Garoowe (Caasimada Online) – Xaaladda siyaasadeed ee Soomaaliya ayaa sii laba kacleyneysa, waxaan kasii daraya khilaafka u dhexeeya Villa Soomaaliya, mucaaradka iyo qaar kamid ah maamullada dalka, gaar ahaan dowlad-goboleedyada Jubaland iyo Puntland.

Dhinacyadan ayaa si weyn isugu haya hannaanka doorashooyinka ee 2026 iyo wax ka beddelka lagu sameeyay dastuurka KMG, taas oo dhalisay xiisadda haatan ka taagan dalka.

Hoggaamiyeyaasha Jubaland iyo Puntland ayaa haatan wada dhaq-dhaqaaqyo culus, iyaga oo toos ula saftay siyaasiyiinta mucaaradka ee kasoo horjeedo Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud kadib markii taageero buuxda ay u muujiyeen Madasha Samatabixinta Mucaaradka.

Axmed Madoobe iyo Saciid Deni ayaa haatan kulamo ka wada magaalada Garoowe, kuwaas oo ay uga hadlayaan xiisadda siyaasadeed ee ka taagan dalka iyo hanaanka doorashada.

Qorshaha ugu wayn ee labada hoggaamiye ayaa ah in lasoo celiyo xiriirka labada dowlad-goboleed iyo in la iska kaashado arrimaha masiiriga ah ee dalka, gaar ahaan khilaafaadka doorashooyinka ee soo jiitamaya iyo xaaladda guud ee amniga dalka.

Wadahadallada socda ayaa sidoo kale la rajeynayaa inay sare u qaadaan iskaashiga labada dhinac, dibna ay u dhisaan kalsoonida siyaasadeed iyo in wax looga qabto caqabadaha baaxadda leh ee horyaalla nidaamka federaalka Soomaaliya.

Dhinaca kale, Xildhibaan Sadiiq Cabdullaahi Cabdi oo ka tirsan Golaha Shacabka, isla markaana qayb ka ah dhaq-dhaqaaqa mucaaradka ayaa rajo wanaagsan ka muujiyay kulamada ka socda Garoowe iyo midowga mucaaradka ku sugan magaalada Muqdisho.

Xildhibaanka ayaa shaaca ka qaaday in arrimahan ay wax badan ka beddeli doonaan xaalka siyaasadeed ee dalka, ayna filayaan in dhowaan ay keenaan isbeddello waawayn.

“Kulanka Garowe ee JL & PL oo lagu lamaaniyey iskaashiga Madasha & xildh mucaaradka ee Xamar wax badan ayey maareyn doonaan dhowaan” ayuu yiiri Xildhibaan Sadiiq.

Villa Somalia ayaa dhankeeda sii wadda ololaha ay ku dooneyso qabashada doorasho qof iyo cod ah, si u hirgeliso waxaana xalay arrintan sii xoojiyay Ra’iisul wasaare Xamza.

“Waxa aynu u baahannahay in aynu u gudubno hannaan lagu mideysan yahay oo dadka Soomaaliyeed oo dhan isu keenaya, haddii aynu ka baxno nolosha dadban waxa aynu ka gudbayna midnimo la’aanta colaadaha iyo dhibaatooyinka kale ee ka jira dalkeenna” ayuu yiri Ra’iisul wasaaruhu.

Soomaaliya ayaa haatan ku jirto marxalad siyaasadeed oo cakiran, waxaase isha lagu wada hayaa natiijada shirka ay ku ballansan yihiin Madaxweyne Xasan iyo xubnaha mucaaradka.

Tehran (Caasimada Online) – Mareykanka ayaa Sabtidii weerar lama filaan ah oo cirka ah ku qaaday saddex xarunood oo nukliyeer oo Iiraan leedahay, tallaabadaas oo si toos ah Washington uga dhigtay dhinac ka mid ah dagaalka u dhexeeya Israa’iil iyo Jamhuuriyadda Islaamiga ah.

Donald Trump ayaa sheegay in duqeymaha cirka lagu “baabi’iyay gebi ahaanba” xarumaha Fordow, Natanz iyo Isfahan, weerarradaas oo looga gol lahaa in lagu curyaamiyo awoodda Jamhuuriyadda Islaamiga ah ee bacariminta yuraaniyamka.

Illaa hadda ma cadda in xarunta Fordow, oo ku aasan meel gun ah oo buur hoosteeda ah ayna ilaaliyaan nidaamyada difaaca cirka, la burburiyay qayb ahaan ama gebi ahaanba.

Telefishinka Al Jazeera qaybtiisa Carabiga ayaa ku warramay in Washington ay Tehran horay uga sii wargelisay weerarrada, iyo in goobihii la beegsaday la baneeyay.

Dhanka kale, warbaahinta Amwaj Media, oo soo xiganaysa ilo-wareed siyaasadeed oo Iiraani ah, ayaa ku warrantay in “inta badan” keydka yuraaniyamka la bacrimiyey ee Iiraan lagu hayay goobo aamin ah oo ka baxsan saddexda goobood ee la beegsaday.

Iiraan ayaa ku hanjabtay inay ka aargoosan doonto weerarrada Mareykanka, waxayna maalintii Axadda soo saartay digniin ah in “askari iyo muwaadin kasta oo Mareykan ah oo gobolka jooga uu yahay bartilmaameed xalaal ah”.

Xilli xaaladdu ay weli cakiran tahay, warbaahinta Middle East Eye waxay faaqiday tallaabooyinka Iiraan u furan ee ay kaga jawaabi karto weerarkan.

Weeraro lagu beegsado hantida Mareykanka

Mareykanku wuxuu saldhigyo militari oo kala duwan ku leeyahay guud ahaan Bariga Dhexe.

Saldhigyada ugu muhiimsan waxay ku yaallaan dalalka Kuweyt, Imaaraadka Carabta, Qadar, Suuriya, Baxreyn iyo Ciraaq.

Weerarrada Iiraan lagu qaaday kaddib, falanqeeye ka tirsan telefishinka dowladiga ah ee Iiraan ee IRIB ayaa sheegay in muwaadin iyo askari kasta oo Mareykan ah oo gobolka jooga uu yahay “bartilmaameed xalaal ah”, wuxuuna shaashadda ka baahiyay khariirad muujinaysa saldhigyada Mareykanka ee gobolka.

“Idinkaa billaabay, annagana waan soo afjari doonnaa,” ayuu yiri.

Wasaaradda Maaliyadda ee Kuweyt ayaa maalintii Axadda sheegtay inay diyaarisay goobo lagu gabbaadsado oo ku yaalla dhismaha wasaaradaha ee dalkaas.

Wasaaraddu waxay war ay soo dhigtay barteeda X ku sheegtay in goobahani ay qaadi karaan dad gaaraya 900 oo qof.

Ka bixitaanka heshiiska NPT

Weerarka Mareykanka ee Iiraan ayaa ku dhaliyay qaar ka mid ah sharci-dejiyeyaasha Iiraan inay ku baaqaan in laga baxo Heshiiska Xakamaynta Faafidda Hubka Nukliyeerka (Non-Proliferation Treaty), kaasoo dhiirrigeliya hub-ka-dhigista iyo adeegsiga tamarta nukliyeerka ee ujeeddooyin nabadeed.

Guddoomiyaha guddiga arrimaha dibadda ee baarlamaanka, Abbas Golroo, ayaa bayaan uu Axaddii soo dhigay bartiisa X ku sheegay in duqeymaha Mareykanku ay Iiraan siinayaan xaqa sharci ee ay heshiiskan uga bixi karto, isagoo cuskanaya Qodobka 10-aad.

Qodobka 10-aad wuxuu dhigayaa in xubin kasta oo ka tirsan heshiiska NPT ay leedahay “xaqa ay uga bixi karto heshiiska haddii ay go’aansato in dhacdooyin aan caadi ahayn ay halis geliyeen danaha ugu sarreeya ee dalkeeda”.

Hal waddan oo keliya ayaa horay uga baxay heshiiska NPT, waana Kuuriyada Waqooyi oo ka ruqseysatay sanadkii 2003-dii.

Waddamada dariska la ah Iiraan ee kala ah Pakistan iyo Hindiya, iyo sidoo kale Israa’iil, ayaan qayb ka ahayn heshiiska NPT, waxayna leeyihiin hub nukliyeer ah, inkastoo Israa’iil ay diiday inay si fagaare ah u qirato.

Xiritaanka Marinka Hormuz

Marinka Hormuz waa marin badeed istiraatiiji ah oo muhiim u ah ganacsiga caalamiga ah, waana “meel cariiri ah” oo ay maraan ku dhowaad shan-meelood-meel saliidda maalinlaha ah ee adduunka.

Iiraan ayaa horay ugu hanjabtay inay xiri karto marinkaas si ay uga jawaabto weerar uga yimaada Mareykanka, waxaana maalintii Axadda wakiil u hadlay Hoggaamiyaha Sare ee Iiraan, Ayatollah Cali Khamenei, uu sheegay in tallaabadaas si degdeg ah loo qaado.

“Hadda waa markeenna, waa inaan si degdeg ah u dhaqaaqnaa,” ayuu yiri Hossein Shariatmadari, sida ay ku warrantay warbaahinta dowladda.

“Tallaabada ugu horreysa, waa inaan weerar gantaal ah ku qaadnaa maraakiibta dagaalka ee Mareykanka ee ku sugan Baxreyn, isla mar ahaantaana aan Marinka Hormuz ka xirnaa maraakiibta Mareykanka, Ingiriiska, Jarmalka iyo Faransiiska.”

Tallaabo lagu xirayo marinkan ayaa saameyn ba’an ku yeelan karta dhaqaalaha adduunka, oo markii horeba la daalaa-dhacayay cawaaqibka siyaasadaha canshuuraha ee Trump iyo weerarrada Israa’iil ee Bariga Dhexe.

“Ma u diyaar garowdeen sicir-barar aad u sarreeya si uu Mareykanku isaga dhigo inuu wiiqi karo barnaamijka nukliyeerka Iiraan?” ayuu yiri dhaqaale-yahanka sare Philip Pilkington oo qoraal soo dhigay bartiisa X.

Abaabulka kooxaha wakiillada ah

Kooxo hubeysan oo kala duwan oo Iiraan ay taageerto kuna sugan dalal ay ka mid yihiin Yemen, Ciraaq iyo Lubnaan ayaa sidoo kale la filayaa inay qaadaan weerarro aargoosi ah oo ka dhan ah danaha Mareykanka ee gobolka.

Sarkaal ka tirsan Xuutiyiinta Yemen ayaa Axaddii sheegay in jawaabta kooxdooda ee ku aaddan weerarrada Mareykanka ee Iiraan ay tahay “arrin waqti uun sugeysa”.

Qaar badan oo ka mid ah kooxahan ayaa horayba ugu lug lahaa weerarro baaxad-yar oo lagu beegsanayay bartilmaameedyo Israa’iil iyo Mareykan leeyihiin tan iyo bilowgii dagaalka Gaza bishii Oktoobar 2023.

Guutada Zainabiyoun, oo ah koox hubeysan oo Pakistaniyiin ah oo Iiraan u aasaastay inay ka dagaallanto colaadda Suuriya, ayaa soo saartay bayaan ay ku sheegayso inay diyaar u tahay inay ka qaybqaadato dagaalka ka dhanka ah bartilmaameedyada Israa’iil iyo Mareykanka.

“Dhiiggiinnu waa dhiiggeenna. Qalbiyadeenna, nafteenna iyo maskaxdeennuba idinkay idinla jiraan. Ogaada in shacabka Pakistan ay garab idin taagan yihiin,” ayaa lagu yiri bayaanka, oo intaas ku daray in kooxdu ay diyaar u tahay inay beegsato hantida Mareykanka ee ku yaalla Pakistan.

Muqdisho (Caasimada Online) – Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya, Xamza Cabdi Barre ayaa xafiiskiisa ku qaabilay hoggaanka ururrada siyaasadeed ee isdiiwaan-galiyey, kuwaas oo door muuqda ku leh hannaanka dimoqraadiyadda iyo dib-u-dhiska nidaamka xisbiyada dalka.

Ra’iisul Wasaaraha ayaa tilmaamay sida ay uga go’an tahay xukuumadda Dan-Qaran xoojinta wada-shaqeynta dowladda iyo ururrada siyaasadeed, dar-dargelinta hannaanka doorashooyinka qof iyo cod ah, iyo in la hirgeliyo nidaam siyaasadeed oo ku dhisan hufnaan, daahfurnaan iyo kalsooni shacabka.

Ra’iisul Wasaare Xamza ayaa tilmaamay in dowladdu ay mudnaan gaar ah siineyso hirgelinta doorashooyin loo dhan yahay, iyadoo la dardar-gelinayo qorshaha qaran ee doorashooyinka, si muwaadiniintu ay u helaan fursad ay si siman ugu go’aan gaari karaan mustaqbalka dalka.

Mudane Xamza ayaa bogaadiyay doorka ay ururrada siyaasadeed ay ku leeyihiin kobcinta dimoqraadiyadda iyo xoojinta isla xisaabtanka, xilli ay xukuumaddu wado qorshaha lagu hirgelinayo hanaanka doorasho lagu muransan yahay.

Sidoo kale waxa uu xusay in xukuumadda uu hoggaamiyo ee Dan-Qaran ay si buuxda uga go’an tahay in ay la shaqeyso dhammaan daneeyeyaasha siyaasadeed.

Ra’iisul Wasaare Xamza ayaa sheegay in xukuumadda ay ka uga go’an tahay sii amba-qaadidda la-tashiyada qaran oo saldhig u ah dhismaha hannaanka siyaasadeed, iyadoo la dhageysanayo aragtiyahooda ku aaddan mustaqbalka siyaasadda dalka.

Dowladda Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa dadaal badan ku bixineysa qabashada hirgelinta doorasho qof iyo cod, iyadoo dhawaan magaalada Muqdisho ku qabatay gogol wadatashi oo aysan qeyb ka aheyn siyaasiyiinta mucaaradka, taas oo lagu xoojiyay in deg-deg loo qabto doorashooyinka heer deegaan ah si la isku soo gaarsiiyo doorashooyinka dalka.

Ankara (Caasimada Online) – Inkasta oo dalal badan oo xulafo la ah Iran iyo kuwo gobolka ka tirsan ay si adag u cambaareeyeen weerarada Mareykanka ku qaaday xarumaha nukliyeerka Iran, hadana Turkigu wuu ka gaabsaday inuu si toos ah u dhaleeceeyo tallaabadaas, taasoo ay u arkaan khatar cusub oo keeni karta isku dhacyo hor leh.

Madaxweynaha Mareykanka Donald Trump ayaa Sabtidii fiidkii khudbad telefishanka laga sii daayey ku sheegay in Washington ay beegsatay saddex xarumood oo muhiim ah oo nukliyeerka Iran ah, si loo curyaamiyo awoodda dalkaasi ee lagu hodminayo uranium-ka.

“Waxaan u xaqiijin karaa dunida in weeraradaasi ay guul weyn u ahayd millatariga Mareykanka. Xarumo muhiim ah oo lagu kobcin jiray uranium-ka Iran si buuxda ayaa loo burburiyay,” ayuu Trump ku yiri khudbadiisa, isagoo intaas ku daray in Tehran ay tahay inay “nabadda doorato,” haddii kale ay wajihi doonto weerarro kale oo ka xoog badan kuwii hore.

“Waxa jiri doona nabad, ama musiibo ka ba’an middii aynu aragnay siddeedii maalmood ee la soo dhaafay,” ayuu hadalkiisa ku sii daray.

Saacado uun ka dib markii weeraradaas dhaceen, Wasaaradda Arrimaha Dibadda Turkiga ayaa ka digtay in tallaabooyinkaas ay khalkhal gelin karaan xasilloonida guud ee gobolka.

“Turkiga wuxuu si weyn uga walaacsan yahay saameynta laga yaabo inay ka dhalato weerarka Mareykanka ku qaaday xarumaha nukliyeerka Jamhuuriyadda Islaamiga ah ee Iran,” ayaa lagu yiri bayaan kasoo baxay wasaaradda.

“Horumarka hadda socda wuxuu gobolka ka dhigi karaa meel uu dagaal ballaaran ka qarxo, xitaa heer caalami ah. Ma rabno in khariidadaas musiibada ah ay rumowdo,” ayay wasaaraddu ku dartay.

Dib u dhigashada hadalka adag ee Erdogan

Hadalkan xakameysan wuxuu si weyn uga duwanaa hadalkii Madaxweyne Recep Tayyip Erdogan uu jeediyay maalintii ka horreysay, markaas oo uu weerarada Israa’iil ku qaadday Iran toddobaadyadii la soo dhaafay ku tilmaamay “burcadnimo”.

In kasta oo Ankara ay muddo dheer kasoo horjeedday in Iran ay hesho hubka nukliyeerka, hadana waxay si joogto ah u taageertay xalka diblomaasiyadeed. Waxaa xusid mudan in 2010-kii, Turkiga iyo Brazil ay wada-hadallo fududeeyeen oo la xiriiray isdhaafsiga shidaalka nukliyeerka si loo dejiyo xiisadaha.

“Iran waxay ku andacootaa in barnaamijkeeda nukliyeerku uu yahay tallaabo difaac ah, balse Turkigu wuxuu u arkaa arrin halis ah oo dhalin karta tartan hub oo gobolka ka qarxa,” ayuu qoray Murat Yesiltas, khabiir amni oo ka tirsan xarunta cilmi-baarista SETA iyo Golaha Diblomaasiyadda Madaxweynaha Turkiga.

“Sikastaba ha ahaatee, diidmada Turkiga ee gardarrada Israa’iil micnaheedu maaha inuu taageersan yahay hamiga nukliyeer ee Iran.”

Xisaab siyaasadeed oo fog

Dowladda Turkiga ayaa weerarada Israel ku qaadday xarumaha Iran ku tilmaantay kuwo aan sabab lahayn, iyada oo tixraacaysa warbixino ay hayaan hay’adaha sirdoonka Mareykanka iyo IAEA oo sheegaya inaysan jirin caddeyn muujinaysa in Tehran si firfircoon uga shaqaynayso horumarinta hub nukliyeer ah.

Arrintan ayaa sharaxaysa sababta ay saraakiisha Turkigu si degdeg ah u cambaareeyeen weerarada Israa’iil, iyagoo u arka kuwo sii hurinaya xiisadaha gobolka, xilli ay horey Israa’iil uga geysatay weerarro kale Gaza, Lubnaan iyo Suuriya.

Warbaahinta dowladda Iran ee Nour News, oo soo xigatay Wasaaradda Caafimaadka Iran, ayaa sheegtay in weerarada Israa’iil tan iyo 13-kii Juun ay dileen 430 qof, halka ay ku dhaawaceen qiyaastii 3,500.

Mas’uuliyiinta Israa’iil ayaa dhankooda sheegay in ugu yaraan 25 qof oo Israa’iiliyiin ah ay ku dhinteen weerarada Iran, halka boqolaal kalena ay ku dhaawacmeen.

Erdogan oo isu muujinaya dhexdhexaadiye

Madaxweyne Erdogan ayaa halkii uu cambaareyn lahaa Mareykanka, wuxuu doortay inuu xaaladda dejiyo, isagoo taleefanno kula hadlay madaxda muhiimka ah, oo ay ka mid yihiin Madaxweyne Masoud Pezeshkian ee Iran iyo Trump.

Wuxuu sidoo kale usoo bandhigay Istanbul inay noqon karto goob loogu talagalay wada-hadallo nukliyeer ah oo dhex mara Mareykanka iyo Iran.

Erdogan wuxuu u muuqdaa inuu sii ilaalinayo xiriirka dhow ee uu la leeyahay Trump, xiriir hore uga caawiyay inuu Mareykanku ka laabto cunaqabatayntii saarneyd maamulka Madaxweyne Axmed Al Sharaa ee Suuriya.

Sida ay u xaqiijiyeen saraakiil Turkiga ah, kana jawaabayay warbixin uu Axaddii daabacay wargeyska Axios, Erdogan ayaa ikhtiyaar u helay inuu Trump ku qanciyo dirista Madaxweyne ku xigeenka JD Vance iyo Wakiilka Gaarka ah Steve Witkoff, si ay ula kulmaan wafdi Iran ah oo uu hoggaaminayo Wasiirka Arrimaha Dibadda Abbas Araghchi. Trump laftiisu wuxuu sheegay inuu qorsheynayo inuu kulankaas ka qeyb galo.

Hase yeeshee, kulankii la qorsheeyay wuu baaqday, kadib markii aan la helin go’aan kama dambeys ah oo kasoo baxa Hogaamiyaha Sare ee Iran, Ayatollah Ali Khamenei, sida ay sheegeen saraakiisha Turkigu.

Doorka Turkiga ee xalka siyaasadeed

Bayaan cusub oo kasoo baxay Wasaaradda Arrimaha Dibadda Turkiga ayaa muujinaya rabitaanka Erdogan ee ah in dalkiisu martigeliyo wada-hadallo Mareykanka iyo Iran dhex mara.

“Xalka kaliya ee lagu gaaro heshiis ku saabsan barnaamijka nukliyeerka Iran waa wada-hadal,” ayaa lagu yiri bayaanka. “Turkiga wuxuu diyaar u yahay inuu guto mas’uuliyadiisa, kuna bixiyo dadaallo wax ku ool ah.”

Inkasta oo Erdogan uu mararka qaar hadallo kulul jeediyo, hadana siyaasaddiisa ku aaddan khilaafaadka gobolka waxay ku saleysan tahay in aanu si cad dhinac ula safan, taasoo Turkiga u ogolaaneysa inuu helo meel dhexe oo istaraatijiyadeed.

Xubinnimada Turkiga ee NATO iyo xiriirka dhow ee uu la leeyahay Mareykanka ayaa siinaya fursad uu kula falgalo labada dhinac – kuwa xulafo ah iyo kuwa cadawga u ah – si uu u gaadho yoolkiisa istaraatijiyadeed.

“Sikastaba, aragtida Turkiga ee ku aaddan khilaafka u dhexeeya Iran iyo Israa’iil kama imanayso dan siyaasadeed oo gaaban,” ayuu yiri Yesiltas.

“Khataraha taagan ma aha kuwo maldahan. Waxay si toos ah u saameyn karaan amniga dhuleed ee Turkiga, xasilloonida tamarta, yoolalka dhaqaale iyo isu dheellitirka tirada dadka.”

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasaaradda Gaashaandhigga Xukuumadda Federaalka Soomaaliya ayaa shaacisay in Soomaaliya laga saaray liiska Qaramada Midoobey ee askareynta carruurta, kadib go’aan rasmi ah oo ka soo baxay QM, kaas oo lagu cadeeyey in Ciidamada Qaranka Soomaaliyeed aysan ku lug laheyn kiisaska askareynta carruurta.

Dowladda Sooomaaliya ayaa sheegtay inay masuuliyad iska saartay dhowrista badqabka shacabka, gaar ahaan carruurta Soomaaliyeed, iyadoo mudnaan gaar ah la siinayo ka hortagga askareynta carruurta xilliyada colaadaha hubaysan, si waafaqsan Dasturka dalka, heshiisyada iyo xeerarka caalamiga ah ee Soomaaliya ay saxiiday.

“Wasaaradda Gaashaandhigga, oo ku hadlaysa magaca Xukuumadda Federaalka Soomaaliya, waxay hambalyo u diraysaa shacabka Soomaaliyeed iyo Ciidamada Qalaba Sida, guusha go’aankii ay Qaramada Midoobay ku shaacisay 17-kii Juun 2025, oo Ciidamada Qalaba Sida si rasmi ah looga saaray Liiska kuwa ku lugta leh askaraynta carruurta,” ayaa lagu yiri qoraalka wasaaradda difaaca Soomaaliya.

Dowladda Soomaaliya ayaa sheegtay in go’aankaan uu caddeyn u yahay isbeddelka hufan ee Soomaaliya ay ku tallaabsatay.

“Guushan taarikhiga ah waxay ka dhalatay wadashaqayn dhow oo u dhaxaysay Dowladda Soomaaliya iyo Qaramada Midoobay, gaar ahaan hay’adaha UNICE iyo UNTMIS, iyadoo la fuliyay qorshaha qaran ee badqabka carruurta, si waafaqsan dastuurka dalka iyo shuruucdan caalamiga ah ee la xiriira carruurta xiliyada colaadaha hubaysan,” ayaa lagu yiri qoraalka.

Wasaaradda Gaashaandhigga oo ah guddoonka Guddiga Badqabka Carruurta ayaa si gaar ah u bogaadineysa go’aanka Qaramada Midoobey “Wada-shaqeyntaas mugga leh waxay xoojisay hannaanka ilaalinta carruurta, waxayna horseeday in Soomaaliya ka gudubto heerar adag oo horay loo soo maray,” ayaa lagu yiri war-saxaafadeedka.

Ugu dambeyntii, dowladda Soomaaliya ayaa bayaankaan ku balan qaaday inay ka go’an tahay fulinta ballan-qaadyada iyo heshiisyada kala dhexeeya Qaramada Midoobay ee la xiriira ilaalinta carruurta xilliyada colaadaha hubaysan.

Laascaanood (Caasimada Online) – Danjiraha Norway ee Soomaaliya, Carsten Carlsen iyo madax sare oo ka socota hay’adda The Nordic International Support Foundation (NIS) oo booqasho rasmiya ku soo gaaray magaalada Laascaanood ayaa waxaa si heer sare ah usoo dhaweeyay Hoggaamiye SSC-Khaatumo, Cabdiqaadir Axmed Aw-Cali oo xafiiskiisa ku qaabilay.

Hoggaamiyaha iyo danjiraha ayaa kulankooda kaga wada-hadlay arrimaha horumarka, mashaariicda gargaarka, nabadda iyo geeddisocodka dawlad-dhiska SSC-Khaatumo. Hoggaamiyuhu ayaa ugu horeyn xusay saaxibtinimada taariikhiga ee Dawladda Norway iyo shacabka SSC. Isagoo sidoo kalana Danjiraha uga mahadceliyey mashaariicda horumarineed ee ay ka fuliyeen SSC-Khaatumo.

Dhanka kale, Hoggaamiyaha ayaa xusay in SSC-Khaatumo tahay astaan nabadeed oo u taagan ilaalinta nabadda iyo xasiloonida geeska, markastana ay diyaar u tahay nabad kula noolaanshaha derisyadeeda.

Danjiraha ayaa dhankiisa si weyn uga mahadceliyey soo dhawaynta qiimaha badan ee uu kala kulmay shacabka iyo masuuliyiinta Caasimadda, isagoona ballanqaaday inay sii wadi doonaan taageerada horumarineed ee deegannadda Ssc-Khaatumo.

Danjire Carlsen ayaa maanta si rasmi ah u furay dib-u-dhiska Isbitaalka Guud ee Laascaanood, kaasoo lagu sameeyay dayactir, qalabeyn, iyo dib u dhis buuxda.

Dib-u-dhiska cisbitaalka waxaa suurtagal ka dhigay iskaashi ka dhexeeya Dowladaha Norwey iyo Switzerland, iyo sidoo kale taageero ka socotay Hay’adda The Nordic International Support Foundation (NIS), oo ah hay’ad aan faa’iido doon ahayn oo xarunteedu tahay Oslo, Norwey.

Isbitaalka ayaa si weyn u burburay intii uu socday dagaalka gobolka ee 2023, waxaana mashruuca loo sameeyay in cisbitaalkaas dib loogu soo celiyo si buuxda oo u adeegi karo bulshada deegaanka.

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasiirka Wasaaradda Arrimaha Gudaha, Federaalka Iyo Dib-u-heshiisiinta XFS, Cali Yuusuf Cali (Xoosh) ayaa maanta magaalada Muqdisho ka daah-furay kulanka qaran ee isu-duwidda dowladaha hoose.

Wasiir Cali Xoosh oo ka hadlay shirweynaha ayaa hoosta ka xarriiqay muhiimadda dhismaha dowladaha hoose, xilli ay dowladda federaalka qorsheynayso inay doorasho qof iyo cod ah lagu soo doorto xubnaha goleyaasha deegaanka.

“Dhismaha dowladaha hoose ee dalka waa tiir muhiim u ah dowlad-dhiska iyo kor u qaadidda adeeg bixinta shacabka Soomaaliyeed,” ayuu yiri Wasiir Cali Xoosh.

Waxa uu intaas kusii daray “Kulankan waxa uu ka turjumayaa sida ay nooga go’antahay in aan dhisno nidaam dowladeed oo hoos-u-daadegsan, si loo helo dowlado hoose oo la tayeeyay kana jawaabi kara baahiyaha dhabta ah ee shacabku qabaan, Dowladaha Hoose waa wajiga ugu horreeya ee dowladda, waana hay’adda dowladeed ee ugu dhow shacabka.”

Shirweynaha oo socon doona muddo labo cisho ah ayaa waxaa goobjoog ka ah masuuliyiin ka socda Dowladda Federaalka Soomaaliya, Dowlad-goboleedyada dalka, gobolka Banaadir iyo hay’adaha ka shaqeeya arrimaha dowladaha hoose.

Wasaarada Arrimaha Gudaha, Federaalka iyo Dib-u-heshiisiinta XFS ayaa xaqiijisay sida ay uga go’an tahay daadejinta awoodda iyo baahinta nidaamka matalaadda, iyadoo hortabin siineysa in si toos ah loo doorto matalayaasha dowladaha hoose.

Washington (Caasimada Online) – Xildhibaan Ilhaan Cumar oo ka tirsan Golaha Congress-ka Mareykanka ayaa si adag uga hadashay weerarka culus ee Mareykanku ku qaaday Iran, kadib markii ciidamada Mareykanka ay duqeeyeen saddex goobood oo Nukliyeer oo ku yaalla dalkaasi.

Ilhaan Cumar ayaa wax aan la aqbali karin ku tilmaamtay in Mareykanku si toos ah ugu biiro dagaalka Bariga Dhexe, waxayna tilmaantay in tallaabadaasi halis weyn ku tahay gobolka oo dhan.

Sidoo kale, waxay intaasi ku dartay in tallaabadan aan fasax looga qaadan Congress-ka, isla markaana cawaaqib xumada ka dhalata uu qaadi doono Madaxweyne Trump.

“Weerarkii Iran ee uu amray Trump isagoo aan fasax ka haysan Congress-ka wuxuu calaamad u yahay khatar weyn oo ka jirta gobolka Bariga Dhexe. Waxa uu sii kordhinayaa colaadda; weerarada ciidamada nabad ma keenayaan, kaliya waxay sii hurinayaan rabshadaha socda, waxayna qalqal gelinayaan gobolka oo dhan,” ayay tiri Ilhaan Cumar.

Ilhaan ayaa sidoo kale shaaca ka qaaday in weerarradan tooska ah ay halis gelinayaan ciidamada Mareykanka iyo dadka rayidka ah, loona baahan yahay in si degdeg ah looga hortago.

“Weeraradan waxay halis gelinayaan ciidamada Mareykanka iyo dadka rayidka ah. Shacabka Mareykanka waxay ka daaleen dagaal aan dhammaad lahayn. Waxaan u baahanahay inaan joojino waalidan, ka hor inta aanan lumin dad badan,” ayay raacisay.

Waxay ugu baaqday Golaha Congress-ka in la yeesho fadhi degdeg ah oo lagaga doodo xaaladda Bariga Dhexe, si si degdeg ah loo joojiyo colaadda kasii dareysa.

Ujeedada ugu weyn ee Mareykanku uga qeybgalayo dagaalkan ayaa ah inuu xoojiyo dadaalka Israel ee lagu doonayo in lagu curyaamiyo barnaamijka nukliyeerka ee dalka Iran.

Trump oo ka hadlayay weerarkan ayaa sheegay in la adeegsaday diyaaradaha qarsoon ee B-2 (B-2 Stealth Bombers), balse ma uusan caddayn noocyada bambooyinka la isticmaalay. Aqalka Cad iyo Pentagon-ka ayaan isla markiiba faahfaahin ka bixin hawlgalka.

“Tani waa waqti taariikhi ah oo u ah Mareykanka, Israa’iil, iyo guud ahaan dunida. Iiraan waa inay hadda oggolaataa inay dagaalkan dhammayso. Mahadsanid!” ayuu ku qoray barta Truth Social.

Duqeymahan waa go’aan halis ku ah Mareykanka, maadaama Iran ay ballanqaadday inay aargudan doonto haddii uu Mareykanku si buuxda ugu biiro weerarka Israel. Sidoo kale, shakhsiyan wuxuu khatar ugu jiraa Trump, maadaama uu horey ugu guuleystay Aqalka Cad isagoo ballanqaaday in uu Mareykanka ka ilaaliyo khilaafaadka dibadda ee kharashka badan, isla markaana uu quursaday qiimaha faragelinta Mareykanka.

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda Soomaaliya ayaa soo saartay war-saxaafadeed ay uga warbixisay dagaal culus oo maanta ka dhacay gobolka Hiiraan, kaas oo jab culus lagu gaarsiiyey kooxda Al-Shabaab.

Deegaannada Mabaax iyo Gayacad ee gobolka Hiiraan, ayuu Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliyeed oo garab ka helaya geesiyaasha deegaanka ee Macawisleyda jab xooggan ku gaarsiiyey maleeshiyaadka Al-Shabaab, kadib dagaal culus oo maanta ka dhacay.

“In ka badan 20 xubnood oo ka tirsan kooxda Khawaarijta ayaa lagu dilay dagaalka, halka tiro intaasi ka badan la dhaawacay,” ayaa lagu yiri war-saxaafadeedka ka soo baxay wasaaradda warfaafinta.

Dowladda ayaa sheegtay in Ciidamada Qaranka iyo geesiyaasha degaanka ay wali wadaan hawlgallo lagu raadraacayo firxadkii ka haray kooxda, si loo baabi’iyo haraadiga Khawaarijta ee isku dayaya in ay baxsadaan.

“Dowladda Federaalka Soomaaliya waxay mar kale adkeynaysaa go’aankeeda ku aaddan difaaca shacabka Soomaaliyeed, ilaalinta midnimada qaranka, iyo ciribtirka guud ee Khawaarijta caadeystay daadinta dhiigga shacabka,” ayaa lagu yiri war-saxaafadeedka.

Dowladda Soomaaliya ayaa maalmahaan kordhisay weerarrada ka dhanka ah Al-Shabaab, iyadoo kooxda laga saaray deegaano muhiim ah, laguna duqeeyey magaalooyim ay kamid yihiin Sabiib, Caanoole iyo Aadan Yabaal.

Tehran (Caasimada Online) – Madaxweyne Donald Trump ayaa Sabtidii sheegay in ciidamada Maraykanka ay duqeeyeen saddex goobood oo ku yaalla Iiraan, talaabo si toos ah Mareykanka uga qeyb-gelienysa dadaalka Israel ee lagu doonayay in lagu curyaamiyo barnaamijka nukliyeerka ee dalkaas.

“Waxaan soo gabagabaynay weerar aad u guuleystay oo aan ku qaadnay saddexda goobood ee Nukliyeerka ee Iiraan, oo ay ku jiraan Fordow, Natanz, iyo Esfahan,” ayuu Trump ku yiri qoraal uu soo dhigay baraha bulshada.

Haddaba, halkan waxaan ku eegeynaa qaar ka mid ah saldhigyada iyo ciidamada Maraykanka ee gobolka ku sugan ee wajihi kara aargudasho.

Ciidamada Maraykanka ee wajahaya halista aargudashada

“Khasaaraha soo gaaraya Maraykanka wuxuu noqon doonaa mid aan laga soo kabsan karin haddii ay si milatari ah ugu lug yeeshaan iska hor imaadkan,” ayuu Hoggaamiyaha Sare ee Iiraan, Ayatollah Ali Khamenei, ku yiri baraha bulshada Arbacadii.

Tobannaan kun oo askari oo Maraykan ah ayaa ku sugan Bariga Dhexe.

Saldhigga Cirka ee Al-Asad, oo ah xarun Ciraaqi ah oo 150 mayl galbeed ka xigta Baqdaad, ayna si wadajir ah u maamulaan ciidamada cirka ee Ciraaq iyo Maraykanka, ayaa waxaa ku sugan kumanaan askari oo Maraykan ah, waana tirada ugu badan ee ciidamo Maraykan ah oo dalkaas ku sugan. Iiraan iyo maleeshiyooyinka ay taageerto ayaa sanadihii u dambeeyay si isdaba joog ah u weerarayay saldhiggaas.

Kadib markii Maraykanku uu bishii Jannaayo 2020 dilay Janaraalkii sare ee Iiraan, Qaasim Suleymaani, ayay Tehran 16 gantaal ku garaacday saldhigyo ay ciidamada Maraykanku ku leeyihiin Ciraaq.

Kow iyo toban ka mid ah gantaalladaas ayaa ku dhacay saldhigga Al-Asad, halkaasoo ay ku dhaawacmeen tobanaan askari oo Maraykan ah, waxayna qodeen godad waaweyn, iyadoo weerarkaas ay mas’uuliyiintu sheegeen in loogu talagalay in lagu dilo askarta. Sidoo kale, Iiraan waxay weerarkaas gantaallo ku garaacday saldhig milatari oo ku yaal magaalada Irbil ee waqooyiga Ciraaq, oo ka tirsan ismaamulka Kurdistan.

Maleeshiyooyinka Iiraan ay taageerto ayaa gantaallo iyo diyaaradaha aan duuliyaha lahayn ku weeraray saldhigga Al-Asad xitaa bishii Ogoosto.

Maamulka Trump ayaa bishan sheegay inuu dhimayo tirada ciidamada Maraykanka ee Suuriya ka jooga, isagoo ka soo raraya siddeed saldhig oo uu ku reebayo hal keliya: Tanf, oo ah saldhig istaraatiiji ah oo ku yaal koonfurta Suuriya, meel u dhow xuduudaha Ciraaq iyo Urdun. Si kastaba ha ahaatee, faahfaahinta jadwalka arrintan ayaa ah mid aan caddayn.

Weerar bishii Jannaayo 2024 lagu qaaday Tower 22, oo ah saldhig hor leh oo Maraykanku ku leeyahay Urdun, 12 maylna koonfur ka xiga Tanf, ayaa waxaa lagu dilay saddex askari oo Maraykan ah, waxaana ku dhaawacmay tobanaan kale. Wuxuuna ahaa weerarkii ugu khasaaraha badnaa ee ciidamada Maraykanka lagu qaado tan iyo burburkii Kabul ee 2021.

Saldhigyada waaweyn ee ciidamada Maraykanka ee Khaliijka waxaa ka mid ah Saldhigga Taageerada Badda ee Baxrayn (Naval Support Activity Bahrain), oo ah xarunta Ciidanka 5-aad ee Badda Maraykanka (U.S. 5th Fleet) ayna ku sugan yihiin ilaa 8,300 oo askari oo Maraykan ah.

Dhanka kale, waxaa jira Saldhigga Cirka ee Al-Udeid ee dalka Qatar, oo ah kan martigeliya ciidanka ugu badan ee Maraykanka ee Bariga Dhexe. Al-Udeid, oo 20 mayl koonfur-galbeed ka xiga Doha, waa xarun talis oo hor leh oo ay leedahay Taliska Dhexe ee Maraykanka (U.S. Central Command), waxaana degi kara in ka badan 10,000 oo askari.

Goobaha kale ee Khaliijka ee ay ciidamada Maraykanku ku sugan yihiin waxaa ka mid ah xerada Camp Buehring iyo Saldhigga Cirka ee Ali al-Salem ee Kuweyt, iyo sidoo kale Saldhigga Cirka ee al-Dhafra ee Imaaraadka Carabta, oo hoy u ah Guutada 380-aad ee Hawlgallada Cirka (380th Air Expeditionary Wing).

Saraakiil Iiraaniyiin ah ayaa toddobaadkan u digay dalka Qatar, iyagoo sheegay in saldhigyada Maraykanka ee Khaliijka ay noqon doonaan bartilmaameed sharci ah haddii Maraykanku weerar qaado, sida uu sheegay sarkaal Yurub ah oo warbixintan laga siiyay, kaasoo codsaday inaan magaciisa la sheegin sababo la xiriira xogta xasaasiga ah.

Si kastaba, ma cadda haddii weerarka laga qaaday qaar ka mid ah saldhigyada ku yaalla dalalka Carabta.

Sidoo kale, safaaradaha Maraykanka iyo xarumaha diblomaasiyadeed ee gobolka ayaa iyagana bartilmaameed noqon kara. Maraykanka ayaa shaqaale iyo qoysaskooda ka daadgureeyay xarumihiisa Ciraaq iyo Israa’iil.

Maleeshiyooyinka ay Tehran maalgeliso ayaa sidoo kale hanjabaad ku noqon kara shaqaalaha iyo danaha Maraykanka ee gobolka.

“Qorshayaal hawlgal ayaa loo diyaariyay ujeedadaas,” ayuu yiri Abu Ali al-Askari, oo ah sarkaal amni oo ka tirsan maleeshiyada Shiicada ah ee Kataa’ib Xisbullah oo Ciraaq fadhigeedu yahay Iiraanna ay taageerto, isagoo sii raaciyay Khamiistii: “Shaki kuma jiro in saldhigyada Maraykanka ee gobolka oo dhan ay noqon doonaan goobo ugaarsi… iska daa waxyaabaha lama filaanka ah ee diyaaradahooda cirka kaga imaan kara.”

Markii la weydiiyay diyaar garowga looga hortagayo aargudasho kasta oo Iiraan ka timaada, ayuu xafiiska saxaafadda ee Wasaaradda Difaaca (Pentagon) wargeyska The Washington Post u gudbiyay bayaan uu Isniintii soo saaray Wasiirka Difaaca Pete Hegseth, kaasoo ku dhawaaqay “in awoodo dheeri ah loo daabulayo” Bariga Dhexe.

“Ilaalinta ciidamadeena Maraykanka ayaa ah mudnaantayada koowaad, daabulidanna waxaa looga gol leeyahay in lagu xoojiyo habkayaga difaaca ee gobolka,” ayuu Hegseth ku qoray bartiisa X.

“Ciidamada Maraykanku waxay ku jiraan heegankoodii difaaca, taasina isma beddelin,” ayuu Afhayeenka Pentagon, Sean Parnell, ku yiri bayaan uu Isniintii soo saaray, kaasoo xafiiska saxaafadda ee Pentagon uu sidoo kale tilmaamay.

Shirkadaha diyaaradaha ee Air France iyo KLM ayaa kansalay duulimaadyadii ka imaanayay kuna socday Garoonka Caalamiga ah ee Dubai Arbacadii. Xafiiska saxaafadda ee Air France ayaa sabab uga dhigay “xaaladda amniga ee gobolka,” mana aysan sheegin goorta duulimaadyadu dib u bilaaban doonaan.

Iiraan ma weerari kartaa Maraykanka?

Inkastoo Iiraan ay haysato gantaallo kala duwan oo nooca Ballistic iyo Cruise ah, haddana midkoodna kama mid ah hubkeeda, xitaa kuwa la horumarinayo, kuma dhowaan karo inuu gaaro Maraykanka, sida uu sheegay mashruuca difaaca gantaallada ee Xarunta Daraasaadka Istaraatiijiyadeed iyo Caalamiga ah (Center for Strategic and International Studies).

Ciidanka Cirka ee Iiraan ma laha awood ay ku gaaraan Maraykanka. Taasina waa sababta aargudashada lagu beegsanayo ciidamada gobolka ku sugan ay tahay tan ugu weyn ee Maraykanku ka walaacsan yahay.

Aadan Yabaal (Caasimada Online) – Faah-faahinno kala duwan ayaa kasoo baxaya duqeyn culus oo mar kale ay si wadajir ah uga fuliyeen degmada Aadan Yabaal ee gobolka Shabeellaha Dhexe dowladda federaalka Soomaaliya iyo saaxiibada caalamiga ah.

Duqeyntan oo ahayd mid bartilmaameed ah ayaa si gaar ah uga dhacday laba xarumood oo muhiim u ahaa Al-Shabaab, kuwaas oo ku yaallay xaafadda Howlwadaag ee degmadaasi.

Dowladda Soomaaliya ayaa sheegtay in labada xarumood, oo gebi ahaanba la burburiyey, ay Khawaarijtu u adeegsan jireen diyaarinta gaadiidka dagaalka iyo kaydinta hubka, iyada oo lagu qaaday weerar si gaar ah loo qorsheeyay oo u dhacay sidii loogu talagalay.

Mid ka mid ah xarumaha la beegsaday waxaa ku jiray gaadiid lagu diyaariyey waxyaabaha qarxa, waxaana duqeynta kadib dab ka kacay halkaasi, sida ay innoo sheegeen ilo deegaanka ah.

Xaaladdu weli waa kacsan tahay, mana cadda khasaaraha rasmiga ah ee ka dhashay weerarka maanta lagu qaaday kooxda Al-Shabaab ee ku sugan Aadan Yabaal.

Duqeyntani waxay ahayd tii labaad ee saacado gudahood ka dhacda degmada, taasoo dhowaan ay dib u qabsadeen maleeshiyaadka Al-Shabaab. Weerarkii hore ayaa dhacay shalay, waxaana lagu bartilmaameedsaday guri ay ku sugnaayeen horjoogayaal ka tirsan Al-Shabaab, halkaas oo lagu dilay ku dhowaad 12 xubnood oo ka tirsanaa kooxda, oo ay ku jiraan saraakiil sar sare.

Guriga la weeraray ayaa ahaa xarun istaraatiiji ah oo Al-Shabaab u adeegsan jiray kaydinta saanadda militari iyo abaabulka maleeshiyaadkooda.

Intii uu socday howlgalkaas, waxaa sidoo kale la burburiyay gaadiid dagaal, hub farabadan, iyo saanado kale oo muhiim u ahaa kooxda, iyadoo hawlgalku u dhacay sidii loo qorsheeyay.

Si kastaba ha ahaatee, weerarradan cirka ah waxay qayb ka yihiin guluf milatari oo ay wado dowladda federaalka Soomaaliya, kaas oo lagu doonayo in lagu xakameeyo culeyska ay kooxda Al-Shabaab kusoo kordhisay deegaannada maamulka HirShabelle, kadib markii ay isku fidiyeen dhul ballaaran.

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, Dr. Xasan Sheekh Maxamuud, ayaa maanta Madaxtooyada Qaranka ku qaabilay Madaxa Guddiga Dhaqaalaha Qaramada Midoobay ee Afrika (UNECA), Mudane Claver Gatete.

Booqashada Gatete ayaa qayb ka ah ka qeyb-galka rasmiga ah ee daah-furka Shirka Hiigsiga Qarni-jirka 2060 oo lagu qabanayo magaalada Muqdisho ee caasimadda Soomaaliya.

Kulanka Madaxweynaha iyo Wakiilka Sare ee UNECA ayaa diiradda lagu saaray xoojinta iskaashiga dhaqaale ee u dhexeeya Soomaaliya iyo hay’adaha caalamiga ah, gaar ahaan UNECA.

Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa uga mahad-celiyey Claver taageerada ay hay’adda UNECA siiso Soomaaliya, isagoo carabka ku adkeeyay in iskaashi dhab ah uu sal u yahay horumar waara.

Intii uu socday kulanka, Madaxweyne Xasan Sheekh waxa uu si qoto dheer uga warbixiyay horumarka ay Soomaaliya ku tallaabsatay dhowrkii sano ee la soo dhaafay. Waxa uu si gaar ah u xusay guulaha ay ka mid yihiin dhameystirka geeddi-socodka cafinta deynta, taas oo albaab muhiim ah u furtay koboca dhaqaalaha iyo maalgelinta caalamiga ah.

Sidoo kale, Madaxweynaha ayaa muujiyay muhiimadda ay leedahay ku biirista rasmiga ah ee Soomaaliya ay ku biirtay Bulshada Bariga Afrika (EAC), taas oo kor u qaadaysa fursadaha ganacsi, dhaqaale iyo isdhexgal bulsho ee dalka. Wuxuu sheegay in tallaabadan ay Soomaaliya ka dhigeyso qayb firfircoon oo ka mid ah isbeddelada gobolka.

Dhanka kale, Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa tilmaamay in dowladda ay dadaal weyn ku bixisay kobcinta dakhliga gudaha iyo hagaajinta nidaamka maaliyadeed. Wuxuu hoosta ka xarriiqay in horumarradaas ay ka tarjumayaan dadaalka dowladda ee ku wajahan kobcinta hay’adaha dowliga ah iyo hufnaanta maamulka.

Ugu dambeyntiina, labada dhinac ayaa isku raacay in la sii xoojiyo wada-shaqeynta ka dhaxaysa Soomaaliya iyo UNECA, si loo xaqiijiyo qorsheyaasha horumarineed ee qaranka, gaar ahaan kuwa la xiriira Hiigsiga Qarni-jirka 2060. Madaxweynaha ayaa ballan-qaaday in Soomaaliya ay sii wadayso waddada horumarka iyo xasilloonida.