Muqdisho (Caasimada Online) – Garoonka kubadda cagta ee Stadium Muqdisho waxaa lagu qabtay kulan ciyaareed xiisa badan oo Xidigaha Halyeeyadii hore ee Qaaradda Afrika oo Soomaaliya booqasho ku yimid ay la cayaareen Xidigaha halyeeyada Soomaaliya.

Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya Xamsa Cabdi Barre ayaa furay ciyaartaas, waxayna ku soo dhamaatay 8-4 ay ku badiyeen halyeeyada ka socda Qaaradda Afrika ee martida u ah Soomaaliya.

Halyeeyo caan ah ee kubadda cagta ugu magaca weyn Qaaradda Afrika ee kala ah Samuel Eto’o, Emmanuel Adebayor iyo Jay-Jay Okocha ayaa maanta soo gaaray magaalada Muqdisho.

Halyeeyadan ayaa casuumaad rasmi ah ka helay xiriirka kubadda cagta Soomaaliyeed, taas oo muujinaysa xiriirka wanaagsan oo ay Soomaaliya la leedahay ururrada caalamiga ah ee ciyaaraha.

Safarkaan ayaa u jeedadiisa lagu sheegay qiimeyn caalami ah oo lagu sameynayo Soomaaliya, gaar ahaan dhinacyada amniga, in Garoonka kubadda cagta ee Stadium Muqdishou u marti-gali karo ciyaaroy caalami ah iyo u heelanaanta bulshada ee dhanka Sports-ga.

Bulsho weynta magaalada Muqdisho ayaa galabta aad u camirtay Garoonka kubadda cagta ee Stadium Muqdisho, halkaas oo lagu qabtay kulankaan xiisaha leh.

Masuuliyiinta dowladda oo Ra’iisul Wasaare Xamsa Cabdi Barre uu hoggaaminayey ayaa goobjoog ahaa garoonka, intii ay ka socotay ciyaartaan oo Soomaaliya ay ku metelayeen halyeeyo caan ah.

Ciyaaryahanada caalamiga ah ee yimid Muqdisho waxaa wafdigooda qeyb ka ah madax ka socota FIFA iyo CAF, waxayna la kulmayaan madaxda ugu sareysa dalka, inta ay joogaan Muqdisho.

Wasaaradda dhallinyarada iyo cayaaraha ee XFS ayaa marti qaaday wafdigaan oo si heer sare ah oo loagu soo dhaweeyey magaalada Muqdisho, waana markii ugu horeysay oo wafdi sare oo ka socda xiriirrada kubadda cagta adduunka iyo Afrika ay booqasho ku yimaadeen Soomaaliya.

Muqdisho (Caasimada Onlinle) – Ra’iisul wasaarihii hore ee Soomaaliya, Mudane Xasan Cali Khayre oo qoraal soo saaray ayaa dalab culus u diray madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud, kaas oo la xiriirta doorashada dalka iyo diiwaan-gelinta ka socota Muqdisho.

Khayre ayaa si adag uga hadlay xaaladda ka taagan degmada Kaxda, kadib markii xiisad culus ay ka dhalatay diiwaan-gelinta degmadaas oo la hoos geeyay Dharkenley, waxayna keentay in shacabka ay ka caroodaan, ayna dibadbax ka dhigaan qaybo ka mid ah Kaxda.

Ra’iisul wasaarihii hore ayaa cambaareeyay falkan, wuxuuna tilmaamay in caga jugleyn lagu hayo shacabka ku dhaqan degmadaasi.

“Waxaan si adag u cambaareynayaa falalka xadgudubka, cabsigalinta, iyo qafaalka ah ee Dowladdu ka waddo degmada Kaxda ee Gobolka Banaadir, si ay dowladdu shacabka degmada ugu qasabto in ay iska diiwaangeeliyaan doorashooyinka macmalka ah ee uu ku riyoonayo Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud” ayuu yiri Mudane Xasan Cali Khayre.

Sidoo kale wuxuu sii raaciyay ” Cabsigalinta iyo qafaalka ka socda goobaha waxbarashada, ganacsiyada, iyo suuqyada degmada Kaxda waa isku-day gurracan oo xadgudub ku ah xuquuqda muwaadiniinta, dhaqanka dowladnimada, shuruucda dalka, iyo xeerarka caalamiga ah. Waxaana ayaandarro ah in ciidamadii amniga loo adeegsanayo jajuubka, cabsigalinta, iyo qafaalka shacabka degmada Kaxda”.

Dhanka kale, Khayre ayaa madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud u diray farriin culus, isaga oo ka dalbaday inuu ka laabto amar uu sheegay inuu bixiyay, laguna caburinayo shacabka degmada Kaxda ee gobolka Banaadir.

“Waxaan Madaxweyne Xasan Sheekh ugu baaqayaa in uu degdeg uga laabto amarka uu bixiyay ee lagu caburinayo dadweynaha degmada Kaxda, kana joogsado doorashada aan heshiiska ahayn ee uu ku riyoonayo, taas oo halis ku ah midnimada, wadajirka ummadda, iyo xasilloonida dalka”” ayuu mar kale yiri Ra’iisul wasaare hore Xasan Cali Khayre.

Goo sii horeysay waxaa sidan oo kale arrinta degmada Kaxda iyo xiisadda ka dhalatay diiwaan-gelinta dadweynaha ka hadlay madaxweynihii hore ee dalka, Sheekh Shariif Sheekh Axmed oo weerar ku qaaday madaxweyne Xasan Sheekh iyo maamulkiisa.

“Waxaa nasiib darro ah hab-dhaqanka madaxda dowladda Federaalka ah ee lagu kala soocayo bulshada caasimadda islamarkaana laga isaga horkeenayo iyadoo qaar ka mid ah degmooyinka Muqdisho meesha laga saarayo sida Degmada Kaxda oo ay dadkeedu ka mid yihiin canshuur bixiyaasha dowladda” ayuu yiri madaxweynihii hore ee dowladdii KMG ahayd.

Waxaa kale oo uu intaasi kusii daray “Waxaan sidoo kale cambaaraynayaa in shacabka Degmada Kaxda oo la ogyahay in loo diidanyahay xaquuqdooda degmanimo, haddana loogu daray cadaadis bulsho iyo in la rabo in qori caarradiis loogu qasbo isdiiwaangalin hubeysan iyo geedi-socod doorasho oo hal dhinac ah”.

Soomaaliya ayaa haatan ku jirto marxalad siyaasadeed oo cakiran, waxaana dowladda federaalka iyo mucaaradka ay isku hayaan hannaanka loo wajahayo doorashada dalka.

Muqdisho (Caasimada Online) – Guddoomiye ku xigeenka amniga iyo siyaasadda maamulka gobolka Banaadir Maxamed Axmed Diiriye (Yabooh) oo maanta la hadlay warbaahinta ayaa si kulul ugu jawaabay xubnaha mucaaradka, isaga oo ka hadlay arrimaha doorashooyinka dalka, gaar ahaan diiwaan-gelinta dadweynaha ee ka socoto Muqdisho.

Yabooh ayaa si weyn u difaacay qorshaha guddiga doorashada ee la xiriira diiwaan-gelinta ka socoto degmooyinka gobolka, isaga oo meesha ka saaray in lasoo qabso shacabka, kadib markii mucaaradka ay sheegeen in ciidamo loo adeegsanayo bulshada.

“Kuwa dhahaaya dadka waa lasoo qasbay waxaa leenahay dadka waa wacyigalinaa ayagaa imaada dad Banaadir anaga ayey masuuliyad naga saarantahay soo wada baxa” ayuu yiri.

Sidoo kale wuxuu tilmaamay inay wacyigelin oo kaliya u sameeyaan shacabka, uuna ujeedka yahay in laga gudbo doorashada dadbadan, si ay dadweynaha usoo doortaan hoggaankooda berri.

“Dalkan waxaa la rabaa in laga bixiyo farfar ku taag, waxaa laga rabaa in laga gudbo 4.5, waxaa la rabaa in laga baxo odayaal iyo maamul goboleedyo in laga gudbo” ayuu raaciyay.

Dhankiisa guddoomiyaha maamulka degmada Yaaqshiid, Suleymaan Fargax oo ka hadlay arrintan ayaa difaacay qorshaha uu wado maamulka gobolka iyo diiwaangelinta doorashada.

“In shacabka mamulada kale markay galayan dorasho galayan in loo sacab tumo kuwa gobolka banaadirna laga horyimaado ma ahan wax an qaadan karno” ayuu yiri Fargax.

Hadalkan ayaa kusoo aadayo, iyada oo saacadihii lasoo dhaafay ay xubnaha mucaaradka ay afka furteen, iyaga oo si gaar ah uga hadlay diiwaan-gelin laga bilaabay xarumo ay kamid yihiin jaamacadaha iyo degmada Kaxda, iyaga oo sheegay in dadka lasoo qabsay.

“Waxaa nasiib darro ah hab-dhaqanka madaxda dowladda Federaalka ah ee lagu kala soocayo bulshada caasimadda islamarkaana laga isaga horkeenayo iyadoo qaar ka mid ah degmooyinka Muqdisho meesha laga saarayo sida Degmada Kaxda oo ay dadkeedu ka mid yihiin canshuur bixiyaasha dowladda” ayuu yiri madaxweynihii hore ee dowladdii KMG ahayd.

Waxaa kale oo uu raaciyay “Waxaan sidoo kale cambaaraynayaa in shacabka Degmada Kaxda oo la ogyahay in loo diidanyahay xaquuqdooda degmanimo, haddana loogu daray cadaadis bulsho iyo in la rabo in qori caarradiis loogu qasbo isdiiwaangalin hubeysan iyo geedi-socod doorasho oo hal dhinac ah”.

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynihii hore ee Soomaaliya, Mudane Sheekh Shariif Sheekh Axmed oo warsaxaafadeed soo saaray ayaa weerar culus ku qaaday dowladda federaalka iyo guddiga qaran ee loo xilsaaray arrimaha doorashooyinka dalka.

Shariif ayaa marka hore nasiib darro ku tilmaamay hab-dhaqan cusub oo uu tilmaamay inay lasoo baxday dowladda, ayna isaga horkeeneyso shacabka deggan caasimada.

Madaxweynihii hore ee dalka ayaa sheegay in meesha laga saaray degmooyin ku yaalla Muqdisho, sida Kaxda isla-markaana lagu tuntay xaquuqdii ay lahaayeen, maadaama ay yihiin canshuur bixiyeyaal.

“Waxaa nasiib darro ah hab-dhaqanka madaxda dowladda Federaalka ah ee lagu kala soocayo bulshada caasimadda islamarkaana laga isaga horkeenayo iyadoo qaar ka mid ah degmooyinka Muqdisho meesha laga saarayo sida Degmada Kaxda oo ay dadkeedu ka mid yihiin canshuur bixiyaasha dowladda” ayuu yiri madaxweynihii hore ee dowladdii KMG ahayd.

Sidoo kale wuxuu cambaareeyay in awood loo adeegsado shacabka Kaxda ee kasoo horjeedo diiwaan-gelinta ka socota degmadaas, xilli la hoos geeyay degmada Dharkenley.

“Waxaan sidoo kale cambaaraynayaa in shacabka Degmada Kaxda oo la ogyahay in loo diidanyahay xaquuqdooda degmanimo, haddana loogu daray cadaadis bulsho iyo in la rabo in qori caarradiis loogu qasbo isdiiwaangalin hubeysan iyo geedi-socod doorasho oo hal dhinac ah” ayuu yiri Sheekh Shariif oo ka hadlayay xaaladda ka taagan degmada Kaxda.

Waxaa kale oo uu sii raaciyay “Waxaan mar walba garab taaganahay xaqa muwaadiniinta Soomaaliyeed ay u leeyihiin ka qaybgalka doorashooyin xor iyo xalaal ah oo loo simanyahay”.

Ugu dambeyn wuxuu ka digay tallaabooyinka uu qaadayo guddiga doorashada, isaga oo ugu baaqay inay ka waantoobaan cadaadis uu sheegay inay ku hayaan shacabka caasimada.

“Waxaan dhinaca kale uga digayaa guddiga doorashooyinka lagu muransanyahay inay ka waantoobaan cadaadiska ay saarayaan shacabka caasimadda oo hadda ay muuqato in lagu qasbayo  hannnaan doorasho oo aan heshiis lagu ahayn” ayuu mar kale yiri Shariifka.

Hadalkan ayaa kusoo aadayo, iyada oo guddiga lagu eedeeyay in iyaga oo wata ciidamo ay shalay tageen xarumo ay ka mid yihiin jaamacado, kadibna ay ka bilaabeen diiwan-gelinta ardayda, si ay qayb uga noqdaan ololaha diiwaangelinta qof iyo cod ee ka socda Muqdisho.

Muqdisho (Caasimada Online) – Magaalada Muqdisho ee caasimada Soomaaliya waxaa maanta soo gaaray qaar kamid ah ciyaartoyda halyeeyada Kubadda Cagta ee Afrika iyo wafdi sare oo ka socda xiriirada kubadda cagta adduunka iyo Afrika, kuwaas oo kala ah FIFA iyo CAF.

Wafdigan culus iyo ciyaartoyda oo kala ah Samuel Eto’o, Emmanuel Adebayor iyo Jay-Jay Okocha ayaa waxaa garoonka Aadan Cadde kusoo dhaweeyay wasiirka ciyaaraha, hoggaanka sare ee xiriirka kubadda cagta iyo mas’uuliyiin kale oo ka tirsan dowladda.

Halyeeyadan ayaa casuumaad rasmi ah ka helay xiriirka kubadda cagta Soomaaliyeed, taasoo muujinaysa xiriirka wanaagsan oo ay Soomaaliya la leedahay ururada caalamiga ah ee ciyaaraha.

Sidoo kale waxaa la filayaa in galabta ay dhacdo ciyaar aad u xiiso badan oo u dhaxeysa labo koox oo kala meteli doona ciyaartoyda fudaha dalka iyo kuwa ajaaniibta ah.

Kooxda ku ciyaari doonta fanaanadda ciyaartoyda dalka waxaa ka soo muuqan doona qaar ka mid ah halyeeyada isboortiga dalka, halka kooxda ku ciyaari doonta fanaanadda ciyaartoyda ajnaaniibta ay ka soo muuqan doonaan ciyaartoyda ajnabiga ah ee ka ciyaara dalka iyo kuwa martida ah  ee maanta soo gaaray magaalada Muqdiho.

Wasiir ku-xigeenka Wasaaradda Dhallinyarada iyo Ciyaaraha Soomaaliya, Dahabo Suusow Maxamuud, ayaa ugu baaqday shacabka Soomaaliyeed — muxaafid iyo mucaaradba — in ay si mideysan u soo xaadiraan garoonka Muqdisho Stadium, si ay u muujiyaan taageeradooda iyo soo dhoweyntooda wafdigan heerka caalami ah.

Sidoo kale, xiriirka Kubadda Cagta Soomaaliyeed ayaa sheegay in kulankan uu yahay calaamad muujinaysa soo kabashada dalka, gaar ahaan dhinaca amniga. Waxay sidoo kale xuseen in ay tani tahay fursad lagu soo celinayo kalsoonida caalamiga ah ee ku aaddan qabashada tartamada heer caalami ee gudaha Soomaaliya.

Dhanka kale, wasaaradda ciyaaraha xukuumadda Soomaaliya ayaa taageerayaasha daneenaya daawashada ciyaartaas xiisaha lagu ku wargelisay inay garoonka soo xaadiraan xili hore si ay kaga gudbaan habraacyada amniga.

Waxaa kale oo taageerayaasha lagu wargelinayay in ay muujiyaan daganaan iyo ilbaxnimo maadaama beri ay magaalada Muqdisho diri doonto farriin caalami ah oo ku aaddan isboortiga iyo amniga dalka.

Imaashaha wafdigan culus ayaa xambaarsan fariin muujinaysa taageero iyo dhiirrigelin loogu talagalay horumarka ciyaaraha dalka oo haatan maraya meel wanaagsan.

Baydhaba (Caasimada Online) – Wararka naga soo gaaraya gobolka Baay ayaa sheegaya in maanta dagaal culus oo cashir loogu dhigay Al-Shabaab uu ka dhacay duleedka magaalada Baydhabo, kaas oo gaystay khasaare xoogleh.

Dagaalka ayaa yimid, kadib markii maleeshiyaad ka tirsan kooxda ay weerar ku qaadeen fariisimo ciidamada dowladda iyo kuwa Koonfur Galbeed ay ku leeyihiin deegaanka Burjeed oo dhowaan uu lagu laayay xubno badan oo ka tirsan Khawaarijta, kadib dagaal ka dhacay halkaasi.

Dadka deegaanka ayaa innoo sheegay inay maqlayeen hubka iyo rasaasta ay si waydaarsanayeen labada dhinac, balse aysan caddeyn karin khasaaraha inta uu la’egtay.

Wararka ayaa intaasi kusii daraya in deegaanka Burjeedka laga helay qaar kamid ah maydadka xubnihii Al-Shabaab ee weerarka soo qaadeen, sida ay sheegeen saraakiisha laamaha ammaanka ee gobolka Baay.

Sidoo kale saraakiisha ayaa xusay inay hayeen xogta weerarka A-Shabaab, ayna ka hortageen, waxaana xaaladdu ay tahay mid deggan.

Goobihii lagu dagaalamay waxaa sidoo kale ku sugan ciidamada dowladda iyo kuwa Koonfur Galbeed oo haatan howlgallo culus ka wada halkaasi.

Bartamihii bishii April ee sanadkan ayay ahayd markii Al-Shabaab sidaan oo kale loogu laayay deegaanka Burjeedka ee maanta lagu dagaalamay, waxaana kadib maydadoodka la geeyay magaalada Baydhaba, halkaas oo xilligaas isugu tageen boqolaal dadweyne ah.

Al-Shabaab ayaa inta badan weeraro ka fuliso gobollada Baay iyo Bakool, waxaana inta badan ay go’doon gelisay degmooyinka gobolladaas oo ay xittaa ku jirto magaalada Baydhaba oo haatan ah xarunta KMG ah ee dowlad goboleedka Koonfur Galbeed.

Soomaaliya ayaa haatan waxaa ka socda guluf ka dhan ah kooxda, waxaana culeyska uu saaran yahay deegaannada HirShabelle oo ay soo galeen Shabaabkii ugu badnaa.

Muqdisho (Caasimada Online) – Hay’adda Maareynta Masiibooyinka Qaranka Soomaaliyeed (SoDMA) ayaa beenisay in ay iyadu keentay daawooyin dhawaan lagu soo bandhigay degmada Moqokori ee gobolka Hiiraan.

Hay’addu waxay sheegtay in gargaarkaasi aanu wax shaqo ah ku lahayn dadaallada ay wado, isla markaana uu yahay mid si khaldan loogu eedeeyay.

Daawooyinkan ayaa markii hore la soo bandhigay 25-ka May 2025, iyadoo maamulka gobolka Hiiraan uu sheegay in agabkaasi aanu dabooli karin baahiyaha daran ee ka jira deegaanka. Sidoo kale, maamulka Hirshabeelle ayaa ka muujiyay dareen niyad jab ah, isagoo tilmaamay in gargaarkaasi aanu ahayn mid laga filan karo hay’ad sida SoDMA oo kale ah.

Agaasimaha waaxda caafimaadka ee SoDMA, Cabdullahi Muuse Axmed (Fanax), ayaa ku dooday in daawooyinkaas aysan aheyn kuwii ay geysay hay’adda, isla markaana aysan wax xiriir ah la lahayn waxyaabaha laga arkay baraha bulshada.

Fanax ayaa intaas ku daray in mas’uuliyadda arrintaas ay qaadayaan dadka soo bandhigay oo si khaldan ugu eedeeyay hay’adda waxaas been abuurka ah, sida uu hadalka u dhigay.

Waaxda caafimaadka ee hay’addu waxay xustay in ay diyaarisay shixnad daawooyin ah oo badan si loogu gurmado dadka deegaanka Moqokori, balse dhibaatooyinka la xiriira awoodda xamuulka diyaaradaha ay sababtay in hal tan oo kaliya la geeyo.

Sidoo kale, hay’adda SoDMA waxay soo bandhigtay liiska agabka caafimaad ee ay si gaar ah u geysay degmada Moqokori.

Hay’addu waxay sheegtay in agabkii laga arkay warbaahinta bulshada, oo ay ka mid ahaayeen faleembooyin, kaniiniyo, sharoobo muddo kooban uga harsan tahay in ay dhacdo, iyo kabaha ilaalinta darawallada mootooyinka, aysan wax xiriir ah la lahayn gargaarkooda.

Aadan Yabaal (Caasimada Online) – Waxaa socda dhaq-dhaqaaqyo militari oo ballaaran oo ay wadaan Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliyeed iyo dadka deegaanka ee ku sugan deegaannada hoos yimaada magaalada istiraatiijiga ah ee Aadan Yabaal, gobolka Shabeellada Dhexe.

Howl-galladan ayaa ah kuwo lagu beegsanayo kooxda Al-Shabaab, iyadoo la doonayo in degmada looga saarayo, iyo weliba deegaannada ay weli gacanta ku hayaan.

Mas’uuliyiin sare oo ka tirsan dowladda Soomaaliya ayaa booqday aagga Aadan Yabaal si ay u dhiirrigeliyaan ciidanka ku sugan halkaas. Agaasimaha Hay’adda Nabad Sugidda iyo Sirdoonka Qaranka (NISA) iyo Taliyaha Ciidanka Dhulka ee Xoogga Dalka ayaa gaaray furimaha hore, halkaas oo ay kala hadleen saraakiisha iyo ciidamada xaaladda dagaalka.

Warbixino muhiim ah oo la xiriira dagaalka ka dhanka ah Al-Shabaab ayaa la siiyey saraakiisha sare, iyadoo diiradda la saaray sidii dagaalkaas loo dardargelin lahaa loona heli lahaa guulo muuqda.

Taliska sare ayaa dhankiisa dhiirrigelin u muujiyey ciidamada iyo shacabka deegaanka ee si wadajir ah ula dagaallamaya Al-Shabaab.

Taliyaha Ciidanka Dhulka, Jeneraal Sahal Cabdiqaadir Cumar, ayaa sheegay in uu ku bogaadiyey ciidamada Qaranka iyo kuwa deegaanka halganka naf-hurnimada leh ee ay ugu jiraan difaaca dalka. Wuxuu xusay in ay la dhacsan yihiin dadaalka ay wadaan si loo xaqiijiyo amniga loona ciribtiro cadowga.

Dadka deegaanka oo garab siinaya ciidamada dowladda ayaa door muuqda ka qaadanaya howl-galka, iyagoo muujinaya diyaar garow iyo wadashaqeyn. Tani waxay xoojineysaa isku duubnida shacabka iyo ciidamada, taasoo muhiim u ah guusha howl-gallada socda.

Magaalada Aadan Yabaal oo ay hadda ku sugan yihiin Al-Shabaab ayaa noqotay bartilmaameedka ugu weyn ee howl-gallada socda. Dowladda Soomaaliya iyo shacabka deegaanka ayaa ku howlan ka saarista Al-Shabaab magaalada iyo soo celinta amniga guud ee gobolka Shabeellada Dhexe.

Nairobi (Caasimada Online) – Go’aankii ay Kenya ku hor istaagtay furitaanka Xafiiska Wakiilka Somaliland ee Nairobi Isniintii ayaa kiciyay dood diblomaasiyadeed oo xiisad leh — balse saameyntiisu waxay aad uga baxsan tahay xadka Nairobi.

Marka hore, arrintu waxay u muuqatay mid farsamo oo kaliya. Wasaaradda Arrimaha Dibadda iyo Jaaliyadaha Dibadda ee Kenya ayaa sheegtay in xafladdii furitaanka oo loo qorsheeyay 27-ka May aanay haysan oggolaansho rasmi ah, sidaas darteedna aan la qaban karin.

“Maadaama aan munaasabadda la qorsheeyay ee 27-ka May 2025 oggolaansho rasmi ah laga haysan Wasaaraddan, isku dayga in xafiiskan loo aqoonsado xafiis diblomaasiyadeed ma laha sharciyad dowladeed oo Kenya ay aqbali karto, waana in aan la oggolaanin in ay qabsoonto,” ayaa lagu yiri warqadda Wasaaradda.

Wasaaraddu waxay mar kale ku celisay in Kenya ay si buuxda u aqoonsan tahay Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya oo ah dowladda keliya ee sharci ahaan metesha Soomaaliya, iyadoo adeegsanaysa luqad waafaqsan xeerarka diblomaasiyadeed ee caalamiga ah.

Laakiin hadalkaas diblomaasiyadeed hoostiisa waxaa laga dheehan karaa farriin ka sii qoto dheer — mid ay dad badan aaminsan yihiin inaysan quseyn oo kaliya midnimada Soomaaliya, balse si gaar ah ugu wajahan xiriirka muranka dhalinaya ee u dhexeeya Somaliland iyo Taiwan.

Aqoonsi cawaaqib yeeshay

Sanadkii 2020, Somaliland waxay si rasmi ah u shaacisay xiriir diblomaasiyadeed oo ay la yeelatay Taiwan, taasoo si toos ah uga hor imaneysay mabda’a hal-Shiinaha ee Beijing.

Maamulkii Somaliland ee markaas talada hayay wuxuu tallaabadan u arkayay muujin geesinimo leh oo ku saleysan is-maamul doon iyo diidmo lagu muujinayo laba-wajiilenimada caalamiga ah. Taageerayaasha Somaliland waxay ku tilmaameen iskaashi hal-abuur leh oo dhex maraya laba dhinac oo si diblomaasiyadeed uga go’doonsan beesha caalamka.

Laakiin dadka dhaliila arrintan waxay u arkeen tallaabo halis ku ah Somaliland. Iyadoo ka hor timid mowqifka midaysan ee Beijing ee ku saleysan hal-Shiinaha, Somaliland waxay si cad uga hortimid mid ka mid ah quwadaha ugu saameynta badan dunida. Abaalmarinta laga filayay — gargaar horumarineed oo kooban iyo taageero diblomaasiyadeed oo xaddidan — marna ma gaarsiisnayn khatarta laga filan karo in waddamada kale ay ku diidaan la macaamilka Somaliland.

Shan sano kadib, khasaaraha arrintaasi wadatay wuxuu noqday mid muuqda. Nidaamka diblomaasiyadeed ee Shiinaha uma dulqaato wax ka leexda mabda’a hal-Shiinaha, waxaana uu leeyahay awood dhaqaale iyo mid siyaasadeed oo uu si xoog leh ugu adeegsan karo culeys saarid.

Inkasta oo Kenya ay sabab uga dhigtay arrimo hab-raac ah, falanqeeyayaal badan ayaa rumeysan in Shiinuhu si hoose u saaray cadaadis culus. Tani waxay qayb ka tahay ololaha ballaaran ee Beijing ku doonayso in lagu ciqaabo cid kasta oo sharciyeysa ama taageerta Taiwan.

Taasi micnaheedu ma aha in Somaliland aysan xaq u lahayn inay la macaamisho cid kasta oo ay dooneyso. Way leedahay. Laakiin, siyaasadda caalamiga ah xaqa keligii kuma filna. Xaaladaha awood qeybsiga, danaha quwadaha iyo xeeladaha diblomaasiyadeed ayaa inta badan ka miisaan culus mabaadi’da.

Somaliland oo wajahaysa tijaabo

Haddaba, halkan ayay Somaliland ku wajahaysaa tijaabadii ugu adkayd ee siyaasaddeeda arrimaha dibadda: Ma suurtagal baa in mabda’a iyo maslaxadda la is waafajiyo?

Xiriirka Taiwan wuxuu siiyay Somaliland astaan mabda’ oo cad, balse faa’iidooyinkiisu waxay ahaayeen kuwo xaddidan. Aqoonsi caalami ah lama helin, maalgashiguna aad buu u yaraa. Hadda oo waddamada gobolka ay noqdeen kuwo taxaddar badan muujinaya, Somaliland waxay wajahaysaa go’doon diblomaasiyadeed, xilli isbahaysiyada caalamiga ah ay noqdeen kuwo ku dhisan dano gaar ah iyo is-dhaafsi maslaxadeed.

Tani waxay dhalinaysaa su’aal adag oo ay tahay in si dhab ah loogu fiirsado: Ma la joogaa waqtigii Somaliland dib u qiimeyn lahayd istaraatiijiyaddeeda arrimaha dibadda?

Jawaabta arrintan sahal ma aha. Ka laabashada xiriirka Taiwan waxay keeni kartaa khatar siyaasadeed oo gudaha ah iyo dhaawac ku yimaada sumcadda Somaliland ee ah in ay tahay maamul madax-bannaan oo geesinimo leh, sida ay sheegato. Si kastaba ha ahaatee, indha la’aanta saameynta juqraafiyeed iyo cawaaqibka caalamiga ah ee ka dhashay go’aankaas waxay noqon kartaa mid si la mid ah u khatar badan.

Nairobi (Caasimada Online) – Madaxweynaha Somaliland, Cabdiraxmaan Maxamed Cabdullaahi (Cirro), ayaa shalay gaaray magaalada Nairobi ee dalka Kenya, halkaas oo maalmo ka hor uu tegay Madaxweynaha Puntland, Saciid Cabdullaahi Deni, kaasoo kaga sii gudbay dalka Imaaraadka Carabta balse hadda ku soo laabanaya Nairobi.

Sida ay ogaatay Caasimada Online, Cirro iyo Deni ayaa ku ballamay inay ku kulmaan magaalada Nairobi, waxaana qodobada ugu xasaasisan ee ay ka wadahadli doonaan ka mid ah mowqifkooda ku aaddan maamulka SSC-Khaatumo.

Somaliland iyo Puntland waxay ka mideysan yihiin diidmada dhismaha maamulka SSC-Khaatumo oo dhowaan dowladda federaalka ah ee Soomaaliya siisay aqoonsi rasmi ah, tallaabadaas oo ay u arkaan mid halis ku ah danahooda siyaasadeed iyo amni.

Labadan maamul ayaa hore ugu dagaalami jiray dhulka hadda laga dhisay maamulka Khaatumo, waxayna hadda isku raacsan yihiin inaysan oggolaan karin in maamul kale laga hirgeliyo deegaankaas.

Cirro iyo Deni oo dhowaan bilaabay wadahadal toos ah, isla markaana ku guuleystay inay maxaabiis is-dhaafsadaan iyagoo aan cidna dhex-dhexaadin, ayaa hadda sii xoojinaya is-fahamka siyaasadeed ee ka dhexeeya.

Caqabadda ugu weyn ee si isku mid ah ay u dareemayaan Somaliland iyo Puntland waa dhismaha maamulka SSC-Khaatumo, waxaana la filayaa inay ka gaaraan go’aan mideysan oo ku saabsan halista ay ka arkaan taageerada buuxda ee dowladda federaalka ah siineyso maamulkaas.

Labada maamul ee Somaliland iyo Puntland ayaa hadda wajahaya xaalad adag, maadaama dhulkii ay ku muransanaayeen, oo ay dhowaan maxaabiis ku kala qabsadeen, uu hadda isu beddelayo deegaan ka go’aya gacantooda una xuubsiibtamaya maamul cusub oo lagu magacaabo Khaatumo.

Somaliland, oo dagaal looga saaray dhulka SSC, waxay wajahayaan caqabado la xiriira arrimaha xuduudaha, taasoo meesha ka saaraysa dooddii ahayd inay koonfur uga go’een dhulkii Ingiriisku gumaysan jiray.

Puntland dhankeeda, waxay halis ugu jirtaa inay lumiso beesha Warsangeli ee Daarood, oo la filayo inay si buuxda ugu biirto maamulka SSC-Khaatumo, una midoobaan beesha Dhulbahante. Arrintan ayaa ka dhigan in xildhibaanadii beelahaas laga soo dooran jiray Boosaaso iyo Garowe laga yaabo in hadda kadib laga soo doorto magaalada Laascaanood.

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynihii hore ee dowladdii KMG ahayd Sheekh Shariif Sheekh Axmed ayaa kulamo xasaasi ah ka wada magaalada Muqdisho, xilli ay kasii dareyso xiisadda siyaasadeed ee dalka.

Shariif ayaa la kulmay safiirka dowladda Turkiga u fadhiya magaalada Muqdisho Danjire Alper Aktas, kaasi oo uu kala hadlay xaaladda dalka, gaar ahaan khilaafka siyaasadeed ee taagan.

“Waxaan maanta Magaalada Muqdisho kulan kuwada yeelanay safiirka dowladda Turkiga u qaabilsan dalkeenna Soomaaliya Danjire Alper Aktas,” ayuu yiri Shariif oo qoraal kasoo saaray kulanka.

Kulanka ayaa sidoo kale waxaa diiradda lagu saaray taageerada dowladda aan walaalaha nahay ee Turkiga, arrimaha doorashooyinka ee lagu muransan yahay iyo la-dagaalanka kooxaha argaggixisadda ah.

“Waxaan uga mahadcelinayaa dowlada turkiga taageeradeeda hagar la’aanta ah oo ay mar walba dalkeenna la garab taagantahay,” ayuu Shariifka ku yiri qoraalka uu soo saaray.

Kulankan ayaa imanaya xilli ay magaalada Muqdisho isugu yimaadeen dhammaan mucaaradkii dowladda, kuwaas oo ka soo horjeeda doorashada ay qabaneyso madaxda hadda talada heysa.

Sidoo kale waxaa magaalada Muqdisho ka socda qorshe uu mucaaradku ku qabsanayo shirweyne ballaaran, kaasi oo lagu muujinayo sida ay uga soo horjeedan hanaanka ay wax u wado dowladda Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud.

Hanoi (Caasimada Online) – Madaxweynaha Faransiiska, Emmanuel Macron, ayaa Isniintii si cad u beeniyay inuu muran qoys kala dhaxeeyo xaaskiisa Brigitte, kadib markii muuqaal laga duubay garoonka diyaaradaha ee Hanoi uu baraha bulshada si ba’an ugu faafay. Muuqaalkaasi ayaa muujiyay xaaskiisa oo si lama filaan ah wejigiisa uga riixaysa xilli ay ka soo degayeen diyaaradda madaxtooyada.

Macron ayaa sheegay in muuqaalkaasi si khaldan loo fasiray, isagoo eedda dusha uga tuuray olol marin habaabin ah oo lagu doonayo in si qaldan loo micneeyo dhacdada.

Madaxtooyada Faransiiska (Élysée) ayaa rajeyneysay in booqashada Vietnam ay iftiimin doonto doorka Paris ee gobolka Indo-Pacific. Hase yeeshee, safarkii lagu doodayay inuu fursad u yahay xoojinta saameynta Faransiiska, waxaa hareeyay hadal-heyn ka dhalatay muuqaalka dhacdadan, oo dhacay markii diyaaraddii madaxweynaha ay Axaddii ka degtay magaalada Hanoi.

Waa markii saddexaad oo bishan gudaheeda Macron uu bartilmaameed u noqdo muuqaal si xawli leh ugu faafay baraha bulshada, xilli Faransiisku sheegayo in uu wajahayo weerarro marin habaabin ah oo joogto ah, iyadoo Ruushka lagu eedeeyay inuu kordhiyay weerarrada warbaahinta ee uu la beegsanayo taageerayaasha Ukraine.

Mid ka mid ah sheegashooyinka been abuurka ah ee la faafiyay ayaa ahayd in Macron uu cocaine isticmaalo xilli uu booqasho ku marayay magaalada Kyiv, isagoo la socday Ra’iisul Wasaaraha Britain Keir Starmer iyo Kanzalarka Jarmalka Friedrich Merz. Sawirro kale ayaa muujiyay Madaxweynaha Turkiga Recep Tayyip Erdogan oo lagu eedeeyay inuu si muujin ah u gacan sarreeyay marka uu gacan qaadayay Macron.

Muuqaal ay duubtay wakaaladda wararka ee Associated Press ayaa muujinaya Brigitte Macron oo labada gacmood ku taagaysa kuna riixaysa wejiga saygeeda xilli ay ka soo degayeen diyaaradda.

Macron ayaa muuqaalkaas ka muuqda isagoo si yar ula yaaban falka, balse si degdeg ah ayuu uga bogsaday, kadibna wuxuu u jeestay dadkii sugayay soo dhoweynta isaga oo gacan u haadinaya. Si kastaba, maadaama inta badan jirka Brigitte uu ku daboolnaa albaabka diyaaradda, looma arkin si cad wejigeeda iyo luqaddeeda jirka.

“Aniga iyo xaaskeyga waan kaftamaynay, wax muran ah nagama dhexeyn. Si lama filaan ah ayaan uga yaabay,” ayuu yiri Macron.

“Hadda arrintii waxay isu beddeshay masiibo caalami ah, qaarna waxay bilaabeen inay abuuraan mala-awaal iyo falanqeyn aan sal lahayn,” ayuu hadalkiisa raaciyay.

“Dadku ha dejiyaan naftooda”

Macron ayaa si caro leh uga falceliyay muuqaallo kale oo faafay maalmahan, kuwaas oo uu ku jiro mid laga duubay xilli uu saarnaa tareen kusii jeeday Kyiv. Qaar ka mid ah dadkii faafiyay muuqaalkaasi waxay si been abuur ah u sheegeen in uu cocaine watay.

Balse waxa uu caddeeyay in waxa uu miiska ka qaaday marka ay saxaafaddu soo gashay uu ahaa masax gacmeed.

Dhanka kale, Erdogan ayaa la arkay isagoo haysta farta Macron marka ay is gacan qaadayeen — taas oo si khaldan loo fasiray.

“Midkoodna ma aha run,” ayuu yiri Macron. “Dhammaan waa muuqaallo sax ah, laakiin fasiraadda lagu lifaaqay ayaa ah mid si khaldan loo abuuray.”

“Dadku ha xasilaan. Waa in la joojiyaa buunbuuninta aan salka lahayn,” ayuu hadalkiisa ku adkeeyay.

Markii ay dhacdadan ka dhacday Hanoi, Macron iyo Brigitte waxay si toos ah ugu dhaadhaceen jaranjarada diyaaradda si loogu soo dhoweeyo si rasmi ah. Si kastaba, Brigitte Macron ma aysan qaadan gacanta madaxweynaha markii uu u fidiyay.

Muuqaalkan ayaa si xowli ah ugu faafay baraha bulshada, iyadoo si gaar ah loogu faafiyay akoonno si joogto ah u dhaliila hogaamiyaha Faransiiska.

Xafiiska Macron ayaa markii hore shaki geliyay sax ahaanshaha muuqaalka, isagoo soo jeediyay in laga yaabo in la adeegsaday teknoolajiyadda sirdoonka macmalka ah (AI). Balse markii dambe waa la xaqiijiyay in muuqaalkaasi dhab yahay, waxaana si toos ah uga falceliyay Macron.

“Wax aan caadi ka baxsaneyn”

“Sedexda muuqaal ee la faafiyay, mid waxaan ka qaaday masax gacmeed, midna waxaan gacan qaaday, midna waxaan la kaftamay xaaskeyga — wax aan ka badneyn nolol maalmeedkeenna caadiga ah,” ayuu yiri Macron.

Wuxuu eedda dusha uga tuuray “shabakado si fudud loo raad raaci karo,” isagoo si gaar ah farta ugu fiiqay “Ruushka” iyo “xagjiriinta gudaha Faransiiska.”

Afhayeenka Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Ruushka, Maria Zakharova – oo si firfircoon uga qeyb qaadatay faafinta sheegashada cocaine-ka – ayaa qoraal ay ku daabacday Telegram ku sheegtay in Macron uu “xaaskiisa ka helay feer midig.”

Waxay intaas ku dartay in la filayo in la eedeeyo Ruushka. “Ama waxaa laga yaabaa in ahayd gacantii Kremlin-ka?” ayay ku tiri hadal ay si jees-jees ah u dhigtay.

Vietnam ayaa ah saldhigga koowaad ee safarka Macron ee Koonfur Bari Aasiya, halkaas oo uu doonayo in Faransiisku isu muujiyo inuu yahay xulasho kale oo lagu kalsoonaan karo marka la barbar dhigo Mareykanka iyo Shiinaha.

Macron waxa uu sidoo kale booqan doonaa Indonesia iyo Singapore.

Xiriirka u dhexeeya Macron, oo 47 jir ah, iyo xaaskiisa Brigitte, oo 72 jir ah, ayaa muddo dheer ahaa mowduuc hadal-heyn ka dhashay gudaha iyo dibaddaba.

Brigitte waxay ahayd macallimad, isaga ayaana arday u ahaa markii ay isku barteen iskuul gaar loo leeyahay oo ku yaalla magaalada Amiens ee waqooyiga-bari Faransiiska. Iyadoo ahayd hooyo leh saddex carruur ah, ayay ninkeeda hore kala tageen, waxayna xiriir la bilowday Macron xilli uu weli dhallinyaro ahaa.

Brigitte oo ah marwada madaxweynaha Faransiiska ee sida weyn u muuqata, ayaa hore tallaabo sharci ah uga qaaday sheegashooyin been abuur ah oo baraha bulshada lagu faafiyay, oo ay ku jiraan kuwo la xiriira jinsiyaddeeda.

📱 “Un moment de complicité” entre Emmanuel et Brigitte #Macron.

✋ L’Élysée a voulu désamorcer la polémique après que des images très relayées sur les réseaux sociaux ont montré le président français recevoir une main au visage de la part de son épouse pic.twitter.com/l4eCTzaS2G

— FRANCE 24 Français (@France24_fr) May 26, 2025

Muqdisho (Caasimada Online) – Waxaa maanta oo Talaado ah la filayaa in magaalada Muqdisho ay soo gaaraan wafdi sare oo ka socda xiriirrada kubadda cagta adduunka iyo Afrika, kuwaas oo kala ah FIFA iyo CAF.

Wafdigan ayaa ah mid muhiim u ah xiriirka ciyaaraha ee Soomaaliya, iyadoo safarkoodu uu xambaarsan yahay fariin muujinaysa taageero iyo dhiirrigelin loogu talagalay horumarka ciyaaraha dalka.

Wafdiga la filayo ayaa waxaa qeyb ka ah halyeeyo caan ah oo magac weyn ku leh kubadda cagta Qaaradda Afrika, sida Samuel Eto’o, Emmanuel Adebayor iyo Jay-Jay Okocha. Halyeeyadan ayaa casuumaad rasmi ah ka helay xiriirka kubadda cagta Soomaaliyeed, taasoo muujinaysa xiriirka wanaagsan oo ay Soomaaliya la leedahay ururrada caalamiga ah ee ciyaaraha.

Wasiir ku-xigeenka Wasaaradda Dhallinyarada iyo Ciyaaraha Soomaaliya, Dahabo Suusow Maxamuud, ayaa ugu baaqday shacabka Soomaaliyeed — muxaafid iyo mucaaradba — in ay si mideysan u soo xaadiraan garoonka Muqdisho Stadium, si ay u muujiyaan taageeradooda iyo soo dhoweyntooda wafdigan heerka caalami ah.

Halyeeyada Afrikaanka ah ayaa lagu wadaa in ay kulan saaxiibtinimo ku ciyaaraan garoonka Muqdisho Stadium, halkaas oo ay kula dheeli doonaan xiddigaha xulka qaranka Soomaaliya iyo ciyaartoy ajaanib ah oo ka tirsan kooxaha ka ciyaara horyaalka gudaha dalka. Kulankan ayaa ah mid taariikhi ah oo dhif iyo naadir ah in uu ka dhaco gudaha Soomaaliya.

Xiriirka Kubadda Cagta Soomaaliyeed ayaa sheegay in kulankan uu yahay calaamad muujinaysa soo kabashada dalka, gaar ahaan dhinaca amniga. Waxay sidoo kale xuseen in ay tani tahay fursad lagu soo celinayo kalsoonida caalamiga ah ee ku aaddan qabashada tartamada heer caalami ee gudaha Soomaaliya.

Saaka ayaa magaalada Muqdisho laga dareemayaa diyaargarow ballaaran oo ku aaddan soo dhaweynta halyeeyadan caanka ah. Waddooyinka muhiimka ah iyo agagaarka garoonka Muqdisho Stadium ayaa si gaar ah loo adkeeyay ammaankooda, iyadoo la filayo in shacabka ay si weyn u soo xaadiraan munaasabaddaas taariikhiga ah.

Muqdisho (Caasimada Online) – Siyaasiyiinta Mucaaradka oo haatan si weyn uga soo horjeeda hanaanka doorasho qof iyo cod ee ay wado dowladda Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa ifiyay qaar kamid ah shuruudaha ay ku aqbali karaan hanaankan doorasho.

Siyaasi Cabdiraxmaan Cabdishakuur oo kamid ah siyaasiyiinta mucaaradka ayaa shaaciyay in loo baahan yahay in la helo dastuur, sharci iyo xeer la isku raacsan yahay oo doorashada marjic u ah iyo in maamulka doorashada ay gacanta ku hayaan hawlwadeen madaxbannaan oo dhexdhexaad ah.

Sidoo kale waxaa uu muujiyay baahida jiritaanka garsoor madaxbannaan oo qaadi kara garta khilaafka doorashada, iyadoo agabka iyo qalabka la adeegsanayo uu noqonayo mid aan la iska maamulan karin.

Hoos ka aqriso qoraal uu soo saaray Siyaasi Cabdiraxmaan Cabdishakuur:

Doorasho waa xaq dastuuri ah oo dad iyo degaan lagu metalo, dadwaynuhuna aaminaan in codkooda ciddii ay u rideen uu si caddaalad ah ugu dhacayo. Si taa loo xaqiijiyana waa;

1- In la helo dastuur, sharci iyo xeer la isku raacsan yahay oo doorashada marjic u ah.

2- Waa in maamulka doorashada ay gacanta ku hayaan hawlwadeen madaxbannaan oo dhexdhexaad ah.

3- Waa in uu jiraa garsoor madaxbannaan oo qaadi kara garta khilaafka doorashada.

4- Waa in agabka iyo qalabka la adeegsanayo uu yahay mid aan la iska maamulan karin.

Doorashada ay dadku diiddanyihiin;

1- Doorasho hal nin degsaday dastuurkeeda, sharcigeeda iyo xeerkeeda.

2- Guddiga maamulaya iyo garsoorkeedana isagu magacaabayo.

3- Agabka iyo qalabka codbixinta gacanta kaligii ugu jiro.

4- Dadwaynaha lagu qasabayo oo qori lala dultaagan yahay.

Taasi doorasho maaha ee waa xiisad iyo xasarad abuur horseedaysa colaad sokeeye iyo xasillooni darro siyaaseed.