yeeshaan kulan wadajir ah oo ay uga arrinsanayaan xaaladda degdegga ah ee ay wajahayaan.

Dowladda Federaalka Soomaaliya weli ma aysan shaacin tallaabooyin gaar ah oo la xiriira samatabbixinta muwaadiniintaas, marka laga reebo baaqa lagu dhiirrigelinayo in ay la soo xiriiraan safaaradda.

Tallaabadan ayaa lagu macneeyay mid muujinaysa in dowladda Soomaaliya ay ku howlan tahay badbaadada muwaadiniinteeda meelaha uu dagaalku ka socdo, xilli dalal badan oo caalami ah ay bilaabeen in ay dadkooda kala baxaan Iran.

Daawo: Mucaaradka oo qorsheynaya arrin halis ah kadib muddo xileedka Xasan

0

Muqdisho (Caasimada Online) – Siyaasiyiinta mucaaradka Soomaaliya oo dhaq-dhaqaaq culus ka wada magaalada Muqdisho ayaa haatan qorsheynayo arrin halis gelin karta dalka, kadib muddo xileedka Maaxweyne Xasan maadaama la’isku fahmi la’yihiin doorashooyinka.

Cabdullahi Sheekh Xasan oo kamid ah mid ah xubnaha mucaaradka ayaa sheegay in tallaabo culus ay qaadi doonaan, hadii uu waqtiga ka dhammaado Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud, isla markaana uu ku qaban waayo doorasho heshiis lagu wada yahay.

Siyaasigan oo wareysi gaar ah siiyay Shabelle Tv ayaa sheegay in wixii dhibaato ee yimaada uu qaadi doono Madaxweynaha, haddii uu muddo xileedka ka dhamaado, isaga oo xusay in wax weliba oo kala dambeyn ah ay meesha ka bixi doonaan, qof welbana uu lasoo bixi doono qoraygiisa, maadaama weli hubeysan yihiin beelaha Soomaaliyeed

“Maalinta ay ka dhammaato, iyaga oo aan wax doorasho ah waddanka u jiheyn mas’uuliyadda ayay qaadayaan waxa meeshaa ka yimaada, waxaa imaan kara in amarka dowladda uu socon waayo in dadku canshuurta diidaan, waxaa imaan kara in ciidamadu amarka qaada diidaan, waxaa imaan kara in qof kastaa magaaada meesha uu rabto uu isbaaro dhigan karo ” ayuu wareysiga ku yiri siyaasiga Cabdullahi Sheekh Xasan.

Waxaa kale oo uu sii raaciyay “Xasan iyo khayrkii waxa ay haystaan ee xasaanadda sharciga ayaa siinaayo in laga dambeeyo la adeeco la dhageysto wadanka ay maamulaan, waxa siinayo waa sharciga ee beesha ay u dhasheen ma’aha”.

Dhinaca kale wuxuu soo hadal qaaday Gogosha Wadatashiga Qaran ee uu dhigay Madaxweynaha, wuxuuna sababta ay uga maqnaadeen ku sheegay in Xasan Sheekh aanu rabin talo ee uu mar hore gaaray go’aankiisa, taasina ay ka biyo diidan yihiin iyagu.

“Madaxweynaha wuxuu yiri dadka Soomaaliyeed waa la tashaneynaa, laakiin ra’yigooda waxba nagama beddalaayee go’aanka annaag leh, marka waa kula tashanaayaa go’aankana waa halkeyga waa midda hadda ka socoto meesha” ayuu mar kale yiri.

Mucaaradka Soomaaliya ayaa si weyn u diidan qorshaha Xasan Sheekh ee qof iyo cod, waxayna gebi ahaan ku gacan seereen shirkiisa oo la filayo in maanta lasoo gabagabeeyo.

Si kasta, xaaladda Soomaaliya ayaa haatan cakiran, waxaana xiisadda taagan ay saameyn ku yeelatay howlihii shaqo ee ay wadday dowladda federaalka oo haatan ku mashquushay khilaafaadka siyaasadeed ee gudaha, maadaama lagu kala tegay doorashooyinka dalka.

Wasiir ka tirsan Puntland oo gef weyn kula kacay Xamza

0

Garoowe (Caasimada Online) – Wasiirka Warfaafinta Puntland, Maxamuud Caydiid Dirir ayaa si weyn ugu gefay Ra’iisul wasaaraha Soomaaliya, kadib hadal uu maanta siiyay warbaahinta, isaga oo ka jawaabay eedeyn uu shalay Puntland u jeediyay Ra’iisul wasaare Xamza Cabdi Barre.

Xamza oo Talaadadii khudbad ka jeediyay Gogosha Wadatashiga Qaran ee ka socota Muqdisho ayaa weeraray xukuumadda Saciid Deni, wuxuuna ku eedeeyay inay ciqaabtay shacabka ku dhaqan deegaannada maamulkaasi, ayna ka goysay dowladda dhexe.

“Shacabka Puntland waa la ciqaabay, ciqaab adag ayey ku jiraan, haddii Xukuumadda Puntland ay miiska keento wax shacabka reer Puntland ama shacabka Soomaaliyed dan u ah waxaan diyaar u nahy inaan u tanaasulno” ayuu yiri Ra’iisul wasaaraha Soomaaliya.

Intaas kadib waxaa soo jawaabtay wasiirka warfaafinta Puntland Maxamuud Caydiid Diriri oo si cad ugu gefay Ra’iisul wasaare Xamza, wuxuuna shaki geliyay dhalashiisa.

Sidoo kale wuxuu ku tilmaamay qof marxuum ah, sidoo kalena uu ku jiray dadkii Xamar lagaga qaxay 1991-kii, sida uu hadalka u dhigay.

“Xamza waa marxuum ciqaab ku jira, shaki ayaana igaaga jira inuu u dhashay reerka uu sheeganaayo, dadkii Xamar lagaga qaxay 1991-kii ayuu jiray” ayuu wasiir Caydiid.

Hadalkan ayaa durbo dhaliyay fal-celin xooggan, waxaana ka carooday dad badan oo Soomaaliyeed oo ay ku jiraan kuwa kasoo jeedo Puntland oo sheegay in wasiirku aanu metalin hadalkaasi, ayna u arkaan gef cad oo uu u gaystay Ra’iisul wasaaraha qaranka.

Marka laga soo tego khilaafka guud e u dhexeeya dowladda federaalka iyo Puntand, ayaa waxaa haddana si gaar ah isku hayo Xamza iyo Deni oo siyaasad ahaan kala fog, wuxuuna dagaalkooda soo bilowday markii lasoo magacaabay Ra’iisul wasaare Xamza Cabdi Barre.

Dagaalka ayaa sidoo kale sii xoogeystay, kadib booqashadii uu Ra’iisul wasaaraha ku tegay gudaha magaalada Laascaanood, taas oo ka careysiisay Puntland iyo qudheeda Somaliland, maadaama aqoonsi heer federaal ah la siiyay maamulka KMG ah ee SSC-Khaatumo.

Shaqadii BF oo istaagtay – Maxaa dhacay maanta?

0

Muqdisho (Caasimada Online) – Xaalad culus ayaa kasoo korortay Baarlamaanka Soomaaliya, taas oo caqabad ku noqotay howlihii Xildhibaannada Golaha Shacabka, kadib markii ay baaqdeen labadii kulan ee ugu dambeeyay ee Mudanayaasha Baarlamaanka.

Kulankii maanta iyo kii Isniintii ayaa u baaqday sababo la xiriira kooram la’aan, taas oo keentay inuu shaqeyn waayo Golaha, lana soo xiro shirkooda.

Guddoomiye ku xigeenka koowaad ee Golaha Shacabka Marwo Sacdiya Yaasiin Samatar oo guddoomisay kulankii maanta ayaa sheegtay in kooramka uu dhaafi waayey 98 Mduane, ayna soo xaadiri waayeen inta badan xildhibaannada golaha, kadibna waay soo xirtay.

“Maanta inta soo kalahday ee imaatay way mahadsan yihiin kooramka wuxuu marayaa 98 xildhibaan waxaan rajeynayaa in marka labaad lasoo buuxin doono maanta ma soconayo programkeenna, waana innoo xiran yahay kulankeenna” ayay tiri guddoomiye Sacdiya.

Arintan ayaa dhalisay dood xooggan oo Golaha dhexdiisa, waxaana xildhibaannada qaar ay nasiib darro ku tilmaameen in kulamada ay baaqdaan, iyada oo xildhibaannada ay joogaan gudaha magaalada caasimada ah ee Muqdisho.

“Waa maalintii saddexaad ee Golaha Shacabka waayey kooram waxaa nasiib darro ah 276 xubnood in laga waayo 139 xubnood, wayna joogaan magaalada waxaynu leenahay walaalayaalow aaway shaqadii aad u hayseen qaranka?” ayay tiri Xildhiban Caasho Koos oo kamid ah xubnihii maanta tegay xarunta Villa Hargeysa.

Sidoo kale waxa ay su’aal ka keentay sababaha soo celiyay arrintan, xildhibaannaduna ay u shaqey la’yihiin, maadaama ay caqabad ku noqotay howlihii Baarlamaanka Soomaaliya.

“Aaway shacabka aad metaleyseen? Maxaa loo baajinayaa shirarka oo ay u qabsoomi la’yihiin? oo shaqooyin badan ay horyaallaan, mudane xildhibaanno waa inaad ka run sheegteen sharaftiina iyo shaqadiina” ayay mar kale tiri xildhibaannadu.

Sababaha ugu wayn ee arrintan ka dambeya ayaa waxaa loo aaneynaa xaaladda siyaasadeed ee ka taagan dalka, waxayna xildhibaannadu ku milmeen siyaasadaha is diidan, iyaga oo la kala saftay Villa Soomaaliya iyo Mucaaradka oo haatan dhaq-dhaqaaq ka wada Muqdisho.

Xaaladda dalka ayaa cakiran, waxaana xiisadda taagan ay ka dhalatay hannaanka doorashooyinka oo ay isku hayaan dowladda federaalka, qaar kamid ah maamul goboleedyada dalka iyo siyaasiyiinta mucaaradka ee la baxay Golaha Samatabixinta

DF Soomaaliya oo war culus ka soo saartay Al-Shabaab lagu laayey Jubaland

Kismaayo (Caasimada Online) – Wasaaradda Gaashaandhigga Soomaaliya ayaa soo saartay war-saxaafadeed ay ku shaacisay in kooxda Al-Shabaab duqeymo ka dhacay aagga magaalada Kismaayo looga dilay in ka badan 25 dagaalame.

Ciidanka Xoogga Dalka ee Danab oo garab ka helaya saaxiibada caalamiga ah ee Soomaaliya, gaar ahaan Mareykanka ayaa fuliyey duqeymo cirka ah ee lagu beegsaday Al-Shabaab oo ka dhacay deegaanka Maqooqaha.

“Duqeymahaan ayaa laga fuliyey tuulada Maqooqaha oo qiyaastii 100 KM waqooyi-galbeed kaga beegan magaalada Kismaayo ee gobolka Jubbada Hoose,” ayaa lagu yiri qoraalka Wasaaradda Gaashaandhigga.

Dowladda ayaa sheegtay in weerarkaas si toos ah loogu beegsaday xarun ay kooxda Al-Shabaab u adeegsanaysay shirar iyo abaabulka weerarada argagixiso.

“Duqeyntan oo ahayd mid is xigxigtay ayaa lagu burburiyay talis muhiim ah oo kooxdaasi ku lahayd halkaas,” ayaa lagu yiri bayaanka.

Sidoo kale dowladda ayaa xaqiijisay in ugu yaraan 25 xubnood oo ka tirsan Khawaarijta Al-Shabaab lagu dilay duqeynta, iyadoo ay jiraan dhaawacyo kale oo laga daadgureeyay goobta, sida lagu sheegay bayaanka.

“Dadka deegaanka ayaa sidoo kale soo sheegay in burbur baaxad leh uu gaaray xarumihii kooxda,” ayaa lagu yiri warsaxaafadeedka.

Dowladda ayaa sheegtay in howlgalkan uu qayb ka yahay dadaallada joogtada ah ee lagu ciribtirayo kooxaha argagixisada ah ee weli ku dhuumaaleysanaya qaybo kamid ah dalka.

 

Ilhaan Cumar oo war quus ah kasoo saartay Mareykanka

0

Washington (Caasimada Online) – Xildhibaan Ilhaan Cumar ka tirsan Golaha Congress-ka Mareykanka ayaa si adag uga hadashay xaaladda uu wajahayo dalkaasi, iyada oo jeedisay eedeymo culus oo la xiriira halka uu haatan ku socdo Mareykanka

Ilhaan oo sidoo kale tirsan xisbiga Dimuqraadiga, kuna metasha gobolka Minnesota ayaa shaaca ka qaaday in hadda Mareykanka uu noqday mid kamid ah dalalka ugu xun caalamka, isla-markaana ay meesha ka baxday dimuquraadiyaddii lagu amaani jiray.

Gabadhan oo asal ahaan kasoo jeeda Soomaaliay ayaa sheegtay in ay kusoo kortay waddan uu ka jiray nidaam kaligii taliye ah, balse maanta ay kasii daran tahay xaaladda Mareykanka, sida ay hadalka u dhigtay.

Waxaa kale oo ay soo hadal qaaday rabshadaha ka socda qaybo kamid ah waddanka iyo tallaabooyinka milatari ee la qaaday, kadib markii ciidamo dheeraad ah la geeyay jidadka waa wayn ee magaalada Los Angeles.

“Waxaan ku soo koray nidaam kaligii taliye ah, laakiin xitaa marnaba maan arag wax la mid ah waxa hadda ka socda Mareykanka. Dalkii lagu tilmaami jiray iftiinka dimuqraadiyadda ee caalamka ayaa hadda u ekaaday mid ka mid ah dalalka ugu xun, iyadoo ciidamada millatarigu waddooyinka joogaan iyagoo aan wax tixgelin ah u haynin xuquuqda dastuuriga ah ee shacabka.” ayay tiri Ilhaan oo bixisay wareysi lagu daabacay bogga YouTube-ka ee barnaamijka Democracy Now!.

Hadalkan ayaa kusoo aadayo, iyada oo Isniintii Madaxweynaha Mareykanka Donald Trump uu amar ku bixiyay in magaalada Los Angeles oo ay ka jiraan xasarado xooggan loo diro ilaa 700 askari oo ka tirsan Ciidanka Marines-ka, isagoo uga digay dadka ka mudaharaadaya xarigga muhaajiriinta inay “la kulmi doonaan ciqaab aan horey loo arag.”

Trump ayaa sidoo kale amar ku bixiyay in illaa 2,000 oo askari oo dheeraad ah oo ka tirsan Ilaalada Qaranka la geeyo magaalada Los Angeles, si ay uga jawaabaan mudaharaadyada ka dhashay arrimaha socdaalka, sida ay xaqiijiyeen mas’uuliyiin Mareykan ah.

Tallaabadan aan caadiga ahayn ee lagu daabulay ciidamada milatariga ee buuxa ayaa kusoo beegantay iyadoo boqollaal kale oo ka tirsan Ciidamada Kaydka Qaranka (National Guard) ay horey u joogeen magaalada, taasoo sii hurisay xiisadda ka taagan Los Angeles oo leh bulsho Latino ah oo aad u tiro badan.

Arrintan ayaa ka dambeysay, kadib markii mudaharaadayaal la wareegeen waddooyin ku yaalla bartamaha Los Angeles Axaddii, halkaasoo ay gubeen gaadiid iyo dukaamo dhac loo geystay, taasoo keentay in boolisku adeegsado sunta dadka ilmada ka keenta iyo rasaasta caagga ah.

Guddoomiyeyaasha labada Aqal ee BF oo go’aan xasaasi ah gaaray + Sawirro

0

Muqdisho (Caasimada Online) – Guddoomiyeyaasha labada Gole ee Baarlamaanka Soomaaliya ayaa xalay kulan gaar ah ku yeeshay magaalada Muqdisho, kaas oo looga hadlay arrimo ku aadan xaaadda guud ee dalka, gaar ahaan shaqooyinka Baarlamaanka.

Cabdi Xaashi Cabdullahi iyo Sheekh Aadan Madoobe ayaa kulankooda ku gaaray go’aan xasaasi ah oo ku aadan sidii ay doorkooda u qaadan lahaayeen xidhibaannada labada Gole, maadaama dalka uu ku jiro marxalad xasaasi ah oo ka dhalatay hanaanka doorashooyinka.

Kulanka oo ka dhacay hoyga uu guddoomiyaha Golaha Aqalka Sare ka deggan yahay magaalada Muqdisho ayaa waxaa diiradda lagu saaray ka shaqeynta shuruucda muhiimka u ah horumarka dowladnimada dalka, si looga gudbo caqabadaha waawayn ee hadda taagan.

Sidoo kale, labada guddoomiye ayaa isla gartay xoojinta wada-shaqeynta labada qal ee Baarlamaanka iyo ka howlgalka shuruucda mudnaanta leh inta ka dhiman kalfadhigga 6-aad ee haatan socda.

Waxaa kale oo ay ku ballameen inay sii socdaan kulamada gaarka ah ee labada dhinac, si ay markasta u wadaagaan xogaha muhiimka ah iyo arrimaha soo kordhay, maadaama ay shaqo wadaag yihiin, ayna isku xiran yihiin labada Gole ee Baarlamaanka Soomaaliya.

Kulankan ayaa kusoo aadaya, xilli xasaasi ah oo ay taagan xiisad siyaasadeed oo u dhexeysa Villa Soomaaliya iyo mucaaradka, taas oo ka dhalatay qorshaha Madaxweyne Xasan Sheekh ee ku aadan qof iyo cod, taas oo ay ka biyo diideen xubnaha mucaaradka.

Labada dhinac ayaa gebi ahaan ku kala tegay arrintan, waxaana taasi ay keentay in siyaasiyiinta mucaaradka ay ka baaqsadaan Gogogsha Wadatashiga Qaran ee uu dhigay Madaxweynaha Soomaaliya oo haatan ka socota gudaha magaalada Muqdisho.

Si kastaba ha’ahaatee, Baarlamaanka Soomaaliya oo haatan fasax kasoo laabtay ayaa qorshuhu yahay inuu qaado tallaabooyin dheeraad ah oo ku aadan arrimaha doorashada, wuxuuna horay u ansixiyay shuruuc muhiim u ah qof iyo cod iyo wax ka beddal lagu sameeyay cutubyo ka tirsan Dastuurka oo weli ay ka taagan tahay dood xooggan.

Arrinta lama filaanka ah ee deg deg u dhameyn karta dagaalka IRAN iyo Israa’iil

Tel Aviv (Caasimada Online) – Tan iyo Jimcihii, is-weydaarsi hub oo aad u daran ayaa in ka badan lix jeer ka dhacay cirka sare ee Israa’iil: Gantaallo riddo dheer oo Iiraani ah ayaa si xawli ah u soo dhacay, iyadoo difaacyada cirka ee Israa’iil ay sare u kacayaan si ay u soo ridaan intooda badan – balse aanay dhammaan ka hortegin.

Su’aasha muhiimka ah waxay tahay: intee in le’eg ayay labada dhinac awoodaan inay sii wadaan dagaalkan? Jawaabta su’aashan ayaa laga yaabaa inay go’aamiso muddada uu socon karo isku dhaca.

Mas’uuliyiinta sirdoonka Israa’iil ayaa qiyaasay in Iiraan ay haysato illaa 2,000 oo gantaal oo gaari kara 1,200 mayl si ay u garaacaan Israa’iil. Laakiin tiro badan oo ka mid ah gantaalladaas ayaa la burburiyay isla markiiba, kaddib markii sirdoonka qarsoon ee Israa’iil ee ku sugan Iiraan iyo diyaaradahooda dagaalku ay bilaabeen weerar lama filaan ah oo dhacay waaberigii Jimcaha – taasoo si rasmi ah u billowday dagaalka.

Tan iyo markaas, saraakiisha ciidamada Israa’iil waxay sheegeen in Iiraan ay ridday ku dhowaad 400 gantaal oo ka mid ah kaydkeedii harsanaa, iyadoo weerarada Israa’iil ay burburiyeen 120 ka mid ah goobaha laga tuuro gantaallada, taasoo u dhiganta saddex meelood meel. Sidoo kale, mas’uuliyiinta Israa’iil ayaa Isniintii shaaciyay in ay si degdeg ah ku gaareen hanashada maamulka cirka ee Tehran, taasoo xaddidaysa awoodda Iiraan ee weerarada gantaalka.

Durba waxaa hoos u dhac weyn ku yimid baaxadda weerarada Iiraan. Halka ay habeenkii ugu horreeyay ee Jimcaha ridday in ka badan 150 gantaal, Talaadadii galabkii waxay ridday 10 kaliya.

“Iiraan waxay hadda wajahaysaa xisaab aad u adag, maxaa yeelay waxay haystaan tiro xadidan oo gantaallo ah, waxaana la eegi karaa xawaaraha ay wax ku ridayaan. Ma awoodayaan inay si degdeg ah u buuxiyaan gantaallada,” ayuu yiri Fabian Hinz, oo ah falanqeeye ciidan oo ka tirsan Machadka Caalamiga ah ee Daraasaadka Istaraatijiyadeed (International Institute for Strategic Studies).

Hinz wuxuu xusay in xitaa 150 gantaal ee la riday Jimcihii ay ka yaraayeen 200 gantaal oo ay Iiraan ku weerartay Israa’iil bishii Oktoobar, kadib dilkii ay Israa’iil u geysatay hoggaamiyayaal ka tirsan Hamas iyo Xisbullah.

Si kastaba ha ahaatee, falanqeeyeyaasha Israa’iil waxay ka digeen in in ka badan kala bar kaydkii gantaallada Iiraan uu weli yahay mid aan la taaban, iyadoo aan la ogeyn inta laga qarxiyay bakhaarro dhulka hoostiisa ah.

Inkastoo Israa’iil ay si weyn u wiiqday awoodda weerar ee Iiraan, haddana difaac sameyntu waxay ku kacaysaa dhaqaale fara badan. Wargeyska dhaqaalaha ee ugu weyn Israa’iil, The Marker, ayaa daabacay in difaaca gantaallada uu Israa’iil ku kacayo illaa 1 bilyan shekel habeenkii, oo u dhiganta qiyaastii $285 milyan.

Arrintaas darteed, falanqeeyeyaasha ayaa sheegaya in dagaal jiidasho dheer ah oo u dhexeeya Israa’iil iyo Iiraan uusan suuragal noqon karin – ugu yaraan heerka hadda ee weerarada.

Iyadoo aysan jirin sahay ka timaadda Mareykanka ama faragelin weyn oo ka timaadda ciidamada Maraykanka, qaar ka mid ah qiimeynta sirdoonka ayaa sheegaysa in Israa’iil ay difaaceeda gantaallada sii wadan karto 10 illaa 12 maalmood haddii Iiraan ay sii waddo weerarada heerka hadda ah, sida uu sheegay qof xog ogaal u ah warbixinaha sirdoonka Mareykanka iyo Israa’iil.

Wuxuu intaas ku daray in xitaa laga yaabo in dhammaadka toddobaadkan, nidaamyada difaaca Israa’iil aysan awoodin inay qabtaan dhammaan gantaallada, sababo la xiriira baahi loo qabo in la keydiyo hubka difaaca. “Waxaa khasab ku noqon doonta inay doortaan kuwa ay doonayaan inay joojiyaan,” ayuu yiri qofkaasi, isagoo codsaday inaan la magacaabin sabab la xiriirta xasaasiyadda mowduuca. “Nidaamku durba wuxuu dareemayaa culays badan.”

Tal Inbar, oo ah khabiir ku takhasusay gantaallada kana tirsan ururka Missile Defense Advocacy Alliance ee gobolka Virginia, Mareykanka, ayaa xusay in sanadkii 2014, Israa’iil ay dooneysay xabbad-joojin ay la gasho Hamas maalmo kahor inta aysan ka dhammaan gantaallada difaaca cirka. Xogta ku saabsan tirada kaydka gantaallada difaaca waa arrin aad u xasaasi ah gudaha Israa’iil, balse Inbar wuxuu sheegay in “ay tani noqon karto qodob sababa xabbad-joojin mar kale.”

Israeli waxay adeegsataa nidaam difaac oo ah mid dabaqyo badan leh, oo ay ka mid yihiin nidaamka caanka ah ee Iron Dome, kaasoo qabta gantaallada duulaya meel hoose; nidaamka David’s Sling iyo Arrow; iyo sidoo kale nidaamyada qaaliga ah ee Patriot iyo THAAD oo ay siisay dowladda Mareykanka.

Inbar wuxuu sheegay in dhibka Israa’iil heysta uu yahay inay si weyn ugu tiirsan tahay nidaamka Arrow, oo ah mid aad qaali u ah – gantaal kastaa wuxuu ku kacayaa $3 milyan – si ay uga hortagto weerarada Iiraan. Halka Iron Dome uu si weyn waxtar ugu leeyahay ka hortagga gantaallada fudud ee ay ridaan Hamas, haddana gantaallada culus ee Iiraan ee ku socda xawaare sare ma kala joojin karo. Inbar wuxuu yiri: “Iron Dome wuxuu la mid yahay qof ku ridaya bastoolad 9mm ah gantaal hawada sare ku socda.”

Jimcihii habeenkii, nidaamyada difaaca Israa’iil ma aysan joojin gantaallo Iiraani ah oo si dirqi ah uga leexday xarunta Taliska Ciidamada Israa’iil (IDF), balse waxay si toos ah u garaaceen bartamaha magaalada Tel Aviv. Habeenkii Axadda, gantaal kale ayaa ka saaray shaqada warshad sifeynta shidaalka ee ku taal Haifa.

Talaadadii subaxnimadii, muuqaallo laga duubay meel u dhow oo lagu baahiyay baraha bulshada – kuwaasoo ay The Washington Post xaqiijisay – ayaa muujinayay afar gantaal oo Iiraani ah oo ku dhacay agagaarka xarunta sirdoonka Israa’iil ee waqooyiga Tel Aviv. Inkastoo aysan gaarin xarunta Mossad, gantaalka mid ka mid ah ayaa si toos ah ugu dhacay xero ciidan oo la yiraahdo Camp Moshe Dayan, oo la rumeysan yahay inay hoy u tahay cutubka sirdoonka millatari ee Israa’iil iyo Unit 8200 – unugga ugu sarreeya ee sirdoonka isgaarsiinta ee dalkaasi.

Warbaahinta dowladda Iiraan waxay baahisay sheegashada Ciidanka Ilaalada Kacaanka Islaamiga (Islamic Revolutionary Guard Corps) oo sheegtay inay dileen saraakiil sare oo ka tirsan sirdoonka iyo ciidamada Israa’iil, hase yeeshee lama xaqiijin sheegashadaas. Ciidamada Israa’iil (IDF) weli kama aysan jawaabin codsi arrintan ku saabsan.

Ilaa Talaadadii, dowladda Israa’iil waxay sheegtay in kaliya 35 ka mid ah 400 gantaal oo ay ridday Iiraan ay gaareen bartilmaameedkoodii – taasoo la micno ah heer guul difaac oo ka badan 90%. Dowladda ayaa intaas ku dartay in 24 qof la dilay, halka in ka badan 600 kalena ay dhaawacmeen.

Mas’uuliyiinta Iiraan ayaa sheegay in ilaa Axaddii, ay 224 qof ku dhinteen weerarada Israa’iil – waana xogtii ugu dambeysay ee la helay. Lama kala saarin dhimashada shacabka iyo ciidamada. Xaalado badan, gantaallada iyo drones-ka Israa’iil ayaa si toos ah u garaacay dhismayaal dabaqyo ah oo ay ku sugnaayeen saraakiil ciidan iyo saynisyahanno ka tirsan barnaamijka nukliyeerka ee Iiraan.

Isniintii, Israa’iil ayaa weerartay xarunta warbaahinta dowladda Iiraan, kadib markii Wasiirka Difaaca Israa’iil, Israel Katz, uu ballan qaaday in “afhayeenka borobogaandada Iiraan” uu “baaba’i doono.” Ciidamada Israa’iil waxay sheegeen in weerarkoodu uu beegsaday “xarun isgaarsiineed oo millatari oo Iiraan leedahay,” balse ma aysan soo bandhigin caddeyn muujinaysa joogitaanka millatari ee goobtaasi.

Jim Lamson, oo horey u ahaan jiray falanqeeye sirdoon oo ku takhasusay hubka Iiraan, haatanna ah cilmi-baare sare oo ka tirsan xarunta James Martin Center for Nonproliferation Studies ee Jaamacadda Middlebury, ayaa sheegay in awoodda gantaallada Iiraan ay sii wiiqmi doonto haddii Israa’iil ay sii waddo weerarada ay ku bartilmaameedsanayso xarumaha wax-soo-saarka gantaallada.

“Haddii aanay jirin isbedel ku yimaada xukunka Iiraan, ama haddii aanay ogolaan in ay gantaalladooda ka tanaasulaan oo qayb ka ah xabbad-joojin, waxay wajaheysaa caqabad weyn oo ku saabsan dib-u-dhisidda awoodda gantaallada riddo-dheer,” ayuu yiri Lamson. “Waa cawaaqibka weyn ee ka dhalan kara in Israa’iil ay si weyn u burburiso xarumaha wax-soo-saarka gantaalladooda.”

Warbixin waxaa qoray; Gerry Shih, Susannah George iyo Evan Hill.
The Washington Post

Maxaa ka run ah arrinta ay sheegtay Puntland ee Xasan Sheekh iyo Reer Galbeedka?

Garoowe (Caasimada Online) – Maamulka Puntland ayaa ku andacooday in beesha caalamka ay si tartiib tartiib ah uga niyad jabsaneyso dowladda federaalka ah ee fadhigeedu yahay Muqdisho, xilli ay Mareykanka iyo Boqortooyada Midowday (UK) ay sare u qaadayaan iskaashiga tooska ah ee ay la leeyihiin Puntland, gaar ahaan laamaha amniga iyo la-dagaalanka argagixisada.

Wasiirka Warfaafinta Puntland, Maxamuud Cadiid Dirii, ayaa sheegay in daneeyayaasha caalamiga ah ay ka daaleen hoggaanka Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud.

“Beesha caalamka aad bay uga niyad jabsan tahay,” ayuu yiri Dirir oo la hadlay warbaahinta maxalliga ah. “Waxay leeyihiin ‘Kalsoonidii Xasan Sheekh waan ka quusnay. Waxaan bilownay inaan ka fogaanno. Sirdoonkana laguma aamini karo Villa Somalia.’”

Inkasta oo uusan soo bandhigin wax caddeyn ah oo ku saabsan hadalladiisa, hadana war-saxaafadeedkiisa wuxuu muujinayaa khilaaf siyaasadeed oo sii qoto-dheeranaya oo u dhexeeya Puntland iyo dowladda dhexe, taasoo ay salka ku hayaan muranno muddo soo jiitamayay oo la xiriira awood qeybsiga dastuuriga ah iyo isu-dubbaridka amniga.

Dirir wuxuu tusaale u soo qaatay daadin ciidan oo Mareykanku dhawaan ka fuliyay buuraleyda Golis, taasoo uu ku tilmaamay tixgelin gaar ah oo reer Galbeedku siinayaan Puntland.

“Waad aragteen dhowaan — diyaarado Mareykan ah ayaa agab u daad gureeyay ciidamadeenna ku sugan buuraleyda ugu sarreysa,” ayuu yiri isagoo tixraacaya howlgallo ka socda gobolka Bari ee waqooyi-bari Soomaaliya, halkaas oo ciidamada Puntland ay dagaal kula jiraan garab ka tirsan kooxda Daacish (ISIS) oo si xoog leh ugu sii fadhiyo deegaanka.

Taliska Ciidamada Mareykanka ee Afrika (U.S. Africa Command – AFRICOM) ayaa xaqiijiyay in ay dhowaan siiyeen taageero dhanka agabka ah ciidamada iskaashiga la leh ee Soomaaliya, hase yeeshee ma caddeynin in ciidamadaasi ay hoos tagaan dowladda federaalka ama maamulka Puntland.

Tan iyo dabayaaqadii 2024, Puntland waxay hoggaaminaysay howlgallo waaweyn oo ka dhan ah kooxda ISIS-Somalia, kuwaas oo loogu magac daray “Hawlgalka Hilaac”, iyadoo la beegsanayo fariisimo adag oo kooxdaasi ku leedahay buuraleyda Cal Miskaad. Dowladda Mareykanka ayaa howlgalkaasi ku garab siineysay xog sirdoon, taageero farsamo iyo duqeymo sax ah.

Falcelinno ay sameeyeen falanqeeyayaal amni ayaa muujinaya in awoodda ISIS-Somalia ay si weyn u daciiftay sannadkii tegay, iyadoo haatan lagu qiyaasayo in aysan ka badneyn kun dagaalyahan. Howlgalladii ugu dambeeyayna waxaa ka mid ahaa weerarro qorsheysan, qabashada hub, iyo burburinta shabakadaha maaliyadeed ee maxalliga ah.

Diiri wuxuu sheegay in beesha caalamka, oo ay ku jiraan Mareykanka iyo UK, hadda u arkaan Puntland inay tahay “saaxiib lagu kalsoonaan karo” oo kaalin muuqata ku leh dagaalka caalamiga ah ee ka dhanka ah argagixisada.

Dowladda Federaalka wali waa saaxib rasmi ah

Inkasta oo Puntland ay sheeganayso kalsooni beeleed, AFRICOM waxay si joogto ah u muujisay in dhammaan hawlgallada ay ka fuliyaan Soomaaliya lagu fuliyo “iyadoo lala kaashanayo Dowladda Federaalka Soomaaliya.”

Duqeymo Mareykan ah oo lagu bartilmaameedsaday dagaalyahanno ISIS ah bishii Abriil iyo bishii Juun ee sanadkan ayaa si cad loogu sheegay in lagu saleynayay qorshe wadajir ah oo lala sameeyay mas’uuliyiinta federaalka.

Sidoo kale, Dowladda Federaalka Soomaaliya waxay weli helaysaa taageero ka imaanaysa barnaamijyo ay maalgelinayaan reer Galbeedka, oo ay ku jiraan tababarka ciidamada, maalgelinta la-dagaalanka argagixisada, iyo wadaagista xogta sirdoonka.

Iyadoo ay kor u kacday xiisadda u dhaxeysa Puntland iyo Muqdisho — gaar ahaan tan iyo markii Puntland ay joojisay aqoonsiga dowladda federaalka horraantii 2024 — haddana ma jirto wax caddeyn ah oo muujinaya in beesha caalamku si rasmi ah uga laabatay taageeradii dowladda dhexe.

Sheekada Puntland waxay u muuqataa dadaal lagu xoojinayo sawirkeeda ah inay tahay lama huraan nabadeed iyo saaxiib amni oo lagu kalsoonaan karo, xilli ay dalka ka taagan yihiin burbur siyaasadeed iyo kala qaybsanaan maamul. Puntland ayaa muddo dheer ku eedeyneysay dowladda Muqdisho inay xadgudub ku heyso awood qeybsiga, gaar ahaan arrimaha difaaca iyo khayraadka dabiiciga ah.

“Puntland waxay isku dayaysaa inay isku muujiso in ay tahay saaxiibka koowaad ee la isku halleyn karo ee reer Galbeedka,” ayuu yiri Maxamed Mubaarak, oo ah falanqeeye amni oo fadhigiisu yahay Nairobi. “Laakiin reer Galbeedku wali waxay ku socdaan dhuuxa duntu marayso, iyagoo isku dheelli tiraya xiriirka ay la leeyihiin dowladda dhexe iyo maamullada gobollada.”

Xilli ay Soomaaliya wajahayo jahawareer siyaasadeed gudaha ah iyo halis joogto ah oo argagixiso, Puntland waxay dadaal ugu jirtaa in guulaha ciidan ay ku kasbato kalsoonida caalamka. Inkasta oo hoggaamiyayaasheedu ay sheegayaan in Villa Somalia ay lumisay kalsoonida caalamka, haddana xaqiiqada dhabta ah waxay muujinaysaa sawir ka adag, mid ay beesha caalamku si is barbar socda ula shaqeyso labada heer — federaal iyo goboleed.

SSC-Khaatumo oo qaaday tallaabo culus kadib arrin ka taagan Laascaanood

0

Laascaanood (Caasimada Online) – Maamulka KMG ah ee SSC-Khaatumo ayaa maanta qaaday tallaabo culus oo deg-deg ah, si wax looga qabto xaaladaha kasoo kordhay gudaha magaalada Laascaanood oo maalmihii lasoo dhaafay ay ka dhaceen dhacdooyin argagax leh.

Hoggaamiye ku xigeenka SSC Mudane Maxamed Cabdi Ismaaciil (Shiine) oo bayaan culus soo saaray ayaa si adag uga hadlay xaaladahii ugu dambeeyay ee Laascaanood, wuxuuna shacabka iyo ehellada uga tacsiyeeyay dhacdooyinkii ugu danbeeyey ee ka dhacay magaalada Laascaanood oo sababay khasaarooyin isugu jiro dhimasho iyo dhaawac.

Shiine ayaa sidoo kale tilmaamay in dowladdu qaaday tallaabooyin deg deg-dega, isaga oo xusay in lasoo qabtay dambiileyaasha oo ay ku jiray kuwii kufsiga iyo tacaddiga u gaystay laba gabdhood oo ku sugnaa magaalada Laascaanood ee xarunta gobolka Sool

Ku xigeenka hoggaamiyaha SSC-Khaatumo ayaa soo saaray go’aanno ka kooban lix qodob, wuxuuna sheegay in haatan wixii ka dambeeya wax badan laga beddali doono amniga, isaga oo shacabka ugu baaqay inay dul-qaataan, sidoo kalena ay la shaqeeyaan ciidamada.

Hoos ka akhriso qodobada:-

  1. Waxa ciidamada Boolisku gacanta ku soo dhigeen dhammaan eedaysanayaashii ku xadgudbay sharafta iyo qiyamka gabdhaha iyo kuwii gacanta ku lahaa dhacdadii dhimashada iyo dhaawacaba keentay.
  2. Waxaan hay’adaha nabad-galyada iyo Cadaalada faray in ay dedejiyaan Baadhista iyo Maxakamadaynta Eedeysanayaasha.
  3. Waxa Jawaab dhakhso ah laga sugayaa Guddigii Baadhitaanka ee Wasiirka Caddaaladdu u magaacabay kiiska labada gabdhood ee walaalaha ah.
  4. Si loo ilaaliyo xasilloonida, nabad-galyada iyo kala danbaynta, Waxa ammaanka Caasimadda la wareegay Ciidamada Daraawiishta.
  5. Waxaa Tallaabo sharci laga qaadayaa kuwa ka faa’idaysanaya dareenka shacabka ee wada falalka boobka iyo kala danbeyn la’aanta ah, isla markaana leh danaha ka baxsan aayaha iyo Dawladnimada SSC-khaatumo.
  6. Waxaan u mahadcelinaynaa Waxgaradkii iyo Haldoorkii shaqada adag qabtay 24 saac ee lasoo dhaafay, ee nagu garab galay gudashada waajibkayaga. (Gacmo wadajir bay wax ku gooyaan).

Dhinaca kale waxaan ammaanka guud ee Laascaanood maanta la wareegay ciidamada Daraawiishta ee maamulka SSC-Khaatumo, kuwaas oo isla markiiba sameeyay howlgallo lagu soo qab-qabtay dadkii ka dambeeyay falalkii ka dhacay magaaladaasi, sida uu sheegay taliyaha ciidamadaasi Cabdifataax Dabagaale.

“Amniga Laascaanood Ciidanka Daraawiishta ayaa hada la wareegay oo gacanta ku haya wax alaale wixii dambi ka dhacay magaalada 24 kii saac ugu dambeeyay sharciga la horgeynayaa, shacabka waxaan ka codsaneynaa inay nala shaqeeyaan” ayuu yiri.

Waxaa kale oo uu sii raaciyay “Farogelin badan baa jirta waxaan rabnaa inaan kala gurno inta howshaasi socoto shacabka waxaan rabnaa inay nala shaqeyaan”.

Sirdoonka Mareykanka oo diiday sheegasho Israel ay sameysay oo la xiriirta Iran

Washington (Caasimada Online) – Kahor weerarkeeda tooska ah ee ay ku qaaday Iran toddobaadkii hore, Israel waxay la wadaagtay Mareykanka xog sirdoon oo ay u aragtay mid halis ah: Tehran waxay dib u bilowday cilmi-baaris la xiriirta hub nukliyeer, oo ay ku jirto farsamo qarax kicisa — taasoo muhiim u ah samaynta bam nukliyeer.

Laakiin mas’uuliyiin Mareykan ah oo xogtan la siiyay ma rumaysan in ay caddeynayso in Tehran ay gaartay go’aan rasmi ah oo ah in ay hub samayso, sida ay sheegeen sarkaal sare oo sirdoon ah, mas’uul kale oo Mareykan ah iyo laba kaaliyayaal baarlamaan oo si dhow ula socday arrimaha, oo la hadlay Wall Street Journal.

Farqiga u dhexeeya qiimeynta Israel ee barnaamijka nukliyeerka Iran iyo tan Mareykanka ayaa sharraxaya sababta labada xulafadood aysan ugu midaysnayn qaabka loo wajahayo Tehran maalmahan dambe.

Xogta Israel la wadaagtay Mareykanka bishii la soo dhaafay waxay daboolaysay dhowr khad oo cilmi-baaris ah oo Iran ka wadday teknolojiyad lagama maarmaan u ah samaynta hub nukliyeer, sida ay sheegeen mas’uuliyiinta Mareykanka. Waxay xuseen farsamo lagu magacaabo “multi-point initiation system,” oo ah hab la adeegsado si loo kiciyo dhowr qarax isku mar ah — farsamo si gaar ah ugu habboon hubka nukliyeerka.

Sidoo kale, Israel waxay sheegtay in Iran ay cilmi-baaris ku samaynayso qaybaha neutron-ka si loo abuuro falcelin silsiladeed — taasoo muhiim u ah fission-ka nukliyeerka — iyo walxo qarxa oo caag ah iyo isku-darka walxaha kala firdha ee nukliyeerka ee qalab qarxa, sida ay sheegeen mas’uuliyiinta Mareykanka.

Mareykanka wuxuu ku jawaabay in xogtaasi muujinayso oo keliya in Iran ay weli cilmi-baaris ku waddo arrimaha hubka nukliyeer, oo ay dib u eegayso shaqo ay horay u qabatay kahor inta aan la joojin barnaamijkeeda hubka sannadkii 2003, sida ay sheegeen sarkaalka sirdoonka sare iyo mas’uul kale oo Mareykan ah.

Inkasta oo labada dal ay isku raacsan yihiin in Iran ay bilihii la soo dhaafay xoojisay awooddeeda ay ku dhisi karto bam, haddana Tehran waxay si joogto ah u sheegtay in barnaamijkeeda nukliyeer uu yahay mid nabadeed.

Mareykanka wuxuu si cad u sheegay in Iran ay waddo cilmi iyo farsamo ka caawin karta in la dhiso qalab nukliyeer ah. Qiimeynta Mareykanka ayaa muujinaysa in Iran ay toddobaad ilaa laba toddobaad ku soo saari karto uranium heerka hubka ah oo ku filan hal bam, halka ay mas’uuliyiintu sheegeen in dhowr bilood gudahood ay suurtagal tahay in Iran ay dhisto qalab fudud oo nukliyeer ah.

Si kastaba ha ahaatee, hay’adaha sirdoonka Mareykanka waxay ku adkeysanayaan in Iran aysan weli qaadan go’aanka ah inay hub dhisto — aragti ay markale ku celisay Agaasimaha Sirdoonka Qaranka, Tulsi Gabbard, markay hortimid Congress-ka bishii Maarso.

Talaadadii, mar wax laga weydiiyay arrintan isaga oo saran diyaaradda Air Force One, Madaxweyne Trump wuxuu ku jawaabay: “Iima muhiim aha waxay sheegtay, waxaan aaminsanahay in ay aad ugu dhowdahay samaynta hub.” Wuxuu intaas ku daray in soo laabashadiisa degdegga ah ee shirkii G-7 ee Canada aysan wax xiriir ah la lahayn “xabbad joojin.”

Aragtida Trump ee ah in Iran ay si aad ah ugu dhowdahay samaynta hub nukliyeer waxaa sidoo kale taageeraya qaar ka mid ah mas’uuliyiinta sare ee xukuumaddiisa. “Waxaan aaminsanahay in Iran ay haysato dhammaan qaybaha lagama maarmaanka u ah dhismaha hub,” ayuu yiri mas’uul sare oo ka tirsan maamulka.

Gabbard ayaa Talaadadii u sheegtay CNN in iyada iyo Trump ay “isku aragti ka yihiin” arrimaha la xiriira dhaq-dhaqaaqyada nukliyeerka ee Iran.

Jeffrey Lewis, oo ah khabiir ku takhasusay arrimaha hubka nukliyeerka oo ka tirsan Middlebury Institute of International Studies, ayaa sheegay in shaqada sayniska ah ee ay Iran hayso aysan muujinaynin inay si degdeg ah ugu socoto samaynta hub. “Waxay dhammaantood u egyihiin cilmi-baaris,” ayuu yiri, isagoo raaciyay: “Iran si dhab ah waxay rabtaa inay haysato ikhtiyaarka bam.”

Kahor intii aysan Israel bilaabin duqeymaha, Trump wuxuu ka codsaday Ra’iisul Wasaare Benjamin Netanyahu inuu sugo si wadahadal diblomaasiyadeed loogu furo barnaamijka nukliyeerka Iran. Laakiin markii dagaalku socday maalmo badan, Trump wuxuu muujiyay walaac sii kordhaya oo ku saabsan jidka Iran ay u marayso bam.

Mas’uuliyiinta sirdoonka Mareykanka ayaa sheegaya in weerarrada Israel ay dib u dhigeen horumarka Iran ee dhanka nukliyeerka qiyaastii shan ilaa lix bilood, iyagoo intaas ku daray in saameyntu ay kordhi karto haddii weerarradu sii socdaan.

Netanyahu wuxuu si cad u sheegay in xogta ay heleen ay muujinayso in Iran ay damacsan tahay inay hub samayso. Wuxuu wareysi uu siiyay Fox News Axaddii ku sheegay in Iran ay si qarsoodi ah uga shaqaynayso samaynta uranium hub u dhigma, isla markaana ay dhowr bilood gudahood ku gaari karto tijaabo bom, haddii aan laga hor tegin.

Wuxuu sidoo kale ku andacooday in Iran ay qorsheyneyso inay hubkaasi siiso fallaagada Xuutiyiinta ee Yemen — hadal ay mas’uuliyiin sirdoon oo Mareykan ah ku tilmaameen mid la yaab leh maadaama aysan jirin wax xog ah oo sheegaya taas.

“Sida muuqata, Israa’iil waxay laga yaabaa inay xulato sawirka ugu xun ee xogta ama ay u buunbuuniso si ujeeddo gaar ah loo gaaro,” ayuu yiri Philip Gordon, oo horey u ahaa la-taliyaha amniga qaranka ee madaxweyne ku-xigeen Kamala Harris.

Khubaro ayaa sheegaya in howlaha ay Israel tilmaantay ay noqon karaan qayb ka mid ah barnaamij firfircoon oo hub dhisaya, balse sidoo kale laga yaabo inay yihiin dadaallo lagu ilaashanayo ikhtiyaarka hubka mustaqbalka.

Iran weli waxay u baahan tahay inay isku xirto qaybaha hubka nukliyeerka si loogu rakibo madaxa gantaalka, sida uu sheegay David Albright, madaxa Machadka Sayniska iyo Amniga Caalamiga ah.

Taliyaha Taliska Dhexe ee Ciidanka Mareykanka, Gen. Erik Kurilla, ayaa toddobaadkii hore u sheegay Senate-ka in Iran ay “tallaabooyin yar un u jirto” samaynta uranium heerka hubka ah ee 90%. Haddii Iran go’aansato samaynta hub, ayuu yiri, waxay heli kartaa 55 rodol oo walxaha hubka ah ah “hal asbuuc gudaheed,” iyo wax ku filan ilaa 10 bam “saddex toddobaad gudahood.”

Gabbard, markay Congress-ka hortimid bishii Maarso, waxay sidoo kale sheegtay in kaydka Iran ee uranium-ka la tayeeyay uu gaaray heer aan abid horey loogu arag waddan aan haysan hub nukliyeer.

Warbixin ay hay’adaha sirdoonka Mareykanka u gudbiyeen Congress-ka bishii Luulyo ayaa lagu sheegay in Iran ay “fulisay howlo kor u qaadaya diyaar garowgeeda haddii ay go’aansato inay hub samayso.” Warbixintaasi kama aysan hadlin qiimeyntii sannado badan Mareykanka uu haystay, taasoo ahayd in Iran “aysan haatan fulin hawlaha muhiimka ah ee lagama maarmaanka u ah samaynta qalab nukliyeer oo la tijaabin karo.”

Tehran waxay muujinaysaa inay diyaar u tahay inay dib u bilowdo wadahadalka nukliyeerka ee ay la leedahay Mareykanka, haddii Israel ay joojiso weerarada. Mas’uuliyiinta Iran waxay aaminsan yihiin in Israel aysan si dhab ah u burburin karin xarumo muhiim ah sida Fordow — xarunta uranium-ka lagu baaro oo ku hoos taal buur — la’aanteed caawimaad milatari oo ka timaadda Mareykanka.

Waxaa qoray: Alexander Ward, Lara Seligman iyo Dustin Volz
The Wall Street Journal 

Xogta duqeyn lagu dilay Amiiro iyo maleeshiyaad Al-Shabaab ah

0

Jowhar (Caasimada Online) – Faah-faahinno dheeraad ah aaa waxaa laga helayaa weerar dhanka cirka ah oo ay iska kaashadeen dowladda federaalka ah ee Soomaaliya iyo saaxibada caalamiga ah oo xalay ka dhacay qaybo kamid ah gobolka Shabeellaha Dhexe.

Howlgalkan oo duqeynta ahaa ayaa waxaa lasoo wariyay in lagu beegsaday xubno ka tirsan kooxda Al-Shabaab oo ku sugnaa aagga deegaanka Masaajid Cali Gaduud, iyada oo khasaare culus oo isugu jiro dhimasho iyo dhaawac lagu gaarsiiyay kooxaha argagixisada.

Afhayeenka wasaaradda gaashaandhigga xukuumadda Soomaaliya Sheekh Abuukar Maxamed Xasan oo shir jaraa’id qabtay ayaa shaaca ka qaaday in duqeynta lagu laayay xubno badan oo ka tirsanaa Khawaarijta, isaga oo tilmaamay in lagu bartilmaameedsaday goobo ay ku dhuumaaleysanayeen oo ku yaalla deegaankaas.

Sheekh Abuukar ayaa xusay in xubnaha la dilay ay isugu jiraan Amiiro iyo maleeshiyaad la joogay, xilliga lagu duqeynayay aagga Masaajid Cali Gaduud ee gobolka Shabeellaha Dhexe.

“Duqeyn barakeysan ayaa waxa ay ka dhacday waqtiga xaadirkan degmada Masaajid Cali Gaduud ee gobolka Shabeellaha Dhexe, waxaana lagu xasuuqay cadow badan oo Khawaarijta Al-Shabaab kamid ah oo isugu jiro dhagar qabayaal iyo Amiiro” ayuu yiri.

Sidoo kale wuxuu tilmaamay in haatan ay wadaan xog uruurin, isla-markaana ay dib ka sheegi doonaan magacyada horjoogayaasha Al-Shabaab ee lagu laayay weerarkaasi.

“Dhammaan xubnaha la laayay waxay cadowga u qaabilsanaayeen dhibaateynta shacabka Soomaaliyeed dib ayaana ka faahfaahin doonaa magacyadooda” ayuu raaciyay afhayeenka.

Waxaa kale oo uu sii raaciyay “Waxaan rabnaa in cadowga Khawaarijta ay ka waantoobaan baabi’inta dhiigga Ummadda Soomaaliyeed, haddii ay ka waantoobi waayaana waxaa la xisaabtami doono geesiyaasha ciidamada Xoogga dalka iyo kuwa dadka deegaanka.

Xaaladda ahaatan ah mid kacsan, waxaana weli dhaq-dhaqaaqyo laga dareemayaa goobaha la duqeeyay, mana jiro wax hadal ah oo kasoo baxay dhinaca Al-Shabaab.

Masaajiid Cali Gaduud ayaa kamid ah deegaannadii ugu dambeeyay ee ay la wareegeen dagaalyahanada Al-Shabaab, waxaana haatan socda guluf la doonayo in dib loogu xoreeyo.

Soomaaliya ayaa haatan ku jirto marxalad dagaal oo aad u adag, waxaana dowladda dhexe ay waddaa abaabul ay ku dooneyso inay uga hortegto culeyska ay Al-Shabaab soo saartay deegaannada maamul goboleedyada HirShabelle iyo Galmudug.

Waxaa la gaaray waqtigii aaska nidaam beeleedka 4.5

Soomaaliya waxa ay markale taagan tahay meel xasaasi ah oo ku aaddan socdaalkeeda dhanka dhismaha dowladnimada iyo dimuqraadiyadda. Inkastoo ay jiraan horumarro la taaban karo oo laga sameeyay dhanka federaaleynta, wadahadalka, iyo dhisidda hay’adaha qaranka, haddana hal caqabad oo qotodheer ayaa weli ah mid carqaladeynaysa midnimada qaran iyo horumarka dimoqraadiyadeed: nidaamka awood-qeybsiga beelaha ee 4.5 oo duugoobay kana turjumaya kala-qaybsanaan.

Nidaamkan 4.5 waxaa markii hore loogu talagalay in uu noqdo hannaan ku-meelgaar ah oo lagu xaqiijinayo in beelaha ay isku arkaan siyaasadda kadib dagaalkii sokeeye. Wuxuu awoodda siyaasadeed u qeybiyay afarta beelood ee waa weyn, halka “bar-beelood” loo qoondeeyay beelaha laga tirada badan yahay. Muddo ku dhow labaatan sano, nidaamkan ayaa noqday habka lagu magacaabo xildhibaannada baarlamaanka—ma aha cod dadweyne, balse waa doorasho ay sameeyaan odayaasha dhaqanka iyo ergooyin la magacaabo.

Inkastoo nidaamkani uu waagii hore xalka u ahaa xaalad dagaal kadib, maanta wuxuu noqday mid siyaasadeed oo wax curyaaminaya; wuxuuna sii hurinayaa kala-qaybsanaan, musuq-maasuq, iyo sinaan la’aan. Waa waqtigii Soomaaliya ay ka gudbi lahayd nidaamkan 4.5 oo ay u dhaqaaqi lahayd dhisidda dimoqraadiyad dhab ah oo ku saleysan “hal qof, hal cod.”

Nidaam duugoobay oo horseeda kala-qaybsanaan

Cilladda ugu weyn ee nidaamka 4.5 ayaa ah in uu beel-nimo u beddelay saldhigga matalaadda siyaasadeed. Halkii uu mideyn lahaa shacabka una dhisi lahaa aqoonsi qaran, wuxuu sii fogeeyay kala-jabka bulshada. Hoggaamiyeyaasha siyaasadeed looma doorto aragtidooda siyaasadeed ama kartidooda, balse waxay kusoo baxaan daacadnimo ay u muujiyaan beelahooda. Tani waxay carqaladeynaysaa dhismaha hay’ado xooggan iyo siyaasad ku dhisan mabaadi’ iyo ajande cad.

Sidoo kale, nidaamkan wuxuu si toos ah u liidayaa codka shacabka Soomaaliyeed, gaar ahaan haweenka iyo beelaha laga tirada badan yahay. In kasta oo haweenku yihiin in ka badan 50% bulshada, haddana matalaaddooda siyaasadeed waxay ku egtahay astaamo un, weligoodna ma gaarin 30% saamiga lagu ballanqaaday. Dhanka beelaha laga tirada badan yahay, qaybta “0.5” ma aha oo kaliya tiro aan caddaalad ahayn, balse waa xasuusin joogto ah oo ay uga mid yahiin muwaadiniinta heerka labaad.

Musuq-maasuq iyo isla xisaabtan la’aan

Doorashooyinka Soomaaliya ku dhisan nidaamka 4.5 waa kuwa dadban, taas oo la micno ah in aysan lahayn daahfurnaan iyo isla xisaabtan. Kursiga baarlamaanka waxaa inta badan helaya cidda lacagta badan bixisa ama heshiisyo gaar ah kula gasha saaxiibbo siyaasadeed.

Sidaas darteed, xildhibaannada lasoo doortay ma ahan kuwo u xilsaaran shacabka, balse waxay daacad u yihiin cidda maalgelisay ama beesha ay ka soo jeedaan. Nidaamkan wuxuu aasaas u yahay kalsooni darro shacabka ka haysta dowladda, wuxuuna sii hurinayaa niyad-jabka dadweynaha.

Runtii, nidaamka 4.5 wuxuu isu beddelay suuq siyaasadeed oo ay sharciyadda lagu iibsado halkii lagu kasban lahaa.

Fursado la seegay iyo baahida wax-ka-bedel

Madaxweynihii hore Maxamed Cabdullaahi “Farmaajo” wuxuu xafiiska ku yimid ballanqaadyo isbeddel doorasho, oo ay ugu weynayd u gudbidda cod dadweyne. Si kastaba ha ahaatee, xukuumaddiisu ma aysan xaqiijin ballanqaadkaas. Markii uu dhammaaday muddo xileedkiisii 2021 iyadoo aysan doorasho dhicin, wuxuu isku dayay in uu xilka iska sii hayo isagoo tixraacaya dib-u-dhac dhacay. Talaabadan ayaa dhalisay iska hor imaadyo hubeysan oo ka dhacay Muqdisho, waxayna si weyn u dhaawacday sumcaddiisa siyaasadeed.

Dhanka kale, Madaxweynaha hadda, Xasan Sheekh Maxamuud, wuxuu doortay hab nabadeed iyo mid wada-tashi leh. Wuxuu qiray muhiimadda ay leedahay nidaamka “hal qof, hal cod,” hase yeeshee wuxuu sidoo kale aqoonsan yahay in Soomaaliya aysan weli heysan hay’ado iyo xaalad siyaasadeed oo u qalma doorashooyin toos ah. Xukuumaddiisu waxay hadda wadataa hannaan doorasho oo lagu saleynayo tillaabo-tillaabo, taasoo isku dheellitireysa isbeddel waara iyo xasillooni degdeg ah.

Habkaasi macquulka ah wuxuu bixin karaa rajo—laakiin kaliya haddii uu keeno burburinta nidaamka 4.5, halkii uu dib ugu habeyn lahaa qaab cusub.

Jid dhab ah oo loo mari karo isbeddelka

Burburinta nidaamka 4.5 ma ahan arrin sahlan. Waxay u baahan tahay dib-u-eegis dastuurka, heshiis siyaasadeed oo guud iyo dhisidda hay’ado adag. Si kastaba ha ahaatee, waxaa jira dhowr tallaabo oo muhiim ah oo lagu bilaabi karo durba:

  1. In la bilaabo wadatashi qaran oo lagu dhisayo heshiis guud oo ku aaddan doorasho ku saleysan codka muwaadiniinta.
  2. In laga hirgaliyo doorashooyin toos ah gobollada amniga leh si loogu tijaabiyo suurta-galnimada isbeddelka guud.
  3. In la xoojiyo Guddiga Madaxa Bannaan ee Doorashooyinka Qaranka (NIEC) si uu u noqdo mid awood leh, dhex-dhexaad ah oo si buuxda u haysanaya kheyraadka.
  4. In dib-u-habeyn lagu sameeyo sharciyada doorashooyinka iyo nidaamka diiwaangelinta, oo ay ku jiraan aqoonsiga biometric iyo liisaska codbixiyeyaasha oo hufan.
  5. In lagu maalgeliyo wacyigelin bulsho si muwaadiniintu u fahmaan xuquuqdooda iyo muhiimadda ka qeybgalka dimuqraadiyadeed.

Beesha caalamkana door muhiim ah ayay ku leedahay—laakiin ma ahan in ay Soomaaliya ku qasbaan jadwal aan suurtagal ahayn. Taas beddelkeeda, waa in ay taageeraan geeddi-socodka Soomaalida ay leeyihiin, iyagoo bixiya taageero farsamo, garab amni, iyo diblomaasiyad dulqaad leh oo ixtiraamta milgaha qaranimada.

Gunaanad: Wakhtigu wuu socdaa

Nidaamka awood-qeybsiga beelaha ee 4.5 wuxuu ka baxay waayihiisii. Waxa uu ahaa hannaan nabad-dhisid ku-meelgaar ah balse wuxuu isu rogay caqabad weyn oo hor taagan dimuqraadiyadda iyo horumarka qaran. Maalin kasta oo uu sii jiro waa maalin kale oo dib loogu dhigayo sidii Soomaaliya u noqon lahayd dal dimuqraadi ah oo muwaadin kasta uu lahaado cod siman.

Hadafka “hal qof, hal cod” waa in uusan noqon riyo fog. Haddii ay jirto rabitaan siyaasadeed iyo qorshe istiraatiiji ah, waxaa suurtagal ah—waana in uu saldhig u noqdaa wejiga xiga ee taariikhda Soomaaliya.

Sida maahmaahda Soomaaliyeed ay dhigayso: “Dib u dhaca maanta, waa dhaawaca berri.” Soomaaliya ma awooddo in ay sii sugeyso.

Waxaa qoray: Said Hassan (Careys), falanqeeye amni. Waxaa lagala xiriiri karaa: [email protected].

Puntland says West losing faith in Somalia’s government

GAROWE, Somalia – Somalia’s semi-autonomous Puntland region has claimed that international partners are increasingly withdrawing trust from the federal government in Mogadishu, even as the United States and United Kingdom expand direct cooperation with Puntland’s counterterrorism forces.

Puntland Information Minister Mahamud Cadiid Dirir said global stakeholders have grown frustrated with the federal leadership under President Hassan Sheikh Mohamud.

“The international community is disappointed,” Dirir told local media. “They say, ‘We’ve lost faith in Hassan Sheikh. We’re pulling away. Intelligence can no longer be trusted with Villa Somalia.’”

Dirir offered no documentation to support his claims, but his remarks reflect a deepening political rift between Puntland and the federal government, exacerbated by longstanding disagreements over constitutional authority and security coordination.

Dirir pointed to a recent US military airdrop in the Golis Mountains as evidence of Western powers turning to Puntland as a more reliable partner in the fight against terrorism.

“You saw the other day — US aircraft dropped supplies to our troops at the highest mountain posts,” he said, referring to operations in northeastern Bari region, where Puntland forces have been battling an entrenched Islamic State faction.

US Africa Command (AFRICOM) confirmed that its forces had recently provided logistical support to Somali partner units, though it did not specify whether those units were aligned with the federal or regional government.

Since late 2024, Puntland has led “Operation Hilaac,” a sustained offensive targeting ISIS-Somalia militants entrenched in the Cal Miskaad mountain range. The US has backed the effort with intelligence, logistics, and precision airstrikes.

Analysts estimate that ISIS-Somalia’s operational capacity has weakened over the past year, with the group now limited to fewer than 1,000 fighters. Recent operations have included coordinated raids, weapons seizures, and disruption of local financing networks.

Dirir said international stakeholders, including the US and UK, now view Puntland as “a trusted ally” in the global fight against terrorism.

Federal government still in the picture

Despite Puntland’s claims, AFRICOM has repeatedly emphasized that its operations in Somalia are conducted “in coordination with the Federal Government of Somalia.” In April and again in June, US airstrikes targeting ISIS militants were publicly attributed to joint planning with federal officials.

Additionally, Somalia’s federal government has continued to receive support through various Western-backed programs, including military training, counterterrorism funding, and intelligence-sharing arrangements.

While tensions with Puntland have escalated—particularly since the region suspended recognition of Mogadishu’s authority in early 2024—Western officials have not formally withdrawn support from the federal government.

Puntland’s narrative appears aimed at reinforcing its image as a stable, reliable security partner amid growing national fragmentation. The region has long accused Mogadishu of overreach and mismanagement, particularly in matters of defense and resource sharing.

“Puntland is positioning itself as the preferred partner of Western allies,” said Mohamed Mubarak, a Somali security analyst based in Nairobi. “But the West is still walking a tightrope, trying to balance relations with both the federal and regional governments.” 

As Somalia grapples with internal political rifts and persistent extremist threats, Puntland is seeking to capitalize on its military performance to gain international favor. While its leaders argue that Mogadishu has lost global trust, the facts on the ground suggest a more complex picture—one where international partners are working with both federal and regional actors in parallel.  

The time to bury Somalia’s 4.5 clan system is now

Somalia is once again facing a pivotal moment in its journey toward state-building and democracy. While the country has made progress in terms of federalism, dialogue, and institution-building, one stubborn obstacle continues to undermine national cohesion and democratic progress: the outdated and divisive 4.5 clan-based power-sharing system.

Originally designed as a post-conflict mechanism to ensure inclusivity, the 4.5 formula allocates political power among Somalia’s four major clans, with a “half-share” given to a coalition of minority groups. For nearly two decades, this system has dictated how members of parliament are selected—not by citizens, but by clan elders and appointed delegates.

While this may have been a necessary compromise in the aftermath of civil war, today it is a political liability that fuels division, corruption, and inequality. The time has come for Somalia to abandon the 4.5 model and commit to building a true democracy based on one person, one vote.

An outdated formula that entrenches division

The central flaw of the 4.5 system is that it institutionalizes clan identity as the basis of political representation. Instead of fostering unity and national identity, it deepens societal fragmentation. Political leaders are not chosen for their vision or competence, but for their loyalty to clan interests. This undermines the development of strong institutions and issue-based politics.

Moreover, the 4.5 system effectively disenfranchises Somalia’s citizens, especially women and minority communities. While women make up over 50% of the population, their representation remains symbolic at best, and consistently falls short of the promised 30% quota. For minority clans, the “0.5” designation is not just mathematically unjust—it is a perpetual reminder of second-class status.

Corruption and accountability deficits

Because Somalia’s elections under the 4.5 system are indirect, they lack transparency and accountability. Parliamentary seats are often sold to the highest bidder or captured through elite bargaining. The elected leaders are rarely accountable to the public—only to their financiers or clan patrons. This dynamic erodes trust in governance and fuels public frustration.

In essence, the 4.5 system has become a political marketplace where legitimacy is auctioned, not earned.

Missed opportunities and the need for change

Former President Mohamed Abdullahi “Farmaajo” came into office with promises of electoral reform, including transitioning to universal suffrage. However, his administration failed to deliver on that promise. When his term ended in 2021 without elections being held, he controversially attempted to extend his tenure, citing delays. This move sparked armed confrontations in Mogadishu and significantly weakened his credibility.

In contrast, current President Hassan Sheikh Mohamud has taken a more conciliatory and inclusive approach. While acknowledging the importance of one person, one vote, he also recognizes that Somalia is not yet institutionally or politically ready for full direct elections. His administration is now working toward a phased, negotiated electoral roadmap that balances long-term reform with short-term stability.

This pragmatic approach offers hope—but only if it leads to the eventual dismantling of the 4.5 model, not its entrenchment in a new form.

A realistic path forward

Dismantling the 4.5 system will not be easy. It requires constitutional reform, political consensus, and institutional development. However, several steps can and must be taken immediately:

1. Launch national consultations to build consensus on transitioning to citizen-based representation.
2. Pilot direct elections in secure regions as a proof of concept for broader reform.
3. Strengthen the National Independent Electoral Commission (NIEC) to ensure it is empowered, impartial, and fully resourced.
4. Reform electoral laws and registration systems, including biometric voter ID and inclusive voter rolls.
5. Invest in civic education so that citizens understand their rights and the value of democratic participation.

The international community also has a key role to play—but not by imposing unrealistic timelines. Rather, donors and partners should support Somalia’s efforts through technical assistance, security backing, and patient diplomacy that respects Somali ownership of the process.

Conclusion: The clock is ticking

The 4.5 clan-based power-sharing system has outlived its purpose. What began as a temporary peacekeeping mechanism has become a structural barrier to democracy and national development. Every day it remains in place is another day Somalia delays its full emergence as a democratic nation where all citizens have an equal voice.

The goal of one person, one vote should no longer be treated as a distant aspiration. With the right political will and strategic planning, it can—and must—become the foundation of Somalia’s next chapter.

As the Somali proverb goes: “Dib u dhaca maanta, waa dhaawaca berri.” (Today’s delay is tomorrow’s wound.) Somalia cannot afford to wait any longer. 

Written by Said Hassan (Careys), a security analyst. He can be reached at [email protected].