Maxaas (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa kulamo is daba joog ah kula yeelanaya magaalada Maxaas ee gobolka Hiiraan hoggaamiyeyaasha dhaqanka iyo siyaasadda iyo indheergaradka beesha Xawaadle.

Ujeeddada kulankaas ayaa lagu sheegay dhegeysiga tabasho ay qabto beeshaas degta bariga Beledweyne oo uu ka soojeedo guddoomiyihii hore ee gobolka Hiiraan Cali Jeyte Cismaan oo sheegtay in uu madaxweyne u yahay maamul ka go’ay HirShabelle.

Jeyte oo ka horyimid go’aanka HirShabelle ay xilka uga qaatay ayaa qeyb ka ah wada hadallada ka socda Maxaas. 

Cali Jayte oo loo arko in uu yahay hoggaamiye saameyn weyn ku leh gobolka Hiiraan islamarkaas na kaalin weyn ku lahaa abaabulka iyo hoggaanka dagaalka ciidamada deeegaanka ay la galeen kooxda Al-Shabaab ayaa eedeyn horey ugu jeediyay dowladda federaalka iyo maamul Hirshabelle isaga oo dalbanayay in gobolka Hiiraan laga dhigo maamul gaar ah. 

Waxa uu sidoo kale horey u diiday in uu wareejiyo xilka guddoomiyenimada gobolka iyada oo ciidamadiisu ay la wareegeen xarunta maamulka magaalada Baledweyn.

Cali Jeyte oo horey soo noqday wasiir ku xigeenka hub ka dhigista iyo dhaqan celinta maleeshiyooyinka ee dowladdii Cabdullaahi Yuusuf ayaa labo jeer horey u noqday guddoomiyaha gobolka Hiiraan. 

Maxay ku heshiiyeen Madaxweyne Xasan iyo Cali Jayte?  

Laakiin Ugaaska Beesha Xawaadle Ugaas Yuusuf Ugaas Xasan ayaa muddo dedaal ka dhex waday madaxweynaha Xasan Sheekh iyo Cali Jeyte isaga oo ku guuleystay in uu markii dambe suurtogaliyey inay labada masuul yeeshaan wadahadal toos ah yeeshaan.

Arrintan waxay timid ka dib markii magaalada Beledweyne looga dhawaaqay maamul la magac baxay “Hiiraan State”, kaasoo uu hogaaminayo Cali Jeyte qudhiisa, ka dib markii ay kala boodeen beeshaas qaarkeed iyo maamulka Hirshabeelle ee uu hogaamiyo Cali Guudlaawe.

Sida uu sheegay xildhibaan Cabdirisaaq Cabdullaahi Macalllin (Ciid) oo ka tirsan baarlamaanka federaalka, waxaa jira arrimo ay isku afgarteen labada mas’uul iyo qaar weli dhiman.

“Wixii la isku afgartay waa in wixii siyaasad ah dib loo dhigo, wixii la xiriira dagaalka looga soo horjeedo Al Shabaabna uu hogaamiyo Cali jeyte isagoo toos u hoos tagaya madaxweynaha,” ayuu yiri xildhibaanka oo ka mid ah siyaasiyiinta kulamadaas ka qayb galay.

Wuxuu intaa ku daray inuusan cidna hoos tegeyn uuna u madaxbanaan yahay wixii khuseeya hawlgalinta ciidanka Macawisleyda ee gobolka Hiiraan.

Kulamada madaxweynaha iyo Beesha Cali Jeyte 

Arrinta Cali Jeyte marka laga yimaado waxaa muddo dheer soo jiitamayey khilaaf u dhaxeeya beesha bariga Beledweyne iyo maamulka Hirshabelle, kaasoo soo billowday tan iyo markii hogaanka uu qabtay madaxweynaha Hirshabelle Cali Guudlaawe.

Khilaafka oo marxalado kala duwan soo maray ayaa markii dambe si xoog leh u qarxay markii Cali Guudlaawe uu xilka ka qaaday Cali jeyte Cismaan oo ahaa guddoomiyihii Gobolka Hiiraan, kaalin weynna kulahaa ciidankii degaanka ee sida adag ula dagaallamay Al Shabaab.

Wixii markaas ka dambeeyey waxaa bariga Beledweyne inta badan gacanta ku hayey Cali Jeyte iyo xoogag taabacsan, inkastoo ay iyaguna isla dhinacaas joogaan madaxweyne ku xigeenka Hirshabeelle Yuusuf Axmed Hagar iyo C/laahi Axmed Sufurow oo ah ninka Cali Beddelay.

Ilaa 200 oo xubnood ayaa madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud la yeeshay kulamo is dabajoog ah oo qiyaastii ilaa afar kulan gaaray, sida ay dad xog-ogaal ah sheegeen, waxayna xubnahaas oo isugu jiray siyaasiyiin, saraakiil ciidan, ganacsato iyo oday dhaqameed ay kulamaadaas madaxweynaha ku weydiisteen in gobolka Hiiraan laga dhigo maamul goboleed gaar ah, sida uu dhankiisa u xaqiijiyey xildhibaan Ciid.

Qodobbada ay ku heshiiyeen labada dhinac

“Qodobka hore waa in aysan beesha aqoonsanayn, diyaarna u ahayn in ay la shaqayso maamulka Hirshabeelle, kan labaadna waa in uu madaxweynuhu aqoonsado maamulka Hiiraan state,” ayuu yiri Xildhibaan Ciid oo kulamadaas ka qayb galay.

Markii aan weydiinay sida “Hiiraan State” ay u buuxin karto shuruudaha dawlad goboleednimada maadaama loo baahan yahay maamul goboleed inu noqdo laba gobol iyo wax ka badan wuxuu xildhibaan Ciid ku jawaabay.

“Gobolka Hiiraan bedka uu ku fadhiyo iyo dadka ku nool wuu ka weyn yahay kana dad badan yahay maamul goboleedyo hadda jira, tan labaadna in madaxweyne Shariif Sheekh Axmed uu gobolka laba gobol ka dhigay xilligii uu madaxweynaha ahaa, waxaana gobolka kale la yiraahdaa Shabeellaha sare,” ayuu ku jawaabay xildhibaanka.

Gobolka Cusub ee uu magacaabay madaxweyne hore Shariif Sheekh Axmed waxaa caasimad looga dhigay magaalada Buulobarde, laakiin dhaqan ahaan uma hirgelin magacaabistaas iyada oo gobolka Hiiraan weli loola falgalo in uu yahay hal gobol.

Xogta ayaa intaas ku dareysa, in madaxweynaha Soomaaliya uu ku adkaystay in ay ka wada hadlaan sidii Al-Shabaab loo dagaali lahaa. Wararkaas waxay kaloo shegayaan in siyaasiyiinta kulamadaas ka qayb galaya aysan aad ugu dheganayn mowqifka ah “maamulka Hiiraan State” balse dhanka odayaasha dhaqanka ay weli dood xoog leh ka qabaan la shaqaynta maamulka Hirshabelle.

Xildhibaan Cabdirisaaq Cabdullaahi Ciid wuxuu sheegay in aan hadda quus la taagneyn oo weli beesha iyo madaxweynaha ay kulamo u socdaan, wuxuuna muujiyey in kulamadaas ay mirodhal noqon doonaan.

Isha: BBC