Beledweyne (Caasimada Online) – Dadaalladii nabadeynta iyo dib u heshiisiinta ahaa ee maalmihii la soo dhaafay ka socday gobalka Hiiraan ayaa laga gaaray natiijo wax ku ool ah oo ay dad badan rajo ka qabaan inay billow u noqon karto xal u helidda xaaladaha amni iyo kuwa siyaasadeed ee gobalka.

Sida aan ka soo xigannay dad xogogaal ah, horumarka hadda laga gaaray arrinta gobalka Hiiraan ayaa loo sababaynayaa kaalinta hoggaamineed ee ay qaateen masuuliyiinta ka soo jeedda gobalkaas oo Taliyaha NISA Cabdullaahi Sanbalooshe uu ugu horreeyo.

Sanbalooshe oo muddo 10 maalmood ah ku sugnaa Hiiraan ayaa maanta soo gabagabeeyay safarkiisa, waxaana arrimaha uu xalka ka gaaray ka mid ahaa:

1 – In dowladnimada lagu soo celiyo garabka Hiiraan State oo ku sugnaa Feerfeer Itoobiya oo uu hoggaaminayay nin lagu magacaabo Cabdullahi Ganey.

2 – In si nabad ah gacanta dowladda loogu soo celiyo xaruntii gobolka Hiiraan, kadib markii la qanciyay garabka Hiiraan State ee uu horkacayay nin lagu magacaabo Colow oo heystay xarunta gobolka.

3 – In dib loo abaabulo, safafka halgamayaashii deegaanka ee Macawiisleyda oo la mideeyay cududooda, si mar kale loo dardargaliyo dagaalka Khawaarijta Al-Shabaab.

4 – In la xaliyay xiisaddii ka dhalatay askartii lagu laayay deegaanka Ceelbaraf ee gobolka Sh/Dhexe, iyadoo xalkaas ay si weyn uga baxeen buubabka dhaqanka Mudullood uu hoggaaminayay Imaam Daahir Imaam Maxamuud.

5 – In la qaaday isbaaroyinkii yaalay gudaha Beledweyne oo sabab u ahaa sicir-barar dhanka maciishadda ah oo dadka deegaanka iyo safareydu ay ku dhib qabeen.

Taliyaha NISA Cabdullahi Sanbalooshe oo arrintaan xalka Hiiraan lagu raadinayo hoggaaminayey ayaa madaxweyne Xasan Sheekh ku soo celiyey xogta wixii u qabsoomay iyo culeysaadka soo noqday.

Maanta muuqaal laga soo duubay ciidamada deegaanka ee dib loo abaabulay ayaa muujinayey in dadka deegaanku ogolaadeen maamulkii ay ka tirsanaayeen ee HirShabeelle, waxayna ku dhawaaqayeen “HirShabeelle ha guuleysato, Soomaaliya ha is raacdo.”

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Dr. Xasan Sheekh Maxamuud, ayaa bayaan kasoo saaray heshiiska xabbad-joojinta Gaza, kaasi oo ay gaareen Xamaas iyo Israel.

Madaxweynaha ayaa soo dhaweeyay heshiiskan, isaga oo bogaadiyay dadaallada ay sameeyeen dalalka Qatar, Masar, iyo Mareykanka si loo xaqiijiyo heshiiskan.

Mudane Xasan ayaa ku baaqay in la isku keeno dadaallada caalamiga ah iyo kuwa gobolka si loo adkeeyo heshiiska xabbad-joojinta, islamarkaana loo dedejiyo gaarsiinta gargaarka bini’aadantinimo ee degdegga ah ee shacabka ku nool Gaza, si loo yareeyo xaaladdooda adag ee bini’aadantinimo.

Sidoo kale wuxuu sheegay in Soomaaliya ay had iyo jeer taageersan tahay nabadda, isaga oo ku baaqay in la helo xal cadaalad waara ah oo lagu dhisayo dowlad Falastiini ah oo madax-bannaan, si waafaqsan mabda’a laba dowladood.

Shalay ayey aheyd markii ay dowladda Qatar ku dhowaaqday in Israel iyo Xamaas ay ku heshiiyeen heshiis xabad-joojin ah oo ka kooban saddex weji, kaddib 15 bilood oo colaad ah.

Madaxweynaha la doortay ee Maraykanka Donald Trump ayaa bartiisa bulshada ku shaaciyay: “Waxaan heshiis u helnay dadka afduubka loo haysto ee Bariga Dhexe. Dhawaan ayaa la sii deyn doonaa.”

Sarkaal sare oo ka tirsan Xamaas ayaa Arbacadii heshiiska la wadaagay wargeyska Middle East Eye. Qoraalka heshiiska ayaa lagu sheegay in wejiga koowaad ee xabad-joojinta uu ku lug yeelan doono is-dhaafsiga maxaabiista iyo ku soo noqoshada “xasillooni waarta”, iyadoo ujeedadu tahay in la gaaro xabad-joojin rasmi ah.

Kismaayo (Caasimada Online) – Ciidamada ammaanka ee Jubbaland oo howlgal ka sameeyay xaafadda Farjano ee magaalada Kismaayo ayaa gacanta kusoo dhigay haweeeney xalay Seygeedii ku dishay magaaladaasi, kadib markii ay u adeegsatay Sunta lagu dilo Libaaxyada.

Qoraal kasoo baxay Booliska Jubbaland ayaa waxaa lagu sheegay in haweeneydaan oo lagu magacaabo Sahra Xuseen Maxamed ay Saygeedii Cabdullahi Cabdiraxman Abuukar sunta ugu dartay cabitaan, kadibna ay siisay, isaga oo u geeriyooday shirqoolkaasi.

“Taliska Ciidamada Qaybta Booliska Gobolka Jubbada Hoose ayaa Soo qabtay Sahra Xuseen Maxamed oo Saygeedii Cabdullahi Cabdiraxman Abuukar Xalay ku dishay Magaalada kismaayo Xaafadda Farjano Waaxda Dalxiiska” ayaa lagu yiri qoraalka.

Sidoo kale waxaa lasii raaciyay “Sahra ayaa Saygeedda Sunta Libaaxa ugu dartay Cabitaan ay u Soo iibisay taas oo sababtay in uu ugeeriyoodo”

Dhanka kale Dhame Shukri Faarax Ducaale  oo kamid ah saraakiisha Jubbaland oo warbaahinta u faahfaahiyay dhacdada ayaa sheegay in weli ay wadaan baaris, isla markaana haweeneyda eedeysanaha ah ay horgeyn maxkamad, si talaabo looga qaado.

Sahra Xuseen Maxamed oo sawirradooda loo soo bandhigay dadweynaha ayaa ahayd xaaska Marxuumka, waxayna u dhashay dhowr carruur ah, waxaana la sheegay inuu jiray khilaaf u dhexeeyay iyada Seygeeda, kaas oo ay ugu dambeyn ka taqalustay.

Dhacdooyinkan aragagaxa leh ayaa indhowaanahaan kusoo badanayay gudaha dalka, waxaana ugu dambeysay todobaadyo kahor oo magaalada Muqdisho ay ka dhacday dhacdo kale,  kadib markii nin soo qaatay toorey uu xaaskiisa ku gowracay degmada Xamarjajab ee gobolka Banaadir.

Doha (Caasimada Online) – Ra’iisul Wasaaraha Qatar, Mohammed bin Abdulrahman bin Jassim Al Thani, ayaa Arbacadii ku dhawaaqay in Israa’iil iyo Xamaas ay ku heshiiyeen heshiis xabad-joojin ah oo ka kooban saddex weji, kaddib 15 bilood oo colaad ah. Warkan ayuu ka sheegay magaalada Doha.

Madaxweynaha la doortay ee Maraykanka Donald Trump ayaa bartiisa bulshada ku shaaciyay: “Waxaan heshiis u helnay dadka afduubka loo haysto ee Bariga Dhexe. Dhawaan ayaa la sii deyn doonaa.”

Sarkaal sare oo ka tirsan Xamaas ayaa Arbacadii heshiiska la wadaagay wargeyska Middle East Eye. Qoraalka heshiiska ayaa lagu sheegay in wejiga koowaad ee xabad-joojinta uu ku lug yeelan doono is-dhaafsiga maxaabiista iyo ku soo noqoshada “xasillooni waarta”, iyadoo ujeedadu tahay in la gaaro xabad-joojin rasmi ah.

Sida ku cad heshiiska, 33 qof oo Israa’iiliyiin ah oo lagu hayo Gaza ayaa la sii deyn doonaa qayb ka mid ah wejiga koowaad, oo ay ku jiraan sagaal qof oo xanuunsan ama dhaawac ah.

Israa’iil ayaa sii deyn doonta 1,000 Falastiiniyiin ah oo la xiray laga soo bilaabo 8 October 2023.

33-ka maxbuus ee la sii deynayo waxaa ku jiri doona dhowr nin oo da’doodu ka weyn tahay 50 sano. Waxaa lagu beddelan doonaa Falastiiniyiin xabsi daa’in ku xukuman oo hal maxbuus oo Israa’iili ah lagu beddelan doono 3 Falastiiniyiin ah, iyo Falastiiniyiin kale oo xukunno kala duwan ku xukuman oo hal maxbuus oo Israa’iili ah lagu beddelan doono 27 Falastiiniyiin ah.

Hisham al-Sayed iyo Avera Mengistu, oo lagu hayey Gaza ka hor dagaalkii Israa’iil ku qaadday Gaza, ayaa lagu beddelan doonaa 60 maxaabiis Falastiiniyiin ah iyo 47 Falastiiniyiin ah oo dib loo xiray kaddib markii lagu sii daayay 2011-kii, heshiiskii maxaabiis is-dhaafsiga ee Gilad Shalit.

Israa’iil ayaa bilaabi doonta inay ka baxdo Marinka Gaza qayb ka mid ah wejiga koowaad, iyadoo u dhaqaaqi doonta dhinaca bari ee meelaha ay dadku ku badan yihiin, oo ay ku jiraan marinka Netzarim iyo isgoyska Kuweyt.

Marinka Netzarim, oo lix kilomitir ah, oo ay Falastiiniyiintu ugu yeeraan “jidka dhimashada”, ayaa waxaa sameeyay militariga Israa’iil intii lagu jiray dagaalkan hadda socda. Wuxuu ka billowdaa xadka Israa’iil ee magaalada Gaza ilaa badda Mediterranean-ka, waxaana ciidamada Israa’iil u adeegsadeen inay ku kormeeraan, kuna xakameeyaan dhaqdhaqaaqa Falastiiniyiinta u kala gooshaya waqooyiga iyo koonfurta Gaza.

Xagaagii, Ra’iisul Wasaaraha Israa’iil Benjamin Netanyahu wuxuu ku dhawaaqay in heshiis xabbad joojin ah uusan ka mid ahayn in Israa’iil ay ka baxdo aaggaas.

Ciidamada Israa’iil ayaa dib ugu guran doona xadka 700 mitir u jira xuduudda Gaza, marka laga reebo shan goobood oo xadka uu ku fidi doono 400 mitir oo dheeraad ah, sida ay Israa’iil go’aamisay.

Dhanka Marinka Philadelphi, oo ah 14km ballaaran, oo ku teedsan xadka Gaza iyo Masar, Israa’iil ayaa ciidamadeeda ka dhimi doonta aagga u dhexeeya labada dhinac inta lagu jiro wejiga koowaad.

Sida ku cad heshiiska, ciidamada Israa’iil ayaa bilaabi doona inay ka baxaan maalinta 42-aad ee xabad-joojinta, kaddib marka la sii daayo maxbuuskii ugu dambeeyay ee wejiga koowaad, waxayna ka bixitaanka dhammaystiri doonaan maalinta 50-aad.

Isgoyska Rafah ee u dhexeeya Gaza iyo Masar, oo Israa’iil ay qabsatay intii uu socday dagaalka, ayaa loo furi doonaa in lagu qaado dadka rayidka ah ee dhaawacmay, kaddib marka la sii daayo dhammaan haweenka la haysto (rayid iyo askar). Ciidamada Israa’iil ayaa ku sii sugnaan doona agagaarka isgoyska.

Heshiiska ayaa dhigaya in 50 dagaalyahan Falastiiniyiin ah oo dhaawac ah loo oggolaan doono inay ka gudbaan maalin walba, iyadoo ay oggolaadeen mas’uuliyiinta Israa’iil iyo Masar.

Sidoo kale, dadka rayidka ah ee Falastiiniyiinta ah ee buka ama dhaawaca ah ayaa loo oggolaan doonaa inay u gudbaan Masar si loogu daweeyo.

Falastiiniyiinta barakacay ayaa lagu wadaa inay ku laabtaan waqooyiga Gaza qayb ka mid ah wejiga koowaad, aag ay militariga Israa’iil ku burburiyeen hawlgal milateri oo arxan daran toddobaadyadii u dambeeyay.

Maalinta toddobaad ee xabad-joojinta, Falastiiniyiinta barakacay ee aan hubaysnayn ayaa loo oggolaan doonaa inay ku laabtaan waqooyiga Gaza iyagoo maraya Jidka Rasheed. Maalinta 22-aad, kuwa kale ayaa loo oggolaan doonaa inay ku laabtaan iyagoo maraya Jidka Salah al-Din.

Dhanka gaadiidka, waxaa loo oggolaan doonaa inay ku laabtaan waqooyiga maalinta toddobaad, iyadoo lagu samayn doono baaritaanno ay fulin doonto shirkad gaar loo leeyahay oo ay Israa’iil la go’aamin doonto dhex-dhexaadiyeyaasha caalamiga ah.

Sida ku cad qabyo-qoraalkii hore ee heshiiska, maalinta 16-aad ee xabad-joojinta, waxaa qorshaysan in la bilaabo wadahadallo ku saabsan wejiga labaad ee xabad-joojinta.

Qorshaha guud ee wejiga labaad ayaa ah in dhammaan maxaabiista Israa’iiliyiinta ah la sii daayo, beddelkeedana ay Israa’iil si buuxda uga baxdo Gaza. Faahfaahinta saxda ah weli lama xaqiijin.

Mas’uuliyiinta Israa’iil ayaa muddo dheer ku adkaysanayay inaysan ka bixi doonin marinka ilaa awoodda militari iyo maamul ee Xamaas gebi ahaanba laga saaro. Qorshe ku saabsan maamulka Gaza ee dagaalka ka dib ayaa lagaga hadli doonaa wejiyada labaad iyo saddexaad.

Wejiga saddexaad ayaa ku lug yeelan doona soo celinta meydadka maxaabiista Israa’iiliyiinta ah ee weli lagu hayo Gaza, iyo ku dhawaaqista qorshe dib-u-dhis oo socon doona saddex ilaa shan sano oo loogu talagalay marinka, kaas oo ay kormeerayaan dhinacyo caalami ah.

Dagaalka Israa’iil ku qaadday Gaza ayaa dilay in ka badan 46,000 oo qof, oo u badan haween iyo carruur, tan iyo 7 October 2023, kaddib weerarradii Xamaas hoggaaminaysay ee koonfurta Israa’iil. In ka badan 110,000 oo kale ayaa ku dhaawacmay marinka tan iyo markaas.

Muqdisho (Caasimada Online) – Ciidamada ammaanka ee dowladda Soomaaliya ayaa xalay qaaday tallaabo deg-deg ah oo jawaab u ah weerarkii ay habeen hore Al-Shabaab ka gaysteen gudaha degmada Daarusalaam ee gobolka Banaadir.

Ciidamada Booliska, kuwa Nabad-Sugidda iyo ciidanka Xasilinta caasimada ayaa xalay isku fidiyay xaafadaha degmadaas, iyaga oo ka sameeyay howlgallo amni xaqiijin ah.

Howlgallada oo bartilmaameed ah ayaa lagu beegsaday guryo ku yaalla Daarusalaam oo laga soo qabtay dhalinyaro iyo waxyaabaha maanka dooriya.

Dhalinyarada lasoo qabtay oo aad u badan ayaa la’isugu keenay hal goob, waxaana kadib fagaarahaas kula hadlay qaar kamid ah saraakiisha ciidanka ee dowladsa Soomaaliya.

Taliye ku xigeenka qaybta bari Gaanshaanle Dhexe Macallin Faarax oo horkacayay howlgalka ayaa shaaca ka qaaday in ujeedka uu ahaa amni xaqiijin, si looga hortego weerarada Al-Shabaab, burcadda iyo kooxaa ka ganacsatada waxyaabaha maanka dooriya.

Gaanshaanle Dhexe Macallin Faarax ayaa ugu baaqay dadka deegaanka inay kala shaqeeyaan amniga, si looga hortago wax kasta oo halis ku ah.

“Adinkoo ah dhalinyarada Soomaaliyeed oo intaan la’eg oo caqli leh oo aqoon leh in maalin weliba in aktiina hooyo lagu dhibaateeyo wiil masaakiin ah lagu dhibaateeyo, marqaatina aad ka noqotaan, qaarkiin meeshaan fadhiyo guryahooda Xashiish ayaa laga soo saaray” ayuu yiri Taliye ku xigeenka qaybta bari Gaanshaanle Dhexe Macallin Faarax.

Weerarkan ayaa daba socda qaraxyo habeen hore ka dhacay Daarusalaam oo lagu beegsaday goobo ganacsi, kadibna ay xigtay rasaas toos ah, waxaana laamaha amniga oo dhankooda ka hadlay weerarkaas ay sheegeen in qaraxyadu ay ahaayeen kuwa dheemish ah.

Boosaaso (Caasimada Online) – Wararka naga soo gaaraya gobolka Bari ayaa sheegaya in weli dhaq-dhaqaaq ciidanyo oo ka dhan Daacish ay Puntland ka wado dhulka buuraleyda ee gobolkaasi, gaar ahaan aagga Calmiskaad, halkaas oo ay ku xoogan tahay kooxda.

Ciidamada Puntland ee la dagaalamaya Khawaarijta Daacish ayaa isku sii fidinayo deegaanno horleh, waxaana maanta dagaalka ay ka gaareen guullo kale oo wayn.

Sida lagu sheegay qoraal kasoo baxay taliska howlgalka ciribtirka argagixisada Puntland waxaa maanta ciidamada ay la wareegeen talisyo waa waayn oo ay kooxda ku lahayd buuraha hoostooda, sidoo kalena laga qabsaday shidaal iyo saanad kale oo muhiim ah.

“Allaahu Akbar, ciidanku wuxuu la wareegay talisyo waa weyn Shidaal, Hub iyo Agab kale” ayaa lagu yiri qoraalka kasoo baxay taliska howlgalka ciribtirka argagixisada Puntland.

Horay ciidamada Puntland ayaa inta uu socday howlgalka ku burburiyay ugu yaraan sideed talis oo Khawaarijta Daacish ay ku lahaayeen dhulka Buuraleyda ah ee gobolka Bari, gaar ahaan aagga Togga Il-cameyro ee buuralayda Cal-miskaad , sida ay sheegtay Puntland oo qoraal soo saartay.

“Ciidamada difaaca Puntland ayaa in ka badan 8 Talis iyo Saldhigyo ka burburiyey Argagixisada daacish, kuwaas oo ay ku lahaayeen buuraleyda Calmiskaad ee G. Bari, gaar ahaan togagga Lugele, Dhabanacado, il iyo Camayra, Hoobato, Taagtaag iyo buurta Baal-gorey” ayaa lagu yiri warsaxaafadeed ka soo baxay taliska ciidamada PMPF.

Sidoo kale waxaa lasoo riday diyaarado Drones ah oo ay adeegsanayeen xubnaha kooxda Daacish ee ku sugan dhulka buuraleyda ah ee gobolka Bari, halka kalena la qabtay.

Xaaladda ayaa weli kascsan, waxaana dhaq-dhaqaaqyo iska soo horjeedo laga dareemayaa goobaha ay howlgallada ka socdaan ee aagga Togga Il-cameyro ee buuralayda Cal-miskaad.

Puntland ayaa qaaday guluf ka dhan ah kooxaha argagixisad ah ee ku suga aagga dhulka buuraleyda ah ee gobolka Bari, halkaas oo qorshuhu yahay in laga xoreeyo.

Beledweyne (Caasimada Online) – Maxkamadda ciidamada qalabka sida ayaa dhageysatay dacwadda rag ku eedeysan in ay dhigteen isbaaro ay ku dhici jireen dadka iyo gaadiidka isticmaala inta u dhaxeysa magaalooyinka Matabaan iyo Beledwayne.

Xeer ilaalinta maxkamadda ayaa sheegtay in la soo qabtay lix ruux oo si bareer ah u dhacayay gaadiidka, waxaana maanta maxkamadad la horkeenay shan kamid ah, halka mid kale dhaawac dartii uu isbitaal ugu jiro.

Raggaan ayaa dhac bareer ah u geysanayey dadka iyo gaadiidka isticmaala inta u dhaxeysa magaalooyinka Matabaan iyo Beledweyne. Raggan ayaa laftigooda qiraal ah, sida uu sheegayna baaraha kiiska oo lagu magacaabo Eng Yuusuf.

Intii ay socotay dhageysiga dacwaddan ayaa waxa uu ku-xigeenka xeer ilaalinta maxkamadda ciidamada qalabka sida uu ka dalbaday maxkamadda in raggan dhaca geystay lagu rido xukun adag.

Kadib markii uusoo idlaaday fadhiga, maxkamadda ayaa waxay raggaan ku xukuntay min 10 sano oo xabsi ciidan ah iyo hubkii oo lagala wareegay.

Xukunkan ayaa qeyb ka ah dadaallada nabadeynta gobolka Hiiraan, oo muddooyinkii dambe faro ba’an ku hayeen isbaarooyinka, kuwaas oo dhawaan awood ciidan lagu burburiyay intooda badan.

Taliyaha hay’adda sirdoonka iyo nabad-sugidda qaranka iyo masuuliyiin kale oo kasoo jeeda gobolka ayaa ku guuleystay xal u helista isbaaroyinkii yaalay magaalada Beledweyne iyo hareeraheeda, oo iyagu sababay sicir barar dhanka maciishadda ah oo ay ku dhibbanaayeen dadka deegaanka.

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladaha Soomaaliya iyo Ukraine ayaa haatan sameysanaya xiriir diblumaasiyadeed, waxaana arrintaasi ka wada-hadlay wasiirka arrimaha dibadda Soomaaliya Axmed Macallin Fiqi iyo dhiggiisa dalkaasi, Andrii Sybiha.

Labada wasiir oo yeeshay kulan khadka Teleefoonka ah ayaa ka wada-hadlay sidii ay xiriir u sameysan lahaayeen labada dal, sida lagu sheegay qoraal kasoo baxay xafiiska wasiir Fiqi.

Wada-hadalkan ayaa si gaar ah loogu falanqeeyay iskaashi cusub oo ay yeeshaan labada dowladood iyo sidii ay uga wada shaqeyn layaaheen horumarinta danaha wadaagga ah.

Sidoo kale inta uu kulanka socday labada wasiir ayaa isku soo hadal qaaday arrimo la xiriira nabadda Ukraine, maadaama weli dalkaasi ay ka socdaan dagaallo xooggan

“Wasiir Axmed Macalin Fiqi ayaa nabad u rajeeyay dadka dadka reer Ukraine, sidii ay uga bixi lahaayeen dhibaatada dagaalka” ayaa lagu yiri War-saxaafadeed ka soo baxay Wasaaradda Arrimaha Dibadda Soomaaliya.

Si kastaba, wada-hadalka ayaa ku soo aadayo, xilli haatan Ruushka uu dagaal ku hayo gudaha dalka Ukraine tan iyo 2022-kii, iyada oo xaaladdu ay gaartay meel halis ah.

Muqdisho (Caasimada Online) – Qiimeynta Global Firepower ee sannadkan 2025-ka ayaa waxaa laga qeyb geliyay 145 dal, waxaana la tixgeliyay in ka badan 60 waxyaabood sida tirada ciidamada, qalabka milatariga, xasilloonida maaliyadeed, goobta juqraafiyeed, iyo agabyada la heli karo. Qodobbadani waxay si wada jir ah u go’aamiyaan dhibcaha PowerIndex, halkaasoo buundooyinka hoose ay muujinayaan awoodaha ciidan ee xooggan.

Caadiyan sannadkan liiska waxaa xoggaaminaya Mareykanka, halka Ruushka, Shiinaha iyo Hindiya ay soo kala galeen kaalmaha labaad, saddexaad iyo afaraad.

Kuuriyada Koonfureed, Ingiriiska, Faransiiska, Japan, Turkiga iyo Talyaaniga ayaa galay sidoo kale ka mid ah 10-ka dal ee ugu horreeya liiska kala horreynta ee ay soo saartay Global Firepower.

Halkee ayay Soomaaliya kaga jirtaa liiska sanadkan 2025-ka?

Sannadkii 2022 Soomaaliya ayaa gashay kaalinta 138-aad waxaana ka dambeeyay waddamada Kosovo iyo Bhutan oo ku kala jiray kaalmaha 139-aad iyo 140-aad, Waxaana markaas la qiimeeyay 140 dal.

Sannadkii 2023-kii Soomaaliya waxay liiska ka gashay kaalinta 142 waxaana ka dambeeyay 3 waddan oo kala ahaa Maldova, Benin iyo Bhutan.

Sannadkii dhamaaday ee 2024-kiina Soomaaliya ayaa gashay liiska awoodaha militari ee adduunka ayaa ah 142 oo la mid ah kaalintii ay gashay sannadkii ka sii horreeyay balse waxaa kala duwan 3-da waddan ee ka hooseeya. Waxaana ka hooseeyay waddamada kala ah Bhutan, Moldova, Suriname.

Waddamadii ay sannadkii ka sii horreeyay ee 2023-ka ka sara martay waxaa ka baxay Benin oo gashay kaalinta 41-aad.

Waddamadan ay Soomaaliya ka sare martay ayaa waxay ku kala yaallaan qaaradaha Ameerika iyo Aasiya.

Sannadkan 2025-ka kaalinta Soomaaliya waxba iskama baddelin oo waxay ku jirtaa isla kaalintii ay sannadkii hore gashay oo ahayd 142. Waxaana sannadkan ka hooseeya 3 waddan oo kala ah Jamhuuriyadda Afrikada dhexe, Benin iyo Bhutan.

Markii hore Soomaaliya waxay meesha ugu hooseysa uga jirtay liiska caalamka. Muddo dheer ayay sanadk kasta Soomaaliya ahayd dalka ugu hooseeya liiska, oo ahaa 140 waddan. Waxaase muuqatay inay saddexdii sano la soo dhaafay sare u soo kacaysay.

Waxaa xusid mudan in bishii Diseembar Soomaaliya laga qaaday cunaqabatayntii saarnayd 31 sano ka dib kulan Golaha Ammaanka ee Qaramada midoobay ka yeesheen kaas oo si aqlabiyad leh loogu codeeyey in meesha laga saaro xayiraaddii hubka ee saarnayd Soomaaliya ilaa sanadkii 1992-dii.

Sidaa darteed waxaa la saadaalinayaa in sanadaha soo socda ay awoodda militari ee Soomaaliya ay sare u kici doonto marka ay soo iibsato ama la siiyo hubka loo fasaxay.

BBC

Muqdisho (Caasimada Online) – Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya, Mudane Xamsa Cabdi Barre ayaa maanta xafiiskiisa ku qaabilay wafdi uu hoggaaminayo Maamulaha Guud ee Sanduuqa Horumarinta Boqortooyada Sucuudi Carabiya Sultan Abdulrahman Al-Marshad.

Kulankan ayaa imanaya saacad uun kadib markii laba dowladood ay Muqdisho ku gaareen heshiis ay qalinka ku duugeen Wasiirka Maaliyadda Soomaaliya iyo Maamulaha Guud ee Sanduuqa Horumarinta Dhaqaalaha Sacuudiga.

Kulanka ayaa waxay labada masuul uga wada-hadleen sidii ay kaalin uga qaadan lahayeen iskaashiga labada dhinac gaar ahaan arrimaha maalgashiga iyo horumarinta kaabayaasha dhaqaalaha dalka.

Intii uu socday kulanka ayaa waxaa diirada lagu saaray sidii Sanduuqa Horumarinta Sucuudiga uu kaalin muuqata uga geysan lahaa; arrimaha horumarinta dhaqaalaha dalka iyo maalgashiga.

Sanduuqan ayaa kamid yahay hey’addaha sida gaarka ah ula shaqeeya dowladda, sidoo kalena uu qeyb weyn ku lahaa barnaamijkii dib-u-habeynta dhaqaalaha dalkeenna ee horseeday in Soomaaliya ay gaarto deyn cafin dhameystiran.

Ra’iisul Wasaare Xamza ayaa uga mahad-celiyey wafdiga ka socday Boqortooyada Sucuudiga booqashada ay ku yimaadeen Muqdisho, isaga oo xusay in Soomaaliya ay ka jiraan fursado waaweyn oo maalgashi gaar ahaan dhinacyada beeraha, kalluumeysiga iyo tamarta.

Kulankan ayaa waxaa Maamulaha Guud ee Sanduuqa Horumarinta Boqortooyada Sucuudi Carabiya ku wehliyay safiirka Sacuudiga ee Soomaaliya iyo masuuliyiin kale oo ka tirsan safaaradda, halka ra’iisul wasaaraha ay ku wehlinayeen Wasiirka Maaliyadda iyo xubno ka tirsan golihiisa.

Muqdisho (Caasimada Online) – Hoggaanka taliska howl-galka cusub ee Midowga Afrika ee Soomaaliya ayaa xaqiijiyay taageeradooda dagaalka ay dowladda Soomaaliya ku jirto ee dhanka ah kooxda Al-Shabaab.

Wakiilka Gaarka ah ee Midowga Afrika u qaabilsan Soomaaliya Ambassador Maxamed El-amine Souef oo maanta la kulmay ra’iisul wasaaraha Soomaaliya Xamza Cabdi Barre ayaa caddeeyay taageeradooda buuxda ee dagaalka.

Labada masuul ayaa intii kulanka socday waxay uga wada-hadleen arrimaha howl-galka cusub ee Midowga Afrika, kaasi oo horraantii sanadkan si rasmi ah uga bilowday gudaha Soomaaliya.

Kulanka ayaa sidoo kale diiradda lagu saaray xoojinta iskaashi ee ka dhaxeeya Soomaaliya iyo Midowga Afrika iyo howlgalka cusub ee taageerridda iyo xasillinta Midowga Afrika ee Soomaaliya (AUSSOM) oo bedalaya ATMIS.

Intii uu socday kulanka, danjire Souef ayaa tilmaamay in Midowga Afrika si buuxda uga taageerayo dowladda Soomaaliyeed ciribtirka kooxaha argagixisada ee ugu horreyso Al-Shabaab.

Ra’iisul Wasaaraha ayaa ugu dambeyntiina wuxuu Midowga Afrika uga mahad-celiyey taageerrada naf-hurnimada leh ee uu la garab joogo dowladda iyo shacabka Soomaaliyeed.

Waxa kale oo uuna caddeeyey sida ay dowladda uga go’an tahay in dalka laga sifeeyo kooxaha Khawaarijta ah ee isku soo bahaystay in dalkeena ay nabadda u diidaan.

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa maanta magaalada Muqdisho ka furay shirweynaha 7-aad ee garsoorka dalka.

Madaxweynaha oo khudbad ka jeediyay halkaasi ayaa sheegay in dib-u-eegista iyo dhameystirka cutubka 9-aad ee dastuurka ay aas-aas u tahay helidda nidaam garsoor oo la jaanqaadaya baahiyaha bulshada iyo dib u kabashada dalka.

Sidoo kale wuxuu tilmaamay guulaha la taaban karo ee sanadihii la soo dhaafay laga gaaray horumarinta garsoorka dalka, kuwaas oo ay ka mid yihiin;

1- Shaqaaleysiinta howl-wadeenno cusub oo loo maray hannaan tartan furan oo cadaalad ah iyo 2- Hirgelinta nidaamka elektarooniga ah ee dacwadaha, kaas oo si joogto ah loo horumarinayo si loo dedejiyo habsami u socodka adeegyada garsoorka.

“Dowladdu waxa ay si weyn uga shaqeynaysaa in cutubka ku saabsan garsoorka uu noqdo mid [sida ugu wanaagsan] u qaabeeya arrimaha garsoorka, iyada oo la hubinayo in dastuurku uu saldhig u noqdo garsoor casri ah oo dabooli kara baahida caddaaladda ee bulshada,” ayuu yiri madaxweyne Xasan Sheekh.

Madaxweynaha ayaa waxa kale uu adkeeyey sida ay uga go’an tahay dowladda dhammeystirka dhismaha nidaam garsoor oo casri ah, hufan oo ay saldhig u tahay shareecadda Islaamka.

Ugu dambeyntiina wuxuu soo bandhigay tallaabooyinka lagu xaqiijinayo oo ay ka mid tahay dhismaha maxkamadda dastuuriga ah, sare u qaadidda miisaaniyadda hay’adaha garsoorka iyo baahinta adeegga garsoorka dalka.