Muqdisho (Caasimada Online) – Ciidamada badda ee Howlgalka Midowga Yurub ee Atalanta (EUNAVFOR) ayaa fuulay doon loo adeegsan jiray sidii ‘markab hooyo’ oo laga soo abaabulayay weerarro burcad-badeednimo oo badan oo lagu bartilmaameedsaday maraakiibta ganacsiga.

STallaabadan ayaa timid kaddib dabagal iyo is-mariwaa maalmo qaatay. Burcad-badeeddii ayaa goobta ka baxsatay, waxaana ciidammada Yurub ay kala shaqayn doonaan mas’uuliyiinta Soomaaliya sidii loo soo qaban lahaa sharcigana loo horkeeni lahaa, sida lagu sheegay bayaan ka soo baxay EUNAVFOR.

Kooxda burcad-badeedda Soomaalida ah ayaa bishii hore qabsatay doonta oo laga leeyahay Iran, waxayna halis ku hayeen maraakiibta caalamiga ah tan iyo horraantii bishii November.

Iyagoo doontan yar ka dhiganaya saldhig hawlgal oo ku yaal badweynta, waxay burcad-badeeddu adeegsadeen doomo yaryar si ay u eryadaan maraakiibta ganacsiga ee u dhow.

Waxay 6-dii November koreen markabka shidaalka qaada ee Hellas Aphrodite, xilli uu ku sugnaa meel qiyaastii 560 mayl-badeed koonfur-bari ka xigta Eyl, Soomaaliya, taasoo ahayd hawlgal ballaaran oo laga fuliyay meel fog oo bartamaha Badweynta Hindiya.

Burcad-badeedda ayaa u soo dhowaatay Hellas Aphrodite waxayna ku furtay rasaas fudud, kaddibna way koreen. Shaqaalihii markabka Aphrodite waxay ku dhuumanayeen qolka badbaadada ee markabka ilaa uu soo gaaray markabka dagaalka ee Spain, ESPS Victoria, maalintii xigtay, kaasoo eryaday kooxdii weerarka soo qaadday.

Dhammaan shaqaalihii way badqabeen, markii loo tegay, burcad-badeeddiina way baxsadeen, markabka Victoria ayaana ka tagay si uu u daba galo doontii.

Ciidamo isku-dhafan oo ka tirsan kuwa Hindiya iyo kuwa EUNAVFOR ayaa dabagalay oo gaaray doonta intii u dhaxaysay 8-dii ilaa 9-kii November.

Ciidammadii hawlgalka fulinayay ma aysan samayn fuulid qasab ah, maaddaama burcad-badeeddu ay la haystayaal u haysatay shaqaalihii doonta ayna ugu hanjabeen inay waxyeellaynayaan, sida ay sheegtay shirkadda la-talinta khataraha badaha ee Vanguard Tech. Khatartii ay ku hayeen maraakiibta waa la xakameeyay, laakiin is-mariwaagii wuu sii socday.

11-kii November, EUNAVFOR waxay sheegtay in doontii ay dib ugu soo laabatay xeebaha waqooyi-galbeed ee Soomaaliya, halkaas oo ay burcad-badeeddii ka tageen ayna si guul leh uga baxsadeen. Shaqaalihii doonta wax dhibaato ah ma soo gaarin, waxaana markabka laga helay caddaymo.

“Hawlgalladii Kooxda Burcad-badeedda ee ka jirtay aagga waa la carqaladeeyay,” ayuu yiri EUNAVFOR oo bayaan soo saaray.

“Hawlgalka Atalanta wuxuu sii wadaa la shaqaynta Dowladda Federaalka Soomaaliya iyo Dowlad goboleedka Puntland si loo helo loona soo qabto burcad-badeedda la tuhunsan yahay.”

Muqdisho (Caasimada Online) – Ciidamada Xoogga dalka Soomaaliyeed iyo kuwa deegaanka oo iskaashanaya ayaa dhaq-dhaqaaqyo culus ka bilaabay deegaanno ka tirsan gobolka Shabeellaha Dhexe oo laga dareemay xaalado amni, kadib markii ay kusoo dhawaadeen maleeshiyada Al-Shabaab.

Ujeedka ciidamada ayaa ah inay ka hortagaan qorshe ay damacsan tahay kooxda Al-Shabaab, oo dooneysa inay isku fidiso deegaannada hoostaga degmada Warsheekh oo dhacda dhanka xeebta.

Dagaalyahannada Al-Shabaab ayaa lasoo wariyay in la arkay iyaga oo kusoo dhawaanaya halkaasi, waxaana ka war helay ciidamada oo haatan bilaabay howlgalo looga hortagayo damaca Al-Shabaab.

Maalin kahor ayay ahayd markii labada dhinac ay ku dagaalameen aagga tuulada Ceelka Jabad-godane, halkaas oo jab culus lagu gaarsiiyay, sida ay sheegeen saraakiisha milatariga Soomaaliya.

Sidoo kale saraakiisha ayaa sheegay in ay ka hortagayaan in aagga Warsheekh ay soo galaan maleeshiyada kadibna ay ka sameeyaan qalqalgelin amni.

Ciidamada ayaa sidoo kale isku fidiyay deegaanno duleedka ka ah degmada, waxaana ay bilaabeen howlgallo amni xaqiijin ah, iyaga oo dadka deegaanka ka codsaday inay kala shaqeeyaan ammaanka guud.

Shabeellaha Dhexe ayaa waxaa ka taagan dhaq dhaqaaqyo ciidan oo ka dhan ah Al-Shabaab oo horay u qabsaday deegaano iyo degmooyin ka tirsan gobolkaasi.

Guud ahaan HirShabelle ayaa waxaa ka jira xaalado ammaan darro oo baahsan, waxaana culeys soo saartay kooxda Al-Shabaab oo dib u qabsatay inta badan deegaanadii horay looga saaray.

Muqdisho (Caasimada Online) – Golaha Wasiirrada Soomaaliya oo maanta shirkoodii caadiga ahaa ku yeeshay magaalada Muqdisho ayaa ka hadlay arrimo xasaasi oo ku aadan xaaladda guud ee dalka, amniga iyo dhacdooyinkii argagaxa lahaa ee dhawaan ka dhacay qaar kamid ah gobollada dalka.

Shirka Golaha oo uu guddoomiyey Ra’iisul Wasaaraha Xukuumadda Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xamza Cabdi Barre, ayaa ugu horreyn warbixinno la xiriira ammaanka caasimadda iyo guud ahaan dalka, waxaa looga dhageystay Taliyaha Ciidanka Booliska Soomaaliyeed oo uu weheliyo Taliyaha Qeybta Guud ee Booliska Gobolka Banaadir

Asad Diyaano iyo Macallin Mahdi ayaa warbixinnadooda kusoo bandhigay horumarka laga sameeyay sugidda amniga, iyo qorshaha lagu xaqiijinayo amniga doorashooyinka golaha deegaanka gobolka Banaadir ee dhawaan la qaban doono.

Dhankooda Golaha Wasiirrada ayaa si wayn u boggaadiyay guulaha ay Ciidanka Qalabka Sida ka gaareen dagaalka lagula jiro Al-Shabaab iyo dadaallada joogtada ah ee lagu xaqiijinayo amniga iyo badqabka guud ahaan shacabka Soomaaliyeed.

Waxaa kale oo shirka Golaha Wasiirrada lagu cambaareeyay dhacdooyinkii ka baxsanaa dhaqanka iyo diinta suubban ee Islaamka ee lagu dhibaateeyay shacab birma-geydo ah, iyada oo Xukuumaddu ay fartay hey’adaha amniga in sharciga la horkeeno cid kasta oo ku lug yeelatay falalkaas xadgudubka ah.

Dhacdooyinkan ayaa si gaar ah uga dhacay aagga degmada Wanlaweyn ee gobolka Shabeellaha Hoose iyo qaybo kale oo kamid ah gobollada dhexe ee dalka, waxaana lagu laayay dad rayid ah oo ay ku jiraan dumar, carruur iyo dad da’ ah oo aan waxba galabsan.

Arrintii ugu darneyd waxa ahayd markii jirdil iyo gubid la’isugu daray Isaaq Daa’uud oo ahaan odey da’ ah, kaas oo si arxan darro loogula dhaqmay duleedka degmada Wanlaweyn oo haatan ay ka taagan tahay colaad xooggan.

Aljeris (Caasimada Online) – Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud oo maalinti labaad ku sugan dalka Aljeeriya ayaa booqday Masaajidka weyn ee Jaamaca Aljeeriya.

Madaxweynaha ayaa halkaas wuxuu kula kulmay culimada dalkaas oo guddoonsiiyey xasuus reeb ku aaddan booqashada Madaxweynaha, iyagoo la wadaagay sida ay uga soo horjeedaan fikirka argagixisadu ay ku bannaysanayaan dhiigga shacabka Soomaaliyeed.

Sidoo kale, Madaxweyne Xasan Sheekh oo booqday Warshadda Daawooyinka dalka Aljeeriya iyo Xarunta Garaadka Macmalka ah ayaa warbixino ku saabsan wax soo saarka iyo adeegyada xarummahan waxa uu ka dhegeystay maamulka iyo agaasinkooda.

Ugu dambeyntiina, Madaxweynaha ayaa ubax dhigay Taallada Shuhadada dalka Aljeeriya oo lagu xasuusto halyeeyadii u nafwaayey halgankii xornimada iyo difaaca dalkaas.

Xasan Sheekh ayaa muujiyey taariikhda halgan-wadaagga ah ee Soomaaliya iyo Aljeeriya oo ka mid ahaa dalalkii ka wada shaqeeyey xornimadii Afrika.

Dowladaha Soomaaliya iyo Aljeeriya ayaa Talaadadii kala saxiixday 4 heshiis oo muhiim ah, kuwaas oo dhidibada u taagaya iskaashi istiraatiiji ah oo dan u ah labada dal iyo shacabka walaalaha ah ee Soomaaliyeed iyo Aljeeriya.

Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud iyo dhiggiisa Aljeeriya Cabdulmajiid Tabbuun ayaa goobjoog ka ahaa heshiisyadan, oo ay kala saxiixdeen Wasiiradda Wasaaradaha Arrimaha Dibadda, Waxbarashadda, Xanaanada Xoolaha iyo Batroolka ee labada dowladood.

Heshiisyada la gaaray ayaa waxaa ka mid ah dhoofinta xoolaha, horumarinta beeraha, waxbarashada, shidaalka iyo gaaska dabiiciga ah iyo fududeynta socdaalka ee baasaboorka diblomaasiga Soomaaliga oo lagu siin doono fiisaha dal-ku-gal ah marka ay gaaraan Aljeeriya.

Sidoo kale, heshiisyadan ayaa dhidibada u taagaya iskaashi istiraatiiji ah oo dan u ah labada dal iyo shacabka walaalaha ah ee Soomaaliyeed iyo Aljeeriya.

Si kastaba, xiriirka Soomaaliya iyo Aljeeriya ayaa dhowaan uu dib usoo laabtay, iyada oo horraantii sanadkii hore 2024 dib loo furay safaaradda Soomaaliyeed ee dalkaas, sidoo kale bishii April isla sanadkaan waxaa warqadaha aqoonsiga danjire u gudbiyay Yuusuf Xasan Axmed (Yuusuf Jeego).

Hoos ka daawo muuqaalka

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasiirkii hore ee arrimaha dibadda Soomaaliya Yuusuf Garaad Cumar ayaa xaqiijiyay in uusan kamid aheyn isbaheysiga cusub ee Midowga Haybad Qaran, kaasi oo Ra’iisul Wasaarihii hore ee Soomaaliya, Cabdi Faarax Shirdoon (Saacid) u doortay inuu noqdo murashaxa xisbigan ee xilka Madaxweynaha Soomaaliya.

Yuusuf ayaa soo dhaweeeyay xisbigan cusub, isagoo bogaadiyay siyaasiyiinta sheegay in ay ku bahoobeen hal murashax. “Kama mid ahi, se waan soo dhoweynayaa walibana aan bogaadinayaa siyaasiyiinta sheegay in ay ku bahoobeen hal Murashax oo ah Ra’iisal Wasaare hore, Saacid Faarax Shirdoon,” ayuu yiri.

Isbaheysigan cusub ayuu ku tilmaamay mid ugub ah, inkastoo Soomaaliya aysan ku cusbayn in siyaasiyiin dhowr ahi ay isku waafaqaan hal murashax madaxweyne.

“Waxaa ugub ah in dhowr siyaasi oo qaarkood hore ugu tartamay Madaxweyne, mid kastaana uu madax u yahay ama uu ka tirsan yahay urur siyaasadeed ay isku waafaqaan hal murashax,” ayuu Yuusuf Garaad ku yiri qoraalka uu soo saaray.

Waxa uu intaas kusii daray “Waqtiga ayaa sheegi doona in ay taasi wax uga goyn doonto teendhada muragada oo marka mid laga reebo, tobannaanka murashax ee subaxa doorashada farxadda ku tagaa ay dhammaantood la soo hoydaan guuldarrada.”

Isniintii, hoggaamiyeyaal siyaasadeed oo ka kala socday ururro, xisbiyo iyo madallo kala duwan oo dalka caan ka ah ay ku dhawaaqeen isbaheysigan siyaasadeed oo ah mid ballaaran

War-saxaafadeed ay si wadajir ah u soo saareen, hoggaamiyeyaashan oo muddo wadatashiyo ku jiray ayaa lagu shaaciyay in xisbiga cusub ee ay ku midoobeen loogu magac daray “Midowga Haybad Qaran.”

Midoowgan ayaa yimid kadib kulamo isdaba joog ah oo si qoto dheer looga falanqeeyay xaaladda guud ee dalka, gaar ahaan dhinacyada siyaasadda, amniga, dhaqaalaha iyo midnimada ummadda.

Hoggaamiyeyaashu waxay isla qireen “dhaawaca gaaray midnimada iyo wadajirka dalka, burburka dhaqaalaha, dayaca adeegyada bulshada iyo rajo beelka ka muuqda dowladnimada Soomaaliyeed.”

Sidoo kale, waxaa dhowaan magaalada Muqdisho lagu qaban doonaa shirweynaha guud ee aasaaska xisbigan, kaas oo si rasmi ah loogu shaacin doono murashaxnimada Mudane Shirdoon.

Hoggaamiyeyaasha ku midoobay isbaheysigan ayaa waxaa ka mid ah shakhsiyaad saameyn weyn ku leh siyaasadda dalka:

• Mudane Cabdi Faarax Shirdoon (Saacid)
• Mudane Cabdikariin Xuseen Guuleed
• Mudane Cabdirasaaq Khaliif Axmed
• Mudane Cabdi Aadan Hoosoow
• Mudane Dr. Maxamed Abuukar Islaaw (Ducaale)
• Mudane Dr. Guuleed Saalax Barre
• Mudane Ducaale Aadam Maxamed
• Mudane Faarax Calı Shıre
• Mudane Taabid Cabdi Maxamed
• Mudane Fahad Yaasiin Xaaji Daahir

Isbaheysigan cusub ayaa la filayaa inuu saameyn weyn ku yeesho loolanka siyaasadeed iyo doorashooyinka soo aaddan ee dalka, marka la eego miisaanka xubnaha ku jira ee ku midoobay.

Dadka siyaasadda fallanqeeya ayaa durba sheegaya in rajada Saacid ee ah inuu ku guuleysto xilka madaxweynaha Soomaaliya ay durba, sare u kacday marka la eego isbaheysiga siyaasadeed ee qeybta ka yahay.

Saacid, oo ah siyaasi rug caddaa ah, deggan, isla markaana leh heer aaminaad sare, ayaa dad badan u arkaan in uu noqon karo qofka ka soo dhex-baxa loolanka siyaasadeed ee buuqa badan ee Soomaaliya, uuna yahay mid ay dhinacyo badan ku qanci karaan.

Muqdisho (Caasimada Online) – Guddiga Doorashooyinka Qaranka ayaa shaaciyay in qeybinta kaararka codbixinta ee dadka ku nool gobolka Banaadir ay si rasmi ah uga bilaaban doonto magaalada Muqdisho toddobaadka soo socda.

Guddoomiyaha guddiga, Cabdikariin Axmed Xasan ayaa sheegay in fariin gaar ah loo diri doono muwaadin kasta oo hore isu diiwaangeliyay, si uu uga soo qaato kaarkiisa goobtii uu horey uga diiwaangashanaa.

“Qof kasta waxaa loo soo diri doonaa fariin uu ku ogaanayo goobta uu ka qaadanayo kaarka codbixinta, waxaana laga codsanayaa inuu tago halkaas si uu u helo kaarkiisa,” ayuu yiri guddoomiyaha.

Waxaa uu intaasi ku daray in wajiga hore ee qeybinta lagu bilaabi doono degmooyinka xeebta ku teedsan ee Xamar Weyne, Shingaani, Boondheere, Xamar Jajab, Waaberi, Shibis iyo Cabdicasiis.

Guddigu wuxuu tilmaamay in guud ahaan 42 goobood laga hirgelin doono qeybinta kaararka doorashada, si ay dadka deegaanka ugu fududaato helitaanka kaarka codbixinta.

Sida lagu sheegay warbixinta guddiga, tirada dadka hore isu diiwaangeliyay ayaa kor u dhaaftay 900,000 qof, taas oo muujinaysa sida ay shacabka ugu diyaar garoobeen doorashooyinka heer degmo ee la qorsheeyay.

Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa mar kale ku celisay go’aankeeda ku aaddan in dalka laga hirgeliyo doorashooyin heer degmo ah, si loo xoojiyo dimuqraadiyadda iyo hufnaanta nidaamka doorashooyinka.

Si kastaba, arrintan ayaa imaneya xilli ay weli bannaanka ka joogaan arrimaha doorashooyinka qof iyo codka maamullada Jubbaland, Puntland iyo siyaasiyiinta mucaaradka ee la magac baxay Madasha Samatabixinta, kuwaas oo si adag uga horyimid hanaanka loo maray dhismaha guddiga wada doorashooyinkan.

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda Federaalka Soomaaliya iyo Wakiillada Beesha Caalamka ee fadhigoodu yahay Xalane ayaa maanta kulan xasaasi ah ku yeeshay magaalada Muqdisho, kaasi oo la xiriiray maareynta hubka iyo rasaasta.

Shirkan oo uu soo qaban-qaabiyay Xafiiska Amniga Qaranka ayaa diirada lagu saaray Isku-duwidda Maareynta Hubka iyo Rasaasta, gaar ahaan ansixinta Istaraatiijiyadda Qaranka ee Maareynta Hubka iyo Rasaasta ee sanadaha 2025–2030.

Shirka waxaa guddoominayey La-taliyaha Amniga Qaranka, Danjire Aweys Xaaji Yuusuf, iyadoo ay goob-joog ka ahaayeen mas’uuliyiin sare oo ka kala socday hay’adaha dowladda iyo kuwa amniga.

Shirka ayaa sidoo kale waxaa goob-joog ka ahaa Agaasimaha Guud ee Wasaaradda Difaaca, wakiillo ka socday Wasaaradaha Amniga Gudaha, Caddaaladda, iyo hay’adaha amniga qaranka sida Booliska Soomaaliyeed, Hay’adda Nabad Sugidda iyo Sirdoonka Qaranka (NISA), Ciidanka Asluubta, iyo Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliyeed.

Sidoo kale, waxaa kulanka ka qeyb galay wakiillo ka socday Qaramada Midoobay, safaaradaha dalalka saaxiibada la ah Soomaaliya iyo hay’adaha caalamiga ee taageera dadaallada ku aaddan maareynta hubka iyo rasaasta dalkeenna.

Wakiillada caalamka dhankooda waxaa ka socday mas’uuliyiinta Qaramada Midoobay, safaaradaha dalalka saaxiibada la ah Soomaaliya iyo hay’adaha caalamiga ah ee taageera dadaallada lagu xoojinayo nidaamka maareynta hubka iyo rasaasta.

Kulanka oo saacado qaatay ayaa lagu soo gebagebeeyay heshiis guud oo lagu xaqiijinayo hirgelinta istaraatiijiyadda cusub, iyadoo la isku raacay in Wasaaradda Gaashaandhigga Qaranka ay u gudbiso Istaraatiijiyaddan Golaha Wasiirrada si loo ansixiyo loona bilaabo fulinteeda rasmiga ah.

Aljeris (Caasimada Online) – Madaxweynaha Dowladda Federaalka Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud oo weli ku sugan dalka Aljeeriya ayaa halkaasi kulamo ka wada, isagoo maanta la kulmay Ra’iisul Wasaaraha Aljeeriya, Sifi Ghrieb.

Kulanka ayaa diiradda lagu saaray xoojinta iskaashiga labada dal ee dhinacyada amniga, horumarinta dhaqaalaha, waxbarashada, iyo adeegyada bulshada, iyadoo Madaxweyne Xasan Sheekh uga mahad-celiyay dowladda iyo shacabka Aljeeriya taageerada joogtada ah ee ay siiyaan Soomaaliya.

Madaxweynaha ayaa sheegay in ay sii wadi doonaan iskaashi lagu gaarayo nabad, horumar iyo barwaaqo guud ahaan gobolka, xilli ay shalay labada dal kala saxiixdeen heshiisyo taariikhi ah.

Dhankiisa, Ra’iisul Wasaare Sifi Ghrieb ayaa Madaxweynaha u xaqiijiyay sida ay Aljeeriya uga go’an tahay in ay sii xoojiso xiriirka laba geesoodka ah, isla markaana ay taageerto dadaallada Soomaaliya ee dib u dhiska iyo xasilinta dalka.

Talaadadii, Dowladaha Soomaaliya iyo Aljeeriya ayaa kala saxiixday 4 heshiis oo muhiim ah, kuwaas oo dhidibada u taagaya iskaashi istiraatiiji ah oo dan u ah labada dal iyo shacabka walaalaha ah ee Soomaaliyeed iyo Aljeeriya.

Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud iyo dhiggiisa Aljeeriya Cabdulmajiid Tabbuun ayaa goobjoog ka ahaa heshiisyada ay kala saxiixdeen Wasiiradda Wasaaradaha Arrimaha Dibadda, Waxbarashadda, Xanaanada Xoolaha iyo Batroolka ee labada dowladood.

Heshiisyada la gaaray ayaa waxaa ka mid ah dhoofinta xoolaha, horumarinta beeraha, waxbarashada, shidaalka iyo gaaska dabiiciga ah iyo fududeynta socdaalka ee baasaboorka diblomaasiga Soomaaliga oo lagu siin doono fiisaha dal-ku-gal ah marka ay gaaraan Aljeeriya.

Sidoo kale, heshiisyadan ayaa dhidibada u taagaya iskaashi istiraatiiji ah oo dan u ah labada dal iyo shacabka walaalaha ah ee Soomaaliyeed iyo Aljeeriya.

Madaxweynaha Soomaaliya oo munaasabadaas ka hadlay ayaa uga mahadceliyey madaxweynaha iyo shacabka reer Aljeeriya soo dhoweynta diirran iyo walaaltinimada ay muujiyeen, isaga oo xusay kaalinta ay Aljeeriya kaga jirto difaaca danaha Afrika iyo garab istaagga dowladaha saaxiibka ah.

Labada Madaxweyne ayaa dhanka kale wadajir u guddoomiyey wada-hadallo ballaaran oo ay ka qayb-galeen xubnaha labada dal oo ku qotomay xoojinta iskaashiga laba geesoodka ah ee dhinacyada amniga, dhaqaalaha, waxbarashada, caafimaadka, dhaqanka iyo arrimaha diblomaasiyadda.

Si kastaba, xiriirka Soomaaliya iyo Aljeeriya ayaa dhowaan uu dib usoo laabtay, iyada oo horraantii sanadkii hore 2024 dib loo furay safaaradda Soomaaliyeed ee dalkaas, sidoo kale bishii April isla sanadkaan waxaa warqadaha aqoonsiga danjire u gudbiyay Yuusuf Xasan Axmed (Yuusuf Jeego).

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda Federaalka Soomaaliya oo qaaday tallaabo deg-deg ah oo ku aaddan colaadda ka taagan degmada Wanlaweyn ayaa u yeertay odayaasha dhaqanka beelaha isku haya aagga degmadaasi, kuwaas oo colaadoodu meel xun gaartay

Wasiirka arrimaha gudaha Soomaaliya, Mudane Cali Yuusuf Cali (Xoosh), ayaa kulamo gaar ah la qaatay dhaqanka iyo siyaasiyiinta beelaha Gaaljecel iyo 5-ta Caleemood oo ay ka dhexeyso colaadda ka taagan gobolka Shabeellaha Hoose.

Kulanka oo saacado badan qaatay ayaa looga hadlay xaaladda deegaannada ay colaaddu ka socoto iyo sidii loo xallin lahaa arrimaha is-khilaafka keenaya, isla markaana looga gaari lahaa xal waara.

Sidoo kale waxaa kulanka diiradda lagu saaray arrimaha dib u heshiisiinta iyo sidii loo sii dhaqaajin lahaa dagaallada nabadeed ee haatan bilowday, si looga hortago coladdaasi.

Wasiir Cali Xoosh, oo madasha ka hadlay, ayaa wax laga xumaado ku tilmaamay khasaaraha ka dhashay colaadda, isaga oo soo qaatay qiimaha ay diinta Islaamka iyo dhaqanka Soomaaliyeed siiyeen ilaalinta nafta iyo hantida, iyo muhiimadda ah in la dhiirrigeliyo nabadda, walaaltinimada iyo wada-noolaanshaha.

Sidoo kale  wuxuu intaasi ku daray in loo baahan yahay in odayaasha dhaqanka iyo siyaasiyiinta ay masuuliyad ka saaran tahay kor-yeelidda qiimaha wada-hadalka, nabadaynta, is-cafinta.

Wanlaweyn ayaa waxaa ka taagan xiisad culus oo ka dhalatay ninkii lagu gubay duleedka degmadaas, waxaana xigay dagaal sababay dhimasho iyo dhaawac iyo in la gubo tuulo ku taalla halkaasi.

Dowladda Soomaaliya ayaa sidoo kale aagga Wanlaweyn uu dirtay ciidamo kala dhex-galay labada dhinac iyo saraakiil ka tirsan maxkamadda ciidamada qalabka sida, si ay u baaraan dhacdooyinkii dhacay.

Muqdisho (Caasimada Online) – Isbahaysiga Dimoqraadiga Soomaaliyeed (SDA), oo ay ku bahoobeen 23 xisbi siyaasadeed, ayaa ku baaqay in hal bil dib loo dhigo doorashada golayaasha deegaanka ee Gobolka Banaadir, si “axsaabta siyaasaddu ay u helaan diyaar garow ku filan.”

Isbahaysiga ayaa war-saxaafadeed uu soo saaray Isniintii ku sheegay in doorashada oo markii hore loo qorsheeyay 30-ka Nofeembar, dib loogu dhigo 30-ka Diseembar. Ujeeddada ayaa lagu sheegay si dhammaan axsaabta siyaasaddu ay u helaan “waqti ku filan” oo ay ku soo dhameystiraan liisaska musharaxiinta, ayna u sameeyaan wacyigelin cod-bixiyayaasha degmooyinka Banaadir.

“Isbahaysigu wuxuu isku raacay in doorashada golaha deegaanka la qabto 30-ka Diseembar si loo siiyo dhammaan ururada siyaasadda waqti ku filan oo ay isugu diyaariyaan,” ayaa lagu yiri bayaanka.

Isbahaysiga SDA waxaa xubno ka ah mas’uuliyiin ka tirsan dalladda Madasha Samatabixinta Qaran, oo dhawaan heshiis la gaartay dowladda Soomaaliya. Waxaa xubnahaas ugu caansan Ra’iisul Wasaarihii hore ee Soomaaliya, Cumar Cabdirashid Cali Sharmarke.

Isbahaysiga ayaa carrabka ku adkeeyay in waqtiga dheeriga ah ee diyaar garowga uu gacan ka geysan doono sidii “tartanka loogu sinnaan lahaa” dhammaan ururada siyaasadda, uuna xoojin doono hufnaanta habraaca doorashada ee gobolka caasimadda Soomaaliya.

Doorashada golaha deegaanka ee Muqdisho ayaa horey seddex jeer dib loo dhigay, iyadoo mar walba hal bil oo keliya dib loogu riixayay.

Dhinaca kale, Urur Siyaasadeedka Cadaaladda iyo Wadajirka ee uu hoggaamiyo Madaxweynaha Soomaaliya, Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa shalay si rasmi ah ugu dhawaaqay musharraxooda gobolka Banaadir, waxayna u xusheen guddoomiye Xasan Maxamed Xuseen (Muungaab) oo xisbiga ku metali doono tartanka doorashada ka dhacaysa gobolka Banaadir.

Muungaab, oo haatan ah guddoomiyaha maamulka gobolka Banaadir iyo duqa Muqdisho, ayaa ku caan baxay dadaalladii uu ku soo celiyay shaqadii iyo muuqaalka caasimadda kadib burburkii dagaallada sokeeye, sida lagu sheegay war-saxaafadeed uu soo saaray ururku.

“Intii uu xilka hayay, wuxuu dib u dhisay xarunta Dowladda Hoose ee Xamar iyo maamulka gobolka Banaadir, isagoo sutada u dhigay saldhig adag oo maamulka iyo adeegyada ah” ayaa lagu yiri qoraalka.

Waxaa kale oo uu lasii raaciyay “Ku soo noqoshadiisa xilkan mar kale ayaa lagu tilmaamay mid xoojisay qorshaha dowladda ee ah in la helo hoggaan karti, waayo-aragnimo, iyo kalsooni bulsho leh. Muddadii uu xilka hayay, Dr. Muungaab wuxuu ku guuleystay inuu si muuqata u dhaqaajiyo mashaariic horumarineed, dib-u-habeyn adeegyo dadweyne, iyo qorsheyaal lagu soo celinayo sumcadda Muqdisho ay ku lahayd dunida”.

Sidoo kale, Urur Siyaasadeedka Cadaaladda iyo Wadajirka ayaa sheegay in kalsooni wayn ay ku qabaan hoggaaminta guddoomiye Muungaab, ayna garab istaagi doonaan, si uu mar kale u hanto xilka.

London (Caasimada Online) — Dowladda UK ayaa la-talinteeda safarka ee rasmiga ah waafajisay sharciga dal-ku-galka (e-visa) ee dowladda federaalka Soomaaliya, tallaabadaas oo xoojinaysa gacan ku haynta ay Muqdisho ku leedahay xuduudaha dalka.

Tilmaamaha cusub ee UK, oo la cusbooneysiiyay maalintii Talaadada, ayaa xaqiijinaya in dhammaan dadka safarka ah ay hadda waajib ku tahay inay maraan habraaca e-visa-ha federaalka. Isbeddelkan ayaa si toos ah u burinaya siyaasaddii gaarka ahayd ee Somaliland, wuxuuna rakaabka ku qasbayaa inay u hoggaansamaan amarka dowladda dhexe.

Hagidda Wasaaradda Arrimaha Dibedda UK ayaa hadda ah mid cad. Wuxuu qoraalkeedu dhigayaa: “Waa inaad haysataa e-visa si aad u gasho Soomaaliya, oo ay ku jirto Somaliland.” Tani waxay xaqiijinaysaa in rakaabka ku wajahan Muqdisho ay waajib ku tahay inay dal-ku-galka federaalka ah soo dalbadaan inta aysan soo bixin.

Talada la cusbooneysiiyay waxay iftiiminaysaa caqabada hadda haysata dadka u safraya Hargeysa.

Wasaaradda arrimaha dibedda UK waxay ka digtay in shirkadaha diyaaraduhu ay u badan tahay inay rakaabka weydiiyaan e-visa-ha federaalka si ay diyaaradda ugu oggolaadaan. Hase yeeshee, waxay sidoo kale xustay in maamulka Somaliland ay diidi doonaan fiisahaas federaalka ah marka ay yimaadaan garoonka. Taas beddelkeeda, Hargeysa waxay rakaabka ku qasbi doontaa inay garoonka ku “iibsadaan fiiso imaanshaha ah.”

Wasaaradda waxay sidoo kale uga digtay dadka u safraya qayb kasta oo Soomaaliya ka mid ah “inay sidoo kale u baahan karaan warqad casuumaad ah.” Warqaddaas la’aanteed, “waxaa laga yaabaa inaan laguu oggolaan inaad dalka gasho.”

Tallaabadan ay qaadday UK waxay daba socotaa go’aan siyaasadeed oo adag oo ay qaadatay dowladda federaalka Soomaaliya. Hay’adda Socdaalka iyo Jinsiyadaha Soomaaliya ayaa nidaamkeeda e-visa-ha daahfurtay 1-dii bishii Sebtembar.

Sidoo kale, Hay’adda Duulista Hawada Rayidka Soomaaliyeed (SCAA) ayaa 31-kii Oktoobar, waxay dhammaan shirkadaha diyaaradaha caalamiga ah ku amartay in aanay Hargeysa geyn karin rakaab aan wadan e-visa-ha federaalka.

SCAA waxay siyaasaddan ku sheegtay mid la xiriirta “xakameynta xuduudaha iyo amniga qaranka.” Waxay sidoo kale shirkadaha diyaaradaha ugu hanjabtay “ganaaxyo maaliyadeed” ama “in laga joojiyo hawlaha duulimaadka” haddii aysan amarka u hoggaansamin.

Shirkadaha diyaaradaha waxaa waajib ku ah inay u hoggaansamaan shuruucda SCAA si ay u isticmaalaan hawada Soomaaliya, taasoo ku qasbaysa in aanay haysan wax doorasho ah oo aan ka ahayn inay e-visa-ha federaalka ku hubiyaan goobta diiwaan-gelinta (check-in).

“Somaliland wax saameyn ah kuma laha arrintan maadaama Soomaaliya ay maamusho hawada,” ayuu yiri Ahmed Abdi, oo ah falanqeeye ku sugan Muqdisho. Wuxuu intaas ku daray in khasaaraha dhabta ah ee is-mari-waagan uu si toos ah ugu dhacayo qurba-joogta Somaliland.

“Go’aanka UK, iyo diidmada Somaliland, waxay sababayaan in Somaliland ay qurba-joogteeda ku qasabto inay bixiyaan laba lacagood,” ayuu yiri Ahmed Abdi. Wuxuu xusay in arrintani ay “dhaawacayso sumcaddeeda isla markaana ay dhibaataynayso dadkeeda.”

Hadalka cusub ee UK wuxuu leeyahay miisaan culus. Wuxuu si rasmi ah fariin ugu dirayaa shirkadaha diyaaradaha oo ah in e-visa-ha federaalku uu yahay barta kowaad ee hubinta dalka lagu galo.

In la isku xiro raacitaanka diyaaradda iyo haysashada fiisaha federaalka—xitaa duullimaadyada Hargeysa—waxay xaqiijinaysaa in Muqdisho ay maamusho iridda laga soo galo dhammaan safarrada hawada caalamiga ah ee dalka.

Inay UK la jaanqaaddo nidaamka e-visa-ha federaalka waxay sii xoojinaysaa mowqifka Muqdisho. Haddii aysan mas’uuliyiinta Somaliland helin xal kale oo ay kaga baxaan, dadkooda safarka ah ayaa sii wadi doona inay dusha ku ritaan kharashka nidaamkan “fiisaha labanlaabka ah”.

Boosaaso (Caasimada Online) – Faah-faahinno dheeraad ah ayaa waxaa laga helayaa howlgal culus oo ay maanta ciidamada Puntland ka sameeyeen aagga buuraha Calmiskaad, kaas oo lagu beegsaday sarkaal sare oo ka tirsanaa maleeshiyaadka kooxda Daacish.

Howlgalka oo si gaar ah uga dhacay togga Baallade ayaa waxaa lagu dilay horjooge ajnabi ah oo ka tirsanaa argagaxisada, sida lagu sheegay qoraal kasoo baxay Taliska Hawlgalka Ciribtirka Argagixisada ee Puntland.

Ninka la toogtay ayaa ahaa madaxii kooxda miinooyinka ee Daacish, kaas oo horay u maleegay qaraxyo lagu dilay askar iyo saraakiil ka tirsanaa ciidanka Puntland.

Sida lagu sheegay warsaxaafadeedka ciidamada ayaa ninkan toogtay, kadib markii ay heleen xog sheegaysa inuu miino dhigay meel u dhow halkaasi, kadibna laga hortegay.

“Ciidanku waxay maanta dileen madaxii kooxda miinooyinka dhigayey ee firxadka argagixisada Daacish, waxaa la qabtay qaraxyo iyo agabkii uu watay” ayaa lagu yiri qoraalka kasoo baxay Taliska Hawlgalka Ciribtirka Argagixisada ee maamulka Puntland.

Sidoo kale saraakiisha ammaanka waxa ay sheegeen in jeebkiisa laga helay lacag dollar ah iyo qalab uu ku sameyn jiray miinooyinka.

Qaraxii u dambeeyay oo dhacay bartamihii October ayaa waxaa lagu dilay ugu yaraan illaa 7 askari, kadib markii ay miino kula kacday aagga buuraha Calmiskaad ee gobolka Bari.