Muqdisho (Caasimada Online) – Wasiirka Arrimaha Gudaha, Federaalka iyo Dib-u-heshiisiinta Soomaaliya, Xildhibaan Cali Yuusuf Xoosh ayaa maanta dib ugu soo laabtay caasimadda Muqdisho.

Wasiir Xoosh ayaa labo bil howl qaran oo maamul dhismo ah ugu shaqeynayay magaalada Laascaanood. Xoosh ayaa libin siyaasadeed taariikhi ah kala soo laabtay safarkiisa.

Wasiir Cali Xoosh ayaa inta uu joogay Laascaanood ku guuleystay dhismaha dowlad-goboleedka waqooyi Bari Soomaaliya oo dhameystirka hannaankaasi loo xilsaaray, hormuudna ka ahayd Wasaaradda Arrimaha Gudaha, tallaabadan oo qeyb ka ah federaaleynta dalka.

Wasiirka Arrimaha Gudaha Soomaaliya iyo wafdiga la socday oo goleyaasha dowladda federalka ahaa ayaa waxaa soo dhoweyn iyo maamuus loogu sameeyey garoonka diyaaradaha Aadan Cadde.

Soo dhaweyntan ayaa waxaa qeyb ka ahaa hoggaanka Wasaaradda; Wasiiru-dowlaha Wasaaradda, Saadaad Maxamednuur Caliyow, Wasiir Ku-xigeenka mudane Cabdixakiim Ashkir, Agaasimaha Guud, Caydaruus Macallin iyo mas’uuliyiin kale oo dowladda ah.

Maamulka Waqooyi Bari ayaa ka soo farcamay maamulka KMG ahaa ee SSC-Khaatumo oo la sameeyay bishii August 2023, iyada oo muddadii laba sano ahayd la qabtay wadatashiyo, shirar ballaaran iyo qorista dastuur ku-meel-gaar ah, taas oo ugu dambeyntii dhashay doorashadii Sabtidii ka dhacday Laascaanood.

Maamulkan ayaa waxaa haatan hoggaaminya 5-ta ee soo socota Cabdulqaadir Axmed Firdhiye oo loo doortay Madaxweynaha cusub ee Waqooyi Bari. Ninkan oo maamulkan kasoo saaray kumeel-gaarnimada ayaa si weyn ugu xiran dowladda dhexe.

Hoggaamiyahan oo hadda ka tirsan xisbiga Madaxweyne Xasan Sheekh ee JSP ayaa waxaa gadaal ka riixaysay Villa Somalia oo galaangal xooggan ku laheyd doorashada Waqooyi Bari.

Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa u aragta maamulkan mid wax badan ka tari qorshaheeda doorasho iyo iska caabbinta maamulka Puntland oo si weyn isku hayaan Muqdisho.

Garoowe (Caasimada Online) – Degaanka Kulub ee degmada Jariiban ee gobolka Mudug ayaa waxaa si buuxda u liqay bacaad, kaas oo sababay in dhammaan qoysaskii halkaas ku noolaa ay ka barakacaan.

Dadka deegaankaasi ayaa waxay nolol maalmeedkooda ku tiirsanaayeen kalluumeysiga iyo xoolo-dhaqashada, balse xaaladda cusub ayaa gebi ahaanba curyaamisay noloshoodii.

Kulub oo markii hore ahayd magaalo camiran oo ay ku noolaayeen boqolaal qoys, ayaa haatan lumisay dadkeedii, kadib markii ay si tartiib ah ay ugaa guureen dadkii deganaa.

Bacaadka oo si xawli ah u qabsaday dhulka ayaa hoos u dhigay fursadihii nololeed, waxaana meesha ka baxay dhammaan dhaq-dhaqaaqii bulshada. Deegaankan ayaa muddo dheer ahaa meel muhiim u ah dadka ku tiirsan kalluumaysiga xeebaha iyo xanaanada xoolaha.

Hase yeeshee, isku dhaca deegaanka dabiiciga ah iyo bacaadka ku soo fiday ayaa ka dhigay meel aan sii joogitaan lahayn, iyadoo dhibaato hor leh ay soo wajahday bulshadii halkaasi deganayd.

Qoysaskii ugu dambeeyay ee halkaas ku haray ayaa dhawaan go’aansaday inay isaga guuraan Kulub. Waxa ay isku aruursadeen deegaan aan ka fogeyn halkii ay ka soo barakaceen, balse nolosha cusub ayaa ka adag tii ay ku noolaan jireen.

Dadkaasi barakacay ayaa la sheegaya inay la ildaran yihiin duruufo nololeed oo aad u adag. Waxay la kulmaan hoy la’aan, cunto yari iyo adeegyada aas-aasiga ah oo gebi ahaanba ka maqan. Carruurta iyo haweenka ayaa ah kuwa ugu badan ee dhibaatadu saameysay.

Xaaladdaasi waxay sidoo kale ku reebtay saameyn dhaqaale oo muuqata qoysaskii ku noolaa deegaanka. Dhaqaalaha ka imaan jiray kalluumaysiga iyo xoolaha nool ayaa istaagay, taas oo sii adkaysay nolol-maalmeedka dadka barakacay.

Kulub ayaa haatan u muuqata mid sii baaba’aysa, kadib markii magaalada uu daboolay bacaad, ayna ka barakaceen dadkeedii.

Addis Ababa (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud, ayaa ku wajahan magaalada Addis Ababa ee dalka Itoobiya, sida ay ogaatay Caasimada Online.

Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa toddobaadkan tegi doona magaalada Addis Ababa, halkaas oo uu uga qayb-geli doono shirka cimilada ee Afrika, isla markaana uu kulan kula yeelan doono Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya, Abiy Axmed.

Madaxweynaha ayaa inta uu ku sugan yahay Addis Ababa waxa uu sidoo kale kulamo doceedyo la qaadan doonaa madaxda kala duwan ee Afrika oo ka qeyb ah shirka cimilada Afrika ee halkaas ka qabsoomaya.

Socdaalkan ayaa imanaya xilli hoggaanka Itoobiya uu ku cadaadinayo madaxda dowladda Soomaaliya in ay kala qeyb-galaan furitaanka biyo-xireenka ay Itoobiya ka sameysatay Wabiga Nile, kaasi oo si adag uga soo horjeedo dowladda Masar.

Soomaaliya ayaa haatan xiriir wanaagsan la leh Masar, oo iyadu qeyb ka noqotay howlgalka Midowga Afrika ee nabad ilaalinta. Masar ayaa biyo-xireenka ay Itoobiya fureyso u aragta halis ka dhan ah danaha qarankeeda.

Dowladda Soomaaliya oo ay tahay inay isku dheelitirto xiriirka labada dal ee uu ka dhexeeyo khilaaf siyaasadeed, ayaa si dhow indhaha loogu hayaa sida ay u wajihi doonto arrintan.

Si kastaba, Masar ayaa muddo dheer kasoo horjeedday biyo-xireenka, sababo la xiriira walaac ay ka qabto inuu yareyn karo saamigeeda biyaha Wabiga Nile.

Qaahira ayaa ku tilmaantay biyo-xireenka oo loo yaqaan “biyo-xireenka Weyn ee Dib-u-curashada Itoobiya” mid khatar ku ah jiritaankeeda, maadaama dalku uu si buuxda ugu tiirsan yahay Wabiga Nile si uu biyo ugu helo beeraha iyo dadka ka badan 100 milyan.

Wasiirka Arrimaha Dibadda ee Masar, Badr Abdelatty, ayaa dhawaan shaaciyay in wada-hadalladii u dhexeeyay Masar, Itoobiya iyo Suudaan ee ku saabsanaa biyo-xireenka Itoobiya ay istaageen, taas oo muujinaysa in aan wax natiijo ah laga gaarin dadaalladii diblomaasiyadeed.

Wasiirka ayaa arrintaas ku tilmaamay mid nasiib-darro ah, isagoo xusay in Masar ay mar walba ka shaqaynaysay sidii wada-hadalladu u mira dhalin lahaayeen, balse ay ku dhammaadeen is-faham la’aan.

Muqdisho (Caasimada Online) – Waxaa maanta xarunta dhexe ee hay’adda maareynta masiibooyinka qaranka (SODMA) looga daahfuray wajiga afaraad ee mashruuc ay ka faa’iideysanayaan ku dhawaan hal milyan oo kamid ah bulshada Soomaaliyeed.

Mashruucan oo ah sugnaanta cunnada, ayaa waxaa loogu talagalay dadka Soomaaliyeed ee ay abaartu si weyn u saameysay. Wajigan cusub waxaa fulinaya xarunta King Salman ee samafalka iyo gargaar aadanaha (KSRelief).

Sidoo kale waxaa si toos ah u hirgelinaysa hay’adda Tadamun, iyadoo taageero ka helaysa Boqortooyada Sacuudi Carabiya.

Qeybtan cusub ee mashruuca waxaa ka mid ah 5,085 tan oo raashin ah oo qiimahoodu dhan yahay $6.4 milyan, kuwaas oo si toos ah uga faa’iideysan doona 805,020 qof oo Soomaaliyeed, gaar ahaan kuwa wajahaya xaaladaha adag ee abaaraha iyo cunto yaraanta dalka ka jirta.

Ambassador Axmed Al-Muwallad, Safiirka Boqortooyada Sacuudi Carabiya ee Soomaaliya ayaa sheegay in Boqortooyadu mar walba garab taagan tahay shacabka Soomaaliyeed.

Danjiraha ayaa carabka ku adkeeyay sida Sacuudiga ay uga go’an tahay taageerada walaalaha Soomaaliyeed xilli kasta oo ay u baahdaan.

Agaasimaha Hay’adda Tadamun, Cabdiraxmaan Cabdirisaaq ayaa xusay in mashruucani yahay mid muhiimad gaar ah u leh bulshada tabaaleysan, isla markaana uu gacan ka geysan doono yareynta dhibaatooyinka cunno la’aanta iyo kor u qaadista taageerada dadka nugul.

Amb. Cabdalla Al-Utaybi, Safiirka Jaamacadda Carabta oo munaasabadda ka hadlay ayaa muujiyay muhiimadda iskaashiga dalalka Carabta iyo Soomaaliya, isagoo tilmaamay in gargaar noocan oo kale ahi uu xoojinayo wadajirka iyo walaaltinimada ka dhexeysa.

Safiirka Ururka Iskaashiga Islaamka (OIC), Amb. Maxamed Bamba ayaa dhankiisa mahad-celiyay, isagoo carrabka ku adkeeyay sida taageeradan cuntadu si toos ah u taabaneyso nolosha dadka nugul ee Soomaaliyeed.

Ugu dambeyntii, Guddoomiyaha SODMA, Maxamuud Macallim ayaa sheegay in mashruucani uu qayb ka yahay qorshaha qaranka ee wax ka qabashada masiibooyinka iyo abaaraha.

“Mashruucan waxa uu muujinaya sida SODMA uga go’an tahay la shaqeynta hay’adaha caalamiga ah iyo dalalka saaxiibada ah si loo xaqiijiyo sugnaanta cuntada iyo horumar waara,” ayuu yiri Guddoomiye Maxamuud.

Sidoo kale, wuxuu ka mahad-celiyay taageerada balaaran ee dowladda Boqortooyada Sacuudi Carabiya.

Muqdisho (Caasimada Online) – Magaalada Muqdisho ayaa marti-gelisay kulan ballaaran oo dhexmaray Madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud iyo taliyaha cusub ee AFRICOM, Jeneral Dagvin R. M. Anderson.

Kulankan ayaa diiradda lagu saaray dagaalka lagula jiro Al-Shabaab. Jeneral Anderson ayaa Madaxweyne Xasan Sheekh la wadaagay qorshaha ciidamada Mareykanka ee Afrika ku wajahan la-dagaallanka kooxaha xagjirka ah.

Taliyaha Mareykanka ayaa si cad u muujiyay sida Washington uga go’an tahay inay taageerto Soomaaliya si loo adkeeyo awoodda ciidamada qaranka.

Mareykanka ayaa qorsheynaya in taageeradiisa cusub ay ku jiraan hawl-gallo cirka ah oo lagu beegsanayo bartilmaameedyada kooxaha argagixisada, is-weydaarsi sirdoon, tababaro ciidan iyo caawimaad kale oo lagu dhisayo awoodda difaaca ee Soomaaliya.

Labada mas’uul ayaa sidoo kale ka wada-hadlay xaaladda amniga guud ee Geeska Afrika, iyagoo si gaar ah uga dooday khataraha ka imaanaya kooxaha hubeysan ee xuduudaha gudba iyo muhiimadda iskaashi goboleed oo xooggan.

Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa uga mahad-celiyay AFRICOM taageerada joogtada ah, wuxuuna xusay in Soomaaliya ay sii xoojin doonto iskaashiga caalamiga ah si loo xaqiijiyo nabad waarta iyo xasillooni gobolka ka hirgasha.

Booqashada Jeneral Anderson ee Muqdisho ayaa qeyb ka ah safar uu ku marayo qaar ka mid ah dalalka Afrika ee ay ciidamada Mareykanka ka joogaan, taas oo astaan u ah sida Mareykanku u daneynayo xasillinta gobolka iyo garab istaagga Soomaaliya.

Laascaanood (Caasimada Online) – Wararka naga soo gaaraya magaalada Laascaanood ee xarunta maamulka Waqooyi Bari, ayaa xaqiijinaya in xabsiga la dhigay ganacsadaha caan ah ee lagu magacaabo Maxamed Jabuutaawi.

Go’aanka lagu xiray ayaa ka yimid Maxkamadda Gobolka Sool oo waaran qabasho ah usoo jartay ganacsadaha, oo dhawaan isku soo sharaxay xilka madaxweynaha, iyadoo markiiba dambe laga reebay liiska musharaxiinta rasmiga ah.

Isimada dhaqanka beesha Jaamac Siyaad oo uu hoggaaminayo Garaad Jaamac Garaad Ismaaciil ayaa saldhiga geeyey Jabuutaawi, sida ay muujinayaan sawirro lagu baahiyay baraha bulshada.

Garaadka ayaa ciidamada booliska ku wareejiyay Jabuutaawi, oo caawa u hooyanaya xabsiga dhexe ee magaalada Laascaanood.

Ganacsade Jabuutaawi ayaa sida la sheegay ku eedeysan in uu ka dambeeyay falal lidi ku ah amniga oo dhawaan Laascanood ka dhacay, kuwaas oo dad ku dhinteen, kuwa kalena ku dhaawacmeen.

Hase yeeshee, saraakiisha booliska ee Waqooyi Bari weli kama aysan hadlin arrinta ku saabsan xariga ganacsadaha, kaas oo dhawaan laga hor istaagay inuu ka qeyb galo tartanka doorashadii madaxtinimada maamulka ee 30-kii August ka dhacday Laascaanood.

Intii ay socotay doorashada maamulka curdinka ah ee Waqooyi Bari ayaa waxaa gudaha magaalada Laascaanood ka dhacay rabshado salka ku haya khilaaf siyaasi ah, kadib markii beelaha qaar ay saluug ka muujiyeen hanaanka doorasho ee ku soo baxay Madaxweyne Firdhiye.

Mandera (Caasimada Online) – Dadka reer Kenya ee deggan deegaannada xuduudda la leh Soomaaliya ayaa Arbacadii walaac ka muujiyay soo gelitaanka dagaalyahanno ka tirsan maamul goboleedka Jubaland, kuwaasoo u soo gudbay xadka kaddib iska horimaadyo dhexmaray iyaga iyo ciidamada dowladda dhexe.

Maamul goboleedka Jubaland ee koonfurta Soomaaliya iyo dowladda federaalka ee fadhigeedu yahay Muqdisho ayaa muddo dheer waxaa u dhexeeyay ismaandhaaf.

Bishii tagtay, ciidamada dowladda federaalka ayaa la wareegay gacan ku haynta magaalada istiraatiijiga ah ee Beled-Xaawo oo ka tirsan Jubaland, tallaabadaas oo ku qasabtay ciidamadii maamulkaas inay ka cararaan oo ay u tallaabaan xadka dhinaca ismaamulka Mandera ee waqooyi-bari Kenya.

“Deegaanka waxaa ka jirta cabsi weyn… dadka badankiisuna way isaga carareen,” sidaa waxa khadka taleefanka ugu sheegay wakaaladda wararka ee AFP, Urgus Shukra, oo ah oday deegaanka Mandera ka tirsan.

Waxa uu intaa ku daray in ciidamadaas hubeysan ee Soomaalida ay deegaanka ku sugnaayeen muddo afar toddobaad ah, ayna la wareegeen “goobihii beeraha ee ugu muhiimsanaa.”

“Si joogto ah ayay rasaas u ridaan. Waxay xitaa halkaas ku samaysteen tababarro,” ayuu raaciyay Shukra.

Ali Ibrahim Roba, oo ah senetarka ismaamulka Mandera, ayaa bartiisa X ku qoray: “Ciidamada Jubaland waxay hadda gudaha ugu jiraan magaalada Mandera. Dugsiyadii waa la xiray, dhaqdhaqaaqii ganacsigu wuu istaagay, qoysaskiina way barakaceen cabsi ay ka qabaan rasaasta habowda, gantaallada garbaha laga rido (RPGs) iyo walxaha qarxa ee aan weli shaqa gelin.”

Wasiirka Arrimaha Gudaha ee Kenya, Kipchumba Murkomen, ayaa dhankiisa sheegay “in aysan jirin sabab loogu walaaco arrintan,” isagoo ku tilmaamay hadallada kasoo yeeraya siyaasiyiinta deegaanka kuwo la buunbuuniyay oo dano siyaasadeed laga leeyahay.

“Ma xaqiijin karno xilligan cidda ay yihiin dadkaas… inay yihiin ciidan iyo in kale,” ayuu Murkomen u sheegay warbaahinta.

Guddoomiyaha ismaamulka Mandera, Mohamed Adan Khalif, ayaa isna toddobaadkii hore ka digay joogitaanka ciidamadan Soomaalida, isagoo ku dooday in arrintani ay meel kadhac ku tahay madax-bannaanida qaranka. Talaadadii, dadka deegaanka ayaa arrintan ka dhigay bannaanbax.

Siyaasiyiinta mucaaradka ee Kenya ayaa dhaliilay aamusnaanta Madaxweyne William Ruto ee arrintan, waxayna dalbadeen in tallaabo degdeg ah lagu qaado si ciidamadaas looga saaro dalka.

Dowladda Kenya ayaa ciidamo ka joogaan gobolka Jubaland — oo ah deegaan hodan ah oo ku yaal koonfurta Soomaaliya — si ay ugu adeegsato gashaanti ay kaga hortagto kooxda Al-Shabaab. Kooxdan ayaa horey weerarro dhiig badan ku daatay uga fulisay gudaha Kenya.

Madaxweynaha Jubaland, Axmed Madoobe — oo ah xulufo siyaasadeed oo dhow oo ay leedahay Nairobi — ayaa wajahaya iska caabbin kaga imaanaysa dowladda Muqdisho, taasoo diidan inay aqoonsato sharciyadda maamulkiisa.

Xarardheere (Caasimada Online) – Ciidamada Xoogga dalka Soomaaliyeed ayaa maanta howlgallo culus oo ka dhan ah Al-Shabaab ka sameeyay qaybo kamid ah Mudug, kuwaas oo lagu soo qabtay xubno ka tirsan maleeshiyada Khawaarijta ee ku sugan halkaas.

Taliyaha howlgelinta ciidanka Xoogga dalka ee Koonfurta gobolka Mudug Mursal Cumar oo la hadlay Idaacadda Kulmiye ayaa ka warbixiyay howlgallada ay qaadeen, wuxuuna tilmaamay inay ku gaareen dhulka hawdka ee ay ku dhuumaaleysanayeen Al-Shabaab.

Mursal ayaa sheegay inay nolosha ku qabteen ajaaniib ka tirsan argagixisada oo firxad ahaa, kuna dhuumaaleysanayay deegaannada ay howlgallada ka sameyeen.

“Howlgallada si habsami leh ayay u socdaan wayna socon doonaan ciidanka Xoogga dalka wuxuu gaaray guulo la taaban karo isaga oo gacanta kusoo dhigay xubno aad iyo aad loola xiriirianayo inay la shaqeynayeen Khawaarijta oo jaaniib ah” ayuu yiri Taliye Mursal Cumar.

Xubnaha la qabtay waxaa ku jira nin kaoo jeeda Itoobiya, wuxuuna taliyuhu sheegay in haatan ay ku hayaan baaris, isla markaana ay dib ka faah-faahin doonaan natiijada.

“Hadda gacanta ayaan ku haynaa, xubnaha la qabtay firxad ayay ahaayeen, waxaana ku jira Itoobiyaan kasoo goostay Al-Shabaab, dib ayaana ka faah-faahin doonaa” ayuu mar kale yiri Taliyuhu.

Sidoo kale wuxuu hoosta ka xariiqay in howlgallada ay sii socon doonaan, ujeedkana uu yahay in gobolka oo dhan laga xoreeyo Al-Shabaabka ku sugan.

Mudug iyo Galgaduud ayaa waxaa ka socda guluf ka dhan ah argagixisada, waxaana ka dhaca dagaallo iyo duqeymo xooggan oo ay iska kaashadaan dowladda iyo saaxibadeeda.

Si kastaba, Soo qabashaa ajaaniibtan ayaa kusoo aadeysa , ayada oo todobaadyadii u dambeeyay ay Al-Shabaab xoogga saareen deegaanno kamid ah maamullada Galmudug iyo HirShabelle, halkaa s oo ay ka bilaabeen dhaq-dhaqaaqyo culus iyo is uruursi ciidan.

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladaha Somalia iyo Mareykanka ayaa gaaray go’aan cusub oo la xiriira kordhinta taageerada ay Washington siiso ciidanka Soomaaliya, kadib kulan saacado qaatay oo gelinkii dambe ee Arbacadii dhex-maray Madaxweyne Xasan oo uu wehliyo taliyaha Xoogga iyo taliyaha cusub ee AFRICOM, Gen. Dagvin R.M. Anderson.

Labada dhinac ayaa kulankooda diiradda ku saaray xaaladda guud ee gobolka iyo arrimaha ammaanka ee Soomaaliya, waxayna go’aamiyeen in lasii xoojiyo wada shaqeyntooda, si loo ciribtiro kooxaha argagixisada ee khatar ku ah guud ahaan gobolka Geeska Afrika.

Waxaa kale oo kulanka lagu soo qaaday doorka AFRICOM ee dagaalka Al-Shabaab, gaar ahaan sidii ay usii wadi lahayd duqeymaha ka dhanka ah Al-Shabaab iyo Daacish oo aad u kordha bilihii lasoo dhaafay, maadaama lagu beegsaday bartilmaameedyo muhiim ah.

Taliyaha cusub ee AFRICOM Gen. Dagvin R.M. Anderson ayaa intii lagu guda jiray kulan Madaxweynaha Soomaaliya la wadaagay warbixin la xiriirta qorshahiisa dagaalka Al-Shabaab iyo sida uu kaalin uga qaadan karo dadaallada ay dowladda dib ugu dhiseyso Ciidanka Qalabka Sida, si ay helaan tababar iyo qala dhammeystiran.

Dhankiisa Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa ku bogaadiyay Taliska AFRICOM taageeradooda dib u habeynta amniga Soomaaliya, wuxuuna caddeeyay in dowladda federaalka ay ka go’an tahay sii wadista iskaashiga caalamiga ah si loo xaqiijiyo nabad iyo xasillooni waarta oo ka hana qaada gobolka.

Kulankan waxaa ka horreeyay kulamo kale oo hordhac oo Anderson la yeeshay saraakiisha Maraykanka ee jooga Soomaaliya, kuwa Midowga Afrika ee AUSSOM iyo diblumaasiyiin kale.

Ujeedka kulamadaas ayaa ahaa isbarasho, kaddib waxa uu kala hadlay sidii loo dardargelin howlgallada lagu beegsanayo Shabaab iyo amniga guud ee dalka.

Soomaaliya iyo Mareykanka ayaa waxaa ka dhexeeya wada shaqeyn xooggan, waxaana sidoo kale Washington ay taageero milatari siisaa Dowladda Federaalka, waxaana intaas dheer in sidoo kale ay ka qayb qaadato dagaalka tooska ah ee lagula jiro argagixisada.

Muqdisho (Caasimada Online) – Soomaaliya ayaa isbeddal wayn oo dhanka amniga ah sameysay, iyada oo lagu muujiyay warbixinta sanadkan 2025 ee ay soo saartay hay’adda qiimeysa amniga caalamka ee Global Peace Index (GPI), taas oo qirtay in Soomaaliya ay xagga amniga kaga horumartay dalal waa wayn, sida Ruuskha iyo Kuuriyada Waqooyi.

Warbixinta ayaa lagu sheegay in haatan Soomaaliya ay horumar la taaban karo ka gaartay amniga gudaha, marka loo eego qiimeyntii sanadihii hore.

Sidoo kale warbixinta ayaa caddeysay in Soomaaliya ay ka baxday liiska 10-ka dal ee ugu ammaanka liita caalamka, waxayna sanadkan gashay kaainta 14-aad, halka ay horay ugu jirtay kaalinta 6-aad ee waddamada ugu amniga xun aduunka.

Dalalka ay Soomaaliya ka horreyso dhinaca amniga ee warbixinta xustay waxaa kamid ah Ruushka iyo Kuuriyada Waqooyi oo haatan ka hooseeya, waana hormar wayn oo ku yimid dadaalka la sameeyay.

Isbeddalkan ayaa ka tarjumaya dadaallada joogtada ee ay dowladda federaalka ku xoojisay amniga guud ee dalka iyo la dagaallaanka Al-Shabaab oo xoogga la saaray, waxaana kamid ah meelaha horumarka laga sameeyay caasimada oo ka xasilan sidiii ay ahayd markii hore.

Soomaaliya ayaa sanad kasta liiska dalalka ugu amniga wanaagsan kor uga soo kaceysay tirooyinka hoose, tillaabadaasi oo lagu sababeeyay howlaha ay Dowladda Federaalka ka qabatay amniga gudaha dalka.

Dhinaca kale wasaaradda gaashaandhigga Soomaaliya oo qoraal soo saartay ayaa soo dhaweysay warbixinta sanadlaha ah ee Global Peace Index (GPI), iyada oo sheegtay in ay tahay guul usoo hoyatay dadka Soomaaliyeed, maadaama la qiray horumarka ka jira dalka.

Waxaa kale oo wasaaraddu tilmaamtay in guushan ay ku timid dadaalka ciidamada qalabka sida oo kaashanaya shacabka iyo saaxibada caalamiga ah ee taageerada siiya Soomaaliya.

“Guushaan ayaa ku suurtagashay iskaashiga iyo geesinimada Ciidamada Qalabka Sida, garab istaaagga shacabka Soomaaliyeed iyo taageerada joogtada ah ee saaxibada caalamiga ah ee ku garab taagan geeddi socodka nabadda iyo dib-u-dhiska Soomaaliya” ayaa lagu yiri warsaxaafadeedka kasoo baxay wasaaradda gaashaandhigga Soomaaliya.

Dowladda Soomaaliya ayaa sidoo kale sii adkeysay ballanqaadkeeda ku aadan in ay sii wadi doonto xoojinta amniga iyo xasiloonida dalka, sida lagu sheegay warsaxaafadeedka.

Warbixinta Global Peace Index (GPI) waxaa sidoo kale ay muujisay in dalal kale oo gobolka ku yaalla ay sameeyeen isbedello waa wayn, waxaana kamid ah Itoobiya oo kor u kacday 5 boos (138-aad), halka Koonfurta Sudan iyo Sudan ay iyaguna muujiyeen horumar kooban.

Belgrade (Caasimada Online) – Dowladda Soomaaliya ayaa si rasmi ah u taageertay mowqifka Serbia ee ku aaddan arrinta Kosovo, iyadoo mar kale ku celisay sida ay u dhowrayso midnimada dhuleed ee Belgrade ay sheegato, go’aan Soomaaliya ka soocaya mowqifyada ay qabaan badi waddamada Islaamka iyo Maraykanka.

Go’aankan ayaa lagu dhawaaqay xilli uu booqasho ku joogay magaalada Belgrade Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya, Mudane XamzaCabdi Barre, halkaas oo uu kula kulmay dhiggiisa dalka Serbia, Đuro Matsut.

Wada-hadalladooda ayaa diiradda lagu saaray ballaarinta iskaashiga dhinacyada waxbarashada, amniga, iyo horumarinta dhaqaalaha. Waxaa sidoo kale kulanka lagu saxiixay heshiis is-afgarad oo cusub oo dhanka caafimaadka ah, kaas oo labada dal ay ku wadaagi doonaan khibradaha caafimaad, cilmi-baarista, iyo tababarrada.

Wasiirka Arrimaha Dibadda Serbia, Marko Đurić, oo isaguna si gaar ah ula yeeshay wada-hadal Wasiirka Arrimaha Dibadda Soomaaliya, Cabdisalaam Cabdi Cali, ayaa soo dhoweeyay diidmada Muqdisho ee aqoonsiga madax-bannaanidii Kosovo ee sannadkii 2008-dii — mowqifkaas oo Serbia ay u aragto guul diblomaasiyadeed oo miisaan culus.

“Waxaan si weyn uga mahadcelineynaa Soomaaliya taageerada ay u muujisay midnimada dhuleed iyo madax-bannaanida Serbia,” ayuu yiri Đurić. “Serbia sidoo kale waxay si buuxda u ixtiraamaysaa midnimada dhuleed iyo madax-bannaanida Soomaaliya.”

In ka badan 50 waddan oo Muslimiin ay u badan yihiin — oo ay ku jiraan Turkiga, Sacuudi Carabiya, Masar, iyo Imaaraadka Carabta — ayaa aqoonsaday Kosovo, waxaana sidoo kale aqoonsaday Mareykanka iyo quwadaha Reer Galbeedka intooda badan. Hase yeeshee, Soomaaliya waxay dooratay waddo u gaar ah, iyadoo la safatay mowqifka Serbia ee qaba in Kosovo ay weli tahay qayb aan ka go’i karin dhulkeeda.

Đurić ayaa carrabka ku adkeeyay qiimaha isbahaysigan: “Serbia waxay ku faanaysaa xiriirkeeda soo jireenka ah ee wanaagsan iyo saaxiibtinimada faca-weyn ee kala dhaxaysa Soomaaliya,” ayuu yiri.

“Waxaa si dhab ah naga go’an horumarinta iyo sii qotodheeraynta xiriirka aan la leenahay dalkan Afrikaanka ah — gaar ahaan dhinacyada dhaqaalaha, beeraha, dhismaha, waxbarashada, iyo iskaashiga fagaarayaasha caalamiga ah.”

Mowqif ay ka siman yihiin labada dal

Dhinaca Serbia, arrinta Kosovo ma aha mid ku kooban xuduud oo keliya.

“Kosovo iyo Metohija waxay muhiimad aan la soo koobi karin u leeyihiin shacabka Serbia — taariikh ahaan, dowlad-dhisid ahaan, diin ahaan, dhaqaale ahaan, iyo siyaasad ahaanba,” ayuu sharraxay Đurić. “Goosashadeeda hal-dhinaca ah waxay cawaaqib xun oo juqraafi-siyaasadeed ku yeelatay xiriirka caalamiga ah.”

Labada wasiir waxay isku raaceen in sharciga caalamiga ah iyo mabaadi’da Axdiga Qaramada Midoobay ay qasab tahay inay ahaadaan udub-dhexaadka diblomaasiyadda adduunka, waxayna ka digeen in goosashada hal-dhinac ah ay abuurayso “tusaalooyin khatar gelin kara xasiloonida.”

Dhanka Soomaaliya, arrintani waxay leedahay macne gaar ah. Muqdisho waxay si joogto ah u diidan tahay sheegashada madax-bannaanida ee Somaliland, taas oo la iclaamiyay sannadkii 1991-kii balse aan ilaa maanta helin aqoonsi caalami ah.

Sida ay Serbia ugu adkaysanayso in Kosovo ay tahay qayb ka mid ah dalkeeda madax-bannaan, ayaa Soomaaliyana u aragtaa in Somaliland ay weli tahay qayb ka mid ah dhulkeeda oo aan la kala qaybin karin. Aragtidaas ay wadaagaan ayaa si weyn isugu soo dhoweysay Muqdisho iyo Belgrade.

Kulankoodii ka dhacay Qasriga Serbia, Ra’iisul Wasaare Xamza Cabdi Barre iyo dhiggiisa Matsut waxay eegeen arrimo ka ballaaran siyaasadda, iyagoo ballanqaaday inay xoojin doonaan xiriirka dhinacyada muhiimka ah. Heshiiska is-afgaradka ee caafimaadka ayaa dhiirrigelin doona iskaashiga tababarrada caafimaadka, cilmi-baarista, iyo is-dhaafsiga khibradaha.

Ra’iisul Wasaare Xamza wuxuu farta ku fiiqay fursadaha ka jira waxbarashada iyo teknolojiyadda, isagoo xoogga saaray awood-siinta dhallinyarada iyo kobcinta is-dhaafsiga dhaqanka. Dhankiisa, Matsut wuxuu ballanqaaday taageerada Serbia ee arrimaha mudnaanta u leh amniga Soomaaliya, oo ay ka mid yihiin la-dagaallanka argagixisada iyo xasiloonida gobolka.

Wada-hadallada ayaa lagu tilmaamay tallaabo hore loogu qaaday dhismaha iskaashi waara — kaas oo horseedi kara iskaashi dhow oo labada dhinac ah sannadaha soo socda.

Đurić wuxuu sidoo kale kulammada uga faa’iidaystay inuu ku celiyo aragtida ballaaran ee siyaasadda arrimaha dibadda ee Belgrade: “Serbia waxay ku dhaqantaa siyaasad arrimo dibadeed oo madax-bannaan, taas oo ku dhisan mabaadi’da dhex-dhexaadnimada militari, taas oo macnaheedu yahay inaan kobcino xiriirka iyo iskaashiga aan la leenahay dhammaan saaxiibbada muhiimka ah ee juqraafi-siyaasadeedka, militariga, iyo dhaqaalaha ee caalamka,” ayuu yiri.

“In la raaco siyaasad noocan oo kale ah jawiga caalamiga ah ee maanta ma aha wax fudud, balse waa jidka saxda ah waxayna danta ugu jirtaa Jamhuuriyadda Serbia.”

Dhinaca Serbia, taageerada Soomaaliya waxay leedahay miisaan calaamadeed iyo mid istiraatiiji ah. Waxay xoojinaysaa ololaha Belgrade ee lagu hor istaagayo aqoonsi caalami ah oo ay hesho Kosovo, iyadoo isla markaas muujinaysa inaanay dhammaan waddamada Muslimiintu la safnayn Pristina iyo xulafadeeda Reer Galbeedka.

Xiisadda Kosovo iyo Serbia

Kosovo iyo Serbia waxaa dhex-taalla xiisad asalkeeda salka ku haysa dagaalkii Balkans-ka.

Dagaalkii Kosovo wuxuu dhacay intii u dhexeysay 1998 iyo 1999, xilli gobolkaasi uu ku jiray hoos tagga Serbia oo qayb ka ahayd Jamhuuriyaddii Federaalka Yugoslavia. Dadka deegaanka intooda badan waxay ahaayeen Albanian doonayay madax-bannaani, halka dadka Serbka ahi ay taageero ka helayeen Belgrade.

Markii Jabhadda Kosovo Liberation Army (KLA) ay qaaday kacdoon hubaysan, ciidamada Serbia iyo Yugoslavia ayaa si xooggan uga jawaabay, taas oo sababtay tacaddiyo iyo barakac ballaaran. Qiyaastii hal milyan oo qof ayaa ku qasbanaaday in ay ka cararaan guryahooda.

Si loo joojiyo xadgudubyada, NATO ayaa bishii Maarso 1999 qaaday olole duqeymo cirka ah oo socday 78 maalmood, taas oo ku qasabtay hogaamiyihii Serbia, Slobodan Milošević, inuu ciidamadiisa kala baxo Kosovo. Bishii Juun 1999, gobolka waxaa gacanta ku dhigay NATO iyo Qaramada Midoobay. Ugu dambayntii, Kosovo waxay ku dhawaaqday madax-bannaani sanadkii 2008, inkasta oo Serbia iyo qaar ka mid ah quwadaha caalamka sida Ruushka iyo Shiinaha ay wali diidan yihiin aqoonsigeeda.

Dhacdadii kale ee ugu naxdinta badnayd ee Balkan-ka waxay ahayd xasuuqii Srebrenica ee Bosnia 1995. Ciidamada Serbka oo uu hoggaaminayay General Ratko Mladić ayaa qabsaday magaaladaas oo ahayd aag Qaramada Midoobay ku dhawaaqday “ammaan”. Si kastaba ha ahaatee, maalmo gudahood in ka badan sideed kun oo rag iyo wiilal Muslimiin ah ayaa si qorshaysan loo dilay, halka haween iyo carruur la barakiciyay.

Maxkamadaha caalamiga ah ayaa go’aamiyay in xasuuqaasi ahaa dil-wadareedkii ugu weynaa ee Yurub ku dhaca tan iyo Dagaalkii Labaad ee Adduunka, waxaana dambiyadaas lagu xukumay saraakiil sare oo Serb ah, oo ay ku jiraan Mladić iyo Radovan Karadžić.

Labada dhacdo ee Kosovo iyo Srebrenica waxay astaan u yihiin burburkii Yugoslavia iyo colaaddii dhiigga badnayd ee Balkan-ka, midna waxay horseedday dowlad cusub oo madax-bannaan, midna waxay caalamka xusuusisay murugada xasuuqa iyo nadiifinta qowmiyadeed.

Muqdisho (Caasimada Online) – Aweys Xaaji Yuusuf Axmed oo La-taliyaha amniga qaranka ee Madaxweynaha Soomaaliya ayaa maanta kulan gaar ah Muqdisho kula yeeshay Madaxa Hawlgalka Midowga Afrika ee Soomaaliya (AUSSOM), Amb. El Hadji Ibrahima Diene, isaga oo ka hadlay arrimo xasaasi ah oo ku adan amniga iyo dagaalka Al-Shabaab.

Kulanka oo ka dhacay xerada Xalane ayaa waxaa si gaar ah diiradda loogu saaray  istiraatiijiyada dagaalka Kooxda Al-Shabaab, maadaama dowladda Soomaaliya ay haatan sii laba jibaartay howlgallada culus ee dalka lagaga xoreynayo kooxaha argagixisada ah.

Sidoo kale waxaa kulanka lagu soo qaaday arrimo ay kamid yihiin, habka kala guurka ammaanka ee Soomaaliya, dadaallada socda ee xasilinta dalka iyo mudnaanta siyaasadeed ee hadda jirta.

Madaxa AUSSOM oo madasha ka hadlay ayaa adkeeyay sida Midowga Afrika ugu go’an tahay taageerida geeddi-socodka nabadda ee ay hoggaaminayaan Soomaaliya, iyadoo la tixgelinayo rabitaanka iyo himilooyinka shacabka Soomaaliyeed.

Dhankiisa lat-taliyaha amniga qaranka ayaa sheegaya in dowladda Soomaaliyeed ay xoojineyso wada shaqeynta labada dhinac, si looga miro dhaliyo dadaallada ay iska kaashanayaaan ee xasiloonida dalka, si looga guuleysta argagixisada.

Aweys Xaaji Yuusuf ayaa dhawaan uun loo magacaabay xilkan, kadib markii uu is casilay la-taliyihii hore ee amniga qaranka, waxaana magacaabiistiisa ay ku timid xilli uu dalka wajahayo caqabado dhanka amniga ah, iyadoo Villa Somalia ay dooneyso inay xoojiso dadaallada istiraatiijiyadeed ee la-dagaallanka argagixisada.

Ninakna ayaa sidoo kale ah siyaasi iyo diblomaasi khibrad dheer u leh maamulka iyo amniga qaranka. Intii u dhaxeysay 2012 ilaa 2016, wuxuu hogaaminayay Xafiiska Qorshaynta Siyaasadda ee Madaxtooyada Qaranka, halkaas oo uu door muuqda ka qaatay dejinta siyaasadaha guud ee amniga, dhaqaalaha iyo dib-u-habaynta dowladda.

Waxa uu sidoo kale hormuud ka ahaa wada-hadallada heerka sare ee amniga iyo iskaashiga dhaqaale ee dowladda Federaalka iyo saaxiibbadeeda caalamiga ah.

Muqdisho (Caasimada Online) – Maxkamadda Ciidamada Qalabka Sida ayaa maanta u fariisatay dhageysiga kiis xasaasi ah oo ka dhan ah shabakad ka kooban saddex nin oo halis ah oo dhac Digital ah u gaystay hooyo Soomaaliyeed oo ku ganacsata Bakaaraha.

Eedeysanayaasha oo kala ah Faysal Shire Dhaqane, Cabdifitaax Cabdulqaadir Cabdulle iyo Xasan Axmed Aadan ayaa loo haystaa in App-ka Waafi ee Shirkadda Hormuud ay ku dhaceen lacag ku dhow 11 kun oo dollar oo ay lahayd Hooyo Raaxo Cabdulle Maxamed oo alaabta maacuunta ku iibisa gudaha suuqa wayn ee Bakaaraha ee magaalada Muqdisho.

Raggan oo uu hoggaan u yahay Faysal Shire oo ah askari ka tirsan ciidanka Xoogga dalka ayaa inta badan beegsada dadka waayeelada ah, oo ay marin habaabiyaan, iyaga oo u sheegaya inay yihiin maamulka Bankiga ayna wax qaldameen, sidaasna ku dhaca lacagaha.

Maamo Raaxo oo goobjoog ahayd Maxkamadda ayaa ka sheekeysay qaabka loo dhacay, waxayna tilmaamtay in ragga dhacay ay isaga dhigeen maamulka Salaam Somali Bank, kadibna ay siiyeen tilmaamo ay raacday, sidaasna ay akoonkeeda ugala baxeen lacagta.

“Waxay yiraahdeen waxaa nahay maamulka Salaam Somali Bank waxaa kaa qaldamay akoonkaaga lacag ka baxday marka lacagtii saas ayay ku baxsadeen. Waxay ku baxsadeen lacagteyda lambaro ayay taabo i dheheen kadibna lambaradaas ayay lacagta kula baxeen, waxaaa hadda iga maqan $10,985 dollar” ayay tiri Maamo Raaxo Cabdulle Maxamed.

Intaas kadib raggan ayaa lacagta dollarka ah qayb kamid ah u beddashay Shillin Soomaali, iyaga oo ka sariftay Sugaale oo ah sarifle fadhiya isgoyska Jubba ee magaalada Muqdisho.

Sarifle Sugaale oo isna kasoo muuqday Maxkamadda ayaa sheegay inuu u yimid Faysal, uuna ka sariftay lacag dhan 5,600 oo dollar, uuna ugu beddalay lacag dhan 162 milyan oo Shillin Somali ah oo uu ugu shubay jawaano kadibna uu ku qaatay mooto balse daqiiqado kadib Sugaale ayaa sheegay in lacagta laga xayiray, illaa haddana ay ka xayiran tahay.

“Lacagta waxaa iga sarifay Faysal, waxaana lagu shubay saddex jawaan, kadibna mooto ayay ku qaateen aniga marka iga tageen lacagta waa layga xayiray illaa haddana waa iga xayiran tahay” ayuu yiri sarifle Sugaale oo ku ganacsada isgoyska Jubba.

Xeer ilaalinta Maxkamadda ayaa sidoo kale soo bandhigtay caddeymo ay hayso, waxaana ku jiray muuqaallo ay duutay Camiro CCTV iyo codad laga duubay eedeysanaha koowaad Faysal oo xilligaas la hadlayay hooyada la dhacay, waxaana sidoo kale lasoo bandhigay taleefanno kale oo lacagaha ay ku shubteen shabakadda hortaagan Maxkamadda ciidanka.

Dhankooda qareennada difaacaya ayaa dood ka keenay kiiska, waxayna sheegeen in illaa hadda aan eedeysanayaasha lagu hayn caddeyn ku filan, ayna dalbanayaan in lasii daayo.

Ugu dambeyn fadhigga Maxkamadda waxaa soo xiray guddoomiye Xasan Cali Nuur (Shuute) oo ku dhawaaqay in go’aanka ay dib kasoo sheegi doonto Maxkamadddu.

Muqdisho (Caasimada Online) – Austria ayaa shaacisay in dalka dib loogu soo celiyay labo nin oo Soomaali ah, kuwaas oo hore loogu helay dambiyo gudaha Austria.

Talaabadan oo la fuliyay Talaadadii, 2-dii Sebtember 2025, ayaa noqonaysa markii ugu horreysay muddo labaatan sano ah oo Austria ay muwaadiniin Soomaali ah dib ugu soo celiso dalkooda.

War kasoo baxay Wasaaradda Arrimaha Gudaha ee Austria ayaa lagu sheegay in labada nin laga soo dejiyay magaalada Muqdisho, kadib markii ay dhammaysteen xukunno la xiriiray dambiyo ku saabsan maandooriyaha.

Wasaaraddu waxay arrintan ku tilmaantay qayb ka mid ah siyaasadaha adag ee Austria ku wajahayso magangelyo-doonka, iyadoo lagu sifeeyay tallaabo waafaqsan nidaamka sharciga iyo caddaaladda.

Bayaanka rasmiga ah ee dowladda laguma soo bandhigin magacyada iyo sawirrada raggan la soo celiyay, taas oo muujinaysa in xogtooda si buuxda loo ilaaliyay.

Austria ayaa kamid noqotay waddamada Yurub ee ugu horreeya ku dhaqanka dib u celinta muwaadiniinta Soomaaliyeed, iyadoo sidoo kale horey uga mid ahayd dalalka firfircoon ee ka qayb qaata barnaamijyada noocaas ah.

Soomaalida ayaa hadda noqday bulshada saddexaad ee ugu badan codsiyada magangelyo ka gudbisa Austria, iyadoo 648 codsi la diiwaangeliyay bilihii hore ee sanadkan, sida lagu sheegay warbixin ay daabacday The European Conservative.

Sidoo kale, tirada oggolaanshaha codsiyada Soomaalida ayaa kor u dhaaftay 44%, halka 463 qof oo Soomaali ah loo aqbalay magangelyo gudaha Austria sannadka 2025.

Si kastaba, dowladda Austria ayaa ku adkaysanaysa inay sii wadi doonto siyaasadda adag ee ka dhanka ah dadka jebiya shuruucda, iyadoo dhowaan sidoo kale dib u celisay muwaadin u dhashay dalka Suuriya.

Belgrade (Caasimada Online) – Dowladda Federaalka Soomaaliya iyo dhiggeeda Serbia ayaa qorsheynaya inay si wadajir ah u sameeyaan dhoolatus ciidan, oo kor loogu qaadayo xiriirka labada dal.

Sameynta dhoolatuskan ayaa la iskula meel dhigay kulan xasaasi ah oo dhexmaray Wasiirka Gaashaandhigga Soomaaliya, Axmed Macalin Fiqi iyo Wasiirka Difaaca Seerbiya, Bratislav Gašić, kaas oo ka dhacay magaalada Belgrade.

Kulankan ayaa waxaa diirada lagu saaray xoojinta iskaashiga military ee labada dal, iyadoo wada-hadallada labada wasiir lagu lafa-guray fursadaha iskaashiga difaaca.

Labada masuul ayaa hoosta ka xariiqay sida ay uga go’an tahay labada waddan kobcinta iskaashiga militariga. Intii uu socday kulanka ayaa Wasiirka Soomaaliya waxa uu ku nuux-nuuxsaday muhiimadda ay leedahay amniga iyo xasiloonida gobolka.

Fiqi ayaa carabka ku dhuftay dadaalka ay Soomaaliya ugu jirto la dagaalanka argigixisada iyo horumarinta nabadda xuduudaheeda, iyadoo labada wasiir ay xoojiyeen wadaaga khibradaha wax ka qabashada caqabadaha guud ee la xiriira arrimaha ammaanka.

Wasiir Gašić ayaa dhankiisa caddeeyay sida Serbia ay diyaar ugu tahay taageeridda Soomaaliya, gaar ahaan dhinacyada lagu xoojinayo awoodda difaaca. Wuxuu tilmaamay in iskaashiga ku saabsan tababarada ciidamada, xog-wadaagga, iyo taageerada saadka ay door muhiim ah ka qaadan doonaan kobcinta xiriirka labada dal.

Sidoo kale, labada wasiir ayaa dul istaagay fursadaha ku saabsan in la qabto dhoolatusyo ciidan oo wadajir ah iyo in la hirgeliyo cilmi-baaris lagu kobcinayo tignoolajiyada difaaca, taas oo dhinacyadu isla meel dhigeen.

Wasiirrada ayaa gaba-gabada kulankooda ku adkeeyay ka go’naashaha sii wadista wada-hadallada furan iyo raadinta fursado kale oo iskaashiga labada wadsan lagu ballaadhinayo.

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasiirka Tamarta iyo Kheyraadka Biyaha Soomaaliya, Xildhibaan Cabdillaahi Bidhaan, oo ka qeyb-galay furitaanka diiwaan-gelinta doorashada qof iyo cod ee magaalada Laascaanood ayaa weerar culus ku qaaday madaxweynihii hore ee dalka, Shariif Sheekh Axmed.

Wasiir Bidhaan ayaa Shariif ku tilmaamay shaqsi dhaar iyo goodin meel la soo fadhiya, taas oo uu ku sheegay in aysan ka tarjumeyn hoggaamin dhab ah. “Hoggaamintu ma aha in dowlad kasta oo timaadda aad ugu dhaarato ‘Thuma Wallaahay’,” ayuu yiri.

Waxa uu intaas kusii daray: “Hoggaamintu waa gudashada waajibaadka qaran ee loo dhaartay, kuwaas oo ay ka mid yihiin xoreynta iyo difaaca dalka, dhammeystirka federaaleynta, qabyo-tirka dastuurka iyo dib-u-celinta awoodda iyo xuquuqda codbixinta muwaadiniinta.”

Hadalkan ayaa qayb ka ah weerarada joogtada ah ee qaar ka mid ah wasiirrada xukuumadda Soomaaliya ay ku qaadayaan siyaasiyiinta mucaaradka, ee ay is-hayaan hoggaanka sare ee dalka, kuwaas oo khilaafkoodu uu muddooyinkii dambe sii xoogeystay.

Hoos ka aqriso qoraalka wasiirka:

Waxaan maanta safka la galay Madaxweynaha Dowladda Waqoyi Bari, Mudane Cabdiqaadir Axmed Aw-Cali, Gudoomiye Kuxigeenka 2-aad ee Aqalka Sare Cabdullahi Cali Xirsi (Timacade) iyo qaar ka mida Xildhibaanada Golaha Shacabka BFS kumetala Dowladda Waqooyi Bari, xubnaha Goleyaasha kala duwan ee Waqooyi Bari iyo shacabka Laascaanood si aan u qaato kaarka cod-bixinta ee doorashada Qaranka ee Goleyaasha Deegaanka.

Shacabka Dowlad Goboleedka Waqooyi Bari waloow ay ka soo doogeen xilliyo adag, hadana ma aha kuwa ilaawa qofkii is-barbar taagay, waana dad mar walba lagu yaqaan abaal-celinta.

Hoggaamintu ma aha in aad dowladdii kasta ee timaadda aad ugu dhaarato “Thuma Wallaahay”, ee waa gudashada waajibaadka Qaran ee loo dhaartay oo ay ka mid yihiin; Xoreynta iyo Difaaca dalka, Dhammeystirka Federaaleynta dalka, Qabyo-Tirka Dastuurka iyo dib-ugu celinta awoodda iyo xuquuqdo doorasho muwaadiniinta.

Shacabka midnimada jecel ee Waqooyi Bari maanta waxa ay gudayaan abaalkii ay gashadeen Madaxda Qaranka ee haatan dalka hoggaamisa, Madaxweynaha JFS, Dr. Xasan Sheekh Maxamuud iyo Ra’iisul Wasaaraha XFS, Mudane Xamse Cabdi Barre.

Waxa ay garowsan yihiin in ay hiil iyo hooba la garab-istaageen sidii ay u xaqiijin lahaayeen himiladooda ay waqtiga dheer halganka ugu jireen ee ah in ay yeeshaan Maamul ay u madax-bannaan yihiin, jeer kuwa Kalena ay maja-xaabin iyo xagal-daacin ula bareereen.

Tani waxa ay tusaale cad u tahay hoggaaminta toolmoon iyo ka dhabbeynta wacadka aad gasho, ma aha kelmedo qurux badan oo ku uumi-baxa cadaadiska.