Muqdisho (Caasimada Online) – Waxaa socda dib-u-habeyn muhiim ah oo lagu samaynayo iskaashiga amni ee u dhexeeya Maraykanka iyo Soomaaliya, kaddib magacaabista Axmed Macallin Fiqi oo loo doortay Wasiirka Gaashaandhigga Soomaaliya.

Magacaabistan ayaa furtay waddo cusub oo isfaham ah, iyadoo Washington si cad u muujisay kalsooni buuxda oo ay ku qabto wasiirka cusub—diblomaasi khibrad leh oo ka guuraya siyaasadda arrimaha dibadda una gudbaya hawlaha adag ee amniga. Tani waxay u muuqataa fursad dib-u-dhis ah oo ka dambeysay xilli xiriirka labada dal uu xumaa, lagana hakiyay iskaashiyo muhiim ah.

Magacaabista Fiqi, oo uu sameeyay Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud, ayaa lagu fasiray go’aan si toos ah loogu diray Washington, taas oo muujinaysa in Villa Somalia ay doonayso dib-u-dhis kalsooni iyo la tacaalid cabashooyinkii horay u carqaladeeyay xiriirka labada dhinac. Washington ayaa la rumeysan yahay in ay Xasan Sheekh ku cadaadisay in xilka laga qaado wasiirkii hore ee difaaca Cabdulqaadir Maxamed Nuur (Jaamac).

Sannadihii u dambeeyay waxaa jiray khilaafyo sababay in Mareykanku yareeyo taageeradii muhiimka ahayd ee uu siin jiray ciidamada Soomaaliya, iyada oo lagu saleynayo tuhunno la xiriiray hufnaan darrida maamulka gargaarka amni.

Isbeddelka togan wuxuu yimid si degdeg ah. Saacado gudahood markii uu xilka la wareegay Wasiir Fiqi, Danjiraha Mareykanka ee Soomaaliya, Richard H. Riley, ayaa la kulmay wasiirka cusub.

Riley wuxuu xaqiijiyay in dowladda Mareykanku ay ka go’an tahay la shaqeynta hoggaanka cusub, isagoo caddeeyay in mashaariic horay u hakad galay dib loo furayo. Wadahadalladooda ayaa diiradda lagu saaray dib u bilaabidda barnaamijyada tababarka ciidamada iyo mashaariic istiraatiiji ah oo lagu xoojinayo awoodda Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliyeed (CXDS).

Kulankaasi waxaa si dhaqso leh ugu xigay booqasho uu Muqdisho ku tegay Taliyaha Ciidamada Afrika ee Mareykanka (AFRICOM), General Michael Langley, kaasoo la kulmay Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud gudaha xerada Xalane. General Langley wuxuu si shaqsiyan ah u gudbiyay fariinta Washington ee ah in Maraykanku diyaar u yahay inuu si buuxda ula shaqeeyo hoggaanka cusub ee difaaca.

Booqashadan waxay muujisay sida istiraatiijiga ah ee labada dal u arkaan muhiimadda iskaashiga amni si looga hortago khataraha wadajirka ah. Talaabooyinkan degdegga ah ee taageerada ah waxaa si weyn loogu nisbeeyay magacaabista Fiqi, taasoo muujinaysa rabitaanka labada dhinac ee ah in la xoojiyo xiriirka amni.

Rajo cusub ayaa soo ifbaxday, kaddib sanado lagu jiray dhibaatooyin. Saddexdii sano ee la soo dhaafay, waxaa jirey walaacyo la xiriiray hufnaanta hoggaanka iyo kalsoonida hay’adaha difaaca Soomaaliya, taasoo sababtay in Mareykanku joojiyo barnaamijyo muhiim ah oo ku saabsanaa tababarka, qalabaynta iyo taageerada ciidamada.

Hakadkaasi waxaa loo arkay calaamad muujinaysa burbur ku yimid xiriirka muhiimka ah ee labada dhinac, taasoo si gaar ah u saameysay dadaalladii la doonayay in lagu ciribtiro khataraha xagjirnimada iyo dhismaha qaab-dhismeedka amniga dalka.

Hadda oo hoggaan cusub laga helay Wasaaradda Gaashaandhigga, iyo sida ay wararku sheegayaan, Taliska Ciidanka Xoogga Dalka (oo uu dib ugu soo laabtay General Odawaa Yuusuf Raage), waxaa durba la dareemayaa dib-u-dhac la’aan iyo dib-u-bilaabid iskaashi lala leeyahay la-hawlgalayaasha caalamiga ah. Sida ay sheegayaan saraakiil ka tirsan wasaaradda, fariimo hambalyo ah iyo ballanqaadyo iskaashi cusub ayaa ka yimid waddamo muhiim ah oo taageera Soomaaliya.

Waxaana Fiqi lagu tilmaamay shaqsi lagu kalsoonaan karo oo wakiil rasmi ah u noqon kara wadahadallada Soomaaliya. Isbeddelkan ayaa sare u qaaday niyadda ciidamada, wuxuuna kor u qaaday rajada shacabka ee la xiriirta amni sugan.

Diiradda cusub: La-dagaallanka xagjirnimada

Ilo wareedyo ayaa xaqiijiyay in saraakiil Mareykan ah ay soo jeediyeen qorshe iskaashi oo mustaqbalka ah, kaasoo xoogga saaraya dagaalka ka dhanka ah xagjirnimada. Qorshahani wuxuu mudnaan siinayaa hawlgallo toos ah oo ka dhan ah kooxaha xagjirka ah, iyo xeelado cusub oo ay kamid tahay adeegsiga “revolution warbaahineed” si loo wiiqo farriimaha xagjirka loona xoojiyo adkeysiga bulshada. Washington waxay sidoo kale soo jeedisay in bulshada Soomaaliyeed ay kaalin weyn ka qaadato sugidda amniga.

Qodob muhiim ah oo hoos taagan wada-xaajoodkan cusub ayaa ah kalsoonida ay Maraykanku ku qabaan hoggaanka Wasiir Fiqi iyo General Odawaa Yuusuf Raage, gaar ahaan dhanka maamulka hufan ee kheyraadka milatari iyo daryeelka askarta—taasoo muhiim u ah hawlgallada socda. Kalsoonidani waxay tilmaamaysaa saldhig lagu dhisi karo iskaashi hawlgal oo wax ku ool ah oo lagula dagaallamo kooxaha xagjirka ah.

Gudaha dalka, magacaabista Fiqi iyo dib u soo celinta General Odawaa ayaa loo fasiray in dowladda Soomaaliya ay muujinayso daahfurnaan, isla xisaabtan, iyo doorasho hufan, iyadoo xulatay masuuliyiin aan la tuhunsaneyn musuqmaasuq.

Dhinaca caalamiga ah, isbeddelladan hoggaamineed waxaa loo arkaa in Soomaaliya ay aqoonsan tahay baahida ay u qabto iskaashi xooggan oo ay la leedahay beesha caalamka. Magacaabista Fiqi ayaa si gaar ah loogu arkay dadaal diblomaasiyadeed oo lagu doonayo in lagu soo celiyo sumcadda iyo hufnaanta Wasaaradda Gaashaandhigga, si dib loogu helo taageerada caalamiga ah ee muhiimka ah.

Waqtigani wuxuu fursad dahabi ah u yahay hoggaanka cusub ee difaaca Soomaaliya si ay dib isugu xiraan beesha caalamka, gaar ahaan Mareykanka—oo ah taageeraha ugu weyn ee dhinacyada amniga, xasilloonida iyo hiigsiga istiraatiijiyadeed ee dowladda Soomaaliya. Iskaashigan dib loo bilaabay wuxuu fure u noqon karaa riyada shacabka ee ah Soomaali nabad ah, oo ka caagan khataraha ay wataan cadowga nabadda.