Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxtooyada Soomaaliya ayaa dib u dhigtay shirkii wadatashiga qaran ee lagu waday inuu qabsoomo Axadda, Juun 15, kaddib markii mucaaradka ay shaaciyeen inay ka baaqsanayaan ka qeybgalka.
Ilo-wareedyo dowladda ka tirsan ayaa u sheegay Caasimada Online in shirka si ku-meelgaar ah loogu qorsheeyay inuu qabsoomo Isniinta, Juun 16, kaddib markii cadaadis la saaray madaxtooyada si fursad loogu helo is-afgarad siyaasadeed oo ballaaran.
“Dib u dhaca wuxuu noqday lama huraan kadib markii dhinacyo siyaasadeed oo muhiim ah ay diideen inay ka qeybqaataan,” ayuu yiri mas’uul sare oo ka tirsan Villa Somalia, oo codsaday in aan magaciisa la shaacin sababo la xiriira xasaasiyadda arrinta.
Mucaaradka oo diiday ka-qaybgalka
Kooxaha ka baaqday shirka waxaa ka mid ah Madasha Samatabixinta Qaran iyo isbaheysi ay ku mideysan yihiin ururro siyaasadeed oo rasmi ah. Labada dhinacba waxay dowladda ku eedeeyeen in ay kaligeed go’aansatay qabashada shirka, iyada oo aan la abuurin jawi loo dhan yahay oo ku habboon wadahadal dhab ah.
“Ma jiri karto wadatashi wax-ku-ool ah ilaa la isku waafaqo ajandaha, ka-qaybgalayaasha, iyo shuruudaha,” ayaa lagu yiri war-saxaafadeed ay soo saareen Madasha Samatabixinta Qaran, oo ay ka mid yihiin madaxweynayaal iyo ra’iisul wasaareyaal hore iyo siyaasiyiin saameyn leh.
Dadka dhaliilsan shirka waxay ku eedeeyeen dowladda in ay u adeegsaneyso wadahadalladan sidii ay ugu xoojin lahayd awooddeeda, isla markaana uga reebi lahayd mucaaradka saaxadda siyaasadda, xilli dalka uu isu diyaarinayo doorashooyinka guud ee la filayo sanadka 2026.
Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud, oo mar kale xilka la wareegay 2022, ayaa ballanqaaday in dalka loo gudbin doono nidaam doorasho oo ku saleysan “hal qof, hal cod” taasoo beddeli doonta habka qabiilka ku saleysan ee doorashooyinka horey loogu qaban jiray.
Si kastaba ha ahaatee, khilaafyo siyaasadeed oo qoto dheer ayaa weli u dhexeeya dowladda dhexe iyo qaar ka mid ah dowlad-goboleedyada, gaar ahaan Puntland iyo Jubbaland, kuwaasoo kasoo horjeestay wax-ka-beddelka dastuurka iyo eedeymo ay u jeediyeen Muqdisho oo ku saabsan urursiga awoodda.
“Is-afgarad la’aanta u dhaxeysa dhinacyada siyaasadeed waxay halis gelin kartaa guulaha laga gaaray dib-u-habaynta,” ayuu yiri Cabdullaahi Xasan, oo ah falanqeeye ka tirsan International Crisis Group. “Ka-baaqsiga mucaaradka wuxuu iftiiminayaa kalsooni-darro baahsan oo laga qabo hab-maamulka dowladda ee wadahadallada.”
Kala-guurka siyaasadeed oo wajahaya caqabado
Shirka dib loo dhigay ayaa lagu waday inuu isugu keeno madaxda dowladda federaalka, wakiillada dowlad-goboleedyada, xisbiyada siyaasadeed iyo ururada bulshada rayidka, si is-afgarad looga gaaro khariidadda siyaasadeed ee dalka—oo ay ku jiraan jadwalka doorashooyinka, qorshaha amniga, iyo awood-qeybsiga dowladda dhexe iyo maamul-goboleedyada.
Dib-u-dhaca ayaa imaanaya xilli xasaasi ah oo ay Soomaaliya wajahaysay isbeddel siyaasadeed. Inkasta oo horumar la taaban karo laga sameeyay, dalka wali waxa uu la daalaa dhacayaa amni-darro joogto ah, gaar ahaan weerarada kooxda Al-Shabaab oo weli gacanta ku heysa dhul ballaaran oo miyiga ah, isla markaana beegsata magaalooyinka.
Deeq-bixiyeyaasha caalamiga ah sida Qaramada Midoobay iyo Midowga Yurub ayaa taageeradooda u xirtay horumar dhab ah oo laga gaaro xasilinta siyaasadda, dib-u-habaynta amniga, iyo dhismaha hay’ado dowladeed oo loo dhan yahay.
Diblomaasi reer Galbeed ah oo fadhigiisu yahay Muqdisho, kana codsaday in aan magaciisa la shaacin, ayaa u sheegay Caasimada Online: “Kalsooni-xumada ka dhex jirta siyaasiyiinta Soomaaliyeed waxay khatar gelin kartaa horumarkii laga sameeyay dib-u-dhiska dowladnimada. Wadahadal qaran oo lagu kalsoonaan karo oo loo dhan yahay ayaa fure u ah.”
Dowladda federaalka ayaan weli si rasmi ah uga hadlin dib u dhaca shirka, hase yeeshee warar hoose ayaa sheegaya in ay socdaan dadaallo kul kulul oo lagu doonayo in lagu qanciyo mucaaradka si ay miiska wadahadalka ugu soo laabtaan.
“Wadahadalku wuu socdaa — wali rajo ayaa jirta in dhammaan dhinacyadu ay dib isu hor fariistaan,” ayuu yiri sarkaal sare oo ku lug leh dadaallada dhexdhexaadinta.
Si kastaba, weli ma hubna in shirka uu sidoo kale si rasmi ah u qabsoomi doono Talaadada, Juun 16, sida hadda loo qorsheeyay.