Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, Dr. Xasan Sheekh Maxamuud ayaa maanta magaalada Muqdisho ka daah-furay Qorshaha Hiigsiga qarni-jirka 2060-ka.

Hiigsigan oo ka kooban 7 qorshe qaran oo 5-sanadle ah, ayaa waxa uu diiradda saaraya sidii ay Soomaaliya ku noqon lahayd dal mideysan, xooggan, nabdoon, kana mid ah waddamada dakhliga dhexe meelaha sare kaga jira, marka la gaaro sanadka 2060.

Shirkaan oo socon doona muddo saddex cisho ah waxaa ka qeyb-galay Ra’iisul Wasaare Xamza Cabdi Barre, wasiirro, xildhibaanno ka tirsan labada Aqal ee baarlamaanka Soomaaliya, wakiillo ka socda beesha caalamka iyo marti-sharaf kale.

La-taliyaha Arrimaha Dhaqaalaha ee Madaxweynaha JFS, ahna Guddoomiyaha Golaha Dhaqaalaha Qaranka, Xasan Aadan Hoosow, oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in haddii qorshahaan la hirgeliyo Soomaaliya ay noqon doonto dal barwaaqo ah.

“Haddii Qorshaha Hiigsiga Qarni-jirka 2060-ka la hirgeliyo, Soomaaliya waxay noqon doontaa dal barwaaqo ah,” ayuu yiri La-taliyaha Madaxweynaha ee Arrimaha Dhaqaalaha.

Wasiirka Gaashaandhigga Soomaaliya, Axmed Macalin Fiqi oo isna ka hadlay goobta ayaa sheegay in qorshahan uu isbeddel weyn u horaeedi doono Soomaaliya.

“Qorshaha Qarni-jirka 2060-ka waxaa uu isbeddel weyn ku sameyn doonaa dalka iyo dadka Soomaaliyeed,” ayuu yiri Wasiir Fiqi.

Baydhaba (Caasimada Online) – Faah-faahinno dheeraad ah ayaa waxaa laga helayaa dagaal culus oo maanta ka dhacay duleedka magaalada Baydhaba ee xarunta gobolka Baay, kaas oo u dhexeeyay ciidamada dowladda iyo maleeshiyaad ka tirsan Al-Shabaab.

Dagaalka oo ahaa mid xooggan ayaa yimid, kadib markii xubno ka tirsan Al-Shabaab ay saaka weerar ku qaadeen fariisimo ciidamada Xoogga dalka ku leeyihiin deegaanka Burjeed oo u dhexeeyo magaalada Baydhaba iyo deegaanka Deynuunaay ee gobolka Baay, waxaana kadib sidaas ku qarxay dagaal toos ah.

Ciidamada oo hayay xogta weerarka Al-Shabaab ayaa ka hortegay xubnaha Al-Shabaab, iyagoo jab culus ugu gaystay halkaasi, sida lagu sheegay qoraal kasoo baxay dowladda.

“Ciidammada Xoogga Dalka Soomaaliyeed ayaa waaberigii hore ee saakay jab xooggan ugu geystay duleedka magaalada Baydhabo ee xarunta gobolka Baay Maleeshiyaad ka tirsan kooxda Khawaarijta ah ee Al-Shabaab oo weerar kusoo qaaday deegaanka Burjeed oo dhowr iyo toban KM dhanka bari kaga beegan magaalada Baydhabo oo ah xarunta KMG ka ee maamulka Koonfur Galbeed” ayaa lagu yiri war kooban oo kasoo baxay dowladda dhexe.

Sidoo kale saraakiisha ciidamada Xoogga dalka ee ku sugan aagga magaalada Baydhaba ayaa sheegay in weli maydadka Al-Shabaab ay daadsan yihiin gudaha  Burjeed, isla markaana ay sii baacsanayaan firxadka maleeshiyada weerarka ku qaaday deegaankaasi.

Xaaladda ayaa haatan ah mid kacsan, waxaana weli dhaq-dhaqaaqyo laga dareemayaa qaybo badan oo kamid ah gobolka Baay oo ay ku xoogan tahay kooxda Al-Shabaab.

Waa markii labaad oo cashir lama ilawaan ah kooxda Khawaarijta loogu dhigayo deegaanka Burjeed, waxaana ahayd dhowaan markii lagu laayay deegaankaasi, kadib markii looga dilay ugu yaraan 20 Shabaab ah oo xilligaas sidaan weerar ugu soo qaaday ciidamada.

Maydadka xubnaha Al-Shabaab ee xilligaas la laayay ayaa la geeyay magaalada Baydhaba, iyada oo lagu soo bandhigay fagaaraha afar irdoodka ee magaaladaas oo ay isugu soo baxeen boqolaal dadweyne ah.

Si kastaba, Koonfur Galbeed ayaa waxaa haatan ka socda guluf ka dhan ah argagixisada, si looga saaro deegaannadaasi oo ay muddo dheer ku hayaan cunaqabateyn xoogleh.

Boosaaso (Caasimada Online) – Wararka naga soo gaaraya gobolka Bari ayaa sheegaya in maanta ciidamada difaaca maamulka Puntland ay howlgallo culus ka sameeyeen aagga buuraha Calmiskaad, kuwaas oo lagu beegsaday firxadka maleeshiyaadka kooxda Daacish.

Ciidamada ayaa saaka isku fidiyay togga Baalade, halkaas oo ay ku dhuumaaleysanayaan xubno ka tirsan kooxda Daacish, waxaana lasoo wariyay in la’isku fara saaray halkaasi.

Qoraal kooban oo kasoo baxay taliska Howlgalka Ciribtirka Argagixisada ee Puntland ayaa waxaa lagu sheegay in inta uu socday howlgalka lagu qabtay nin ajnabi ah oo ka tirsan Daacish, isla-markaana ciidamadu ay nolosha ku qabteen, isaga oo kasoo firxaday kooxda.

Puntland ma shaacin dalka uu kasoo jeedo ninka la qabtay, waxaase haatan baaritaanno ku hayo ciidamada ammaanka ee ku sugan buuraha Calmiskaad ee gobolka Bari.

“Ciidanku waxay Togga Baallade ka qabteen Nin Ajanebi ah oo ka mid ah firxadka Argagixisada Daacish ee la jebiyey. Tan iyo markii laga sifeeyay inta badan Calmiskad firxadka Argagixisada aya mid mid looga qabanaya Toggaga Calmiskaad”, ayaa lagu yiri qoraal ka soo baxay Taliska howlgalka Hillaac ee Puntland.

Sidoo kale waxa lasoo wariyay inuu jiro khasaare kale oo ciidamada howlgaka sameeyay soo gaaray, waxaana jiro dhimasho iyo dhaawac, iyada oo dadka dhintayuu ku jiro Abwaan Cabdulkadir oo goor sii horeysay oo maanta ah tiriyay maanso uu ku cabiray dareenkiisa.

Dhowaan ayay ahayd markii sidaan oo kale ay ciidamada Puntland gacanta ugu dhigeen nin u dhashay waddanka Turkiga oo ka barbar dagaalamayey kooxda Daacish, waxaana la qabtay isaga oo watay qori AK-47 ah, isla markaana kaligiis biyo ka dhaansanayay ceel.

Ciidanka Guutada 3-aad ee Puntland, oo qabtay ninkaas, ayaa ku sifeeyay inuu yahay dagaalyahan hore uga fakaday howlgallo lagu burburiyay xarumo ay Daacish ku lahayd buuraleyda Cal Miskaad. Inkastoo aan la shaacin magaciisa, haddana mas’uuliyiinta Puntland waxay sheegeen in uu haysto jinsiyadda Turkiga isla markaana uu bixiyay xog muhiim ah intii lagu guda jiray wareysiyo hordhac ah.

Eedeysanuhu ma uusan la socon wax koox ah xilligii la qabtay,” ayaa lagu yiri war-saxaafadeedka. “Wuxuu ka fakaday intii lagu guda jiray howlgalladii ugu dambeeyay ee lagu wiiqay awoodda Daacish ee gobolka.”

Puntland ayaa dagaal adag kula jirta argagixisada ku sugan dhulka buuraleyda ah ee gobolka Bari, iyada oo dhowaan lasoo gabagaabeeyay wajiga saddexaad ee howlgalka loogu magac daray Hilaac oo lagu xoreeyay dhul ballaaran oo ku yaalla aagga Calmiskaad.

Garoowe (Caasimada Online) – Xaaladda siyaasadeed ee Soomaaliya ayaa sii laba kacleyneysa, waxaan kasii daraya khilaafka u dhexeeya Villa Soomaaliya, mucaaradka iyo qaar kamid ah maamullada dalka, gaar ahaan dowlad-goboleedyada Jubaland iyo Puntland.

Dhinacyadan ayaa si weyn isugu haya hannaanka doorashooyinka ee 2026 iyo wax ka beddelka lagu sameeyay dastuurka KMG, taas oo dhalisay xiisadda haatan ka taagan dalka.

Hoggaamiyeyaasha Jubaland iyo Puntland ayaa haatan wada dhaq-dhaqaaqyo culus, iyaga oo toos ula saftay siyaasiyiinta mucaaradka ee kasoo horjeedo Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud kadib markii taageero buuxda ay u muujiyeen Madasha Samatabixinta Mucaaradka.

Axmed Madoobe iyo Saciid Deni ayaa haatan kulamo ka wada magaalada Garoowe, kuwaas oo ay uga hadlayaan xiisadda siyaasadeed ee ka taagan dalka iyo hanaanka doorashada.

Qorshaha ugu wayn ee labada hoggaamiye ayaa ah in lasoo celiyo xiriirka labada dowlad-goboleed iyo in la iska kaashado arrimaha masiiriga ah ee dalka, gaar ahaan khilaafaadka doorashooyinka ee soo jiitamaya iyo xaaladda guud ee amniga dalka.

Wadahadallada socda ayaa sidoo kale la rajeynayaa inay sare u qaadaan iskaashiga labada dhinac, dibna ay u dhisaan kalsoonida siyaasadeed iyo in wax looga qabto caqabadaha baaxadda leh ee horyaalla nidaamka federaalka Soomaaliya.

Dhinaca kale, Xildhibaan Sadiiq Cabdullaahi Cabdi oo ka tirsan Golaha Shacabka, isla markaana qayb ka ah dhaq-dhaqaaqa mucaaradka ayaa rajo wanaagsan ka muujiyay kulamada ka socda Garoowe iyo midowga mucaaradka ku sugan magaalada Muqdisho.

Xildhibaanka ayaa shaaca ka qaaday in arrimahan ay wax badan ka beddeli doonaan xaalka siyaasadeed ee dalka, ayna filayaan in dhowaan ay keenaan isbeddello waawayn.

“Kulanka Garowe ee JL & PL oo lagu lamaaniyey iskaashiga Madasha & xildh mucaaradka ee Xamar wax badan ayey maareyn doonaan dhowaan” ayuu yiiri Xildhibaan Sadiiq.

Villa Somalia ayaa dhankeeda sii wadda ololaha ay ku dooneyso qabashada doorasho qof iyo cod ah, si u hirgeliso waxaana xalay arrintan sii xoojiyay Ra’iisul wasaare Xamza.

“Waxa aynu u baahannahay in aynu u gudubno hannaan lagu mideysan yahay oo dadka Soomaaliyeed oo dhan isu keenaya, haddii aynu ka baxno nolosha dadban waxa aynu ka gudbayna midnimo la’aanta colaadaha iyo dhibaatooyinka kale ee ka jira dalkeenna” ayuu yiri Ra’iisul wasaaruhu.

Soomaaliya ayaa haatan ku jirto marxalad siyaasadeed oo cakiran, waxaase isha lagu wada hayaa natiijada shirka ay ku ballansan yihiin Madaxweyne Xasan iyo xubnaha mucaaradka.

Tehran (Caasimada Online) – Mareykanka ayaa Sabtidii weerar lama filaan ah oo cirka ah ku qaaday saddex xarunood oo nukliyeer oo Iiraan leedahay, tallaabadaas oo si toos ah Washington uga dhigtay dhinac ka mid ah dagaalka u dhexeeya Israa’iil iyo Jamhuuriyadda Islaamiga ah.

Donald Trump ayaa sheegay in duqeymaha cirka lagu “baabi’iyay gebi ahaanba” xarumaha Fordow, Natanz iyo Isfahan, weerarradaas oo looga gol lahaa in lagu curyaamiyo awoodda Jamhuuriyadda Islaamiga ah ee bacariminta yuraaniyamka.

Illaa hadda ma cadda in xarunta Fordow, oo ku aasan meel gun ah oo buur hoosteeda ah ayna ilaaliyaan nidaamyada difaaca cirka, la burburiyay qayb ahaan ama gebi ahaanba.

Telefishinka Al Jazeera qaybtiisa Carabiga ayaa ku warramay in Washington ay Tehran horay uga sii wargelisay weerarrada, iyo in goobihii la beegsaday la baneeyay.

Dhanka kale, warbaahinta Amwaj Media, oo soo xiganaysa ilo-wareed siyaasadeed oo Iiraani ah, ayaa ku warrantay in “inta badan” keydka yuraaniyamka la bacrimiyey ee Iiraan lagu hayay goobo aamin ah oo ka baxsan saddexda goobood ee la beegsaday.

Iiraan ayaa ku hanjabtay inay ka aargoosan doonto weerarrada Mareykanka, waxayna maalintii Axadda soo saartay digniin ah in “askari iyo muwaadin kasta oo Mareykan ah oo gobolka jooga uu yahay bartilmaameed xalaal ah”.

Xilli xaaladdu ay weli cakiran tahay, warbaahinta Middle East Eye waxay faaqiday tallaabooyinka Iiraan u furan ee ay kaga jawaabi karto weerarkan.

Weeraro lagu beegsado hantida Mareykanka

Mareykanku wuxuu saldhigyo militari oo kala duwan ku leeyahay guud ahaan Bariga Dhexe.

Saldhigyada ugu muhiimsan waxay ku yaallaan dalalka Kuweyt, Imaaraadka Carabta, Qadar, Suuriya, Baxreyn iyo Ciraaq.

Weerarrada Iiraan lagu qaaday kaddib, falanqeeye ka tirsan telefishinka dowladiga ah ee Iiraan ee IRIB ayaa sheegay in muwaadin iyo askari kasta oo Mareykan ah oo gobolka jooga uu yahay “bartilmaameed xalaal ah”, wuxuuna shaashadda ka baahiyay khariirad muujinaysa saldhigyada Mareykanka ee gobolka.

“Idinkaa billaabay, annagana waan soo afjari doonnaa,” ayuu yiri.

Wasaaradda Maaliyadda ee Kuweyt ayaa maalintii Axadda sheegtay inay diyaarisay goobo lagu gabbaadsado oo ku yaalla dhismaha wasaaradaha ee dalkaas.

Wasaaraddu waxay war ay soo dhigtay barteeda X ku sheegtay in goobahani ay qaadi karaan dad gaaraya 900 oo qof.

Ka bixitaanka heshiiska NPT

Weerarka Mareykanka ee Iiraan ayaa ku dhaliyay qaar ka mid ah sharci-dejiyeyaasha Iiraan inay ku baaqaan in laga baxo Heshiiska Xakamaynta Faafidda Hubka Nukliyeerka (Non-Proliferation Treaty), kaasoo dhiirrigeliya hub-ka-dhigista iyo adeegsiga tamarta nukliyeerka ee ujeeddooyin nabadeed.

Guddoomiyaha guddiga arrimaha dibadda ee baarlamaanka, Abbas Golroo, ayaa bayaan uu Axaddii soo dhigay bartiisa X ku sheegay in duqeymaha Mareykanku ay Iiraan siinayaan xaqa sharci ee ay heshiiskan uga bixi karto, isagoo cuskanaya Qodobka 10-aad.

Qodobka 10-aad wuxuu dhigayaa in xubin kasta oo ka tirsan heshiiska NPT ay leedahay “xaqa ay uga bixi karto heshiiska haddii ay go’aansato in dhacdooyin aan caadi ahayn ay halis geliyeen danaha ugu sarreeya ee dalkeeda”.

Hal waddan oo keliya ayaa horay uga baxay heshiiska NPT, waana Kuuriyada Waqooyi oo ka ruqseysatay sanadkii 2003-dii.

Waddamada dariska la ah Iiraan ee kala ah Pakistan iyo Hindiya, iyo sidoo kale Israa’iil, ayaan qayb ka ahayn heshiiska NPT, waxayna leeyihiin hub nukliyeer ah, inkastoo Israa’iil ay diiday inay si fagaare ah u qirato.

Xiritaanka Marinka Hormuz

Marinka Hormuz waa marin badeed istiraatiiji ah oo muhiim u ah ganacsiga caalamiga ah, waana “meel cariiri ah” oo ay maraan ku dhowaad shan-meelood-meel saliidda maalinlaha ah ee adduunka.

Iiraan ayaa horay ugu hanjabtay inay xiri karto marinkaas si ay uga jawaabto weerar uga yimaada Mareykanka, waxaana maalintii Axadda wakiil u hadlay Hoggaamiyaha Sare ee Iiraan, Ayatollah Cali Khamenei, uu sheegay in tallaabadaas si degdeg ah loo qaado.

“Hadda waa markeenna, waa inaan si degdeg ah u dhaqaaqnaa,” ayuu yiri Hossein Shariatmadari, sida ay ku warrantay warbaahinta dowladda.

“Tallaabada ugu horreysa, waa inaan weerar gantaal ah ku qaadnaa maraakiibta dagaalka ee Mareykanka ee ku sugan Baxreyn, isla mar ahaantaana aan Marinka Hormuz ka xirnaa maraakiibta Mareykanka, Ingiriiska, Jarmalka iyo Faransiiska.”

Tallaabo lagu xirayo marinkan ayaa saameyn ba’an ku yeelan karta dhaqaalaha adduunka, oo markii horeba la daalaa-dhacayay cawaaqibka siyaasadaha canshuuraha ee Trump iyo weerarrada Israa’iil ee Bariga Dhexe.

“Ma u diyaar garowdeen sicir-barar aad u sarreeya si uu Mareykanku isaga dhigo inuu wiiqi karo barnaamijka nukliyeerka Iiraan?” ayuu yiri dhaqaale-yahanka sare Philip Pilkington oo qoraal soo dhigay bartiisa X.

Abaabulka kooxaha wakiillada ah

Kooxo hubeysan oo kala duwan oo Iiraan ay taageerto kuna sugan dalal ay ka mid yihiin Yemen, Ciraaq iyo Lubnaan ayaa sidoo kale la filayaa inay qaadaan weerarro aargoosi ah oo ka dhan ah danaha Mareykanka ee gobolka.

Sarkaal ka tirsan Xuutiyiinta Yemen ayaa Axaddii sheegay in jawaabta kooxdooda ee ku aaddan weerarrada Mareykanka ee Iiraan ay tahay “arrin waqti uun sugeysa”.

Qaar badan oo ka mid ah kooxahan ayaa horayba ugu lug lahaa weerarro baaxad-yar oo lagu beegsanayay bartilmaameedyo Israa’iil iyo Mareykan leeyihiin tan iyo bilowgii dagaalka Gaza bishii Oktoobar 2023.

Guutada Zainabiyoun, oo ah koox hubeysan oo Pakistaniyiin ah oo Iiraan u aasaastay inay ka dagaallanto colaadda Suuriya, ayaa soo saartay bayaan ay ku sheegayso inay diyaar u tahay inay ka qaybqaadato dagaalka ka dhanka ah bartilmaameedyada Israa’iil iyo Mareykanka.

“Dhiiggiinnu waa dhiiggeenna. Qalbiyadeenna, nafteenna iyo maskaxdeennuba idinkay idinla jiraan. Ogaada in shacabka Pakistan ay garab idin taagan yihiin,” ayaa lagu yiri bayaanka, oo intaas ku daray in kooxdu ay diyaar u tahay inay beegsato hantida Mareykanka ee ku yaalla Pakistan.

Muqdisho (Caasimada Online) – Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya, Xamza Cabdi Barre ayaa xafiiskiisa ku qaabilay hoggaanka ururrada siyaasadeed ee isdiiwaan-galiyey, kuwaas oo door muuqda ku leh hannaanka dimoqraadiyadda iyo dib-u-dhiska nidaamka xisbiyada dalka.

Ra’iisul Wasaaraha ayaa tilmaamay sida ay uga go’an tahay xukuumadda Dan-Qaran xoojinta wada-shaqeynta dowladda iyo ururrada siyaasadeed, dar-dargelinta hannaanka doorashooyinka qof iyo cod ah, iyo in la hirgeliyo nidaam siyaasadeed oo ku dhisan hufnaan, daahfurnaan iyo kalsooni shacabka.

Ra’iisul Wasaare Xamza ayaa tilmaamay in dowladdu ay mudnaan gaar ah siineyso hirgelinta doorashooyin loo dhan yahay, iyadoo la dardar-gelinayo qorshaha qaran ee doorashooyinka, si muwaadiniintu ay u helaan fursad ay si siman ugu go’aan gaari karaan mustaqbalka dalka.

Mudane Xamza ayaa bogaadiyay doorka ay ururrada siyaasadeed ay ku leeyihiin kobcinta dimoqraadiyadda iyo xoojinta isla xisaabtanka, xilli ay xukuumaddu wado qorshaha lagu hirgelinayo hanaanka doorasho lagu muransan yahay.

Sidoo kale waxa uu xusay in xukuumadda uu hoggaamiyo ee Dan-Qaran ay si buuxda uga go’an tahay in ay la shaqeyso dhammaan daneeyeyaasha siyaasadeed.

Ra’iisul Wasaare Xamza ayaa sheegay in xukuumadda ay ka uga go’an tahay sii amba-qaadidda la-tashiyada qaran oo saldhig u ah dhismaha hannaanka siyaasadeed, iyadoo la dhageysanayo aragtiyahooda ku aaddan mustaqbalka siyaasadda dalka.

Dowladda Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa dadaal badan ku bixineysa qabashada hirgelinta doorasho qof iyo cod, iyadoo dhawaan magaalada Muqdisho ku qabatay gogol wadatashi oo aysan qeyb ka aheyn siyaasiyiinta mucaaradka, taas oo lagu xoojiyay in deg-deg loo qabto doorashooyinka heer deegaan ah si la isku soo gaarsiiyo doorashooyinka dalka.

Ankara (Caasimada Online) – Inkasta oo dalal badan oo xulafo la ah Iran iyo kuwo gobolka ka tirsan ay si adag u cambaareeyeen weerarada Mareykanka ku qaaday xarumaha nukliyeerka Iran, hadana Turkigu wuu ka gaabsaday inuu si toos ah u dhaleeceeyo tallaabadaas, taasoo ay u arkaan khatar cusub oo keeni karta isku dhacyo hor leh.

Madaxweynaha Mareykanka Donald Trump ayaa Sabtidii fiidkii khudbad telefishanka laga sii daayey ku sheegay in Washington ay beegsatay saddex xarumood oo muhiim ah oo nukliyeerka Iran ah, si loo curyaamiyo awoodda dalkaasi ee lagu hodminayo uranium-ka.

“Waxaan u xaqiijin karaa dunida in weeraradaasi ay guul weyn u ahayd millatariga Mareykanka. Xarumo muhiim ah oo lagu kobcin jiray uranium-ka Iran si buuxda ayaa loo burburiyay,” ayuu Trump ku yiri khudbadiisa, isagoo intaas ku daray in Tehran ay tahay inay “nabadda doorato,” haddii kale ay wajihi doonto weerarro kale oo ka xoog badan kuwii hore.

“Waxa jiri doona nabad, ama musiibo ka ba’an middii aynu aragnay siddeedii maalmood ee la soo dhaafay,” ayuu hadalkiisa ku sii daray.

Saacado uun ka dib markii weeraradaas dhaceen, Wasaaradda Arrimaha Dibadda Turkiga ayaa ka digtay in tallaabooyinkaas ay khalkhal gelin karaan xasilloonida guud ee gobolka.

“Turkiga wuxuu si weyn uga walaacsan yahay saameynta laga yaabo inay ka dhalato weerarka Mareykanka ku qaaday xarumaha nukliyeerka Jamhuuriyadda Islaamiga ah ee Iran,” ayaa lagu yiri bayaan kasoo baxay wasaaradda.

“Horumarka hadda socda wuxuu gobolka ka dhigi karaa meel uu dagaal ballaaran ka qarxo, xitaa heer caalami ah. Ma rabno in khariidadaas musiibada ah ay rumowdo,” ayay wasaaraddu ku dartay.

Dib u dhigashada hadalka adag ee Erdogan

Hadalkan xakameysan wuxuu si weyn uga duwanaa hadalkii Madaxweyne Recep Tayyip Erdogan uu jeediyay maalintii ka horreysay, markaas oo uu weerarada Israa’iil ku qaadday Iran toddobaadyadii la soo dhaafay ku tilmaamay “burcadnimo”.

In kasta oo Ankara ay muddo dheer kasoo horjeedday in Iran ay hesho hubka nukliyeerka, hadana waxay si joogto ah u taageertay xalka diblomaasiyadeed. Waxaa xusid mudan in 2010-kii, Turkiga iyo Brazil ay wada-hadallo fududeeyeen oo la xiriiray isdhaafsiga shidaalka nukliyeerka si loo dejiyo xiisadaha.

“Iran waxay ku andacootaa in barnaamijkeeda nukliyeerku uu yahay tallaabo difaac ah, balse Turkigu wuxuu u arkaa arrin halis ah oo dhalin karta tartan hub oo gobolka ka qarxa,” ayuu qoray Murat Yesiltas, khabiir amni oo ka tirsan xarunta cilmi-baarista SETA iyo Golaha Diblomaasiyadda Madaxweynaha Turkiga.

“Sikastaba ha ahaatee, diidmada Turkiga ee gardarrada Israa’iil micnaheedu maaha inuu taageersan yahay hamiga nukliyeer ee Iran.”

Xisaab siyaasadeed oo fog

Dowladda Turkiga ayaa weerarada Israel ku qaadday xarumaha Iran ku tilmaantay kuwo aan sabab lahayn, iyada oo tixraacaysa warbixino ay hayaan hay’adaha sirdoonka Mareykanka iyo IAEA oo sheegaya inaysan jirin caddeyn muujinaysa in Tehran si firfircoon uga shaqaynayso horumarinta hub nukliyeer ah.

Arrintan ayaa sharaxaysa sababta ay saraakiisha Turkigu si degdeg ah u cambaareeyeen weerarada Israa’iil, iyagoo u arka kuwo sii hurinaya xiisadaha gobolka, xilli ay horey Israa’iil uga geysatay weerarro kale Gaza, Lubnaan iyo Suuriya.

Warbaahinta dowladda Iran ee Nour News, oo soo xigatay Wasaaradda Caafimaadka Iran, ayaa sheegtay in weerarada Israa’iil tan iyo 13-kii Juun ay dileen 430 qof, halka ay ku dhaawaceen qiyaastii 3,500.

Mas’uuliyiinta Israa’iil ayaa dhankooda sheegay in ugu yaraan 25 qof oo Israa’iiliyiin ah ay ku dhinteen weerarada Iran, halka boqolaal kalena ay ku dhaawacmeen.

Erdogan oo isu muujinaya dhexdhexaadiye

Madaxweyne Erdogan ayaa halkii uu cambaareyn lahaa Mareykanka, wuxuu doortay inuu xaaladda dejiyo, isagoo taleefanno kula hadlay madaxda muhiimka ah, oo ay ka mid yihiin Madaxweyne Masoud Pezeshkian ee Iran iyo Trump.

Wuxuu sidoo kale usoo bandhigay Istanbul inay noqon karto goob loogu talagalay wada-hadallo nukliyeer ah oo dhex mara Mareykanka iyo Iran.

Erdogan wuxuu u muuqdaa inuu sii ilaalinayo xiriirka dhow ee uu la leeyahay Trump, xiriir hore uga caawiyay inuu Mareykanku ka laabto cunaqabatayntii saarneyd maamulka Madaxweyne Axmed Al Sharaa ee Suuriya.

Sida ay u xaqiijiyeen saraakiil Turkiga ah, kana jawaabayay warbixin uu Axaddii daabacay wargeyska Axios, Erdogan ayaa ikhtiyaar u helay inuu Trump ku qanciyo dirista Madaxweyne ku xigeenka JD Vance iyo Wakiilka Gaarka ah Steve Witkoff, si ay ula kulmaan wafdi Iran ah oo uu hoggaaminayo Wasiirka Arrimaha Dibadda Abbas Araghchi. Trump laftiisu wuxuu sheegay inuu qorsheynayo inuu kulankaas ka qeyb galo.

Hase yeeshee, kulankii la qorsheeyay wuu baaqday, kadib markii aan la helin go’aan kama dambeys ah oo kasoo baxa Hogaamiyaha Sare ee Iran, Ayatollah Ali Khamenei, sida ay sheegeen saraakiisha Turkigu.

Doorka Turkiga ee xalka siyaasadeed

Bayaan cusub oo kasoo baxay Wasaaradda Arrimaha Dibadda Turkiga ayaa muujinaya rabitaanka Erdogan ee ah in dalkiisu martigeliyo wada-hadallo Mareykanka iyo Iran dhex mara.

“Xalka kaliya ee lagu gaaro heshiis ku saabsan barnaamijka nukliyeerka Iran waa wada-hadal,” ayaa lagu yiri bayaanka. “Turkiga wuxuu diyaar u yahay inuu guto mas’uuliyadiisa, kuna bixiyo dadaallo wax ku ool ah.”

Inkasta oo Erdogan uu mararka qaar hadallo kulul jeediyo, hadana siyaasaddiisa ku aaddan khilaafaadka gobolka waxay ku saleysan tahay in aanu si cad dhinac ula safan, taasoo Turkiga u ogolaaneysa inuu helo meel dhexe oo istaraatijiyadeed.

Xubinnimada Turkiga ee NATO iyo xiriirka dhow ee uu la leeyahay Mareykanka ayaa siinaya fursad uu kula falgalo labada dhinac – kuwa xulafo ah iyo kuwa cadawga u ah – si uu u gaadho yoolkiisa istaraatijiyadeed.

“Sikastaba, aragtida Turkiga ee ku aaddan khilaafka u dhexeeya Iran iyo Israa’iil kama imanayso dan siyaasadeed oo gaaban,” ayuu yiri Yesiltas.

“Khataraha taagan ma aha kuwo maldahan. Waxay si toos ah u saameyn karaan amniga dhuleed ee Turkiga, xasilloonida tamarta, yoolalka dhaqaale iyo isu dheellitirka tirada dadka.”

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasaaradda Gaashaandhigga Xukuumadda Federaalka Soomaaliya ayaa shaacisay in Soomaaliya laga saaray liiska Qaramada Midoobey ee askareynta carruurta, kadib go’aan rasmi ah oo ka soo baxay QM, kaas oo lagu cadeeyey in Ciidamada Qaranka Soomaaliyeed aysan ku lug laheyn kiisaska askareynta carruurta.

Dowladda Sooomaaliya ayaa sheegtay inay masuuliyad iska saartay dhowrista badqabka shacabka, gaar ahaan carruurta Soomaaliyeed, iyadoo mudnaan gaar ah la siinayo ka hortagga askareynta carruurta xilliyada colaadaha hubaysan, si waafaqsan Dasturka dalka, heshiisyada iyo xeerarka caalamiga ah ee Soomaaliya ay saxiiday.

“Wasaaradda Gaashaandhigga, oo ku hadlaysa magaca Xukuumadda Federaalka Soomaaliya, waxay hambalyo u diraysaa shacabka Soomaaliyeed iyo Ciidamada Qalaba Sida, guusha go’aankii ay Qaramada Midoobay ku shaacisay 17-kii Juun 2025, oo Ciidamada Qalaba Sida si rasmi ah looga saaray Liiska kuwa ku lugta leh askaraynta carruurta,” ayaa lagu yiri qoraalka wasaaradda difaaca Soomaaliya.

Dowladda Soomaaliya ayaa sheegtay in go’aankaan uu caddeyn u yahay isbeddelka hufan ee Soomaaliya ay ku tallaabsatay.

“Guushan taarikhiga ah waxay ka dhalatay wadashaqayn dhow oo u dhaxaysay Dowladda Soomaaliya iyo Qaramada Midoobay, gaar ahaan hay’adaha UNICE iyo UNTMIS, iyadoo la fuliyay qorshaha qaran ee badqabka carruurta, si waafaqsan dastuurka dalka iyo shuruucdan caalamiga ah ee la xiriira carruurta xiliyada colaadaha hubaysan,” ayaa lagu yiri qoraalka.

Wasaaradda Gaashaandhigga oo ah guddoonka Guddiga Badqabka Carruurta ayaa si gaar ah u bogaadineysa go’aanka Qaramada Midoobey “Wada-shaqeyntaas mugga leh waxay xoojisay hannaanka ilaalinta carruurta, waxayna horseeday in Soomaaliya ka gudubto heerar adag oo horay loo soo maray,” ayaa lagu yiri war-saxaafadeedka.

Ugu dambeyntii, dowladda Soomaaliya ayaa bayaankaan ku balan qaaday inay ka go’an tahay fulinta ballan-qaadyada iyo heshiisyada kala dhexeeya Qaramada Midoobay ee la xiriira ilaalinta carruurta xilliyada colaadaha hubaysan.

Laascaanood (Caasimada Online) – Danjiraha Norway ee Soomaaliya, Carsten Carlsen iyo madax sare oo ka socota hay’adda The Nordic International Support Foundation (NIS) oo booqasho rasmiya ku soo gaaray magaalada Laascaanood ayaa waxaa si heer sare ah usoo dhaweeyay Hoggaamiye SSC-Khaatumo, Cabdiqaadir Axmed Aw-Cali oo xafiiskiisa ku qaabilay.

Hoggaamiyaha iyo danjiraha ayaa kulankooda kaga wada-hadlay arrimaha horumarka, mashaariicda gargaarka, nabadda iyo geeddisocodka dawlad-dhiska SSC-Khaatumo. Hoggaamiyuhu ayaa ugu horeyn xusay saaxibtinimada taariikhiga ee Dawladda Norway iyo shacabka SSC. Isagoo sidoo kalana Danjiraha uga mahadceliyey mashaariicda horumarineed ee ay ka fuliyeen SSC-Khaatumo.

Dhanka kale, Hoggaamiyaha ayaa xusay in SSC-Khaatumo tahay astaan nabadeed oo u taagan ilaalinta nabadda iyo xasiloonida geeska, markastana ay diyaar u tahay nabad kula noolaanshaha derisyadeeda.

Danjiraha ayaa dhankiisa si weyn uga mahadceliyey soo dhawaynta qiimaha badan ee uu kala kulmay shacabka iyo masuuliyiinta Caasimadda, isagoona ballanqaaday inay sii wadi doonaan taageerada horumarineed ee deegannadda Ssc-Khaatumo.

Danjire Carlsen ayaa maanta si rasmi ah u furay dib-u-dhiska Isbitaalka Guud ee Laascaanood, kaasoo lagu sameeyay dayactir, qalabeyn, iyo dib u dhis buuxda.

Dib-u-dhiska cisbitaalka waxaa suurtagal ka dhigay iskaashi ka dhexeeya Dowladaha Norwey iyo Switzerland, iyo sidoo kale taageero ka socotay Hay’adda The Nordic International Support Foundation (NIS), oo ah hay’ad aan faa’iido doon ahayn oo xarunteedu tahay Oslo, Norwey.

Isbitaalka ayaa si weyn u burburay intii uu socday dagaalka gobolka ee 2023, waxaana mashruuca loo sameeyay in cisbitaalkaas dib loogu soo celiyo si buuxda oo u adeegi karo bulshada deegaanka.

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasiirka Wasaaradda Arrimaha Gudaha, Federaalka Iyo Dib-u-heshiisiinta XFS, Cali Yuusuf Cali (Xoosh) ayaa maanta magaalada Muqdisho ka daah-furay kulanka qaran ee isu-duwidda dowladaha hoose.

Wasiir Cali Xoosh oo ka hadlay shirweynaha ayaa hoosta ka xarriiqay muhiimadda dhismaha dowladaha hoose, xilli ay dowladda federaalka qorsheynayso inay doorasho qof iyo cod ah lagu soo doorto xubnaha goleyaasha deegaanka.

“Dhismaha dowladaha hoose ee dalka waa tiir muhiim u ah dowlad-dhiska iyo kor u qaadidda adeeg bixinta shacabka Soomaaliyeed,” ayuu yiri Wasiir Cali Xoosh.

Waxa uu intaas kusii daray “Kulankan waxa uu ka turjumayaa sida ay nooga go’antahay in aan dhisno nidaam dowladeed oo hoos-u-daadegsan, si loo helo dowlado hoose oo la tayeeyay kana jawaabi kara baahiyaha dhabta ah ee shacabku qabaan, Dowladaha Hoose waa wajiga ugu horreeya ee dowladda, waana hay’adda dowladeed ee ugu dhow shacabka.”

Shirweynaha oo socon doona muddo labo cisho ah ayaa waxaa goobjoog ka ah masuuliyiin ka socda Dowladda Federaalka Soomaaliya, Dowlad-goboleedyada dalka, gobolka Banaadir iyo hay’adaha ka shaqeeya arrimaha dowladaha hoose.

Wasaarada Arrimaha Gudaha, Federaalka iyo Dib-u-heshiisiinta XFS ayaa xaqiijisay sida ay uga go’an tahay daadejinta awoodda iyo baahinta nidaamka matalaadda, iyadoo hortabin siineysa in si toos ah loo doorto matalayaasha dowladaha hoose.

Washington (Caasimada Online) – Xildhibaan Ilhaan Cumar oo ka tirsan Golaha Congress-ka Mareykanka ayaa si adag uga hadashay weerarka culus ee Mareykanku ku qaaday Iran, kadib markii ciidamada Mareykanka ay duqeeyeen saddex goobood oo Nukliyeer oo ku yaalla dalkaasi.

Ilhaan Cumar ayaa wax aan la aqbali karin ku tilmaamtay in Mareykanku si toos ah ugu biiro dagaalka Bariga Dhexe, waxayna tilmaantay in tallaabadaasi halis weyn ku tahay gobolka oo dhan.

Sidoo kale, waxay intaasi ku dartay in tallaabadan aan fasax looga qaadan Congress-ka, isla markaana cawaaqib xumada ka dhalata uu qaadi doono Madaxweyne Trump.

“Weerarkii Iran ee uu amray Trump isagoo aan fasax ka haysan Congress-ka wuxuu calaamad u yahay khatar weyn oo ka jirta gobolka Bariga Dhexe. Waxa uu sii kordhinayaa colaadda; weerarada ciidamada nabad ma keenayaan, kaliya waxay sii hurinayaan rabshadaha socda, waxayna qalqal gelinayaan gobolka oo dhan,” ayay tiri Ilhaan Cumar.

Ilhaan ayaa sidoo kale shaaca ka qaaday in weerarradan tooska ah ay halis gelinayaan ciidamada Mareykanka iyo dadka rayidka ah, loona baahan yahay in si degdeg ah looga hortago.

“Weeraradan waxay halis gelinayaan ciidamada Mareykanka iyo dadka rayidka ah. Shacabka Mareykanka waxay ka daaleen dagaal aan dhammaad lahayn. Waxaan u baahanahay inaan joojino waalidan, ka hor inta aanan lumin dad badan,” ayay raacisay.

Waxay ugu baaqday Golaha Congress-ka in la yeesho fadhi degdeg ah oo lagaga doodo xaaladda Bariga Dhexe, si si degdeg ah loo joojiyo colaadda kasii dareysa.

Ujeedada ugu weyn ee Mareykanku uga qeybgalayo dagaalkan ayaa ah inuu xoojiyo dadaalka Israel ee lagu doonayo in lagu curyaamiyo barnaamijka nukliyeerka ee dalka Iran.

Trump oo ka hadlayay weerarkan ayaa sheegay in la adeegsaday diyaaradaha qarsoon ee B-2 (B-2 Stealth Bombers), balse ma uusan caddayn noocyada bambooyinka la isticmaalay. Aqalka Cad iyo Pentagon-ka ayaan isla markiiba faahfaahin ka bixin hawlgalka.

“Tani waa waqti taariikhi ah oo u ah Mareykanka, Israa’iil, iyo guud ahaan dunida. Iiraan waa inay hadda oggolaataa inay dagaalkan dhammayso. Mahadsanid!” ayuu ku qoray barta Truth Social.

Duqeymahan waa go’aan halis ku ah Mareykanka, maadaama Iran ay ballanqaadday inay aargudan doonto haddii uu Mareykanku si buuxda ugu biiro weerarka Israel. Sidoo kale, shakhsiyan wuxuu khatar ugu jiraa Trump, maadaama uu horey ugu guuleystay Aqalka Cad isagoo ballanqaaday in uu Mareykanka ka ilaaliyo khilaafaadka dibadda ee kharashka badan, isla markaana uu quursaday qiimaha faragelinta Mareykanka.

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda Soomaaliya ayaa soo saartay war-saxaafadeed ay uga warbixisay dagaal culus oo maanta ka dhacay gobolka Hiiraan, kaas oo jab culus lagu gaarsiiyey kooxda Al-Shabaab.

Deegaannada Mabaax iyo Gayacad ee gobolka Hiiraan, ayuu Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliyeed oo garab ka helaya geesiyaasha deegaanka ee Macawisleyda jab xooggan ku gaarsiiyey maleeshiyaadka Al-Shabaab, kadib dagaal culus oo maanta ka dhacay.

“In ka badan 20 xubnood oo ka tirsan kooxda Khawaarijta ayaa lagu dilay dagaalka, halka tiro intaasi ka badan la dhaawacay,” ayaa lagu yiri war-saxaafadeedka ka soo baxay wasaaradda warfaafinta.

Dowladda ayaa sheegtay in Ciidamada Qaranka iyo geesiyaasha degaanka ay wali wadaan hawlgallo lagu raadraacayo firxadkii ka haray kooxda, si loo baabi’iyo haraadiga Khawaarijta ee isku dayaya in ay baxsadaan.

“Dowladda Federaalka Soomaaliya waxay mar kale adkeynaysaa go’aankeeda ku aaddan difaaca shacabka Soomaaliyeed, ilaalinta midnimada qaranka, iyo ciribtirka guud ee Khawaarijta caadeystay daadinta dhiigga shacabka,” ayaa lagu yiri war-saxaafadeedka.

Dowladda Soomaaliya ayaa maalmahaan kordhisay weerarrada ka dhanka ah Al-Shabaab, iyadoo kooxda laga saaray deegaano muhiim ah, laguna duqeeyey magaalooyim ay kamid yihiin Sabiib, Caanoole iyo Aadan Yabaal.