Washington (Caasimada Online) – Madaxweynaha Mareykanka Donald Trump ayaa sheegay in Ra’iisul Wasaare Benjamin Netanyahu uu oggolaaday in la soo afjaro dagaalka Gaza, tallaabadaas oo uu ku tilmaamay inay noqon doonto “guusha ugu weyn ee taariikhda” hoggaamiyaha Israel.

“Waxay ka dhigan tahay dhammaadka degdegga ah ee dagaalka laftiisa,” ayuu yiri Trump isagoo Aqalka Cad kula hadlayay Netanyahu oo dhinac taagnaa.

“Waan taageersanahay qorshahaaga lagu soo afjarayo dagaalka Gaza, kaasoo xaqiijinaya himilooyinkeenna dagaalka. Waxa uu Israel u soo celin doonaa dhammaan la-haystayaasha, wuxuu burburin doonaa awoodda militari ee Xamas, wuxuuna soo afjari doonaa maamulkeeda siyaasadeed, isagoo sidoo kale xaqiijinaya in Gaza aysan mar dambe khatar ku noqon Israel,” ayuu yiri Netanyahu.

Trump ayaa sheegay inuu filayo jawaab “wanaagsan” oo ka timaada Xamas, balse wax yar kaddib shirka jaraa’id, wakaaladda wararka ee Reuters ayaa soo xigatay sarkaal ka tirsan Xamas oo sheegay in kooxdu aysan weli helin “qorshe nabadeed oo qoran oo ku saabsan Gaza”.

“Waxaan maqlayaa in Xamas ay iyaduna doonayso in arrintan la dhammeeyo,” ayuu yiri Trump.

Maamulka Falastiin ee kooxda Fatax ayaa sidoo kale soo dhoweeyay qorshaha Trump, isagoo ku celiyay sida ay uga go’an tahay inay kala shaqeeyaan Mareykanka iyo saaxiibbada kale sidii loo gaari lahaa heshiis dhammaystiran oo ay ku jirto “in gogol-xaar loo noqdo nabad caddaalad ah oo ku dhisan xalka labada dal”, sida ay warisay wakaaladda wararka ee Wafa.

Sida ku cad qorshaha Trump, Maamulka Falastiin ayaa la wareegi doona maamulka Gaza marka uu dhammeystiro barnaamij dib-u-habeyn ah. Ilaa xilligaas, Gaza waxaa maamuli doona “maamul ku-meel-gaar ah oo ka kooban guddi Falastiiniyiin ah oo aqoonyahanno ah.

Aqalka Cad ayaa soo saaray bayaan ka kooban 20 qodob oo qeexaya qorshihiisa ku aaddan Gaza dagaalka kaddib, daqiiqado ka hor inta aysan Netanyahu iyo Trump ka soo muuqan shirka jaraa’id.

Trump wuxuu sheegay in qorshihiisa ay taageersan yihiin hoggaamiyeyaal “Carab iyo Muslimiin ah”, kuwaasoo uu sheegay inay ballan-qaadeen “in hubka laga dhigo Gaza” iyo in la “burburiyo” awoodda militari ee Xamas.

“Qof walba wuxuu doonayaa inuu qayb ka noqdo… qof walba wuxuu doonayaa inay shaqeyso,” ayuu yiri Trump. “Kuwani waa dalal aad u qani ah oo wax hirgelin kara.”

Trump wuxuu sheegay inuu la hadlay hoggaamiyeyaasha Turkey, Pakistan, Masar iyo Indonesia, iyo sidoo kale hoggaamiyeyaasha Khaliijka, kuwaasoo dhammaantood taageersan qorshaha sida uu sheegay madaxweynuhu.

Qodobada qorshaha

Qorshahan 20-ka qodob ka kooban wuxuu guud ahaan mudnaan siinayaa aragtida Israel ee xaaladda Gaza iyo welwelka amni ee ay sheegatay, isagoo ka billaabaya qodobka 1-aad, oo dhigaya “Gaza waxay noqon doontaa aag ka caaggan xagjirnimada iyo argagixisada oo aan khatar ku ahayn deriskeeda”.

Wuxuu intaas ku darayaa in Gaza dib loo dhisi doono si ay “uga faa’iideystaan” dadka reer Gaza “oo dhibaato ku filan soo maray”. Gargaarka oo dhan ayaa si degdeg ah dib u billaaban doona marka ay dhammaan dhinacyadu oggolaadaan heshiiska, laakiin wuxuu bayaanka ku xirayaa shuruud ah “ugu yaraan, tirada gargaarku waxay la mid noqon doontaa wixii ku jiray heshiiskii Janaayo 19, 2025”.

Wuxuu kaloo intaas ku darayaa in marinka Rafah sidoo kale la furi doono labada dhinacba, iyadoo la raacayo hab la mid ah kii lagu qeexay heshiiskii Janaayo.

Qodobka ugu muhiimsan ee heshiiska ayaa ah inuu si wax-ku-ool ah u soo afjari doono doorka hay’adda muranka badan dhalisay ee fadeexaduhu hareeyeen ee Gaza Humanitarian Foundation, isla markaana mas’uuliyadda qaybinta gargaarka lagu wareejin doono Qaramada Midoobay iyo hay’adaheeda, iyo sidoo kale Bisha Cas iyo hay’adaha kale ee caalamiga ah “ee aan sinaba ula xiriirin labada dhinac midkoodna”.

Qorshuhu wuxuu markaas u wareegayaa xaaladda Gaza ee dagaalka kaddib iyo “Guddi Nabadeed” oo kormeer ku samayn doona dowladda ku-meel-gaarka ah ee aqoonyahannada ah ee la dhisi doono.

Wuxuu soo bandhigayaa “qorshe horumarin dhaqaale oo Trump ah” si dib loogu soo nooleeyo Gaza, kaasoo is-shabahaad badan la leh qorshihii “Riviera” ee Gaza oo Trump uu markii hore soo jeediyay.

Laakiin si ka duwan qorshahaas hore, kan cusub wuxuu dhigayaa “in aan qofna lagu qasbi doonin inuu ka tago Gaza”, haddii uu qof baxo-na, uu xor u noqon doono inuu soo laabto.

“Ciidan Caalami ah oo Xasilin ah (ISF)” ayaa la dhisi doonaa iyadoo lala kaashanayo “saaxiibbo Carbeed iyo kuwa caalami ah”, kaasoo mas’uul ka noqon doona xaqiijinta maamulka iyo xasilloonida marinka, kaasoo la mid ah qorshayaal hore looga hadlay oo ku saabsanaa ciidan “nabad-ilaalin” oo Carbeed ama goboleed ah.

Qorshuhu wuxuu si qayaxan u sheegayaa “in Israel aysan qabsan doonin ama ku dari doonin dhulkeeda Gaza”, laakiin wuxuu ka tagayaa fursad weyn oo fasiraado kala duwan loo yeelan karo, wuxuuna mas’uuliyadda ka bixitaanka marinka dusha ka saarayaa Israel.

Wuxuu dhigayaa in Israel ay ciidamadeeda kala bixi doonto iyadoo lagu saleynayo “heerar, marxalado iyo waqtiyo ku xiran hub ka dhigista” oo ay ku heshiiyaan ciidamada Israel, ISF, dammaanad-qaadayaasha iyo Mareykanka.

Wuxuu intaas ku darayaa in ciidamada Israel ay “si tartiib-tartiib ah ugu wareejin doonaan dhulka ay haystaan” ciidanka ISF iyadoo la raacayo heshiis lala galo dowladda ku-meel-gaarka ah, “marka laga reebo joogitaan amni oo ku xeeran xuduudda, kaasoo sii jiri doona ilaa Gaza si buuxda looga sugo khatar kasta oo argagixiso oo soo cusboonaata”.

Trump wuxuu si gaar ah u iftiimiyay in, intii lagu jiray kulankooda, Netanyahu uu si adag uga soo horjeeday dhismaha dawlad Falastiini ah.

Qodobka 18-aad ee qorshaha la shaaciyay ayaa qeexaya in kaddib dib-u-dhiska Gaza iyo dib-u-habeynta Maamulka Falastiin, “ay suuragal tahay in ugu dambayn la helo shuruudihii suurtagelin lahaa waddo la aamini karo oo loo maro aayo-ka-tashiga iyo dawladnimada Falastiin, taasoo aan u aqoonsannahay inay tahay himilada dadka Falastiiniyiinta”.

Guddiga Nabadda

Netanyahu ayaa ka jawaabay ku dhawaaqista isagoo ku adkeystay in qorshuhu uu waafaqsan yahay shuruudaha xukuumaddiisa ee soo afjaridda dagaalka. Wuxuu sheegay in Israel ay sii haysan doonto “xuduud amni oo ku xeeran” Gaza ayna si tartiib-tartiib ah uga bixi doonto marinka iyadoo ku xiran heerka “hub ka dhigista” Xamas – laakiin taasi way ka duwan tahay qorshaha qoran.

Intii uu socday khudbaddiisa, Trump wuxuu si weyn ugu tiirsanaa taageerada ay dalalka Carabta iyo Muslimiinta siinayaan qorshihiisa. Bayaanka Aqalka Cad wuxuu sheegayaa in Jordan iyo Masar ay tababari doonaan ciidamada ammaanka Falastiin si ay u sugaan amniga Gaza.

Qorshuhu wuxuu ku baaqayaa in dhammaan maxaabiista Gaza lagu sii daayo 72 saacadood gudahood iyo in ciidamada Israel ay si tartiib-tartiib ah uga baxaan Gaza.

Inkastoo uu sheegayo in Israel aysan ku dari doonin dhulkeeda ama aysan qabsan doonin Gaza, haddana qorshuhu ma caddaynayo cidda ugu dambayn maamuli doonta marinka.

“Gaza waxaa lagu maamuli doonaa maamul ku-meel-gaar ah oo ka kooban guddi Falastiiniyiin ah oo aqoonyahanno ah, kana madax-bannaan siyaasadda, kaasoo mas’uul ka noqon doona hawl-maalmeedka adeegyada dadweynaha iyo degmooyinka ee dadka Gaza,” ayuu yiri Aqalka Cad.

“Guddi Nabadeed” oo uu guddoomiye u yahay Trump, oo ay ku jiri doonaan Ra’iisul Wasaarihii hore ee UK Tony Blair, ayaa yeelan doona “kormeer iyo maamulid” lagu hayo guddiga Falastiiniyiinta.

Qorshuhu wuxuu sheegayaa in Maamulka Falastiin uu ugu dambayn la wareegi doono Gaza marka uu “dhammeystiro barnaamijkiisa dib-u-habeynta”.

Netanyahu ayaa ammaanay Trump oo isu soo bandhigay inuu maamulo marinka isagoo ah “Guddoomiyaha Guddiga”, wuxuuna yiri: “Xaqiiqda ah inaad adigu arrintan qaabilayso wax badan ayay taraysaa.”

Wuxuu sheegay in “maamul rayid ah oo nabdoon” uu maamuli doono Gaza, oo aysan ku jiri doonin “Xamas ama Maamulka Falastiin”.

Netanyahu wuxuu meel u baneeyay suurtagalnimada in Maamulka Falastiin, oo maamul xaddidan ka haya Daanta Galbeed ee la haysto, uu ku soo laabto Gaza.

“Maamulka Falastiin wax door ah kuma yeelan karo Gaza isagoon marin ‘isbeddel xag-jir ah’,” ayuu yiri.

Trump wuxuu sheegay in qorshuhu uu waddada u furi doono ballaarinta Heshiisyadii Abraham, heshiisyada is-dhexgalka ee Israel ay la saxiixatay Imaaraadka, Morocco iyo Bahrain sanadkii 2020, kuwaasoo Trump uu u arko guushiisa ugu weyn ee siyaasadda arrimaha dibadda.