25.3 C
Mogadishu
Tuesday, July 15, 2025

Puntland oo DF ku eedeysay fashilinta dagaalka argagixisada, dagaalkii Dhahar iyo kiisas…

Dhahar (Caasimada Online) – Maamulka Puntland ayaa soo saaray war-saxaafadeed uu ku eedeeyey Dowladda Federalka Soomaaliya, si gaar ah dagaalkii maanta ka dhacay Dhahar, kaasi oo u dhaxeeyey ciidamada Puntland iyo kuwo daacad u ah maamul la magac baxay Maakhir oo taabacsan dowladda federaalka.

Wasaradda Arrimaha Gudaha Puntland oo qoraalkaan soo saartay ayaa sheegtay in dowladda federaalka ay ka shaqeyneyso ‘Hurin colaadeed, kicin bulsho iyo degenaansho la’aan’ ka dhan ah shacabka Puntland.

“Waxaan si adag u cambaaraynaynaa Dawladda Federaalka ah oo maalmahan Gobollada Puntland ee nabadda ah ka dhex wadda Hurin colaadeed, kicin bulsho iyo degenaansho la’aan, Waxaan kaloo sida ugu adag ugu cambaaraynaynaa Xukuumadda Xasan Sheekh Maxamuud in ay galabta Maleeshiyaad hubaysan oo ay soo abaabushay ay Degmada Dhahar ee Gobolka Haylaan ka abuureen xiisad colaadeed, taas oo keentay dhimasho nafeed iyo Dhaawac,” ayaa lagu yiri war-saxaafadeedka Wasaradda Arrimaha Gudaha Puntland.

Puntland ayaa sheegtay dagaalkii maanta ka dhacay Dhahar lagu dhabar-jebinayo dagaalka ay kula jiraan argagixisada Daacish iyo Al-Shabaab ee ka socda buuraha CALMIDKAAD iyo CALMADOW.

Sidoo kale, Puntland waxay sheegtay in wixii maanta dhacay ay noqon doonaan mid Dawladda Federaalka lagula xisaabtamo.

“Waxaa nasiib darro ah in Xukuumadda Xasan Sheekh Maxamuud oo ku fashilantay dhamaan hawlihii loo igmaday inay iyadoo isticmaalaysa deeqihii caalamiga ahaa ee Soomaaliya loogu talagalay ay qori dab leh kula dhex wareegto Gobollada Puntland ee nabadda ah, una soo jeesato wax dumin keliya,” ayaa lagu yiri war-saxaafadeedkaan ka soo baxay Puntland.

Ugu dambeyntii bayaankaan ayaa ayaa tacsi loogu diray dadkii ku dhintay dhacdadii galabta ka dhacday Degmada Dhahar, “waxaan ugu baaqaynaa dadka reer Puntland inay gacmaha isqabsadaan, midnimadooda iyo wadajirkoodana ilaaliyaan,” ayaa lagu yiri qoraalka Wasaradda Arrimaha Gudaha Puntland.

Dagaalkii maanta ka dhacay Dhahar waxaa la sheegay in ciidamo badan ay Puntland uga dhinteen, wuxuuna ka dhashay weerar ay ku soo qaadeen ciidamo taabacsan maamul la magac baxay Maakhir oo hadda laga shaqeynayo in SSC Khaatumo uu ku biiro, balse Puntland waxay ku eedeyneysaa dowladda federaalka.

Falcelin xooggan oo ka dhalatay safarka dheeraaday ee Madaxweyne Xasan uu ku maqan yahay

Muqdisho (Caasimada Online) – Fal-celin aan caadi ahayn iyo hadal heyn xooggan ayaa ka dhalatay safar maalmo badan qaatay oo uu dalka kaga maqan yahay Madaxweynaha Soomaaliya, Mudane Xasan Sheekh, kaas oo ay ka dhasheen su’aallo dheeraad ah.

Safarka Madaxweynaha ayaa bilowday 6-dii bishaan, isaga oo aaday dalka Masar, halkaas oo dhiggiisa Cabdalfatax Al-Sisi ay balamo culus ku kala qaateen, kadibna uu ka sii gudbay.

Markii hore Madaxweynaha waxaa dibadda u raacay Wasiirka Gaashaandhigga, Taliyaha Sirdoonka iyo koox ka tirsan xafiiskiisa, laakiin hadda lama wada socdaan, sida ay ogaatay Caasimada Online.

Dhamaan shaqaalihii Madaxweynaha u raacay safarkaan dibadda ah ayaa dalka dib ugu soo laabtay, waxaana maqan kaligiis, isagoo weli sii wata kulamo qaarkood qarsoodi ah oo xasaasi ah.

Xasan Sheekh oo Masar uga sii gudbay Turkiga, kooxdiisii safarka Qaahira ku reebay, waxaana 11-kii bishaan la soo muujiyey muuqaalkiisii ugu dambeeyey ee kulankii uu Ankara kula yeeshay dhiggiisa Turkiga Erdogan.

Waa safarkii ugu dheeraa ee dibadda u uku qaatay Xasan Sheekh, waxaana la sheegay inuu ka xasaasiyad badan yahay safaradii hore, xaaladda qasan ee gobolka darteed.

Haddaba sidee looga fal-celiyay safarka dheer ee uu galay Madaxweyne Xasan Sheekh?

Qaar kamid ah dadweynaha Soomaaliyeed ee isticmaala baraha bulshada ayaa siyaaba kala duwan uga hadlay safarka Madaxweynaha, waxaana qaarkood ay tilmaameen inuu ku maqan yahay shaqo qaran oo culus, halka kuwa kalena ay tilmaameen inuu jiro caafimaad.

Maadar Bashiir Xasan: “Odeygu qaraab buu noogu maqan yahay ee ilaahey ha usoo fududeeyo”.

Cabdinaasir Cumar Gaab: “Xaalad caafimaad ayuu Madaxweynaha ku maqan yahay”.

Nafisa Muuse: “Ha u baqan waddanka intuu Dalxoreeye joogo”.

Cabdixamiid Maxamed Cali: “War Madaxweyanha Germany ayuu jooga sii check up iskuuga soo sameeyo wax hubsada”.

Idiris Muuse Cabdi: “Malaha Soomaaliya buuqeeda ayuu odaygu ka tegay”.

Cabdullahi Warsame: “Madaxwayne Xasan Sheekh Maxmauud Jarmalka, gaar ahaan Gobolka Bayern ayuu joogaa”.

Daawo: Bahal noociisu cusub yahay oo dad ku weeraray Muqdisho + Khasaaraha

0

Muqdisho (Caasimada Online) – Faah-faahinno dheeraad ah ayaa waxaa laga helayaa dhacdo xalay ka dhacday gudaha degmada Cabdicasiis ee gobolka Banaadir, kadib markii baahal noociisu cusub yahay uu dad shacab ku waxyleeyay degmadaasi.

Baahalka ayaa fiidkii hore weeraray qoys degan degmada Cabdicasiis, wuxuuna dhaawac halis ah gaarsiiyay 4 qof oo kala ah hooyo iyo saddexdeeda cunug.

Wararka ayaa sheegaya in xaaladda dhaawacyada ay halis tahay, isla markaana loo gudbiyay xerada Xalane ee magaalada Muqdisho, si halkaasi loogu dabiibo.

Sidoo kale baahalka ayaa lagu sheegay magacyo kala duwan, sida  Gaduudane, Xoorshiir, Shandhagood, Mukulaalwayne, waxaana goor dame dilay askari wax ka dagan xaafadda.

Gabar kamid ah qoyska ayaa ka sheekeysay, sida uu usoo weeraray baahalka waxayna tilmaamtay inuu isku maray afarta qof oo u gaystay dhaawacyo daran.

“Abaare 9:0 ayay ahayd meeshaan gabdhuhu fahdiyeen gabar ayaa carartay oo dhanka qolka aaday, waxayna u tegtay hooyadeed, kadibna baahalka ayaa gudaha ugu galay wuxuuna qabsaday baahalka gabadham isaga oo si xun ugu dhagay waa la garaacay, hadane canug meesha jiifo ayuu garabka ka goostay, hooyana suulka ayuu ka qaniinay, markii dambe oo la’isku yimid ayuu albaabka ka baxay gabar kale ayuu hadane cunay, isna waa la dilay” ayay tiri gabar ay dhashay hooyada dhaawaca ah ee uu baahalka weeraray.

Cumar Cismaan oo kamid ah dadka deegaanka ayaa ka hadlay falkan, wuxuuna sheegay in baahalkan uu yahay baahal halis, isla markaana hadda kahor uu baadiye ku dilay wiil uu adeer u yahay.

“Anigga waxaan imid isaga oo dilan oo dad ayaa dilay laakiin baahalkan waa baahil halis ah micidiisa ayaa ka daran, waana mariid oo sun ah” ayuu yiri Cumar Cismaan.

Dhacdadan ayaa hadal-heyn xooggan ka dhalisay baraha bulshada, waxaana sidoo kale cabsi soo wajahday dadka deegaanka oo ka argagaxay baahalka soo weeraray.

Somalia: Puntland, Maakhir clash over SSC-Khaatumo

DHAHAR, Somalia – Heavy fighting broke out on Tuesday in Dhahar, a strategic town in Somalia’s northern Sanaag region, between forces loyal to the semi-autonomous Puntland state and local militias affiliated with the nascent SSC-Khaatumo administration.

The clashes, which reportedly resulted in casualties, underscore escalating tensions over territorial claims in a region vital to the stability of northern Somalia.

The confrontation erupted in the upper reaches of Dhahar, near an entrance to the town where Maakhir militias had established a strong presence. Efforts to de-escalate the situation reportedly failed, leading to an intense exchange of gunfire that echoed across the city.

The exact number of casualties remains unconfirmed, but the situation in Dhahar is reported to be highly volatile, with significant troop movements observed.

Deepening regional divide

The fighting comes as Puntland intensifies its opposition to the inclusion of parts of Sanaag into the SSC-Khaatumo administration. This newly forming entity aims to govern the Sool, Sanaag, and Cayn (SSC) regions, which have long been disputed territories claimed by both Puntland and the self-declared Republic of Somaliland.

The current clashes coincide with a crucial conference in Lasc Anod, the capital of Sool, where efforts are underway to finalize the structure of the SSC-Khaatumo administration.

Puntland President Said Abdullahi Deni had previously issued a stern warning, holding responsible “anyone involved” in attempts to incorporate Sanaag into SSC-Khaatumo, explicitly citing the Somali Federal Government. This highlights the complex web of allegiances and rivalries that define Somalia’s fragmented political landscape.

The recent fighting follows significant progress at the Las Anod conference, which aims to establish a formal regional state for the SSC regions and northern Somalia. The conference, attended by traditional elders from SSC-Khaatumo and Maakhir, along with the leadership of the emerging administration, successfully formed a 15-member committee tasked with selecting delegates for the new government.

Of the 15 committee members, eight are drawn from the broader SSC regions, while seven represent Maakhir, indicating a concerted effort to integrate the Sanaag-based group into the new administrative framework. This move is seen as a direct challenge to Puntland’s longstanding claims over parts of Sanaag.

The Somali Federal Government has officially recognized SSC-Khaatumo, a stance that has further emboldened the group but drawn strong opposition from both Somaliland and Puntland. This federal backing is viewed by Mogadishu as a step towards strengthening national unity, particularly in regions where central authority has historically been weak.

Historical and political context

The Sanaag region, like Sool and Cayn, has been a flashpoint for decades due to overlapping claims by Puntland and Somaliland. Puntland, established in 1998, asserts its authority based on clan affiliations, while Somaliland, which declared independence from Somalia in 1991, claims the territory as part of its colonial-era borders.

The emergence of SSC-Khaatumo as a distinct political entity advocating for self-determination for the region’s inhabitants further complicates this intricate geopolitical dynamic.

The Maakhir administration, a local entity in Sanaag, has recently aligned itself with SSC-Khaatumo, a significant shift that has directly contributed to the current escalation. This alignment aims to establish a unified administration for the SSC regions, thereby challenging the existing territorial claims of both Puntland and Somaliland.

As SSC-Khaatumo moves closer to establishing a full-fledged administration with significant support from the federal government, the potential for further conflict in northern Somalia remains high. The outcome of the ongoing conference in Las Anod, as well as the reactions from Puntland and Somaliland, will be crucial in determining the future stability of these contested regions.  

Somaliland oo u dhaqaaqday ka hor-tagga dhameystirka maamulka SSC-Khaatumo

Hargeysa (Caasimada Online) – Madaxwynaha Somaliland Mudane Cabdiraxmaan Maxamed Cabdillaahi (Cirro) ayaa maanta guddoomiyay shir gaar ah oo uu la yeeshay hoggaanka sare saddexda Xisbi ee ka jira maamulkaasi WADDANI, KAAH iyo KULMIYE.

Kulanka oo ahaa mid xasaasi ah ayaa waxaa diirradda lagu saaray guud ahaan xaaladda Somaliand iyo arrimaha ka taagan gobollada Sool iyo Sanaag ee waqooyiga Soomaaliya.

Madaxtooyada iyo xisbiyada Somaliland ayaa si weyn uga horyimid qorshaha Dawladda Federaalka ee ku aadan dhammaystirka Maamulka SSCkhaatumo, waxayna sheegeen in dhaq-dhaqaaqyada haatan ka socda gobollada bariga ay keeni karaan inuu dhiig ku daato.

Sido kale, Somaliland ayaa farriin culus u dirtay wakiilada beesha caalamka, waxayna ugu baaqday in si dhaw ay ula socdaan arrimaha kasoo kordhay Sool iyo Sanaag oo ay ku eedeeyeen inuu ka dambeeyo Madaxweyne Xasan Sheekh, uuna hurinayo colaad horleh.

“Dawladda Jamhuuriyadda Somaliland waxa ay Beesha Caalamka ugu baaqaysaa in si dhaw loola socdo hurinta colaadda uu dhiig badani ku daadan karo oo uu Xasan Sheekh ka wado degaano ka tirsan Somaliland.”  ayaa lagu yiri Warsaxaafadeed ka soo baxay Somaliland.

Hoos ka akhriso warsaxaafadeedka oo dhammeystiran:-

Madaxweynaha Jamhuuriyadda Somaliland Mudane Cabdiraxmaan Maxamed Cabdillaahi (Cirro), ayaa maanta kulan muhiim ah kula yeeshay Qasriga Madaxtooyada Jamhuuriyadda Somaliland Hoggaanka sare ee Saddexda Xisbi Qaran ee kala ah Xisbiga WADDANI, Xisbiga KAAH iyo Xisbiga KULMIYE.

Kulanka Madaxweynaha iyo Xisbiyada Qaranka ayaa diiradda lagu saaray adkaynta midnimada iyo wada-jirka Qaranka, ilaalinta xasilloonida Siyaasadeed ee dalka, iyo sidii meel looga soo wada jeesan lahaa arrimaha masiiriga ah ee Qarannimada Jamhuuriyadda Somaliland taabanaya.

Madaxweynaha ayaa hoosta ka xarriiqay muhiimadda ay leedahay joogteynta wada-tashiga iyo wada-hadallada furan ee dhex mara Saamilayda Siyaasadda Jamhuuriyadda Somaliland, si loo xoojiyo hannnaanka Dawladnimada, Dimuqraadiyadda iyo xaqiijinta horumarka guud ee dalka.

Madaxweynuhu waxa uu Xisbiyada Mucaaridka ah mar kale u xaqiijiyey in ay Xukuumadiisu diyaar u tahay in ay wada shaqayn buuxda la yeelato Xisbiyada Mucaaradka ah ee u taagan dal-dhiska, talooyinka Qaranka ee masiiriga ahna ay door muhiim ah ku leeyihiin, mar walbana Xukuumaddu ugu yeedhi doonto wada-tashi xilliyada ay ku haboon tahay.

Hoggaamiyayaasha Saddexda Xisbi Qaran waxa ay Madaxweynaha uga mahad naqeen la kulanka, iyaga oo aragtidooda ka dhiibtay xaaladaha siyaasiga ah ee taagan, xoojinta iyo qabyo-tirka arrimaha Dimuqraadiyadda iyo hannaanka Doorashooyinka, sida oo kale-na xaqiijiyey in ay diyaar u yihiin in ay Xukuumadda garab istaagaan oo ay kala shaqeeyaan wax kasta oo suurto gal ah oo ay danaha Qaranka JSL ku hagaagayaan.

Kulanka waxa si adag loogu cambaareeyey fara-gelinta qaawan ee ma’suuliyad darrada ah ee ay Dawladda  Soomaaliya ku hayso Bariga Gobolka Sool ee Somaliland, taas oo ka abuuraysa gobolka qalalaase siyaasadeed.

Dawladda Jamhuuriyadda Somaliland waxa ay Beesha Caalamka ugu baaqaysaa in si dhaw loola socdo hurinta colaadda uu dhiig badani ku daadan karo oo uu Xasan Sheekh ka wado degaano ka tirsan Somaliland, taasi oo duullaan ku ah qarannimada Jamhuuriyadda Somaliland, sida oo kalena khatar ku ah amniga, xasiloonida iyo wada noolaanshaha bulshooyinka gobolka Geeska Afrika.

Kulanka ayaa ku soo gabagaboobay isfaham guud oo ku saabsan sida loogu baahan yahay midnimada, xilkasnimada iyo in si wadajir ah wax looga qabto arrimaha mudnaanta u leh qaranka.

Dagaal culus oo maanta ka dhex-qaray ciidanka Puntland iyo kuwa maamulka Maakhir

0

Dhahar (Caasimada Online) – Wararka naga soo gaaraya gobolka Sanaag ayaa sheegaya in galabta dagaa culus oo ka dhex-qarxay ciidamo ka tirsan kuwa Puntland iyo kuwa kale oo taabacsan maamulka la baxay Maakhir ee ku biiraya Dawlad-goboleedka SSC-Khaatumo.

Dagaalka ayaa si gaar ah uga dhacay xaafada sare ee degmada Dhahar oo ah halka laga soo galo magaalada, waxaana fariisin ku leh ciidamada degaanka ee Maakhir oo xirtay halkaasi, waxaana fashilmay dadaallo la doonayay in lagu xalliyo arrintaasi.

Labada dhinac ayaa waxaa dhex-maray dagaal dhaliyay dhimasho iyo dhaawac, iyada oo rasaasta ay is waydaarsanayeen si xooggan looga maqlay inta badan magaaladaasi.

Ma cadda khasaaraha ka dhashay dagaalka ka dhacay halkaasi, waxaana weli xaaladdu ay tahay mid kacsan, maadaama dhaq-dhaqaaqyo culus laga dareemayo gudaha Dahahar.

Dagaalkan ayaa daba socda dhaq-dhaqaaq ay Puntland ka waddo Sanaag, kaas oo ay ku diidan tahay inuu kamid noqdo SSC-Khaatumo, maadaama haatan shirkii dhameystirka maamulka uu ka socdaa magaalada Laascaanood ee xarunta gobolka Sool.

Horay waxaa digniin culus u diray Madaxweyne Saciid Deni oo sheegay in dhibaatada ka timaada waxa ka socda Sanaag ay qaadi doonta cid kasta oo faraha kula jita in gobolkaasi lagu daro maamuka SSC-Khaatumo, waxaana ugu horreysa Dawladda Federaalka.

Dagaalka maanta ayaa kusoo aadayo, iyada oo haatan natiijo wayn lagu gaaray shirweynaha magaalada Laascaanood, taas oo ku aadan sidii ay maamul-goboleed rasmi ah u yeelan lahaayeen gobollada Sool iyo Sanaag iyo waqooyiga Soomaaliya.

Shirka oo ay goobjoog ahaayeen odayaasha dhaqanka ee SSC-Khaatumo, kuwa Maakhir ee gobolka Sanaag iyo hoggaanka sare ee maamulka ayaa lagu dhisay guddiga ka kooban 15 xubnood oo ka shaqeyn doono xulisa ergooyinka soo dhisaya maamulka cusub.

Siddeed xubnood oo kamid ah guddigan ayaa waxaa laga keenay SSC, halka todobada kalena ay yihiin reer Maakhir, waxayna guda geli doonaan dhameystirka maamulka.

Shirkan ayaa waxaa door weyn ka qaadaneyso Dawladda Federaalka oo horay aqoonsi buuxda u siisay SSC-Khaatumo, waxaase kasoo horjeedo Somaliland iyo Puntland.

Si kastaba, SSC-Khaatumo oo hadda u furmay dhabo cusub ayaa isku diyaarineyso maamul dhameystiran, iyada oo taageero ballaaran ka helaysa dowladda federaalka, oo u aragta mid xoojineysa midnimada dalka.

BOOLISKA oo faah-faahin ka bixiyay dagaal maanta ka dhacay magaalada Muqdisho

0

Muqdisho (Caasimada Online) – Afhayeenka Ciidamada Booliska Soomaaliyeed, Cabdiftaax Aadan Xasan oo shir jaraa’id u qabtay Wariyeyaasha ayaa ka warbixiyay dagaal maanta ka dhacay degmada Wadajir ee gobolka Banaadir, kaas oo sababay dhimasho iyo dhaawac.

Cabdifitaax Aadan Xasan ayaa sheegay in maleeshiyaad hubeysan oo u abaabulan hab beeleed ay soo weerareen ciidamo ka tirsan kuwa Booliska oo waardiye ka hayay guri ay Maxkamad usoo xukuntay muwaadin Soomaaliyeed, kadibna ay halkaasi ku dileen hal askari, kuwa kalena ay dhaawaceen.

Afhayeenka ayaa xusay in gurigan oo dacwaddiisa ay soo socotay muddo dheer ugu dambeyn loo xukumay Aabe Soomaaliyeed oo xoog looga haystay, welina la rabo in dhulkiisa lasii haysto, balse Booliska uu farogaliyay arrintaasi, kadibna sidaas lagu soo weeraray.

“Gurigan waxaa loo xukumay aabahaas da’da ah, waa loo fuliyay bil kahor oo ciidanka Booliska ay ku wareejiyeen waxay bilaabeen inay xoog ku dhistaan, haddane mar labaad ciidanka Booliska Soomaaliyeed ayaa tegay guriga, waana laga saaray, isla iyaga ciidankii oo joogo oo waardiye hayo ayay mar kale maleeshiyaadka soo weerareen, halkaasna waxay ku dileen halyey kamid ah booliska” ayuu yiri afhayeenka Ciidanka Booliska Somalia.

Sidoo kale wuxuu yiri “Waxa na dhibaateynaayo oo gaariga qaraxa iyo miinooyinka isku xiraayo waa ilmaha lagu dhalay guryaha xoogga lagu haysto”.

Waxaa kale oo uu intaasi kusii daray in gacanta lagu dhigay qaar kamid ah hubka ay wateen raggii weerarka soo qaaday, kadib markii ay ka carareen goobta lagu dagaalamay.

“Qoryaha aad u jeedaan waa kuwii saaka lagu soo weeraray guriga e ay soo qabteen ciidanka waa ay ka carareen waana fulayiin, sababtoo ma dhiiran karaan, waxayna ku dhiiran karin hantida malaha” ayuu mar kale yiri Cabdifitaax Aadan Xasan.

Afhayeenka oo sii hadlaya ayaa diray farriin culus, wuxuuna tilmaamay in aan loo dul qaadan doonin cid kasta oo ku xad-gudubta go’aannada kasoo baxa maxkamadaha dalka.

“Waxaan leeyahay ummadda Soomaaliyeed waxaan iyo wax lamid ah kama sii shaqeyn doonaan gudaha magaalada Muqdisho, cid walba oo guri aysan lahayn ku murmeysa sharciga wax ku raadi, kadiba waxaad sharcig ka hesho ku qanac” ayuu sii raaciyay.

Xaaladda goobta lagu dagaalamay ayaa hadda degan, waxaana weli guriga kusii sugan ciidamada ammaanka, maadaama ay weli taagan tahay shaqaaqada uu dhiigga ku daatay.

Soomaaliya, gaar ahaan magaalada Muqdisho waxaa ku badan muranada dhulka iyo dacwadahooda, iyada oo ay ka dhashaan iska horimaadyo sababa dhimasho iyo dhaawac.

Natiijo wayn oo laga gaaray shirka dhameystirka Khaatumo

0

Laascaanood (Caasimada Online) – Shirweynah dhameystirka Dawlad-goboleedka SSC-Khaatumo ee haatan ka socda Laascaanood ayaa lagu gaaray natiijo wayn oo ku aadan sidii maamul-goboleed rasmi ah u yeelan lahaayeen gobollada Sool iyo Sanaag iyo waqooyiga Soomaaliya.

Shirka oo ay goobjoog ahaayeen odayaasha dhaqanka ee SSC-Khaatumo iyo kuwa Maakhir ee gobolka Sanaag iyo hoggaanka sare ee maamulka ayaa lagu dhisay guddiga ka kooban 15 xubnood oo ka shaqeyn doono xulisa ergooyinka soo dhisaya maamulka cusub.

Siddeed xubnood oo kamid ah guddigan ayaa waxaa laga keenay SSC, halka todobada kalena ay yihiin reer Maakhir, waxayna guda geli doonaan dhameystirka maamulka.

“Wadatashi dheer kabacdi waxaa kasoo baxay xubni guurti ah oo ka kooban 15 xubnood oo wadatashiga iyo hannaan socodka dawladnimo oo ay kumeel gaarnimada kaga baxayno, uguna gudbeyno State dhammeystiran ka qayb noqon doono” ayuu yiri mid kamid ah ka qayb-galayaasha Shirweynaha ka socdda magaalada Laascaanood ee xarunta gobolka Sool.

Waxaa kale oo uu sii raaciyay Waxa weliba sidii loogu talagalay ayay ku socdaan 15-kaas xubnood 8 kamid ah waa reer SSC-khaatumo, todobo xubnoodna waa reer Maakhir ama reer Sanaag”.

Shirkan ayaa waxaa door weyn ka qaadaneyso Dawladda Federaalka oo horay aqoonsi buuxda u siisay SSC-Khaatumo, waxaase kasoo horjeedo Somaliland iyo Puntland.

Somaliland ayaa si weyn u cambaareysay dhaq-dhaqaaqa Dawladda Soomaaliya ee Sool iyo Sanaag, waxayna farriin culus dirtay beesha caalamka.

“Dawladda Jamhuuriyadda Somaliland waxa ay Beesha Caalamka ugu baaqaysaa in si dhaw loola socdo hurinta colaadda uu dhiig badani ku daadan karo oo uu Xasan Sheekh ka wado degaano ka tirsan Somaliland.”  ayaa lagu yiri qoraal maanta ka soo baxay Somaliland.

Si kastaba ha’ahaatee, SSC-Khaatumo oo hadda u furmay dhabo cusub ayaa isku diyaarineyso maamul dhameystiran, iyada oo taageero ballaaran ka helaysa dowladda federaalka, oo u aragta mid xoojineysa midnimada dalka.

DF Soomaaliya oo ka digtay cudur si weyn ugu faafaya dalka

0

Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa ka digtay faafitaanka xawliga ee uu ku socdo cudurka Hepatitis ee gudaha dalka.

Wasiirka Caafimaadka Soomaaliya, Dr. Cali Xaaji Aadan oo walaaca xooggan ka muujiyay sida uu cudurkan ugu faafayo dalka ayaa sheegay in xaaladdu u baahan tahay in si degdeg ah wax looga qabto.

Wasiirku wuxuu carabka ku adkeeyay in heerka cudurkani uu sareeyo, taasoo keentay baahi weyn oo loo qabo dardar gelinta tallaabooyinka caafimaad ee lagula tacaalayo, gaar ahaan tijaabinta iyo tallaalka si loo yareeyo halista uu cudurku ku yeelan karo bulshada.

Isaga oo arrinta sii faah-faahinaya, Dr. Cali wuxuu xusay in cudurka Hepatitis uu si gaar ah u saameeyo beerka, islamarkaana uu khatar weyn ku yahay caafimaadka guud ee shacabka, haddii aan si waafaqsan loogu jawaabin.

“Wacyigelinta, baarista iyo tallaalku waa furayaasha aan ku xakameyn karno faafitaanka cudurkan halista ah,” ayuu yiri Wasiirka, isaga oo ugu baaqay hay’adaha iyo bulshada in si wadajir ah looga hortago.

Wasaaradda Caafimaadka ayaa dhankeeda ku boorrisay shacabka in ay door muuqda ka qaataan barnaamijyada la xiriira tallaalka iyo ka hortagga cudurka, isla markaana ay si toos ah ula xiriiraan xarumaha caafimaadka si ay u helaan baaritaan iyo xog dheeraad ah.

Ugu dambeyntiina wuxuu adkeeyay muhiimadda ay leedahay in la qaato tallaabooyin firfircoon oo ka dhan ah faafitaanka Hepatitis, taas oo ah mid fure u noqon karta badbaadada caafimaadka guud ee bulshada Soomaaliyeed.

Baarlamanka Puntland oo xasaanadii ka xayuubiyay Cabdirashiid Yuusuf Cawl

0

Garoowe (Caasimada Online) – Golaha Wakiilada Maamulka Puntland ayaa maanta xil ka xayuubin ku sameeyay Cabdirashiid Yuusuf Jibriil Cawl, kaasi oo Axaddii ku dhawaaqay inuu iska casilay xubinnimadii golahan.

Guddoomiyaha Golaha Wakiillada Puntland, Cabdirisaaq Axmed Saciid oo uu wehliyo Guddoomiye ku-xigeenka 2-aad, Maxamed Maxamuud Ciise ayaa maanta shir-guddoomiyey fadhigan oo ahaa kii 16-aad ee Kalfadhiga 56-aad ee Golaha Wakiillada.

Fadhiga maanta, Xildhibaannada Golaha Wakiillada Puntland ayaa waxay cod aqlabiyad leh ku meel-mariyeen aqbalaadda luminta xubinnimada Golaha ee Cabdirashiid Yuusuf Jibriil, sida lagu yiri qoraal kasoo baxay golaha.

Waxaa oggol ugu codeeyay 38 Mudane, halka 1 Mudane uu diiday, waxaana ka aamusay Afar Mudane oo kale.

Cabdirashiid Cawl ayaa dhawaan shirweynaha dhameystirka SSC-Khaatumo uga dhawaaqay inuu iska casilay xubinnimada Golaha Wakiillada Puntland, kadib markii ay Maamulka Deni isku seegeen dhismaha SSC iyo deegaanada ku midoobaya maamulka cusub.

Tallaabada uu maanta qaaday Golaha Wakiillada Puntland ayaa daba socota codsi xil ka xayuubin oo Xeer Ilaalinta Puntland hore ugu gudbisay, si Cabdirashiid Cawl loogu qaado dacwad ciqaab ah, kadib markii ay ku eedeysay inuu ku kacay fal dambiyeedyo cad-cad ah oo waxyeelaynaya amniga guud ee maamulka Puntland.

Warqad laba maalin ka hor kasoo baxday Xafiiska Xeer Ilaaliyaha Guud, una muuqatay in taariikhdeeda laga dhigay asbuuc ka hor, ayaa waxa uu Golaha Wakiilada Puntland uga codsaday inay fudeydiyaan soo qabashada Cabdirashiid Cawl, maadaama uu ahaa Xildhibaan xasaanad leh.

“Xafiiska Xeer-ilaaliyaha Guud ee Dowladda Puntland asaga oo gudanaya xilkiisa ku xusan qodobka 105-aad ee Dastuurka dowladda Puntland wuxuu halkaan kugu soo gudbinayaa codsiga ku saabsan xasaanad ka qaadista Xildhibaan C/rashiid Yuusuf Jibriil oo ku kacay lugta kula jira fal dambiyeedyo cada cad oo uu ku waxyeeleynayo amniga guud ee Puntland,” ayaa lagu yiri qoraalka.

Cabdirashiid ayuu maamulka Saciid Deni ku eedeeyay inuu wado abaabul ciidan oo lidi ku ah amniga Puntland iyo kan gobolka Sanaag. “Sida ka muuqata hadaladiisa iyo sawirradiisa uu ku faafiyay baraha bulshada isaga oo tuute ciidan xiran wuxuu wadaa abaabul ciidan,” ayaa lagu yiri qoraalka Xeer Ilaaliyaha Guud ee Maamulka Puntland.

Faah-faahinta qarax khasaare gaystay oo ka dhacay Kenya

0

Gaarisa (Caasimada Online) – Weerar qarax ah oo lala eegtay kolonyo ka tirsan ciidamada Kenya ayaa sababay dhimashada ugu yaraan laba askari iyo dhaawaca tiro kale, sida lagu xaqiijiyay magaalada Garissa ee waqooyi bari Kenya.

Qaraxan ayaa ka dhacay inta u dhaxaysa Ijara iyo Bodhai, xilli ay ciidamada ku safrayeen waddadaas.

Laba askari oo lagu kala magacaabi jiray Maxamed Shabeel Bashiir iyo Cabdikadir Maxamuud Salaat ayaa ku dhintay weerarka. Waxay saarnaayeen gaari nooca Probox ah, iyaga oo ku sii jeeday magaalada Bodhai, markaas oo qaraxu dhacay.

Guddoomiyaha degmada Bodhai, Dubat Maxamed, ayaa xaqiijiyay in miinada lagu aasay dhulka ay u muuqatay mid si gaar ah loogu beegsaday ciidamada ammaanka ee inta badan isticmaala waddadaas.

“Waa dhacdo murugo leh, waxaan aaminsanahay in weerarka si toos ah loogu bartilmaameedsaday ciidamada,” ayuu yiri Guddoomiye Dubat.

Wuxuu sidoo kale sheegay in amniga waddada la adkeeyay, isla markaana ay socdaan hawlgallo ay wadaan cutubyo ka tirsan GSU iyo SOG si loo raadiyo cidda ka dambeysay weerarka.

“Ciidamadu waxay baarayaan goobo looga shakisan yahay, waxaanan ugu baaqeynaa shacabka inay gacan naga siiyaan helitaanka xogaha muhiimka ah,” ayuu hadalkiisa raaciyay.

Weerarkan ayaa waxaa si kulul u cambaareeyay Xildhibaan Abdi Cali oo ka tirsan Baarlamaanka Ijara, isagoo ku tilmaamay mid caqabad ku ah dadaallada lagu doonayo in lagu xasiliyo gobolka. Wuxuu weerarka ku sifeeyay mid arxan darro ah oo muujinaya khatarta wali ka jirta deegaanka.

Xog: Saciid Deni oo Addis Ababa kula kulmaya Abiy kadib fashilkii soo wajahay

Garoowe (Caasimada Online) – Madaxweynaha Puntland, Saciid Cabdullaahi Deni ayaa dhawaan lagu wadaa in uu safar rasmi ah ku tago dalka Itoobiya, sida ay ogaatay Caasimada Online.

Safarkan ayaa waxaa Saciid Deni ku wehlin doona mas’uuliyiin sare oo ka tirsan dowladda Puntland, iyadoo socdaalkan uu noqonayo mid ka duwan safarradii hore ee Madaxweyne Deni, maadaama ay qeyb ka noqonayaan xubno ka socda golayaasha dowladda, kuwaasoo la filayo in ay ka qeyb-galaan shirar rasmi ah oo lala yeelanayo madaxda Itoobiya.

Wararka la helayo ayaa tilmaamaya in Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya, Abiy Axmed uu Addis Ababa ku qaabili doono Madaxweyne Deni, halkaasi oo wada-hadallo xasaasi ah ku yeelan doonaan labada dhinac.

Kulanka ayaa diirada lagu saarayaa arrimo ay ka mid yihiin iskaashiga amniga, xakamaynta socdaalka sharci darrada ah, la-dagaallanka argagixisada, iyo kobcinta ganacsiga iyo weliba maalgashiga u dhexeeya Puntland iyo Itoobiya.

Kadib kulamada Addis Ababa, wafdiga Puntland ayaa la filayaa in ay u sii gudbaan magaalada Jigjiga ee xarunta dowlad-deegaanka Soomaalida Itoobiya, halkaas oo ay ka dhici doonaan kulamo u dhaxeeya labada dhinac.

Kulamada Jigjiga ayaa lagu wadaa in ay diiradda saaraan sidii loo dardar-gelin lahaa hirgelinta wixii labada dhinac ku gaaraan Addis Ababa, iyadoo laga duulayo iskaashi ku saleysan deris wanaag iyo wax wada qabsi.

Safarka uu Saciid ku tegi doono Addis Ababa ayaa imaanaya xilli uu wajahayo fashil siyaasadeed gudaha ah, kadib markii uu ku guuldareystay kala furfurka maamulka SSC oo dhameystirkiisa loo fadhiyo magaalada Laascaanood.

Iyadoo SSC-Khaatumo ay sii xoogaysanayso oo himiladeedu sii ballaaranayso, ayay xeeladdii Puntland burburtay, kadib markii maamulka uu ku fashilmay inuu tallaabo ka qaado shaqsiyaadkii ku hawlanaa dhismaha maamulka uu kasoo horjeedo, uuna lumiyay deegaanadii uu ku doodayay inay hoostagaan maamulkiisa.

Si kastaba, Maamulka Deni oo Dowladda Federaalka ay guul siyaasadeed uga gaartay dhameystirka dhismaha maamulka SSC, ayaa haatan u muuqda mid raadinaya saaxiibtinimada Addis Ababa, si uu ugu xumeeyo dowladda dhexe, maadaama ay weli xukuumadda Abiy ku dhagan tahay heshiiskii ay sida weyn uga hortimid ee Somaliland, isla markaana ay burburtay dhex-dhexaadintii Ankara.

Saddex tallaabo oo DF uga jawaabi karto bahdilkii Kenya ay ku samaysay Soomaalida

Muqdisho (Caasimada Online) – Siyaasadda Kenya ee la baahiyay ee ku saabsan fiisooyinka laga dhaafay dadka dalalka Afrika ayaa abuuray xiisado diblomaasiyadeed oo ka dhashay Geeska Afrika, ka dib markii ay caddaatay in Soomaaliya looga reebay qorshahan.

Tallaabadan, oo Nairobi ay ku tilmaamtay inay qayb ka tahay qorshe ballaaran oo lagu furayo xuduudaha Kenya ee dadka Afrikaanka ah si kor loogu qaado dalxiiska iyo maalgashiga, ayaa beddelkeeda soo bandhigtay kala qaybsanaan qoto dheer oo dhanka juquraafiga siyaasadeed ah oo ay la leedahay deriskeeda dhinaca bari.

Wasaaradda Arrimaha Gudaha ee Kenya, oo sabab ka dhigtay “caqabadaha amni ee jira iyo xasillooni-darrada,” ayaa sheegtay in muwaadiniinta Soomaalida ay weli u baahan doonaan inay dalbadaan fiisooyinka caadiga ah, xitaa iyadoo inta kale ee qaaradda ay heli doonaan fududeyn iyada oo loo marayo nidaamka cusub ee Oggolaanshaha Safarka Elektarooniga ah (ETA).

Muwaadiniinta Soomaalida, siyaasaddan waxay u dhigantaa dharbaaxo diblomaasiyadeed—oo leh cawaaqib dhaqaale iyo mid bulsho.

Layaabka arrintani ma ahayn mid aan la dareemin. Soomaaliya iyo Kenya waxay si rasmi ah uga wada shaqeeyaan dagaalka ka dhanka ah Al-Shabaab, iyadoo Ciidanka Difaaca Kenya (Kenya Defence Forces – KDF) ay ku sugan yihiin gudaha Soomaaliya iyagoo qeyb ka ah Hawlgalka Kala-guurka Midowga Afrika ee Soomaaliya (ATMIS). Labada dalba waxay bixiyeen kharash weyn oo nafeed iyo dhaqaale ah si loo suuliyo khatarta argagixisada. Si kastaba ha ahaatee, Kenya ayaa Soomaaliya kali uga dhigtay dal halis ah.

“Tani amni kuma saleysna ee waa siyaasad,” ayuu yiri diblomaasi Soomaaliyeed oo codsaday in aan la magacaabin. “Waxaan si wadajir ah uga shaqeynay la-dagaalanka argagixisada, balse Soomaaliya ayaa laga reebay, xilli dalal kale oo dhibaatooyin gudaha ah haystaan ay weli ka faa’iideysanayaan nidaamka ETA. Maxay taasi noo sheegaysaa?”

Dhab ahaantii, waddamo kale oo ay ka jiraan dagaallo iyo xasilooni darro sida Suudaan, Jamhuuriyadda Dimuoqraadiga ah ee Congo iyo Jamhuuriyadda Bartamaha Afrika ayaa weli loo oggol yahay in ay ka faa’iideystaan nidaamka fududeynta fiisaha Kenya. Arrintani waxay kicisay su’aalo adag oo ku saabsan in Soomaaliya si aan caddaalad ahayn loo eedeeyay, iyadoo aan la tixgelin horumarka amni iyo dowladnimo ee la gaaray sannadihii u dambeeyay. 

Carada go’aankii badda

Go’aankan fiiso diidmada ah wuxuu yimid xilli xiriirka labada dal uu yahay mid muran badan leh. Sannadkii 2021, Maxkamadda Caddaaladda Caalamiga ah (International Court of Justice – ICJ) waxay xukuntay kiis muran badeed ah oo ay Soomaaliya Kenya la lahayd, iyadoo badankiis ay ku guuleystay Soomaaliya. Kenya waxay gebi ahaanba diidday xukunkaas, taasoo sii hurisay xiisadda.

Inkastoo labada dal ay tan iyo markaas soo celiyeen xiriirkii diblomaasiyadeed, kalsoonidu weli waa mid jilicsan. Dhacdadan ugu dambeysay waxay halis gelinaysaa dib u soo noolaynta xiisadaha xilli iskaashiga gobolka uu muhiim yahay—gaar ahaan iyadoo Soomaaliya ay u diyaar garoobayso yareynta ciidamada ATMIS oo ay ku dadaalayso inay dib ula midowdo dhaqaalaha gobolka, oo ay ku jirto gelitaanka Bulshada Bariga Afrika (EAC).

Kenya waa mid ka mid ah saaxiibada ganacsi ee ugu waaweyn Soomaaliya, iyadoo ay si joogto ah u socdaan badeecooyin, adeegyo iyo dad ka kala gudba xuduudda labada dal. Ganacsiga qaadka (miraa), oo malaayiin doollar gaaraya sanad walba, wuxuu muhiim u yahay beeraleyda Kenya iyo ganacsatada Soomaaliyeed. Magaalada Nairobi waxay sidoo kale martigelisaa tobanaan kun oo Soomaali ah – arday, dad bukaan caafimaad u raadsanaya, iyo ganacsato badan – kuwaasoo intooda badan deggen xaafadda Islii.

Bulshadaasi, go’aankan fiisaha ma aha mid kaliya astaan ah – wuxuu si toos ah u saameynayaa noloshooda iyo nolol maalmeedkooda.

“Waxaan haysannaa heshiisyo oggolaanaya dhaqdhaqaaq xor ah, laakiin hadda waxaan naloola dhaqmayaa sidii dad qalaad,” ayuu yiri ganacsade Soomaali ah oo ka shaqeeya Islii. “Tani waxay dhaawacaysaa ganacsigeenna, waxayna dhaawacaysaa sharafteena.”

Waxbarashada, safarrada caafimaadka, iyo silsiladaha sahayda ganacsiga ayaa si weyn u dhibaateyn doona, gaar ahaan dadka Soomaaliyeed ee si joogto ah ugu safra Kenya arrimo waxbarasho, caafimaad iyo ganacsi dartood.

Aamusnaanta Muqdisho

Ilaa iyo hadda, dowladda federaalka Soomaaliya ma aysan soo saarin wax war rasmi ah oo ay ku cambaareyneyso ama xitaa su’aal ku gelinayo go’aanka Kenya. Aamusnaantaasi waxay dhalisay jahwareer iyo caro bulshada dhexdeeda ah.

Qaar ka mid ah falanqeeyeyaasha siyaasadeed waxay rumeysan yihiin in aamusnaantaasi tahay mid istiraatiiji ah – qayb ka ah dadaal diblomaasiyadeed oo si hoose loogu xalinayo arrinta. Si kastaba ha ahaatee, maqnaanshaha hogaamin muuqata ayaa abuuray meel bannaan oo dhanka dooddii shacabka ah ah, taasoo keentay dhaleeceyn in dowladda aysan difaaceynin muwaadiniinteeda ama aysan ilaashaneyn sharafta qaranka.

“Khatar ayaa jirta oo ah in aamusnaanta loo fasirto daciifnimo,” ayuu yiri falanqeeye goboleed Cabdullaahi Warsame. “Haddii Soomaaliya aysan ka falcelin, waxay u gogol xaari kartaa in mar kale laga reebo go’aanno la mid ah.”

Si ay si waxtar leh uga jawaabto, Soomaaliya waa in ay isku dheellitirtaa diblomaasiyadda iyo ad-adaygga. Waxyaabaha istiraatiijiga ah ee miiska saaran waxaa ka mid ah:

1. Culeys diblomaasiyadeed oo toos ah: Soomaaliya waa inay si degdeg ah u raadisaa wadahadal heer sare ah oo lala yeesho Kenya, iyadoo si rasmi ah uga ashtakooneysa ka reebista siyaasadda fiisa la’aanta, islamarkaana codsanaysa jadwal cad oo Soomaaliya loogu darayo nidaamkaas. Wadahadalladaasi waa inay xoogga saaraan iskaashiga amniga iyo saameynta taban ee ay arrintani ku leedahay ganacsiga iyo xiriirka dadweynaha labada dhinac.

2. Joojinta qaadka: Maadaama Soomaaliya ay tahay suuq weyn oo qaadka Kenya loo dhoofiyo, dowladda Muqdisho waxay tixgelin kartaa in si ku-meel-gaar ah loo hakiyo dhoofkaas – si ay u muujiso sida ay uga xun tahay arrinta, isla markaana culeys loogu saaro beeraleyda iyo ganacsatada Kenyan-ka ah ee ku tiirsan suuqan.

3. Adkeynta fiisaha shaqada ee Kenyanka: Kumannaan Kenyan ah ayaa ka shaqeeya gudaha Soomaaliya, gaar ahaan shirkadaha isgaarsiinta, waxbarashada, adeegyada hoteelada iyo hay’adaha gargaarka. Dowladda Soomaaliya waxay kordhin kartaa xayiraadaha ama qiimaha fiisaha shaqada ee dadka Kenyanka ah – si la mid ah caqabadaha hadda lagu soo rogay Soomaalida. In kasta oo tallaabadan ay u baahan tahay feejignaan si aysan u dhaawicin danaha labada dal, haddana waxay muujinaysaa in Soomaaliya diyaar u tahay inay tallaabo qaaddo haddii loo arko in la takooray.

Waqti lagu kala baxo

Inkasta oo siyaasadda fiisaha ee Kenya laga yaabo in ay ku saleysan tahay arrimo amni iyo siyaasad gudaha ah, haddana saameynta ay ku yeelaneyso gobolka waa mid aan la dafiri karin. Soomaaliya uma aragto arrintan kaliya sidii arrin socdaal – ee waxay u aragtaa arrin la xiriirta sharaf, madax-bannaani iyo sinnaan ka dhex jirta bulshada Afrikaanka ah.

Caqabadda hadda hortaalla Muqdisho waa sida ay caro dadweyne ugu beddeli karto fursad istiraatiiji ah: inay ku adkaysato horumarkeeda, balaariso iskaashigeeda, isla markaana codkeeda ka dhawaajiso si cad oo xooggan.

Haddii Soomaaliya sii aamusnaato, kuwa kale ayaa ka talin doona doorkeeda gobolka. Laakiin haddii ay si cad uga hadasho oo ay ficil sameyso, waqtiyadan cakiran waxay noqon karaan ma aha kaliya dib-u-dhac – balse isbeddel taariikhi ah. 

Xamza oo go’aan la xiriira doorashada la wadaagay wakiilada beesha caalamka

0

Muqdiso (Caasimada Online) – Ra’iisul wasaaraha xukuumadda Soomaaliya, Xamza Cabdi Barre ayaa haatan bilaabay kulamo gaar gaar ah oo uu la qaadanayo wakiilada beesha caalamka ee fadhigoodu yahay Muqdisho, isaga oo kaa hadlaya arrimo xasaasi ah oo ku aadan doorashada, iyo sida ay go’an tahay xukuumadiisa gaaridda qof iyo cod.

Xamza ayaa maanta xafiiskiisa ku qaabilay safiirka Switzerland u fadhiya Soomaaliya Mirko Giulietti, isaga oo kala haday arrimo ay kamid yihiin xoojinta xiriirka iyo iskaashiga labada dal.

Sidoo kale Ra’iisul wasaaraha, ayaa Danjire Mirk la wadaagay guulaha ay xukuumadda DanQaran xaqiijisay iyo sida ay uga go’an tahay in Soomaaliya ay gaarto horumar la taaban karo, oo ay hormuud u tahay doorashooyinka dadweynaha talada loogu celinayo .

Dhankiisa safiirka Switzerland u fadhiya Soomaaliy oo kulanka ka hadlay ayaa sheegay in dowladdiisa ay sii xoojin doonto taageerada ay siiso Soomaaliya, gaar ahaan dhanka dib-u-heshiisiinta, nabadeynta iyo horumarinta.

Kulankan waxaa ka horreeyay mid kale oo uu Ra’iisul wasaaruhu la yeeshay danjiraha cusub ee UK u fadhiya Soomaaliya, Mr. Charles Nicholas King, kaas oo ay ka wada hadleen arrimaha doorashooyinka, xoojinta iskaashiga labada dal, gaar ahaan dhinacyada amniga, siyaasadda, la-dagaallanka Khawaarijta iyo dardar-galinta Mashaariicda horumarineed ee UK ay ka taageerto Soomaaliya.

Ra’iisul wasaare Xamza ayaa danjiraha UK la wadaagay guulaha la xaqiijiyey ee ay kamid yihiin la dagaallanka Khawaarijta iyo hirgelinta doorashooyin qof iyo cod ah oo ay dadweynuhu ku soo doortaan cidda hoggaamineysa, taas oo hadda qeybo kamid ah dalka ay ka socodaan diiwaangelinta codbixiyaasha doorashooyinka.

Shalay sidoo kale Ra’iisul wasaaruhu wuxuu xafiiskiisa ku qaabilay anjiraha dowladda Isku-tagga Imaaraadka Carabta u qaabilsan Soomaaliya, Mudane Ahmed Juma Al-Rumaithi oo ay ka wada-hadleen adkeynta xiriirka iyo iskaashiga u dhaxeeya ee labada dal ee ku dhisan wax-wada qabsiga.

Soomaaliya ayaa haatan ku jirto marxalad siyaasadeed oo xasaasi ah, waxaana muran xooggan uu ka dhashay hannaanka lagu wajahayo doorashooyinka 2026, kadib markii xubno mucaaradka iyo laba Maamul-goboleed ay ka biyo diideen qorshaha Villa Somalia

Trump oo weerar ku qaaday biyo-xireenka Itoobiya isaga oo taageero u muujiyey Masar

Washington (Caasimada Online) – Madaxweynaha Mareykanka Donald Trump ayaa ku baaqay in si degdeg ah loo xalliyo khilaafka mudada dheer soo jiitamayay ee u dhexeeya Masar iyo Itoobiya ee ku saabsan Biyo xireenka Weyn ee Itoobiya (Grand Ethiopian Renaissance Dam – GERD), isagoo xaaladda ku tilmaamay mid halis ku ah jiritaanka qaranka Masar.

Trump ayaa hadalkan jeediyay intii lagu guda jiray kulan heer sare ah oo uu la yeeshay Xoghayaha Guud ee Gaashaanbuurta NATO Mark Rutte, kaasoo looga hadlayay xasilloonida gobolka iyo iskaashiga wadamada ku teedsan Badweynta Atlaantik (transatlantic cooperation).

Inkasta oo kulanku inta badan diiradda lagu saarayay difaaca iyo amniga, Trump wuxuu fursad u helay inuu iftiimiyo waxa uu ku tilmaamay mid ka mid ah caqabadaha ugu degdegga badan ee dhanka amniga biyaha ee Afrika.

“Biya xireenku wuxuu noqday dhibaato aad u culus,” ayuu yiri Trump. “Sidaad ogtahay, Mareykanku wuxuu taageero dhaqaale siiyay dhismaha biya xireenka waayihii hore, laakiin ma fahmin sababta arrimaha uu abuuray aan si habboon wax looga qaban.”

Wuxuu carrabka ku adkeeyay in khilaafku aanu hadda ahayn oo kaliya arrin ku saabsan xiisadda gobolka, balse uu yahay arrin bani’aadannimo iyo mid qaran oo u gaar ah Masar. “Biya xireenkani wuxuu u taagan yahay nololasha Masar,” ayuu yiri. “Waa inaan xal u helnaa, waana inaan si degdeg ah u helnaa.”

Dhismaha Biya xireenka Weyn ee Itoobiya, kaasoo ku yaalla Wabiga Nile ee Buluugga ah, kuna dhow xudduudda Itoobiya ay la wadaagto Suudaan, wuxuu bilowday sanadkii 2011-kii, wuxuuna ilo xiisad ah u ahaa Itoobiya, Masar, iyo Suudaan in ka badan toban sano.

Itoobiya ayaa biya xireenka buuxisay shan waji intii u dhaxeysay 2020 ilaa 2024, waxayna qorsheynaysaa inay xariga ka jarto bisha Sebtembar, sida uu sheegay Ra’iisul Wasaare Abiy Ahmed. Qaahira iyo Khartuum, in kasta oo aysan ka soo horjeedin horumarka ay Itoobiya hiigsaneyso, waxay si isdaba joog ah u dhaleeceeyeen tallaabooyinka hal-dhinac ah ee Addis Ababa.

In kasta oo Itoobiya ay mashruucan u aragto mid muhiim u ah horumarkeeda iyo baahiyaha tamarta, Masar waxay biya xireenka u aragtaa khatar suurtagal ah oo ku wajahan biyaheeda muhiimka ah ee Wabiga Nile, kaasoo ay ku tiirsan yihiin ku dhowaad 100 milyan oo Masri ah.

Wadahadallada ku saabsan biya xireenka ayaa socday in ka badan toban sano iyada oo aan heshiis la gaarin. Masar ayaa ku dhawaaqday in wadahadalladii GERD ay burbureen bishii Diseembar 2023, iyadoo sabab uga dhigtay in Itoobiya ay diiday sharciyadihii farsamo iyo kuwa sharciga ahaa ee la soo jeediyay.

Maamulkii Madaxweyne Donald Trump ayaa horey isugu dayay inuu dhexdhexaadiyo khilaafka, iyadoo qaar ka mid ah dadaalladaas ay dhaleeceyn kala kulmeen eedeymo la xiriira in dhinac loo janjeeray oo Masar loo hiilinayay. Sanadkii 2020, Trump wuxuu si muran dhaliyay u soo jeediyay in Masar ay “qarxin karto” biya xireenka, hadal ay Itoobiya si xooggan u cambaareysay.

Hadallada Trump ayaa calaamad u ah mid ka mid ah baaqyadii ugu xoogganaa ee caalami ah ee bilihii ugu dambeeyay ee ku saabsan dardargelinta wadahadallada. Inkasta oo maamulladii hore ee Mareykanka ay door dhexdhexaadin ah soo qaateen, haddana weli ma jiro heshiis dhammaystiran oo la gaaray.

“Waxaan isku dayeynaa inaan gacan ka geysanno sidii heshiis loo gaari lahaa,” ayuu Trump kusoo gabagabeeyay. “Ma jirto waqti la iska lumin karo.”

Suudaan, oo ay Masar ka wadaagto walaacyada, ayaa ka digtay in tallaabooyinka Itoobiya ay saameyn karaan badqabka biya xireennadeeda.

Booliska Muqdisho oo soo xiray askari si arxan darro ah suuqa ugu jir dilay gabar

Muqdisho (Caasimada Online) – Hay’adaha amniga ayaa soo xiray Axmed Nuur Maxamuud, oo ah askari loo heysto in uu jir-dil u geystay gabar Soomaaliyeed, falkaas oo si cad uga soo horjeeda sharciga iyo anshaxa ciidanka.

Askarigan ayaa ka soo muuqday kamaradda CCTV-ga, isaga oo garaacaya gabadha, isla markaana ul iyo haraati isugu daraya, iyada oo aan wax gacan qaad ah sameynin.

Taliska Ciidanka Booliska Soomaaliyeed ayaa shaaciyey in lasoo xiray eedeysanaha, isla markaana la horgeyn doono maxkamadda awoodda u leh, si sharciga loo waafajiyo.

Askari Axmed wuxuu ka tirsan yahay ciidanka ilaalada Madaxtooyada Soomaaliya ee loo yaqaan “Koofiya Casta”, wuxuuna ahaa hal xarigle. Sidoo kale, wuxuu muddo dheer ka tirsanaa guutada ilaalada Madaxtooyada Qaranka ee 77-aad.

Muuqaalka askarigan oo jir-dilaya gabadha ayaa si weyn loogu faafiyey baraha bulshada, waxaana si adag loo cambaareeyey anshaxa iyo akhlaaqda askarta ku lugta leh falalka noocan oo kale ah.

Dadka qaar ayaa ku doodayey in dhaqanka noocan ah uu yahay mid ku baahsan askarta, balse ay yar tahay in muuqaal ama caddeyn dhab ah laga helo, taasoo keenta in aan inta badan caddaalad la helin.

Maalmihii la soo dhaafay, maxkamadda ciidamada waxaa la horgeeyey askar ay duubeen kamaradaha qarsoon, kuwaas oo lagu eedeeyey inay geysteen falal jir-dil ah iyo tacaddiyo kale, kuwaas oo xitaa qaarkood sababeen dhimasho.

Askarigan hadda la qabtay, oo boolisku sheegay in ay jiraan caddeymo muuqaal ah oo muujinaya isaga oo jir-dilaya gabadha, ayaa la filayaa in dhawaan la horgeeyo maxkamad, si caddaaladda loo horkeeno.

Dagaalka Mareykanka iyo Yurub oo xoogeystay kadib tallaabo uu qaaday Trump

Brussels (Caasimada Online) – Midowga Yurub (EU) ayaa diyaarinaya liis cusub oo ah badeecooyinka Maraykanka – oo ay ku jiraan diyaaradaha, cabitaannada khamriga, qaxwaha, iyo qalabka caafimaadka – kuwaas oo lagu soo rogi doono canshuuro aargoosi ah haddii aan heshiis ganacsi la gaarin kahor 1-da Agoosto, oo ah xilliga uu Madaxweyne Trump u qabtay.

Saraakiisha Midowga Yurub ayaa Isniintii shaaca ka qaaday liiska, kadib markii hanjabaaddii ugu dambeysay ee canshuureed ee Trump uu soo jeediyay dhammaadkii toddobaadka ay dib u soo noolaysay dooda gudaha Midowga Yurub ee ku saabsan in ay tahay in ay ka hortagaan, iyo sida ay ula dagaallami lahaayeen, haddii labada dhinac ay ku guuldareystaan in ay heshiis gaaraan.

Bishii Abriil, Midowga Yurub wuxuu hakiyay xirmo bilow ah oo canshuuro aargoosi ah oo ka dhan ah Mareykanka, kadib markii Trump uu sheegay inuu ku xaddidi doono canshuuro guud oo inta badan dalalka lagu soo rogo 10% muddo 90 maalmood ah. Liiska cusub ee Midowga Yurub, kaas oo loo qaybiyay 27-ka dal ee xubnaha ka ah Midowga Yurub islamarkaana ay aragtay The Wall Street Journal, ayaa daboolaya badeecadaha Mareykanka laga soo dhoofiyay oo wadarta qiimahooda lagu qiyaasay $84 bilyan sanadkii hore.

Liiska wuxuu daboolayaa badeecadaha warshadaha laga soo dhoofiyay oo qiimahoodu dhan yahay qiyaastii $77 bilyan, oo ay ku jiraan diyaaradaha, mishiinada, alaabta baabuurta, kiimikooyinka, balaastikada, iyo qalabka caafimaadka. Waxa kale oo uu daboolayaa qiyaastii $7 bilyan oo ah wax soo saarka beeraha iyo cuntooyinka, sida miro, khudaar, khamri, biir, iyo cabitaannada kale ee khamriga leh.

Saraakiisha Yurub ayaa ka dooday waxa sababi doona canshuurahaas, iyo in la sii fogaado iyadoo la diyaarinayo tallaabooyin dheeraad ah oo lagu soo rogi karo canshuuro ama xannibaado kale adeegyada Maraykanka, ee aan ahayn kaliya badeecadaha la taaban karo.

Habka Midowga Yurub ee ku aaddan canshuuraha Mareykanka ayaa dib u eegis lagu samaynayaa toddobaadkan kadib markii Trump warqad u diray Midowga Yurub isagoo ugu hanjabay inuu soo rogi doono 30% canshuuro guud oo lagu soo rogi doono badeecadaha Yurub laga keeno laga bilaabo Agoosto 1. Tallaabadan ayaa la yaab ku noqotay saraakiisha Midowga Yurub oo u malaynayay inay ku dhow yihiin heshiis hordhac ah oo Mareykanka ay la galaan.

Isniintii, Trump wuxuu yiri “heshiisyada waa la gaaray. Warqaduhu waa heshiisyada… ma jiraan heshiisyo klae oo la gaaro.” Wuxuu intaa ku daray in dadka heley warqadihiisa ay “jeclaan lahaayeen inay sameeyaan nooc kale oo heshiis ah, waxaanan mar walba diyaar u nahay inaan wada hadalno… oo ay ku jiraan Yurub.”

Madaxa ganacsiga Midowga Yurub, Maros Sefcovic, ayaa Isniintii sheegay in canshuur 30% ah ay “si dhab ah u mamnuuci doonto” ganacsiga labada dhaqaale. Wuxuu sheegay inuu sii wadi doono wadahadalka saraakiisha Mareykanka. Wuxuu yiri, “Ma qiyaasi karo inaan ka tago iyadoon dadaal dhab ah la samayn.”

Laakiin Sefcovic wuxuu intaa ku daray in wasiirrada ka socda 27-ka dal ee Midowga Yurub ee Isniintii ku kulmay Brussels ay caddeeyeen in haddii aan heshiis la gaarin, Midowga Yurub ay u baahan tahay inay qaaddo tallaabooyin ay ku ilaalinayso dhaqaalaha iyadoo soo rogeysa waxa uu ugu yeeray tallaabooyin dib u habeyn ah oo Mareykanka lagu soo rogo.

Intii lagu jiray shirka Midowga Yurub, wax yar ka hor hadalladii Trump ee Aqalka Cad, aragtida ah in Midowga Yurub ay tahay inuu ka jawaabo haddii aan heshiis la gaarin, “wuxuu ahaa kii ugu xooganaa ee aan arko tan iyo markii aan bilownay wadahadalka Mareykanka,” ayuu yiri Sefcovic. “Wax walba waxay saaran yihiin miiska, laakiin waxaan u qaadi doonnaa tallaabo.”

Mid ka mid ah siyaabaha lagu muujin karo awoodda Midowga Yurub, sida ay qaar ka mid ah saraakiisha Yurub ku doodeen, waa iyada oo loo maro qalab sharci ah oo aan wali la tijaabin oo loo yaqaano qalabka ka hortagga cadaadiska (anticoercion instrument), kaas oo u oggolaan kara canshuuro lagu soo rogo adeegyada Maraykanka, iyo tallaabooyin kale. Dhoofinta adeegyada Maraykanka ee Midowga Yurub waxaa ka mid ah adeegyada maaliyadeed iyo badeecadaha dhijitaalka ah sida xayaysiinta online-ka ah. Ma cadda sida saxda ah ee Midowga Yurub uu u adeegsan karo qalabkan.

Xulashooyinka kale ee hoos yimaada qalabka ka hortagga cadaadiska waxaa ka mid ah xaddididda xuquuqda hantida aqooneed ee shirkadaha Maraykanka ee Yurub ama adkeynta ka qayb qaadashadooda qandaraasyada dadweynaha. Madaxweynaha Guddiga Yurub, Ursula von der Leyen, ayaa bishii Abriil soo jeedisay in Midowga Yurub ay ka fiirsan karto canshuur lagu soo rogo dakhliga xayaysiinta dhijitaalka ah ee shirkadaha teknoolajiyadda Maraykanka.

Von der Leyen ayaa Axaddii sheegtay in Midowga Yurub ay sii wadi doonto gorgortanka ilaa Agoosto 1. Waxay sheegtay in qalabka ka hortagga cadaadiska uu yahay xaalado gaar ah, iyadoo intaa ku dartay, “Weli halkaas ma gaarin.”

Caqabadaha Midowga Yurub ka hor taagan marka ay tixgelinayaan aargoosi kasta oo suurtagal ah ayaa ah in Trump uu canshuuraha ku xiray siyaasado aan la xiriirin ganacsiga. Midowga Yurub wuxuu wali ugu tiirsan yahay Mareykanka dhanka amniga Yurub, waxaana saraakiisha ka walaacsan yihiin in Trump uu mar kale gooyo taageerada Ukraine, kadib markii Isniintii uu ku dhawaaqay in Mareykanka ay Yurub ka iibin doonto hub si ay u hubeeyaan ciidamada Kyiv.

What Somalia can do after Kenya’s visa-free policy snub?

MOGADISHU, Somalia – Kenya’s much-publicized visa-free policy for African countries has triggered diplomatic ripples across the Horn of Africa after it emerged that Somalia—and Libya—were conspicuously excluded from the initiative.

The move, framed by Nairobi as part of a broader plan to open Kenya’s borders to African travelers and boost tourism and investment, has instead exposed deep geopolitical rifts with its eastern neighbor. Citing “prevailing security challenges and instability,” Kenya’s Interior Ministry said Somali nationals would still need to apply for traditional visas, even as the rest of the continent gains simplified access through a new Electronic Travel Authorization (ETA) system.

For Somalis, the policy amounts to a diplomatic slap in the face—and one with economic and social consequences.

The irony has not gone unnoticed. Kenya and Somalia are formal partners in the fight against the Al-Shabaab insurgency, with the Kenyan Defence Forces (KDF) deployed inside Somalia under the African Union Transition Mission in Somalia (ATMIS). Both countries have paid a heavy price in that fight. Yet, despite this shared security burden, Kenya has chosen to single Somalia out as a risk.

“This decision feels less about security and more about politics,” said a Somali diplomat speaking on condition of anonymity. “We’ve worked together on counterterrorism, yet Somalia is excluded while other conflict-affected states are included. What signal does that send?”

Indeed, other African countries facing internal instability—such as Sudan, the Democratic Republic of Congo, and the Central African Republic—remain eligible for Kenya’s ETA system. This raises uncomfortable questions about whether Somalia is being unfairly stereotyped, particularly given its significant recent progress in security and governance.

From maritime feud to migration friction

The visa snub comes against the backdrop of a profoundly complex relationship. In 2021, the International Court of Justice (ICJ) ruled largely in Somalia’s favor in a maritime border dispute involving potentially oil-rich waters. Kenya rejected the ruling outright, further straining relations.

Although both countries have since restored diplomatic ties, trust remains fragile. This latest incident risks reigniting tensions at a time when regional cooperation is crucial—particularly as Somalia prepares for the drawdown of ATMIS forces and pushes for economic reintegration into the region, including entry into the East African Community (EAC).

Kenya is one of Somalia’s largest trading partners, with significant flows of goods, services, and people across the border. The multimillion-dollar khat (miraa) trade alone provides a critical source of income for Kenyan farmers and Somali vendors. Nairobi also hosts tens of thousands of Somali nationals, including students, patients seeking healthcare, and business owners—many of whom are based in Nairobi’s Eastleigh neighborhood.

For this community, the visa decision is more than symbolic—it affects real lives and livelihoods.

“We have bilateral agreements that support free movement, but now we are treated like outsiders,” said a Somali trader in Eastleigh. “This hurts our businesses, and it hurts our dignity.”

Educational access, medical travel, and trade logistics are all likely to suffer, particularly for Somalis who rely on frequent travel to Kenya for schooling, treatment, and supply chains.

Mogadishu’s muted response

So far, Somalia’s federal government has remained notably silent. No public statement has been issued condemning or even questioning the Kenyan decision, prompting confusion and frustration among citizens.

Analysts suggest the silence could be strategic—part of behind-the-scenes diplomacy aimed at resolving the issue quietly. However, the lack of visible leadership has created a vacuum in public discourse, resulting in criticism that the government is failing to defend its citizens or assert national dignity.

“The risk is that this silence will be interpreted as weakness,” said regional analyst Abdullahi Warsame. “If Somalia doesn’t push back, it could set a precedent for future exclusions.”

To respond effectively, Somalia must strike a balance between diplomacy and assertiveness. Several strategic options are on the table:

1. Direct diplomatic pressure: Somalia should urgently seek high-level dialogue with Kenya, formally object to the exclusion, and request a clear timeline for inclusion in the visa-free framework. These talks should highlight the shared security context and emphasize the negative impact on cross-border trade and people-to-people ties.

2. Suspend Miraa imports: Given that Somalia is one of the largest markets for Kenyan miraa, Mogadishu could consider temporarily halting khat imports as a form of economic leverage. A suspension would not only signal profound dissatisfaction but also create pressure within Kenya’s agricultural and trade sectors—particularly in regions that rely on the Somali market.

3. Tighten work Visas for Kenyans: Thousands of Kenyans work in Somalia, including in telecommunications, education, hospitality, and aid organizations. The Somali government could introduce stricter visa regulations or higher fees for foreign workers from Kenya—similar to the bureaucratic barriers now imposed on Somalis. While such a move should be carefully calibrated to avoid harming bilateral interests, it would demonstrate Somalia’s willingness to reciprocate if mistreated.

A moment of reckoning

Domestic political calculations and security concerns may guide Kenya’s visa policy, but its regional impact is undeniable. For Somalia, this is not merely a matter of mobility—it’s a question of dignity, sovereignty, and equality within the African community.

The challenge now for Mogadishu is to transform frustration into a strategic opportunity: to assert its progress, broaden its alliances, and ensure its voice is heard—loudly and clearly—on the regional stage.

If Somalia remains silent, others will define its place in the region. If it speaks and acts decisively, this moment could mark not just a setback—but a turning point.

President Trump urges swift resolution for Nile Dam dispute

WASHINGTON, USA – President Donald Trump has issued a fervent call for an urgent resolution to the long-running dispute over the Grand Ethiopian Renaissance Dam (GERD), characterizing the situation as an “existential” matter for Egypt, remarks, made during a meeting with NATO Secretary-General Mark Rutte.

“The dam has become a very serious problem,” Trump stated, emphasizing that the dispute transcends mere regional tension to become “a human and national issue for Egypt.”

“This dam represents life itself for the Egyptian people,” he stressed, urging a swift solution. “We have to find a solution, and we have to find it quickly.”

Trump’s comments, made as he discussed broader regional stability and transatlantic cooperation with Rutte, mark one of the strongest international appeals in recent months for accelerated negotiations. While the specific context of U.S. financial support mentioned by Trump for the dam’s past construction remains a point of contention and has been refuted by Ethiopian authorities who maintain the project is entirely self-funded, his renewed focus highlights the persistent deadlock.

A decade of dispute

Construction of the GERD, situated on the Blue Nile near Ethiopia’s border with Sudan, began in 2011. The project has since been a source of significant friction between the three Nile Basin countries: Ethiopia, Egypt, and Sudan.

Ethiopia views the GERD as a cornerstone of its development and energy ambitions. The dam, Africa’s largest hydroelectric project, is set to be inaugurated in September 2025, following its filling in five stages between 2020 and 2024.

Once fully operational, it is expected to generate over 5 GW of electricity, more than doubling Ethiopia’s current power production and potentially transforming the nation of over 120 million people into a net energy exporter. Ethiopia maintains that the dam is vital for its electrification goals, as nearly half of its population still lacks access to electricity.

Conversely, Egypt, which relies on the Nile for approximately 97% of its fresh water, perceives the dam as an existential threat to its vital water supply. With a population of nearly 100 million, Cairo fears that a significant reduction in Nile flow could cripple its agriculture and severely impact its populace. Egypt has historically invoked its “natural and historical rights” to the Nile waters, often citing colonial-era agreements that allocated the vast majority of the river’s flow to itself and Sudan.

Sudan, positioned downstream from the GERD, has also expressed concerns. While recognizing the potential benefits of regulated water flow and flood protection from the dam, Khartoum has cautioned that Ethiopia’s unilateral actions could affect the safety of its own dams and water allocation. Sudan’s position has at times vacillated, seeking a balance between its own developmental needs and alignment with Egypt’s grievances.

Stalled negotiations  

Negotiations aimed at a binding agreement on the GERD’s filling and operation have spanned over a decade, mediated by various international actors including the United States and the African Union, but have consistently failed to yield a comprehensive accord. Egypt announced the collapse of the latest round of GERD talks in December 2023, citing Ethiopia’s rejection of proposed technical and legal frameworks.

President Donald Trump’s administration had previously attempted to mediate the dispute, with some of those efforts drawing criticism for perceived partiality towards Egypt. In 2020, Trump controversially suggested Egypt might “blow up” the dam, a remark that drew strong condemnation from Ethiopia.

“We are trying to help reach a deal,” Trump concluded in his recent remarks, underscoring the urgency. “There’s no time to waste.”

The ongoing dispute remains a critical point of regional instability. While Ethiopia celebrates the imminent inauguration of the GERD as a symbol of national achievement and self-reliance, Egypt continues to seek international guarantees for its water security. The path to a mutually acceptable resolution remains elusive, with calls for accelerated and impartial negotiations persisting as the dam moves towards full operation.

JARMALKA oo shaaciyey sababta loo tarxiilay Soomaalidii laga soo dejiyey Muqdisho

Muqdisho (Caasimada Online)- Diyaarad gaar ah oo ka soo baxday shalay gelinkii dambe garoonka diyaaradaha Leipzig ayaa sideed qof oo Soomaali ah maanta ka soo dejisay magaalada Muqdisho, sida ay dowladda Jarmalku sheegtay.

Sida lagu sheegay war-saxaafadeed ka soo baxay xafiis-goboleedka magangalyada iyo dib u celinta ee gobolka Bayern, sideeda qof ee la celiyay ayaa aheyd arrin sharciyan loo baahnaa in dadkaas dalka laga saaro.

Lix ka mid ah sideeda qof ee lasoo celiyay waxaa lagu qaaday sharciga gobolka Bavaria, waxaana lagu helay dambiyo kala duwan.

Dambiyada lagu helay dadkan waxaa ka mid ah isku day dil, kufsi, dil-bareer ah, dhaawacyo halis ah, dhac, iska caabin ciidamada ammaanka iyo kuwa kale.

War-saxaafadeedka ayaa lagu sheegay in gobolka Bayern ay ka go’an tahay in ay siiyaan mudnaanta kowaad sidii dib loogu celin lahaa dambiilayaasha la doonayo in dalka laga saaro.

Sidoo kale waxay dowlada sheegtay in si degdeg ah oo wax ku ool ah ay u masaafurineyso dadka ay tahay in dalka ay ka baxaan gaar ahaan dambiilayaasha iyo kuwa rabshadaha sameeya. Waxay kaloo sheegtay dowladda in tani ay ku timid iskaashiga xoogan ee ka dhexeeya xafiisyada dowladda iyo booliska.

Warbaahinta maxalliga ah ee Soomaaliya ayaa ku warramay in dadkaas ay Muqdisho gaareen, laakinse si rasmi ah dawladda Soomaaliya ugama hadlin Guddoomiyaha dhawaan la doortay dallada guud ee jaaliyadaha Soomaalida Jarmalka, Ibraahim Isxaaq Xuseen, oo aan la xiriirnay waxa uu noo sheegay in warka dadka la celinayo lagu qoray wargeysyada dalka, dowladda hadda dalka ka talisana ay ka duwan tahay dowladihii ka horeeyay.

“Dowladda cusub ee hadda dhalatay waxay wax badan ka badashay nidaamkii hore ee dowladihii hore ku shaqeyn jireen, qofkii dambi ka gala wadankan waxaa lagu celin doonaa dalkiisa taas ayey daba socotaa.”

Dad badan oo Soomaali ah ayaa ka baqa in dalalkooda dib loogu celiyo marka la diido codsigooda magangalyo doonka balse Ibraahim waxa uu sheegay in aysan arintan sidaa aheyn.

“Qof kasta oo Soomaali ah waxa uu la mid yahay dadka kale ee magangalyo doonka ah, wax gooni ah oo Soomaalida saameyneyso ma jiraan” ayuu Ibraahim oo intaas ku daray in dadka marka ay raacaan nidaamka aysan wax dhibaato ah la kulmeynin.

“Waxyaabaha lagu kala duwan yahay ayaa ah qofka haddii sidii loogu talogalay uu waddankan magangalyo u weydiisto, hadii uu sharci ka helay iyo hadii uusan ka helin oo sidaas xuquuqdiisa u raadsado, sida dadka kale u nool yihiin ayuu u noolaanayaa”.

Dadka aan u dhalan dalka marka ay dhibaato geystaan waxaa soo baxaya wax badan oo keenaya in qofka laga hadlo joogistiisa.

“Marka uu dhibaato geysto qofka sida kufsiga, dad uu dilo ama dhaawac geysto, qofkaas marka ay dowlada xirto oo waqti dheer lagu xukumo, dowladda waxay badanaa sameysaa in wadanka uu ka yimid qofka lagu celiyo” ayuu yiri Ibraahim oo sheegay in aysan qof kasta saameyneynin arrinta dib u celinta.

“Dadka kale ma saameynso, qofkasta oo Soomaali ah oo wadanka si nidaam ah oo dowladda ogoshay wadankan wuu ku noolaan karaa”.

Guddoomiye Ibraahim wuxuu kula taliyay dhammaan Soomaalida ku nool Jarmalka in ay raacaan nidaamka dalka u degsan.

“Dhammaan bulshada Soomaaliyeed, kuwii hore u joogay iyo kuwa hadda imaanaya waa in qof kasta u hoggaansamo nidaamka wadankan aan ku noolnahay”.

Waxyaabaha inta badan dadka lagula taliyo ayaa ah in ay waxbartaan oo shaqeystaan dadkana ay dhexgalaan haddii ay doonayaan wadanka in ay si fiican ugu sii noolaadaan.

Dhan kale, qunsulka safaaradda Soomaaliya ee Jarmalka, Daahir Salaad Xasan, ayaa hore meel fagaaro ah uga sheegay in ay jiraan Soomaali dambiyo kala duwan xabsiyada ugu jira.

“Waxaan haynaa dhallinyaro badan oo dalkan asaasaq ku noqoday, ma sheeg sheegayo waxay ku noqdeen, laakiin waxaa loo baahan yahay, anaga oo dhan in aan isku kaashano, aan niraahno, gabadhan waxay ku roon tahay in la celiyo si ay nolosheeda dib ugu dhisato, wiilkan wuxuu roon yahay in la celiyo si uu noloshiisa dib ugu dhisto” ayuu yiri Daahir oo intaas ku daray.

“Qof xabsi ku jira oo 10 sano lagu xukumay ama 15 sano lagu xukumay, muxuu Jarmal ka joogaa”.

Dowladda Jarmalka hore waxay u sheegtay inay ka go’an tahay in ay kordhiso dadka ay celineyso si arrintaas ay u joojiso muhaajiriinta imaanaya dalkeeda.

Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud oo sanadkii hore booqasho ku tagay dalka Jarmalka iyo dhigiisa dalkaas ayaa ku dhawaaqay qorshooyin lagu celinayo Soomaalida aan sharciyan joogi karin dalkaas.

Hoggaamiye Scholz waxa uu sheegay in Soomaali kumanaan gaaraysa ay qeyb ka yihiin dadka magangalyada ka helay Jarmalka, kuwaas oo hadda kaalin wanaagsan ku leh horumarka iyo wada-noolashaha guud ee bulsho-weynta dalkaas.

Sanadkii hore dowladda Jarmalka waxay sheegtay dadka la celinayo in ay sidoo kale dan ugu jirto Soomaali badan oo ku nool jarmalka kuwaas oo si fiican dalka u dhexagalay.

Kulankii madaxweynaha Soomaaliya iyo hoggaamiyaha jarmalka dhexmaray wuxuu xiligaas ka sheegay madaxweynaha Soomaaliya in aysan aheyn Soomaaliya dal dagaal sokeeye ku jira oo ay doonayaan in ay ka helaan Jarmalka maalgelin.

BBC