Muqdisho (Caasimada Online) – Waxaa goordhoweyd magaalada Muqdisho lagu soo gaba-gabeeyay shirka gogosha wadatashiga qaran oo maalmahan ka socday magaalada Muqdisho ee caasimada Soomaaliya.

Gaba-gabada shirkan oo laga soo saaray war-murtiyeed ka kooban qoddobo door ah sida: arrimaha doorashooyinka, ilaalinta midnimada dalka iyo dhamaystirka dastuurka, oo muran xooggaan ka taagan yahay.

Gogoshan ayaa waxaa ka qeyb-galay Madaxda Dowladda Federaalka Soomaaliya, siyaasiyiim iyo hoggaamiyeyaasha qaybaha bulshada sida: madax hore, ururrada siyaasadda Soomaaliya ee diiwaangashan, Xisbiyada siyaasadda Puntland, Culimada iyo bulshada rayidka ee Soomaaliyeed.

Shirka ayaa ugu horeyntii ku baaqay in deg-deg loo qabto doorashooyinka heer deegaan ah si la isku soo gaarsiiyo doorashooyinka dalka. Sidoo kale waxaa war-murtiyeedka lagu soo dhaweeyay in la soo gudbiyo aragtiyaha dhamaystirka dastuurka, iyadoo loo raacayo habraaca dastuurka uu dhigayo.

“Gogushu waxaa ay hoosta ka xariiqday in ilaalinta iyo xoojinta midnimada iyo wadajirka ummadda Soomaaliyeed ay tahay lama huraan,” ayaa lagu yiri War-murtiyeedka, iyadoo gogoshu ku baaqday in dib loo bilaabo wada-hadalladii u dhaxeeyay Dowladda Federaalka Soomaaliya iyo Somaliland, si xal looga gaaro midnimada iyo wadajirka umadda Soomaaliyeed.

Gogosha ayaa dhiiri-gelisay muhiimadda inay sii socdaan wada-hadallada heshiis dhameystiran oo loo dhan yahay looga gaarayo doorashooyinka labada heer ee dawlad goboleedyada iyo dowladda federaalka (Baarlamaanka iyo Madaxweynaha).

Gogoshu waxay taageertay dagaalka dalka looga xoraynayo kooxa argagixisada ah ee Al-Shabaab iyo Daacish, kaasioo ka socda gobollada Shabeellooyinka, Hiiraan, Galgaduud, Mudug iyo gobolka Bari ee buuraha Calmiskaad.

“Gogoshu waxay isla qaadatay in doorasho dadban nooc kasta oo ay tahay aan dib loogu noqon. Iyadoo laga ambaqaadayo khibradaha dhanka dimuqraadiyaynta iyo doorashooyinka ee maamullada Somaliland iyo Puntland, gogoshu waxaa ay hoosta ka xariiqday in si deg-deg ah loo qabto doorashada dawladaha hoose ee deegaanada kale ee dalka,” ayaa lagu yiri War-murtiyeedka.

Hoos ka aqriso war-murtiyeedka oo dhameystiran:

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasaaradda Arrimaha Dibadda Soomaaliya oo war-saxaafadeed soo saartay ayaa si cad u beenisay warar dhawaan lagu faafiyay warbaahinta iyo baraha bulshada oo sheegayay in xubno ka tirsan wafdi dowladda ka socday oo ka qayb-galayay shir ka dhacay magaalada Geneva ee dalka Switzerland ay baxsadeen ama is dhiibeen.

Wasaaradda Arrimaha Dibadda ayaa xaqiijisay in dhammaan ergada rasmiga ahaa ee ay dirtay dowladda Soomaaliya ay ku soo laabteen dalka, iyagoo gudanaya waajibaadkooda shaqo iyo mas’uuliyadeed.

Sidoo kale waxa ay wax laga xumaado ku tilmaamtay wararka been abuurka ah ee lagu faafiyay baraha bulshada ee Internet-ka, iyada oo sheegtay in ujeedka uu ahaa in lagu marin habaabiyo shacabka Soomaaliyeed, laguna dhaawacyo sumcadda dowladda.

“Waxaa wax laga xumaado ah in la faafiyo warar aan la xaqiijin oo dhaawacaya sumcadda hey’adaha dowladda iyo kalsoonida shacabka,” ayaa lagu yiri War-saxaafadeedka.

Waxaa kale oo bayaankan lagu sheegay in ergada Soomaaliya ay door muuqda ka qaateen doodaha iyo siyaasadaha ku saabsan xuquuqda shaqaalaha iyo horumarinta daryeelkooda, iyagoo matalayay danaha qaranka.

Dhanka kale, Wasaaradda Arrimaha Dibadda ayaa farriin culus u dirtay warbaahinta iyo dadka adeegsada baraha bulshda, waxayna ugu baaqday inay xil iska saaraan hubinta wararka ay faafinayaan, ayna ka foogaadaan sheegashooyinka aan sal iyo raad toona lahayn ee lagu khaldayo bulshada Soomaaliyeed.

Shirka loo diray ergadan oo ahaa Kalfadhiga 113-aad ee Ururka Shaqaalaha Adduunka (ILO), ayaa waxaa kasoo qaybgalay wakiillo ka kala socday dowladaha, loo-shaqeeyeyaasha iyo shaqaalaha 187 waddan oo xubno ka ah ILO.

Waxyaabaha looga hadlayay waxaa ka mid ahaa dejinta xeerar cusub oo lagu difaacayo shaqaalaha, ka hortagga khatarta noolaha cudurrada keena ee goobaha shaqada, dhiirrigelinta shaqooyin sharaf leh, iyo hababka lagu wanaajinayo nidaamka dhaqaalaha rasmiga ah.

Si kastaba ha’ahaatee, wararka been abuurka ay dowladdu ku sheegtay ee sida wayn loo faafiyay ayaa yimid, xilli Soomaaliya laga dareemayo qulqul dhallinyaro ah oo u tahriibaya waddamada galbeedka, taasoo noqotay mowduuc si weyn looga doodayo gudaha iyo dibadda dalka.

Garoowe (Caasimada Online) – Fal-celin xooggan ayaa ka dhalatay gefkii uu Wasiirka Warfaafinta Puntland Maxamuud Caydiid Dirir shalay kula kacay Ra’iisul wasaaraha xukuumadda Soomaaliya Xamza Cabdi Barre, kadib markii uu ugu xad-gudbay si shaqsi ah.

Maxamuud Caydiid Dirir ayaa shaki geliyay dhalashada Ra’iisul wasaare Xamza, wuxuuna ku tilmaamay qof marxuum ah, sidoo kalena kamid ahaa dadkii Xamar lagaga qaxay 1991-kii, sida uu hadalka u dhigay.

“Xamza waa marxuum ciqaab ku jira, shaki ayaana igaaga jira inuu u dhashay reerka uu sheeganaayo, dadkii Xamar lagaga qaxay 1991-kii ayuu jiray” ayuu wasiirku.

Intaas kadib Puntland ayaa la kulantay dhaleeceyn xooggan, waxaana eedeymo waawayn loo jeediyay xukuumadda Puntland ee uu ka tirsan yahay Wasiirka, iyada oo dad badan ay ka caroodeen gef-ka uu ku kacay Wasiir Maxamuud Caydiid Dirir.

Dr. Mukhtaar Maxamed Cali oo ka faallooda arrimaha siyaasadda dalka ayaa sheegay in arrintan ay ceeb wayn ku tahay mas’uulka jeediyay, ayna sidoo kale fadeexo ku tahay Puntland.

“Dadka Soomaaliyeed kala tegi laakiin la ceeboobo oo dadka la dacayadeeyo ma’ahan waa gef weyn, mana la caayn karo iyaga iyo ilmahooda” ayuu yiri Dr Mukhtaar.

Waxaa kale oo uu sii raaciyay  “Haddii Madaxweynaha ama Ra’iisul wasaaraha shaqadii loo igmaday ay wax kasoo noqdaan waa la dhaliili karaa, laakiin dadka mas’uuliyiinta ah si walba ha noqdeen in la caayo oo Media-yaha laga caayo waa akhlaaq darro, saxna ma’aha”.

Sidoo kale wuxuu intaasi ku daray in Wasiir Caydiid aanu qaadi karin mas’uuliyad, sidaas darteedna uu ka dalbanayo Madaxweyne Deni inuu xilka ka qaado, kadibna uu xiro.

‘Waxaa ku fiicneyd in la xiro oo xabsiga laga dhigo oo la yiraahdo maxaad u caayday Ra’iisul wasaaraha? xaqna u malaha nin ceynkaas ah inuu noqdo Wasiirka Warfaafinta maamulka Puntland, waxaana weeye qof aan dhammeystirneyn” ayuu mar kale yiri.

Gefka uu ka kacay Wasiirkan ayaa dhaliyay dhaleeceen xooggan, waxaana ka carooday dad badan oo Soomaaliyeed oo ay ku jiraan kuwa kasoo jeedo Puntland oo sheegay in Wasiirku aanu metalin hadalkaasi, ayna u arkaan gef cad oo uu u gaystay Ra’iisul wasaaraha qaranka.

Ankara (Caasimada Online) – Safaarada Soomaaliya ee waddanka Turkiga ayaa goor dhawayd ku guulaysatay inay soo badbaadiso muwaadin Soomaaliyeed oo ku dhaawacmay magaalada Tehran ee dalka Iran.

Howl-wadeenada Safaaradda Soomaaliya ee Turkiga ayaa xuduudka dowladda Iran soo dhaafsiiyay una soo gudbiyaan dhanka dalka Turkiga muwaadin Soomaaliyeed oo lagu magacaabo Dr. Mustafa Cali Macallin.

Dr. Musatafa Macallin ayaa waxa uu dhaawac fudud kusoo gaaray magaalada Tehran kadib weerar ay Israel halkaas kusoo qaaday. Mustafa oo wadanka Iran dhaqtarnimada ku bartay ayaa ka mid ah dhalinyaro Soomaaliyeed oo ilaa toboneeyo lagu qiyaasay oo waddanka Iran wax ku barta.

Safaarada Soomaaliya ee Ankara ayaa maalmaahaan ku mashquulsan inay muwaadineenta Soomaaliyeed ee Iran ku sugan laga soo kaxeeyo halkaas hadii ay magaalada ay ku sugan yihiin ku dareemaan amni xumo.

Safaarada ayaa waxay mahad gaar ah u celinaysaa dowlada Turkiga oo fududeeysay sidii Dr. Mustafa loo soo gaarsiin lahaa wadanka Turkiga si uu halkaas ugaga sii gudbo wadankiisa Soomaaliya.

Maalmo ka hor ayey aheyd markii Safaaradda Soomaaliya ee dalka Turkiga ay si rasmi ah ugu baaqday muwaadiniinta Soomaaliyeed ee ku sugan dalka Iran in ay la soo xiriiraan safaaradda haddii ay doonayaan in ay ka baxaan dalkaas, xilli ay sii kordhayaan halista colaadda u dhaxeysa Iran iyo Israa’iil.

Safaaradda ayaa baahisay telefoon lambar toos loogala xiriirayo. Baaqan ayaa imanaya iyadoo dagaal culus uu ka socdo gudaha Iran, halkaas oo weerarro duqeyn ah oo ka imanaya dhanka Israa’iil lagu bartilmaameedsaday xarumo rayid, warshado, isbitaallo iyo goobo dowladeed.

Washington (Caasimada Online) – Guddoomiyaha Guddiga Arrimaha Dibadda ee Aqalka Senate-ka Mareykanka, Sen. Jim Risch (R-Idaho), ayaa si kulul uga digay khataraha isa soo taraya ee amniga qaranka Mareykanka uu wajahayo isagoo si gaar ah uga hadlay Soomaaliya iyo guud ahaan qaaradda Afrika. Wuxuu eedeyn u jeediyay Shiinaha, Ruushka iyo Iiraan oo uu ku tilmaamay quwado qas-wadayaal ah oo ka faa’iideysanaya xasillooni darrada si ay u wiiqaan danaha Mareykanka ee gobolka.

“Soomaaliya weli waxay tahay meel ay argagixisadu si xor ah uga hawlgalaan,” ayuu yiri Risch, isagoo tusaale u soo qaatay amar uu dhawaan bixiyay Aqalka Cad oo lagu xayiray socdaalka dadka Soomaaliyeed ee doonaya inay galaan Mareykanka. “Waa in aan si dhab ah u qaadannaa khatarta ka imaaneysa kooxda Al-Qaacida iyo faracyada Daacish ee halkaas ka hawlgala. Joogitaanka ciidamada Mareykanka ee Afrika, gaar ahaan Soomaaliya, wuxuu ugu horreyn u taagan yahay ilaalinta shacabka Mareykanka.”

Senatorku wuxuu si gaar ah u amaanay weerarradii dhawaan Ciidanka Mareykanka ee Afrika (U.S. Africa Command) ka fuliyeen gudaha Soomaaliya, isagoo tilmaamay in Maamulka Trump uu qaaday dariiq cusub oo ka fog ku-tiirsanaanta keliya ee dowladda dhexe.

“Maamulkaan wuxuu si miyir leh u doortay in uu la shaqeeyo la-hawlgalayaal gudaha ah oo wax-ku-ool ah halkii uu ku xirmi lahaa nidaam dawladeed oo daciif ah,” ayuu yiri. “Tani waa nooca tallaabo ee lagu curyaamin karo shabakadaha argagixisada.”

Bishan Juun gudaheeda, Mareykanku wuxuu fuliyay lix duqeyn oo lagu beegsaday dagaalyahannada Daacish ee Soomaaliya — arrin uu Risch ku tilmaamay muujinaysa sida Washington diiradda u saartay amniga Geeska Afrika. Wuxuu sheegay in kooxaha xagjirka ahi ay sii fidiyaan saameyn ahaan iyagoo ka faa’iideysanaya fowdada siyaasadeed iyo taageerada ay helayaan dowladaha cadowga la ah Mareykanka.

“Ficillada Shiinaha, Ruushka iyo Iiraan waxay si weyn u khatar gelinayaan jawiga amniga ee Afrika, gaar ahaan Soomaaliya,” ayuu yiri. “Shiinuhu wuxuu adeegsanayaa xeelado dhaqaale oo xad-dhaaf ah, Ruushku wuxuu faragelin milatari ku sameynayaa gobollo dagaal ah, halka Iiraan lagu tuhunsan yahay inay heshiisyo ku raadineyso in ay ka uruuriso uranium macdan ahaan, taasoo si gaar ah u halis gelinaysa nabadda gobolka.”

Risch wuxuu carrabka ku adkeeyay in Mareykanku u baahan yahay inuu sii adkeeyo hoggaamintiisa caalamiga ah, balse wuxuu sidoo kale ugu baaqay waddamada Afrika inay xoojiyaan doorkooda. “Ma suurtagal ahan in Mareykanka keligii uu u guntado la-dagaallanka argagixisada. Waddamada gobolka waa inay si buuxda uga qayb qaataan dadaallada amni.”

Senatorku wuxuu xaaladda Soomaaliya ku xiray xaalado istiraatiiji ah oo ballaaran, isagoo xasuusiyay in weerarro argagixiso oo ka dhacay Afrika ay leeyihiin saameyn muddo dheer reebta. Wuxuu tusaale u soo qaatay howlgalladii Osama bin Laden ee laga fuliyay Suudaan 1990-meeyadii — kuwaasoo ugu dambeyn horseeday weerarkii 11-kii September ee 2001. “Haddii aan Afrika dayacno, waxaan gelaynaa khatar aan ka daba tagi karin,” ayuu yiri.

Hadalka Risch ayaa yimid xilli dowladda Mareykanka ay dib u qiimeyn ku samaynayso xiriirka ganacsi iyo diblomaasiyadeed ee ay la leedahay waddamada Afrika. Inkastoo uu ammaanay siyaasadda natiijo-ku-salaysan ee Madaxweyne Trump, haddana wuxuu uga digay in Mareykanka laga hor maro saaxadda caalamka. “Mareykanku waa inuu miiska wax lagu qeybsanayo ku yeeshaa kursi — dhinaca ganacsiga, diblomaasiyadda, iyo milatarigaba,” ayuu yiri.

Marka laga soo tago Soomaaliya, Risch wuxuu xusay dhibaatooyinka kale ee qaaradda, sida colaadda Suudaan oo ay ku dhinteen in ka badan 150,000 qof, halka 12 milyan ay ku barakaceen. Wuxuu sidoo kale xusay saameynta sii kordheysa ee Shiinaha uu ku leeyahay meelaha hodanka ku ah macdanta, sida bariga Jamhuuriyadda Dimoqraadiga ah ee Congo.

Hase yeeshee, Risch wuxuu si cad u sheegay in Soomaaliya ay tahay meesha ugu dambeysa ee amniga Mareykanka laga ilaaliyo. “Halista argagixisadu ee Soomaaliya kama aha mala-awaal — waa mid dhab ah, halis ah, waana in si degdeg ah oo go’aan leh loogu hortago,” ayuu ku adkeeyay.

Waajid (Caasimada Online) – Faah-faahinno dheeraad ah ayaa waxaa laga helayaa howlgal qorsheysan oo ay maanta ciidamada dowladda Soomaaliya ka sameeyeen aagga degmada Waajid ee gobolka Bakool, kaas oo lagu beegsaday kooxda Al-Shabaab.

Howlgalka ayaa si gaar ah uga dhacay deegaanka Ceel Jeedow, waxaana ciidamadu ay jab culus ku gaarsiiyeen maleeshiyaad ka tirsan Al-Shabaab.

Warsaxaafadeed kasoo baxay dowladda ayaa waxaa lagu sheegay in ciidamadu ay ka saareen Al-Shabaab deegaanka howlgalku ka dhacay, lagana dilay tiro maleeshiyaad ah.

“Cutubyo ka tirsan Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliyeed oo ku sugan Degmada Waajid ee Gobolka Bakool, ayaa howlgal qorshaysan ku beegsaday maleeshiyaad ka tirsan Khawaarijta AS oo ku dhuumaaleysanayay deegaanka Ceel Jeedow, oo hoos taga Waajid. Howlgalka oo ahaa mid si taxadar leh loo fuliyay, ayaa sababay in cadowga laga saaro goobihii ay isku aruursanayeen, iyadoo laga dilay tiro maleeshiyaad ah, kuwa kalena ay ku dhaawacmeen ama ay firxadeen” ayaa lagu yiri warsaxaafadeedka.

Inta uu socday howlgalkan waxaa sidoo kale lagu burburiyay hub iyo gaadiid ay lahaayeen Al-Shabaab oo goobta lagu gubay, sida lagu sheegay bayaanka.

“Bartilmaameedku wuxuu ahaa xarumo ay Khawaarijtu u isticmaali jireen qorsheynta dhagarta iyo caburinta shacabka deegaanka. Waxaa la burburiyay gaadiid iyo agab ciidan oo ay halkaasi ku kaydsanayeen” ayaa mar kale lagu yiri qoraalka.

Waxaa kale oo la sii raaciyay “Ciidanka Xoogga Dalka ayaa mar kale muujiyay kartidooda iyo go’aankooda ku aaddan sifeynta dalka ee Khawaarijta, iyagoo si dhow ula shaqeynaya shacabka deegaanka oo door weyn ka qaadanaya la shaqeynta ciidanka xoogga dalka Soomaaliyeed”.

Xaaladda ayaa weli kacsan, waxaana weli dhaq-dhaqaaqyo ciidan laga dareemayaa aagga degmada Waajid ee gobolka Bakool, halkaas oo ay isku sii fidinayaan ciidamada.

Baay iyo Bakool ayaa waxaa haatan ku xooggan maleeshiyaadka Al-Shabaab, waxaana badanaa ka dhaca dagaallo iyo howlgallo culus oo lagu qaado fariisimaha kooxda.

Muqdisho (Caasimada Online) – Safaaradda Soomaaliya ee dalka Turkiga ayaa si rasmi ah ugu baaqday muwaadiniinta Soomaaliyeed ee ku sugan dalka Iran in ay la soo xiriiraan safaaradda haddii ay doonayaan in ay ka baxaan dalkaas, xilli ay sii kordhayaan halista colaadda u dhaxeysa Iran iyo Israa’iil.

Qoraal kasoo baxay safaaradda ayaa lagu yiri: “Safaarada JFS ee Wadanka Türkiye waxay la socodsiinaysaa muwaadiniinta Soomaaliyeed ee ku sugan Wadanka Iran ee doonaaya inay iskaga soo baxaan wadankaas dagaalada halkaas ka socda darteed inay lasoo xiriiraan safaaradda si looga kaalmeeyo sidii ay si nabad ah wadankii ugu noqon lahaayeen.”

Safaaradda ayaa baahisay telefoon lambar toos loogala soo xiriirayo. Baaqan ayaa imanaya iyadoo dagaal culus uu ka socdo gudaha Iran, halkaas oo weerarro duqeyn ah oo ka imanaya dhanka Israa’iil lagu bartilmaameedsanayo xarumo rayid, warshado, isbitaallo iyo goobo dowladeed.

Xiisadda kasii daraysa ayaa walaac ku abuurtay muwaadiniinta ajaanibta ah ee ku sugan Iran, kuwaas oo ay kamid yihiin Soomaali tiro yar oo halkaasi ku sugan.

Wararka laga helayo gudaha Iran ayaa sheegaya in muwaadiniinta Soomaaliyeed ay wajahayaan xaalad cabsi iyo hubanti la’aan ah. Qaar badan oo kamid ah Soomaalida halkaas ku nool waxay yihiin arday wax ka barta jaamacadaha dalkaas, halka kuwa kalena ay ganacsiyo ku leeyihiin magaalooyinka waaweyn.

Ganacsade Soomaaliyeed oo lagu magacaabo Axmed Maxamuud Cabdi, kuna sugan Tehran ayaa warbaahinta u sheegay in xaaladdu ay tahay mid aad u adag oo aan la saadaalin karin. Wuxuu sheegay in mid kamid ah ardayda Soomaaliyeed uu ku dhaawacmay firidh ka dhacay meel u dhow Jaamacadda Tehran.

Soomaalida ku sugan Iran ayaa bilaabay wada-tashi ay uga hadlayaan in ay sii joogaan dalkaas ama in ay ka baxaan. Waxaa la sheegay in muwaadiniinta Soomaaliyeed ee ku sugan Tehran ay isku raaceen in ay yeeshaan kulan wadajir ah oo ay uga arrinsanayaan xaaladda degdegga ah ee ay wajahayaan.

Dowladda Federaalka Soomaaliya weli ma aysan shaacin tallaabooyin gaar ah oo la xiriira samatabbixinta muwaadiniintaas, marka laga reebo baaqa lagu dhiirrigelinayo in ay la soo xiriiraan safaaradda.

Tallaabadan ayaa lagu macneeyay mid muujinaysa in dowladda Soomaaliya ay ku howlan tahay badbaadada muwaadiniinteeda meelaha uu dagaalku ka socdo, xilli dalal badan oo caalami ah ay bilaabeen in ay dadkooda kala baxaan Iran.

Muqdisho (Caasimada Online) – Siyaasiyiinta mucaaradka Soomaaliya oo dhaq-dhaqaaq culus ka wada magaalada Muqdisho ayaa haatan qorsheynayo arrin halis gelin karta dalka, kadib muddo xileedka Maaxweyne Xasan maadaama la’isku fahmi la’yihiin doorashooyinka.

Cabdullahi Sheekh Xasan oo kamid ah mid ah xubnaha mucaaradka ayaa sheegay in tallaabo culus ay qaadi doonaan, hadii uu waqtiga ka dhammaado Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud, isla markaana uu ku qaban waayo doorasho heshiis lagu wada yahay.

Siyaasigan oo wareysi gaar ah siiyay Shabelle Tv ayaa sheegay in wixii dhibaato ee yimaada uu qaadi doono Madaxweynaha, haddii uu muddo xileedka ka dhamaado, isaga oo xusay in wax weliba oo kala dambeyn ah ay meesha ka bixi doonaan, qof welbana uu lasoo bixi doono qoraygiisa, maadaama weli hubeysan yihiin beelaha Soomaaliyeed

“Maalinta ay ka dhammaato, iyaga oo aan wax doorasho ah waddanka u jiheyn mas’uuliyadda ayay qaadayaan waxa meeshaa ka yimaada, waxaa imaan kara in amarka dowladda uu socon waayo in dadku canshuurta diidaan, waxaa imaan kara in ciidamadu amarka qaada diidaan, waxaa imaan kara in qof kastaa magaaada meesha uu rabto uu isbaaro dhigan karo ” ayuu wareysiga ku yiri siyaasiga Cabdullahi Sheekh Xasan.

Waxaa kale oo uu sii raaciyay “Xasan iyo khayrkii waxa ay haystaan ee xasaanadda sharciga ayaa siinaayo in laga dambeeyo la adeeco la dhageysto wadanka ay maamulaan, waxa siinayo waa sharciga ee beesha ay u dhasheen ma’aha”.

Dhinaca kale wuxuu soo hadal qaaday Gogosha Wadatashiga Qaran ee uu dhigay Madaxweynaha, wuxuuna sababta ay uga maqnaadeen ku sheegay in Xasan Sheekh aanu rabin talo ee uu mar hore gaaray go’aankiisa, taasina ay ka biyo diidan yihiin iyagu.

“Madaxweynaha wuxuu yiri dadka Soomaaliyeed waa la tashaneynaa, laakiin ra’yigooda waxba nagama beddalaayee go’aanka annaag leh, marka waa kula tashanaayaa go’aankana waa halkeyga waa midda hadda ka socoto meesha” ayuu mar kale yiri.

Mucaaradka Soomaaliya ayaa si weyn u diidan qorshaha Xasan Sheekh ee qof iyo cod, waxayna gebi ahaan ku gacan seereen shirkiisa oo la filayo in maanta lasoo gabagabeeyo.

Si kasta, xaaladda Soomaaliya ayaa haatan cakiran, waxaana xiisadda taagan ay saameyn ku yeelatay howlihii shaqo ee ay wadday dowladda federaalka oo haatan ku mashquushay khilaafaadka siyaasadeed ee gudaha, maadaama lagu kala tegay doorashooyinka dalka.

Garoowe (Caasimada Online) – Wasiirka Warfaafinta Puntland, Maxamuud Caydiid Dirir ayaa si weyn ugu gefay Ra’iisul wasaaraha Soomaaliya, kadib hadal uu maanta siiyay warbaahinta, isaga oo ka jawaabay eedeyn uu shalay Puntland u jeediyay Ra’iisul wasaare Xamza Cabdi Barre.

Xamza oo Talaadadii khudbad ka jeediyay Gogosha Wadatashiga Qaran ee ka socota Muqdisho ayaa weeraray xukuumadda Saciid Deni, wuxuuna ku eedeeyay inay ciqaabtay shacabka ku dhaqan deegaannada maamulkaasi, ayna ka goysay dowladda dhexe.

“Shacabka Puntland waa la ciqaabay, ciqaab adag ayey ku jiraan, haddii Xukuumadda Puntland ay miiska keento wax shacabka reer Puntland ama shacabka Soomaaliyed dan u ah waxaan diyaar u nahy inaan u tanaasulno” ayuu yiri Ra’iisul wasaaraha Soomaaliya.

Intaas kadib waxaa soo jawaabtay wasiirka warfaafinta Puntland Maxamuud Caydiid Diriri oo si cad ugu gefay Ra’iisul wasaare Xamza, wuxuuna shaki geliyay dhalashiisa.

Sidoo kale wuxuu ku tilmaamay qof marxuum ah, sidoo kalena uu ku jiray dadkii Xamar lagaga qaxay 1991-kii, sida uu hadalka u dhigay.

“Xamza waa marxuum ciqaab ku jira, shaki ayaana igaaga jira inuu u dhashay reerka uu sheeganaayo, dadkii Xamar lagaga qaxay 1991-kii ayuu jiray” ayuu wasiir Caydiid.

Hadalkan ayaa durbo dhaliyay fal-celin xooggan, waxaana ka carooday dad badan oo Soomaaliyeed oo ay ku jiraan kuwa kasoo jeedo Puntland oo sheegay in wasiirku aanu metalin hadalkaasi, ayna u arkaan gef cad oo uu u gaystay Ra’iisul wasaaraha qaranka.

Marka laga soo tego khilaafka guud e u dhexeeya dowladda federaalka iyo Puntand, ayaa waxaa haddana si gaar ah isku hayo Xamza iyo Deni oo siyaasad ahaan kala fog, wuxuuna dagaalkooda soo bilowday markii lasoo magacaabay Ra’iisul wasaare Xamza Cabdi Barre.

Dagaalka ayaa sidoo kale sii xoogeystay, kadib booqashadii uu Ra’iisul wasaaraha ku tegay gudaha magaalada Laascaanood, taas oo ka careysiisay Puntland iyo qudheeda Somaliland, maadaama aqoonsi heer federaal ah la siiyay maamulka KMG ah ee SSC-Khaatumo.

Muqdisho (Caasimada Online) – Xaalad culus ayaa kasoo korortay Baarlamaanka Soomaaliya, taas oo caqabad ku noqotay howlihii Xildhibaannada Golaha Shacabka, kadib markii ay baaqdeen labadii kulan ee ugu dambeeyay ee Mudanayaasha Baarlamaanka.

Kulankii maanta iyo kii Isniintii ayaa u baaqday sababo la xiriira kooram la’aan, taas oo keentay inuu shaqeyn waayo Golaha, lana soo xiro shirkooda.

Guddoomiye ku xigeenka koowaad ee Golaha Shacabka Marwo Sacdiya Yaasiin Samatar oo guddoomisay kulankii maanta ayaa sheegtay in kooramka uu dhaafi waayey 98 Mduane, ayna soo xaadiri waayeen inta badan xildhibaannada golaha, kadibna waay soo xirtay.

“Maanta inta soo kalahday ee imaatay way mahadsan yihiin kooramka wuxuu marayaa 98 xildhibaan waxaan rajeynayaa in marka labaad lasoo buuxin doono maanta ma soconayo programkeenna, waana innoo xiran yahay kulankeenna” ayay tiri guddoomiye Sacdiya.

Arintan ayaa dhalisay dood xooggan oo Golaha dhexdiisa, waxaana xildhibaannada qaar ay nasiib darro ku tilmaameen in kulamada ay baaqdaan, iyada oo xildhibaannada ay joogaan gudaha magaalada caasimada ah ee Muqdisho.

“Waa maalintii saddexaad ee Golaha Shacabka waayey kooram waxaa nasiib darro ah 276 xubnood in laga waayo 139 xubnood, wayna joogaan magaalada waxaynu leenahay walaalayaalow aaway shaqadii aad u hayseen qaranka?” ayay tiri Xildhiban Caasho Koos oo kamid ah xubnihii maanta tegay xarunta Villa Hargeysa.

Sidoo kale waxa ay su’aal ka keentay sababaha soo celiyay arrintan, xildhibaannaduna ay u shaqey la’yihiin, maadaama ay caqabad ku noqotay howlihii Baarlamaanka Soomaaliya.

“Aaway shacabka aad metaleyseen? Maxaa loo baajinayaa shirarka oo ay u qabsoomi la’yihiin? oo shaqooyin badan ay horyaallaan, mudane xildhibaanno waa inaad ka run sheegteen sharaftiina iyo shaqadiina” ayay mar kale tiri xildhibaannadu.

Sababaha ugu wayn ee arrintan ka dambeya ayaa waxaa loo aaneynaa xaaladda siyaasadeed ee ka taagan dalka, waxayna xildhibaannadu ku milmeen siyaasadaha is diidan, iyaga oo la kala saftay Villa Soomaaliya iyo Mucaaradka oo haatan dhaq-dhaqaaq ka wada Muqdisho.

Xaaladda dalka ayaa cakiran, waxaana xiisadda taagan ay ka dhalatay hannaanka doorashooyinka oo ay isku hayaan dowladda federaalka, qaar kamid ah maamul goboleedyada dalka iyo siyaasiyiinta mucaaradka ee la baxay Golaha Samatabixinta

Kismaayo (Caasimada Online) – Wasaaradda Gaashaandhigga Soomaaliya ayaa soo saartay war-saxaafadeed ay ku shaacisay in kooxda Al-Shabaab duqeymo ka dhacay aagga magaalada Kismaayo looga dilay in ka badan 25 dagaalame.

Ciidanka Xoogga Dalka ee Danab oo garab ka helaya saaxiibada caalamiga ah ee Soomaaliya, gaar ahaan Mareykanka ayaa fuliyey duqeymo cirka ah ee lagu beegsaday Al-Shabaab oo ka dhacay deegaanka Maqooqaha.

“Duqeymahaan ayaa laga fuliyey tuulada Maqooqaha oo qiyaastii 100 KM waqooyi-galbeed kaga beegan magaalada Kismaayo ee gobolka Jubbada Hoose,” ayaa lagu yiri qoraalka Wasaaradda Gaashaandhigga.

Dowladda ayaa sheegtay in weerarkaas si toos ah loogu beegsaday xarun ay kooxda Al-Shabaab u adeegsanaysay shirar iyo abaabulka weerarada argagixiso.

“Duqeyntan oo ahayd mid is xigxigtay ayaa lagu burburiyay talis muhiim ah oo kooxdaasi ku lahayd halkaas,” ayaa lagu yiri bayaanka.

Sidoo kale dowladda ayaa xaqiijisay in ugu yaraan 25 xubnood oo ka tirsan Khawaarijta Al-Shabaab lagu dilay duqeynta, iyadoo ay jiraan dhaawacyo kale oo laga daadgureeyay goobta, sida lagu sheegay bayaanka.

“Dadka deegaanka ayaa sidoo kale soo sheegay in burbur baaxad leh uu gaaray xarumihii kooxda,” ayaa lagu yiri warsaxaafadeedka.

Dowladda ayaa sheegtay in howlgalkan uu qayb ka yahay dadaallada joogtada ah ee lagu ciribtirayo kooxaha argagixisada ah ee weli ku dhuumaaleysanaya qaybo kamid ah dalka.

Washington (Caasimada Online) – Xildhibaan Ilhaan Cumar ka tirsan Golaha Congress-ka Mareykanka ayaa si adag uga hadashay xaaladda uu wajahayo dalkaasi, iyada oo jeedisay eedeymo culus oo la xiriira halka uu haatan ku socdo Mareykanka

Ilhaan oo sidoo kale tirsan xisbiga Dimuqraadiga, kuna metasha gobolka Minnesota ayaa shaaca ka qaaday in hadda Mareykanka uu noqday mid kamid ah dalalka ugu xun caalamka, isla-markaana ay meesha ka baxday dimuquraadiyaddii lagu amaani jiray.

Gabadhan oo asal ahaan kasoo jeeda Soomaaliay ayaa sheegtay in ay kusoo kortay waddan uu ka jiray nidaam kaligii taliye ah, balse maanta ay kasii daran tahay xaaladda Mareykanka, sida ay hadalka u dhigtay.

Waxaa kale oo ay soo hadal qaaday rabshadaha ka socda qaybo kamid ah waddanka iyo tallaabooyinka milatari ee la qaaday, kadib markii ciidamo dheeraad ah la geeyay jidadka waa wayn ee magaalada Los Angeles.

“Waxaan ku soo koray nidaam kaligii taliye ah, laakiin xitaa marnaba maan arag wax la mid ah waxa hadda ka socda Mareykanka. Dalkii lagu tilmaami jiray iftiinka dimuqraadiyadda ee caalamka ayaa hadda u ekaaday mid ka mid ah dalalka ugu xun, iyadoo ciidamada millatarigu waddooyinka joogaan iyagoo aan wax tixgelin ah u haynin xuquuqda dastuuriga ah ee shacabka.” ayay tiri Ilhaan oo bixisay wareysi lagu daabacay bogga YouTube-ka ee barnaamijka Democracy Now!.

Hadalkan ayaa kusoo aadayo, iyada oo Isniintii Madaxweynaha Mareykanka Donald Trump uu amar ku bixiyay in magaalada Los Angeles oo ay ka jiraan xasarado xooggan loo diro ilaa 700 askari oo ka tirsan Ciidanka Marines-ka, isagoo uga digay dadka ka mudaharaadaya xarigga muhaajiriinta inay “la kulmi doonaan ciqaab aan horey loo arag.”

Trump ayaa sidoo kale amar ku bixiyay in illaa 2,000 oo askari oo dheeraad ah oo ka tirsan Ilaalada Qaranka la geeyo magaalada Los Angeles, si ay uga jawaabaan mudaharaadyada ka dhashay arrimaha socdaalka, sida ay xaqiijiyeen mas’uuliyiin Mareykan ah.

Tallaabadan aan caadiga ahayn ee lagu daabulay ciidamada milatariga ee buuxa ayaa kusoo beegantay iyadoo boqollaal kale oo ka tirsan Ciidamada Kaydka Qaranka (National Guard) ay horey u joogeen magaalada, taasoo sii hurisay xiisadda ka taagan Los Angeles oo leh bulsho Latino ah oo aad u tiro badan.

Arrintan ayaa ka dambeysay, kadib markii mudaharaadayaal la wareegeen waddooyin ku yaalla bartamaha Los Angeles Axaddii, halkaasoo ay gubeen gaadiid iyo dukaamo dhac loo geystay, taasoo keentay in boolisku adeegsado sunta dadka ilmada ka keenta iyo rasaasta caagga ah.