26.6 C
Mogadishu
Sunday, June 29, 2025

Sawirro: Hussein Mohamed iyo Mohamed Abdi Ali oo loo xukumay weerarkii DusitD2

Nairobi Caasimada Online) – Maxkamad ku taalla dalka Kenya ayaa Khamiistii xukun xabsi 30 sano ah ku ridday laba nin oo lagu helay dambiyo argagixiso oo la xiriira doorkii ay ku lahaayeen weerarkii dhimashada badnaa ee lagu qaaday hoteelka raaxada ah ee DusitD2 ee magaalada Nairobi sanadkii 2019.

Weerarka lagu qaaday hoteelka iyo xarunta xafiisyada ee DusitD2, oo ku yaalla bartamaha caasimadda, ayaa sababay dhimashada 21 qof, iyadoo ciidamada booliska ay ku guuleysteen inay badbaadiyaan ku dhawaad 700 qof oo rayid ah intii uu socday go’doomin 20 saacadood qaatay.

Shan dagaalyahan oo ka tirsan kooxda Al-Shabaab—oo xiriir la leh Al-Qaacida—ayaa weerarka qaaday galinkii dambe ee 15-kii Janaayo 2019. Mid kamid ah ayaa isku qarxiyay bannaanka hoteelka, halka afartii kale ay toogteen ciidamada ammaanka.

Bishii hore ayay maxkamad ku taalla Nairobi dembi ku heshay laba muwaadin oo Kenyan ah—Hussein Mohamed Abdille Ali, 22 jir, iyo Mohamed Abdi Ali, 61 jir—kuwaas oo lagu helay inay ku lug lahaayeen qorsheynta iyo fududeynta weerarka.

Garsoore Diana Kavedza oo Khamiistii xukunka ku dhawaaqaysay ayaa tiri: “In kasta oo eedeysanayaashu aysan si toos ah u qaadan hubkii waxyeellada geystay, haddana kaalintii ay ku lahaayeen diyaarinta weerarka waxay si toos ah u suuragelisay in dabley si wanaagsan u hubeysan ay fuliyaan weerarka, iyagoo watay qoryo, bambooyin iyo jaakado ismiidaamin ah.”

“Ma ahayn dambi saameyn kooban yeeshay—21 qof ayaa noloshoodii ku waayay,” ayay raacisay, iyadoo tixraacaysa marqaatiyaal ka badbaaday weerarka oo la wadaagay maxkamadda dhaawacyada nafsadeed ee ay weli la tacaalayaan.

“Raadka nafsaani ee weerarkaasi reebay aad buu u qoto dheer yahay,” ayay tiri garsooraha.

Kooxda Al-Shabaab ayaa dhowr weerar ka fulisay gudaha Kenya, taasoo qayb ka ah jawaabta ay uga falcelinayso go’aankii dowladda Kenya ay ciidamada ugu dirtay Soomaaliya sanadkii 2011 si ay ula dagaallamaan kooxdaas.

Weerarkii ka dhacay suuqa weyn ee Westgate Mall ee Nairobi sanadkii 2013 ayaa lagu dilay 67 qof, waxayna go’doomintaas socday afar maalmood.

Laba sano kadib, 148 qof ayaa ku dhintay weerar ay Al-Shabaab ku qaadday Jaamacadda Garissa, taasoo ku taalla meel u dhow xadka ay Kenya la wadaagto Soomaaliya.

 

Xasan oo tanaasul ka sameeyey mowqifkii adkaa ee dastuurka – Maxaa is bedalay?

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa u muuqda in mowqifkiisii adkaa ee dastuurka uu ka soo dabcay, iyadoo war-saxaafadeedkii gogosha ka soo baxay lagu xusay in wadahadal siyaasadeed lagu xaliyo muranka ka dhashay 4-tii cutub ee la ansixiyey iyo cutubyada haray, isla markaana loo maro habraaca uu dastuurku tilmaamayo.

War-murtiyeedku wuxuu ku tilmaamay dastuurka inuu yahay “dukumenti nool” oo mar walba wax-ka-beddel lagu sameyn karo.

Sidoo kale, Gogoshu waxay adkaysay in dhamaystirka dastuurku yahay waajib qaran iyo mudnaan sare leh, iyadoo sidoo kale la xusay in afarta cutub ee horey u ansixiyay Baarlamaanka Federaalka ay yihiin qayb ka mid ah dastuurka.

Waxaa la soo jeediyay in wixii aragti ah ee siyaasiyiintu ka qabaan cutubyadaas iyo kuwa harsanba lagu dhameeyo wadahadal siyaasadeed oo loo maro habraaca uu dastuurku tilmaamayo.

War-murtiyeedkii galabta laga soo saaray dhammaadka Gogosha Wadatashiga Qaran ee uu Madaxweyne Xasan Sheekh horay u iclaamiyay, balse aanay Mucaaradka ka soo qeyb galin ayaa diiradda saaray laba arrimood oo muhiim ah, sida dhamaystirka dastuurka, dimuqraadiyaynta iyo doorashooyinka.

Dhinaca doorashooyinka, war-murtiyeedku wuxuu si cad u diiday in dib loogu laabto nooc kasta oo doorasho dadban ah. Waxaa si gaar ah loogu baaqay in si degdeg ah loo qabto doorashooyinka dowladaha hoose, si lamid ah deegaanada Puntland iyo Somaliland.

Gabagabadii, waxaa la adkeeyay muhiimadda ay leeyihiin sii socoshada wadahadallada ku saabsan doorashooyinka heer dowlad-goboleed iyo heer federaal, si loo gaaro heshiis loo dhan yahay, loona ilaaliyo xasilloonida siyaasadeed ee dalka.

War-murtiyeedku wuxuu sidoo kale dhiirrigeliyay in gogoshu furnaato, isla markaana lagu casuumo dhammaan siyaasiinta iyo waxgaradka Soomaaliyeed.

Waxaa la xusay in geeddi-socodka siyaasadeed uu noqdo mid Soomaaliyeed oo ka madax-banaan faragelin dibadeed, waxaa xusid mudan in doorka beesha caalamka ee gogoshaas aan lagu xusin war-murtiyeedka, laguna casuumin.

Sawirro: Sanbaloolshe oo dib u helaya kursigiisa xildhibaan – Sidee ku dhacday?

Jowhar (Caasimada Online) – Agaasimihii dhowaan xilka laga qaaday ee hay’adda NISA Cabdullahi Sanbaloolshe ayaa maanta ka degay magaalada Jowhar, isagoo doonaya inuu dib u soo qaato kursigii xildhibaan ee uu lumiyey markii loo magacaabay NISA.

Guddiga Doorashooyinka ayaa soo saaray wargelinta doorashada kursiga #HOP058 oo Jimcaha berri ka dhaceysa magaalada Jowhar.

Cabdullahi Maxamed Cali (Sanbaloolshe) oo kursigaas horay ugu fadhiyey kana soo qaatay Beledweyne ayaa lagu soo lamaaniyey Ismaaciil Warsame Faarax oo isna kursigaan u tartamaya, balse la aaminsan yahay inuu (malxiis) yahay.

Doorashada Soomaaliya ayaa yeelatay Malxiis, taas oo ka dhigan in kursigu u xiran  yahay hal qof, balse u uku qasban yahay inuu lasoo heshiiyo qof u camira oo indhaha shacabka la tuso, iyadoo laga dhigayo inuu la tartamay.

Guddiga Doorashooyinka ayaa labada Jowhar ku guddoonsiiyay shahaadada musharraxnimo Sanbaloolshe Ismaaciil, waxaana la soo bandhigay sawiradooda oo hadal-heyn ka abuuray baraha bulshada.

“Musharrixiinta, ergada, kor-joogtada, qeybaha bulshada iyo saxaafadda maxalliga ah ba waxaa lagu wargelinayaa inay wakhtiga ilaaliyaan oo doorashada kursigaan ka soo qeyb galaan, berri 20-ka Juun 2025,” ayaa lagu yiri qoraalka guddiga doorashooyinka.

Sanbaloolshe ayaa caawa kursigiisii xildhibaanimo u hoos fadhiya Cali Guudlaawe oo intii uu joogay NISA iyo ka horba uu dagaal ku hayey, kana shaqeynayey inuu ku fashilmo hoggaaminta HirShabeelle.

Waxaa xusid mudan in siyaasiyiin uu horboodayo Sanbaloolshe oo reer Hiiraan ah ay isku dayeen in gobolka ay ka soo jeedaan ee Hiiraan ay ka jaraan HirShabeelle inteeda kale, iyagoo aan u heynin xal kale, taas oo la yaab ku noqotay dadka u dhuun daloola siyaasadda.

Sidoo kale, Sanbaloolshe ayaa loo arkaa in xukuumadda uu dagaal la geli karo, markii uu ku soo laabto Golaha Shacabka, maadaama xilkii NISA laga qaaday isagoo aad u raba, sidoo kalena uu diiday in meel kale la geeyo, sida la sheegay.

Sida ay Caasimada Online u xaqiijiyeen masuuliyiin ka tirsan maamulka HirShabeelle, Cali Guudlaawe ayaa u tanaasulay Sanbaloolshe, kuna soo dhaweeyey Jowhar, una ogolaaday in kursigiisa uu soo qaato, isagoo dib u laqay dhibaatooyinkii siyaasadeed ee ninkaan uu hoggaami jiray si loo cuuryaamiyo maamulkaas.

VILLA SOMALIA seeks consultation—not negotiation

Somalia has entered a perilous political moment. What lies before us is not an ordinary partisan dispute but a clash that could trigger renewed fragmentation and institutional breakdown. Villa Somalia has unilaterally seized control over three pillars that once rested on fragile consensus: the 2012 provisional constitution has been rewritten without agreement; the electoral framework has been reshaped unilaterally; and the entire state-building architecture, painstakingly assembled over years, now hangs in uncertainty.

These are not minor disagreements to be smoothed over with friendly consultation. They demand honest dialogue and hard-headed negotiation—an effort to rewind to the point where the process first went off course. Instead, Villa Somalia has chosen a different path, branding its approach the “National Consultative Conference.” The name may sound reassuring, but it raises a pressing question: consultation with whom—and for what purpose?

Consultation vs. negotiation

Consultation, by nature, is a conversation among those who already share a common viewpoint. It is a closed circle where allies gather to fine-tune strategy and reinforce a predetermined agenda. No one is expected—or even allowed—to challenge the framework. In the Somali context, consultation resembles the President seeking advice from loyal confidants, aiming to polish a plan they already endorse.

Negotiation, on the other hand, is the machinery of genuine conflict resolution. It is an inclusive process where rival factions meet, grievances are aired, and compromises are reached. It produces not slogans but substantive outcomes—a national agreement forged through mutual sacrifice and shared vision. Where consultation amplifies a private agenda, negotiation builds public legitimacy.

Why the “consultative conference” failed the test

Despite its name, the process that concluded Thursday in Villa Somalia bore little resemblance to true national dialogue. Opposition parties were excluded or sidelined. Key federal member states, notably Puntland and Jubaland, walked away from the table. Civil society voices—if present at all—were reduced to tokens. What emerged was not a process of national reconciliation but a stage-managed forum designed to echo the centre’s views.

By labelling this one-sided gathering a “National Consultation,” Villa Somalia revealed its true intent: not to converse, but to confirm; not to negotiate, but to impose; not to listen, but to be applauded.

A national imperative: Real dialogue

What Somalia urgently needs is not an orchestrated showcase, but genuine negotiation. This means opening the door to all political stakeholders—without preconditions. It means recognizing the legitimacy of divergent visions, whether federal, regional, or civic. It requires returning to the drawing board on the deeply contested constitutional and electoral changes.

Engaging in negotiation should not be viewed as yielding to the opposition. It is not a concession—it is a national imperative. When government and opposition are locked in a dangerous stalemate, the negotiation table becomes not just a forum but a lifeline. Consultation, no matter how elaborately packaged, cannot substitute for it.

The clock is ticking

If Villa Somalia insists on maintaining a consultation hall open only to loyalists, it risks dragging the republic into yet another cycle of fragmentation. But there is still time. The presidency can use the remainder of its term to pivot away from stagecraft and toward substance. True dialogue means broadening the circle until every aggrieved voice is heard. Only then can the knife at Somalia’s throat be set aside.

“Dialogue is not a reward; it is a responsibility of leadership. Courage is what it takes to stand up and speak; courage is also what it takes to sit down and listen.” —Winston Churchill

History will remember who listened.

By Dr. Liban Cigaal

Disclaimer: The views and opinions expressed in this article are solely those of the author(s) and do not necessarily represent the official stance of Caasimada Online or its members.  

Guddoomiye Muungaab oo eryay mas’uuliyiin dhowr ah, magacaabay kuwo cusub

0

Muqdisho (Caasimada Online) – Guddoomiyaha maamulka gobolka Banaadir, ahna duqa magaalada Muqdisho Xasan Maxamed Xuseen (Muungaab) oo tallaabo kale qaaday ayaa sameeyay isbeddel ballaaran oo lagu dardar-gelinayo howlaha maamulkiisa cusub.

Muungaab oo wareegto soo saaray ayaa xilalkii ka qaaday agaasimeyaal, isaga oo magacaabay kuwa kale oo cusub oo la shaqeyn doono, taas oo qayb ka ah isbeddelka uu haatan waddo.

Ismaaciil Cali Xuseen ayaa waxaa loo magacaabay Agaasimaha Waaxda Maamulka Dhul bixinta Dowladda Hoose ee Xamar, waxaana xilalkii laga qaaday Zakariye Bashiir Muude iyo Cabdicasiis Axmed Cali.

Sidoo kale Xamdi Fatxi Cali ayaa waxaa loo magacaabay Agaasimaha Waaxda Amniga iyo Dariseynta Gobolka Banaadir, wxaana xilalka laga qaaday Cabdifataax Jiinow Gacal iyo Mahad Xuseen Axmed.

Hani Xasan Cali, ayaa iydana waxaa loo magacaabay Agaasimaha Waaxda Biyaha iyo Deegaanka, waxaana xilkii laga qaaday Mudane Cabdullaahi Xasan Maxamed.

Dhanka kale, Duqa Magaalada Muqdisho Xasan Maxamed Xuseen (Muungaab) ayaa mas’uuliyiinta cusub ee uu magacaabay kula dardaarmay in ay dardargeliyaan howlaha shaqo ee loo idmaday.

Isbeddelkan ayaa qayb ka ah tallaabooyin dheeraad oo uu haatan wado Muungaab oo horay xilalkii uga qaaday guddoomiyeyaal degmo, isaga oo magacaabay kuwa kale oo cusub oo durbo xilalka la wareegay, waxaana arrintan ay qayb ka tahay qorshihiisa horumarineed ee caasimada.

Sawirro: Wafdi sare oo ka socda Mareykanka oo soo gaaray Hargeysa + Ujeedka

Hargeysa (Caasimada Online) – Wafdi heer sare ah oo ka socday dalka Mareykanka ayaa soo gaaray magaalada Hargeysa ee caasimada Somaliland. Wafdigan ayaa waxa hoggaaminayay Safiirka Mareykanka ee Soomaaliya Richard Riley.

Wafdigan ayaa sidoo kale waxa ka mid ahaa Taliyaha Guud ee Ciidamada Mareykanka ee Qaaradda Afrika (AFRICOM) Jeneraal Michael Langley, saraakiil sar-sare oo ka mid ah Ciidamada Mareykanka iyo diblomaasiyiin culus.

“Xukuumadda Somaliland waxaa sharaf u ah in ay marti-geliso wefti heer sare ah oo ka socday dalka Maraykanka oo booqasho shaqo ku yimid Jamhuuriyadda Somaliland si loo xoojiyo iskaashiga amniga iyo difaaca u dhexeeya labada dhinac,” ayaa lagu yiri bayaan kasoo baxay Madaxtooyadda Somaliland.

Labada dhinac waxa ay ka wada-hadleen arrimo wax-ku-ool ah oo muhimmad gaar ah u leh labada dal, gaar ahaan xoojinta iskaashiga amniga iyo difaaca.

Booqashada ay wafdiga Mareykanku ku yimaadeen Hargeysa ayey Madaxtooyadda Somaliland ku sheegtay mid muujinaysaa sida ay Somaliland uga go’an tahay adkaynta difaaca, amniga, ganacsiga, iyo iskaashiga u dhexeeya labada dhinac.

Sidoo kale xukuumadda Somaliland waxa ay si weyn u soo dhaweysay socdaalka ay wafdiga ka socday dalka Mareykanku ay ku tageen magaalo-xeebeedka istaraatiijiga ah ee Berbera, si ay u qiimeeyaan tayada kaabayaasha lagama maarmaanka u ah xoojinta awoodda amniga iyo difaaca, maadaama dowladda Mareykanka ay ka go’an tahay ilaalinta xasilloonida mandaqadda.

“Dawladda Somaliland waxa ay si weyn ugu mahad-naqaysaa danaynta Dawladda Maraykanka iyo hagar baxa ay la garab taagan tahay nabadda iyo xasilloonida Gobolka Geeska Afrika,” ayaa lagu yiri qoraalka kasoo baxay Madaxtooyadda Somaliland.

Somaliland ayaa xaqiijisay inay adkaynayso in la sii wado lana xoojiyo iskaashiga iyo wax-wada-qabsiga u dhexeeya labada dhinac, oo haatan muhiimad gaar ah u leh Maamulka Somaliland.





















Iran’s shadow Influence spreads into Somalia

MOGADISHU, Somalia  — Somalia is emerging as the latest front in Iran’s expanding network of influence as the Islamic Republic leverages regional proxies to entrench itself in one of the world’s most strategically significant corridors: the Red Sea.

While the militant group al-Shabaab has long been a destabilizing force in Somalia, its renewed strength—marked by recent battlefield gains—appears to be supported by external backers. Chief among them is Iran, operating through its Yemeni proxy, the Houthi rebels.

Al-Shabaab’s comeback 

After suffering major defeats in 2022, al-Shabaab is mounting a forceful return. In recent months, the group has seized key towns north and south of the capital, Mogadishu, reconnecting fragmented strongholds and pressing dangerously close to the city’s outskirts.

This resurgence coincides with increased reports of foreign backing. In 2017, Iran reportedly allowed al-Shabaab to use its ports to bypass UN sanctions. More recently, intelligence assessments and UN monitoring reports have confirmed renewed collaboration between al-Shabaab and Iran’s primary regional partner, the Houthis.

According to a February 2025 UN report, senior leaders from al-Shabaab and the Houthis met in Somalia in July and September 2024. These meetings reportedly focused on weapons transfers, training coordination, and intelligence-sharing. Analysts say the Houthis—already receiving advanced weapons and intelligence from Tehran—are acting as a bridge between Iran and extremist factions in the Horn of Africa.

The Red Sea corridor  

Iran’s influence in Somalia extends beyond ideology or tactical cooperation. It has strategic implications for the entire region—particularly the Red Sea, one of the world’s most critical maritime routes.

From November 2023 through May 2024, Houthi operatives reportedly traveled to Somalia to gather maritime intelligence in exchange for weapons. A UN panel of experts reported that in October 2024, nearly a third of Houthi attacks on Red Sea shipping targeted vessels outside Yemen’s radar range. This suggests that the Houthis may be receiving targeting data from Somali territory—possibly via al-Shabaab-controlled zones.

Somali security forces have already intercepted a weapons shipment from Yemen operated by Somali nationals. Meanwhile, al-Shabaab has vowed to escalate piracy in the Red Sea—and maritime disruptions have risen accordingly.

This convergence of actors, driven by Iran’s long-standing doctrine of proxy warfare, threatens the stability of global trade and undermines regional security efforts by the United States, Saudi Arabia, and African Union forces.

Strategic realignment

Experts say the collaboration between Iran, the Houthis, and al-Shabaab represents a shift in Iran’s foreign policy strategy—an evolution of what some now call “Axis of Resistance 2.0.” Instead of relying solely on Middle Eastern alliances, Iran is embedding itself in Africa’s ungoverned spaces.

“Iran is at the center of all this,” said Guled Ahmed, a Somali political analyst at the Middle East Institute. Danny Citrinowicz, a former Israeli military intelligence officer and fellow at the Institute for National Strategic Studies, describes the Houthis’ growing presence in Africa as “the tip of the [Iranian] spear.”

Citrinowicz also warns that ideological differences between these actors are becoming irrelevant as long as strategic interests align. The Houthis, he says, are now acting as Iran’s African proxy—building operational capabilities, training local actors, and potentially planning expanded maritime operations in the region.

Yemen-based journalist Abdullah Mohsen al-Shadli agrees, stating: “What better way [for Iran] than forming ties with extremist groups in Somalia, where the chaos closely mirrors Yemen’s situation?”

A global wake-up call

The emerging crisis in Somalia is not just a national emergency but a geopolitical fault line. If al-Shabaab continues to gain ground, supported by Iranian-backed networks, Somalia could become a launchpad for broader regional disruption.

The stakes are high. The Red Sea handles more than 10 percent of global trade, including energy supplies. Any actor capable of disrupting this corridor—whether through piracy, proxy militias, or state-sponsored sabotage—gains massive leverage on the world stage.

Iran appears to understand this well. Through a combination of opportunism, proxy alignment, and strategic patience, it is building influence where others have disengaged. Somalia, long neglected by international policymakers, may now be the newest—and most dangerous—piece of that puzzle.

Aqriso: War-murtiyeed laga soo saaray shirka gogoshii uu fidiyey Xasan Sheekh

0

Muqdisho (Caasimada Online) – Waxaa goordhoweyd magaalada Muqdisho lagu soo gaba-gabeeyay shirka gogosha wadatashiga qaran oo maalmahan ka socday magaalada Muqdisho ee caasimada Soomaaliya.

Gaba-gabada shirkan oo laga soo saaray war-murtiyeed ka kooban qoddobo door ah sida: arrimaha doorashooyinka, ilaalinta midnimada dalka iyo dhamaystirka dastuurka, oo muran xooggaan ka taagan yahay.

Gogoshan ayaa waxaa ka qeyb-galay Madaxda Dowladda Federaalka Soomaaliya, siyaasiyiim iyo hoggaamiyeyaasha qaybaha bulshada sida: madax hore, ururrada siyaasadda Soomaaliya ee diiwaangashan, Xisbiyada siyaasadda Puntland, Culimada iyo bulshada rayidka ee Soomaaliyeed.

Shirka ayaa ugu horeyntii ku baaqay in deg-deg loo qabto doorashooyinka heer deegaan ah si la isku soo gaarsiiyo doorashooyinka dalka. Sidoo kale waxaa war-murtiyeedka lagu soo dhaweeyay in la soo gudbiyo aragtiyaha dhamaystirka dastuurka, iyadoo loo raacayo habraaca dastuurka uu dhigayo.

“Gogushu waxaa ay hoosta ka xariiqday in ilaalinta iyo xoojinta midnimada iyo wadajirka ummadda Soomaaliyeed ay tahay lama huraan,” ayaa lagu yiri War-murtiyeedka, iyadoo gogoshu ku baaqday in dib loo bilaabo wada-hadalladii u dhaxeeyay Dowladda Federaalka Soomaaliya iyo Somaliland, si xal looga gaaro midnimada iyo wadajirka umadda Soomaaliyeed.

Gogosha ayaa dhiiri-gelisay muhiimadda inay sii socdaan wada-hadallada heshiis dhameystiran oo loo dhan yahay looga gaarayo doorashooyinka labada heer ee dawlad goboleedyada iyo dowladda federaalka (Baarlamaanka iyo Madaxweynaha).

Gogoshu waxay taageertay dagaalka dalka looga xoraynayo kooxa argagixisada ah ee Al-Shabaab iyo Daacish, kaasioo ka socda gobollada Shabeellooyinka, Hiiraan, Galgaduud, Mudug iyo gobolka Bari ee buuraha Calmiskaad.

“Gogoshu waxay isla qaadatay in doorasho dadban nooc kasta oo ay tahay aan dib loogu noqon. Iyadoo laga ambaqaadayo khibradaha dhanka dimuqraadiyaynta iyo doorashooyinka ee maamullada Somaliland iyo Puntland, gogoshu waxaa ay hoosta ka xariiqday in si deg-deg ah loo qabto doorashada dawladaha hoose ee deegaanada kale ee dalka,” ayaa lagu yiri War-murtiyeedka.

Hoos ka aqriso war-murtiyeedka oo dhameystiran:

IRAN oo xoojisay weerarada Israa’iil iyo wararkii ugu dambeeyey ee dagaalka

Tel Aviv (Caasimada Online) – Israaiil iyo Iiraan ayaa Khamiista maanta ah mar kale is-weydaarsaday weerarro gantaallo ah, iyadoo maalintii toddobaad uu galay dagaalka labada dal oo muddo dheer colaado ka dhexeeyeen. Haddaba waxaa hoos ku xusan dhacdooyinkii ugu dambeeyay ee dagaalka:

Weerar laguq aaday isbitaal

Isbitaal ku yaalla koonfurta Israaiil ayaa la weeraray, ka dib markii Iiraan ay ku garaacday tobannaan gantaal, sida ay saraakiishu sheegeen. Waxaa sidoo kale la soo weriyay in gantaalladu ay ku dhaceen laba magaalo oo kale oo ku dhow xarunta ganacsiga Israel ee Tel Aviv.

Isbitaalka Soroka ee magaalada Beersheba ayaa dab qabsaday weerarka kaddib, iyadoo agaasimaha isbitaalka, Shlomi Codish, uu sheegay in ilaa 40 qof ay dhaawacmeen.

“Qeybo badan oo isbitaalka ka mid ah ayaa gebi ahaan burburay, waxaana ka muuqata waxyeello baaxad leh oo guud ahaan isbitaalka soo gaartay,” ayuu yiri Codish.

Iiraan ayaa sheegtay in bartilmaameedkeeda rasmiga ah ee weerarka uu ahaa saldhig milatari iyo xarun sirdoon oo ku dhow goobtaas, balse aysan ahayn isbitaalka.

Guddiga Caalamiga ah ee Laanqayrta Cas ayaa sheegay in sharciga caalamiga ah uu dhigayo in “isbitaallada la ixtiraamo oo la ilaaliyo.”

Madaxa xuquuqda aadanaha ee Qaramada Midoobay, Volker Turk, ayaa labada dhinac ugu baaqay isxakameyn, wuxuuna sheegay inay tahay wax laga argagaxo “in shacabka lagu bartilmaameedsado colaadaha.”

Ra’iisul wasaaraha Israaiil Benjamin Netanyahu ayaa dhankiisa sheegay in Tehran ay bixin doonto qiimo culus.

Israaiil oo u hanjabaad u dirtay Khamenei

Netanyahu oo ka hadlayay magaalada Beersheba kaddib weerarka isbitaalka ayaa sheegay in Israaiil ay ka go’an tahay inay baabi’iso halista hubka nukliyeerka iyo awoodda gantaalaha ridada dheer ee Iiraan.

Wasiirka difaaca Israaiil, Israel Katz, ayaa sheegay in hoggaamiyaha sare ee Iiraan, Ayatollah Ali Khamenei, “aan loo dulqaadan karin inuu sii jiro.”

“Khamenei wuxuu si cad ugu dhawaaqay inuu doonayo inuu Israaiil burburiyo, isagoo toos u amray weerarrada lagu qaadayo isbitaallada,” ayuu yiri Katz. “Qof sidan ah lama oggolaan karo inuu sii jiro.”

Madaxweyne Donald Trump ayaa Talaadadii sheegay in Mareykanku uu og yahay halka uu ku sugan yahay Khamenei balse aysan hadda qorsheynayn inay dilaan.

Dhinaca kale, hoggaamiyaha ugu sarreeya Shiicada Ciraaq, Ayatollah Ali Sistani, ayaa ka digay in weerar kasta oo lagu qaado hoggaanka sare ee diimeed iyo siyaasadeed ee Iiraan uu horseedi karo cawaaqib khatar badan oo gobolka saameeya.

Trump oo ka fiirsanaya inuu dagaalka ku biiro

Trump ayaa Arbacadii sheegay inuu ka fiirsanayo inuu ka qaybqaato weerarrada Israaiil, isagoo sheegay in Iiraan ay ka dalbatay wadaxaajood lagu joojiyo colaadda.

“Waxaa dhici karta inaan dagaalka galo ama aanan gelin,” ayuu Trump u sheegay saxaafadda. “Waxaan kuu sheegayaa in Iiraan ay ku jirto dhibaato weyn, waxayna doonaysaa wadaxaajood.”

Saraakiisha Yurub iyo kuwa Iiraan ayaa shaaciyay in wadahadal ku saabsan arrimaha nukliyeerka uu ka dhacayo Geneva maalinta Jimcaha, iyadoo ay kasoo qeybgalayaan diblomaasiyiin ka socda Britain, Faransiiska, Jarmalka, Midowga Yurub iyo Abbas Araghchi oo matalaya Tehran.

Wargeyska Wall Street Journal ayaa qoray in Trump uu ansixiyay qorshe weerar, balse uu ka war dhowrayo haddii Iiraan ay diyaar u tahay inay ka tanaasusho barnaamijkeeda nukliyeerka.

Guddiga Ilaalinta (Guardian Council) ee dowladda Iiraan ayaa uga digay Mareykanka inuu dagaalka soo farageliyo, iyagoo ku hanjabay inay qaadi doonaan tallaabo adag haddii dowladda Mareykanka iyo “madaxweynaheeda doqonka ah” ay tallaabo milatari qaadaan.

Ruushka, oo saaxiib dhow la ah Tehran, ayaa ka digay in tallaabo kasta oo milatari ah oo Mareykanku qaado ay noqon karto mid “aad u khatar badan.” Kooxo taageera Iiraan oo Ciraaq ku sugan ayaa iyaguna ku hanjabay inay qaadi doonaan weerarro aargoosi ah.

Diblomaasi sare oo Mareykan ah, Tom Barrack, ayaa kooxda Xisbullah ee Lubnaan uga digay inay dagaalka soo galaan, isagoo ku tilmaamay go’aankaas inuu noqon doono mid aad u xun.

Weerarrada goobaha nukliyeerka

Ciidanka Israaiil ayaa sheegay inay bartilmaameedsadeen mishiin nukliyeer oo aan shaqaynayn oo ku yaalla Arak, halka ay sidoo kale mar kale garaaceen xarunta kobcinta uranium-ka ee Natanz.

Milatariga Israaiil ayaa sheegay in weerarka Arak uu ahaa mid looga hortagayay in mishiinkaasi dib loo hawlgaliyo, iyadoo diyaaradaha dagaalka ay beegsadeen tobannaan goobood oo kale.

Iiraan oo xabsiga dhigtay 24 qof 

Booliska Iiraan ayaa Khamiistii shaaciyay inay xireen 24 qof oo lagu eedeeyay inay u basaasayeen Israaiil isla markaana isku dayayeen inay abuuraan xasillooni darro, ayna sumcad-xumo iyo burbur u geystaan nidaamka Jamhuuriyadda Islaamiga ah ee Iiraan, sida ay werisay wakaaladda wararka ee Tasnim.

Labada dal ee Israaiil iyo Iiraan ayaa labaduba shaaciyay xarig ay kula kacayaan dad lagu soo eedeeyay basaasnimo iyo dambiyo kale tan iyo markii uu dagaalka bilowday Jimcihii hore. 

DF oo war kasoo saartay fadeexad si weyn u baahday

0

Muqdisho (Caasimada Online) – Wasaaradda Arrimaha Dibadda Soomaaliya oo war-saxaafadeed soo saartay ayaa si cad u beenisay warar dhawaan lagu faafiyay warbaahinta iyo baraha bulshada oo sheegayay in xubno ka tirsan wafdi dowladda ka socday oo ka qayb-galayay shir ka dhacay magaalada Geneva ee dalka Switzerland ay baxsadeen ama is dhiibeen.

Wasaaradda Arrimaha Dibadda ayaa xaqiijisay in dhammaan ergada rasmiga ahaa ee ay dirtay dowladda Soomaaliya ay ku soo laabteen dalka, iyagoo gudanaya waajibaadkooda shaqo iyo mas’uuliyadeed.

Sidoo kale waxa ay wax laga xumaado ku tilmaamtay wararka been abuurka ah ee lagu faafiyay baraha bulshada ee Internet-ka, iyada oo sheegtay in ujeedka uu ahaa in lagu marin habaabiyo shacabka Soomaaliyeed, laguna dhaawacyo sumcadda dowladda.

“Waxaa wax laga xumaado ah in la faafiyo warar aan la xaqiijin oo dhaawacaya sumcadda hey’adaha dowladda iyo kalsoonida shacabka,” ayaa lagu yiri War-saxaafadeedka.

Waxaa kale oo bayaankan lagu sheegay in ergada Soomaaliya ay door muuqda ka qaateen doodaha iyo siyaasadaha ku saabsan xuquuqda shaqaalaha iyo horumarinta daryeelkooda, iyagoo matalayay danaha qaranka.

Dhanka kale, Wasaaradda Arrimaha Dibadda ayaa farriin culus u dirtay warbaahinta iyo dadka adeegsada baraha bulshda, waxayna ugu baaqday inay xil iska saaraan hubinta wararka ay faafinayaan, ayna ka foogaadaan sheegashooyinka aan sal iyo raad toona lahayn ee lagu khaldayo bulshada Soomaaliyeed.

Shirka loo diray ergadan oo ahaa Kalfadhiga 113-aad ee Ururka Shaqaalaha Adduunka (ILO), ayaa waxaa kasoo qaybgalay wakiillo ka kala socday dowladaha, loo-shaqeeyeyaasha iyo shaqaalaha 187 waddan oo xubno ka ah ILO.

Waxyaabaha looga hadlayay waxaa ka mid ahaa dejinta xeerar cusub oo lagu difaacayo shaqaalaha, ka hortagga khatarta noolaha cudurrada keena ee goobaha shaqada, dhiirrigelinta shaqooyin sharaf leh, iyo hababka lagu wanaajinayo nidaamka dhaqaalaha rasmiga ah.

Si kastaba ha’ahaatee, wararka been abuurka ay dowladdu ku sheegtay ee sida wayn loo faafiyay ayaa yimid, xilli Soomaaliya laga dareemayo qulqul dhallinyaro ah oo u tahriibaya waddamada galbeedka, taasoo noqotay mowduuc si weyn looga doodayo gudaha iyo dibadda dalka.

DENI oo loo jeediyay in uu xilka ka qaado oo uu soo xiro wasiir dhaliyey fadeexad

0

Garoowe (Caasimada Online) – Fal-celin xooggan ayaa ka dhalatay gefkii uu Wasiirka Warfaafinta Puntland Maxamuud Caydiid Dirir shalay kula kacay Ra’iisul wasaaraha xukuumadda Soomaaliya Xamza Cabdi Barre, kadib markii uu ugu xad-gudbay si shaqsi ah.

Maxamuud Caydiid Dirir ayaa shaki geliyay dhalashada Ra’iisul wasaare Xamza, wuxuuna ku tilmaamay qof marxuum ah, sidoo kalena kamid ahaa dadkii Xamar lagaga qaxay 1991-kii, sida uu hadalka u dhigay.

“Xamza waa marxuum ciqaab ku jira, shaki ayaana igaaga jira inuu u dhashay reerka uu sheeganaayo, dadkii Xamar lagaga qaxay 1991-kii ayuu jiray” ayuu wasiirku.

Intaas kadib Puntland ayaa la kulantay dhaleeceyn xooggan, waxaana eedeymo waawayn loo jeediyay xukuumadda Puntland ee uu ka tirsan yahay Wasiirka, iyada oo dad badan ay ka caroodeen gef-ka uu ku kacay Wasiir Maxamuud Caydiid Dirir.

Dr. Mukhtaar Maxamed Cali oo ka faallooda arrimaha siyaasadda dalka ayaa sheegay in arrintan ay ceeb wayn ku tahay mas’uulka jeediyay, ayna sidoo kale fadeexo ku tahay Puntland.

“Dadka Soomaaliyeed kala tegi laakiin la ceeboobo oo dadka la dacayadeeyo ma’ahan waa gef weyn, mana la caayn karo iyaga iyo ilmahooda” ayuu yiri Dr Mukhtaar.

Waxaa kale oo uu sii raaciyay  “Haddii Madaxweynaha ama Ra’iisul wasaaraha shaqadii loo igmaday ay wax kasoo noqdaan waa la dhaliili karaa, laakiin dadka mas’uuliyiinta ah si walba ha noqdeen in la caayo oo Media-yaha laga caayo waa akhlaaq darro, saxna ma’aha”.

Sidoo kale wuxuu intaasi ku daray in Wasiir Caydiid aanu qaadi karin mas’uuliyad, sidaas darteedna uu ka dalbanayo Madaxweyne Deni inuu xilka ka qaado, kadibna uu xiro.

‘Waxaa ku fiicneyd in la xiro oo xabsiga laga dhigo oo la yiraahdo maxaad u caayday Ra’iisul wasaaraha? xaqna u malaha nin ceynkaas ah inuu noqdo Wasiirka Warfaafinta maamulka Puntland, waxaana weeye qof aan dhammeystirneyn” ayuu mar kale yiri.

Gefka uu ka kacay Wasiirkan ayaa dhaliyay dhaleeceen xooggan, waxaana ka carooday dad badan oo Soomaaliyeed oo ay ku jiraan kuwa kasoo jeedo Puntland oo sheegay in Wasiirku aanu metalin hadalkaasi, ayna u arkaan gef cad oo uu u gaystay Ra’iisul wasaaraha qaranka.

Soomaali ku dhaawacmay magaalada Tehran oo la soo bad-baadiyay + Sawirro

0

Ankara (Caasimada Online) – Safaarada Soomaaliya ee waddanka Turkiga ayaa goor dhawayd ku guulaysatay inay soo badbaadiso muwaadin Soomaaliyeed oo ku dhaawacmay magaalada Tehran ee dalka Iran.

Howl-wadeenada Safaaradda Soomaaliya ee Turkiga ayaa xuduudka dowladda Iran soo dhaafsiiyay una soo gudbiyaan dhanka dalka Turkiga muwaadin Soomaaliyeed oo lagu magacaabo Dr. Mustafa Cali Macallin.

Dr. Musatafa Macallin ayaa waxa uu dhaawac fudud kusoo gaaray magaalada Tehran kadib weerar ay Israel halkaas kusoo qaaday. Mustafa oo wadanka Iran dhaqtarnimada ku bartay ayaa ka mid ah dhalinyaro Soomaaliyeed oo ilaa toboneeyo lagu qiyaasay oo waddanka Iran wax ku barta.

Safaarada Soomaaliya ee Ankara ayaa maalmaahaan ku mashquulsan inay muwaadineenta Soomaaliyeed ee Iran ku sugan laga soo kaxeeyo halkaas hadii ay magaalada ay ku sugan yihiin ku dareemaan amni xumo.

Safaarada ayaa waxay mahad gaar ah u celinaysaa dowlada Turkiga oo fududeeysay sidii Dr. Mustafa loo soo gaarsiin lahaa wadanka Turkiga si uu halkaas ugaga sii gudbo wadankiisa Soomaaliya.

Maalmo ka hor ayey aheyd markii Safaaradda Soomaaliya ee dalka Turkiga ay si rasmi ah ugu baaqday muwaadiniinta Soomaaliyeed ee ku sugan dalka Iran in ay la soo xiriiraan safaaradda haddii ay doonayaan in ay ka baxaan dalkaas, xilli ay sii kordhayaan halista colaadda u dhaxeysa Iran iyo Israa’iil.

Safaaradda ayaa baahisay telefoon lambar toos loogala xiriirayo. Baaqan ayaa imanaya iyadoo dagaal culus uu ka socdo gudaha Iran, halkaas oo weerarro duqeyn ah oo ka imanaya dhanka Israa’iil lagu bartilmaameedsaday xarumo rayid, warshado, isbitaallo iyo goobo dowladeed.

Erdogan oo ku dhowaaqay go’aan culus oo ka dhashay dagaalka IRAN iyo ISRAEL

Ankara (Caasimada Online) – Madaxweynaha Turkiga Recep Tayyip Erdogan ayaa Arbacadii ku dhawaaqay in dalkiisu uu noqon doono mid si buuxda iskaga filan warshadaha milateriga, isagoo xusay in Turkigu uu iskii u soo saari doono diyaaradaha dagaalka, taankiyada, diyaaradaha aan duuliyaha lahayn (drones), ayadoo uu maalintii lixaad socdo dagaalka u dhexeeya Israa’iil iyo Iran.

“Waxaan kor u qaadnay heerka wax-soo-saarka gudaha iyo kan qaran oo aan ka qaadnay 20% islamarkaana gaarsiinay 80%, waxaana sii laba jibbaari doonnaa dadaalladaas,” ayuu Erdogan ka sheegay kulan baarlamaan oo uu la yeeshay xisbigiisa AKP (Justice and Development Party).

“Waxaan ku socon doonnaa si samir, adkaysi iyo kalsooni leh, annagoo qaadayna tallaabooyin xisaabsan, si aan u gaarno yoolkeenna ah madax-bannaani buuxda oo dhanka difaaca ah,” ayuu sii raaciyay.

Isagoo ka hadlayay xiisadda gobolka, gaar ahaan weerarrada Israa’iil ee ka dhanka ah Iran, Erdogan wuxuu sheegay in hay’adaha ammaanka Turkiga ay heegan sare ku jiraan, islamarkaana ay diyaariyeen qorshayaal degdeg ah oo wax looga qabanayo halis kasta oo dhici karta.

“Waxaan gaarsiin doonnaa awooddeena celinta heer ay cidina na weerari karin, kana fikiri karin in ay naga hor timaaddo,” ayuu yiri. Wuxuu intaas ku daray in dhowaan la dhameystiray mashaariic badan oo difaac qaran ah, oo ay ka mid yihiin nidaamyada difaaca cirka, maraakiibta dagaalka, gantaallada riddada-dheer, diyaaradaha aan duuliyaha lahayn ee hubeysan, iyo helikobterada.

“Argagixiso dowladeed”

Erdogan wuxuu weerarka Israa’iil ee Iran ku tilmaamay “argagixiso dowladeed,” isagoo eedeyn culus dusha uga tuuray dowladda Ra’iisul Wasaare Benjamin Netanyahu, kuna dhaliilay in ay jebinayso xeerarka caalamiga ah iyo sharciga.

“Waa arrin sharci ah, dabiici ah, isla markaana xaq u ah Iran in ay isdifaacdo marka ay wajahdo gardarrada Israa’iil,” ayuu yiri Erdogan. Wuxuu xusay in weerarradaasi ay dhaceen xilli ay socdeen wada-xaajoodkii barnaamijka nukliyeerka Iran.

Kadib shirkii Golaha Wasiirrada ee Isniintii, Erdogan wuxuu sidoo kale shaaciyay in Ankara ay dardargelinayso wax-soo-saarka gantaallada dhexe iyo kuwa riddada fog si ay u gaaraan heer aan la soo haweysan karin oo wax ku ool ah.

Devlet Bahçeli, oo ah hogaamiyaha xisbiga qaraniga ah (MHP) iyo xulafo muhiim ah u ah Erdogan, ayaa Talaadadii ka digay qorsheyaal istiraatiiji ah oo Israa’iil ka damacsan tahay gobolka. Wuxuu ku eedeeyay Tel Aviv in ay ujeeddadeedu tahay in la go’doomiyo Turkiga siyaasiyan iyo militari ahaanba.

Tan iyo markii Israa’iil ay todobaadkii hore bilowday weerarka ay ku qaaday Iran, Erdogan wuxuu wacay dhowr hoggaamiye oo gobolka ah — oo ay ka mid yihiin madaxweynayaasha Iran, Mareykanka, iyo Ruushka — isaga oo ku adkaysanaya in diblomaasiyaddu ay tahay waddada kaliya ee lagu xallin karo khilaafka.

“Turkigu ma lahan damac dhuleed”

Arbacadii, Erdogan wuxuu mar kale caddeeyay in Ankara aysan wax damac ah ku haynin dhulalka dalalka deriska ah. “Annagu dhib kama qabno madax-bannaanida iyo xornimada dal kasta,” ayuu yiri. “Cidna yaysan isku daynin inay na tijaabiso, naga hor timaaddo, ama ay dulqaadkeenna imtixaan ku sameyso.”

Intii lagu guda jiray dhamaadka asbuuca, Erdogan wuxuu Madaxweyne Donald Trump u sheegay in wadahadallada barnaamijka nukliyeerka Iran ay yihiin fursadda kaliya ee nabadeed. Wuxuu sidoo kale Turkiga u soo bandhigay inuu door fududeeye ka qaato dadaallada nabadda.

Ilo-wareedyo ku sugan Ankara ayaa sheegay in Ciidanka Cirka Turkiga la geliyay heegan buuxa, iyadoo dowladda Turkigu ay qabatay shirar amni si loo qiimeeyo khataraha ka dhalan kara fiditaanka dagaalka Israa’iil iyo saamaynta uu yeelan karo gobolka.

Intii lagu guda jiray wicitaan uu la yeeshay Madaxweyne-ku-xigeenka Suuriya Ahmed al-Sharaa, Erdogan wuxuu ugu baaqay in Suuriya aysan ku lug yeelan iska horimaadka u dhexeeya Iran iyo Israa’iil, islamarkaana ay si dhow ula socoto khataraha argagixisada iyo weerarro kale oo suurtagal ah. 

Trump oo ansixiyey weerar lagu qaado IRAN kadibna…

Washington (Caasimada Online) – Madaxweyne Donald Trump ayaa habeenkii Talaadada u sheegay la-taliyeyaashiisa sare inuu ansixiyay qorshe lagu weerarayo Iiraan, balse uu hakiyay bixinta amarka kama dambeysta ah, isagoo sugaya bal in Tehran ay ka tanaasusho barnaamijkeeda nukliyeerka, sida ay Wall Street Journal sheegeen saddex qof oo xog-ogaal u ah arrintaas.

Tan iyo markii uu tilmaamo gaar ah ku siiyay saraakiisha militariga qolka xaaladaha degdegga ah ee Aqalka Cad (White House Situation Room), Trump ayaa si furan u sheegay in weerar ka dhan ah Iiraan uu ka mid yahay tallaabooyinka uu ka fiirsanayo.

“Waxaan hayaa fikrado aan ku dhaqaaqi karo, laakiin go’aanka kama dambeysta ah wali ma gaarin. Waxaan doorbidaa inaan go’aanka kama dambeysta ah qaato hal il-biriqsi ka hor xilliga loo baahdo,” ayuu Trump u sheegay warbaahinta Arbacadii.

Trump ayaa rajo ka qaba in hanjabaaddiisa ah inuu ku biiri doono duqeymaha Israa’iil ay ka waddo Iiraan—kuwaas oo hadda galay maalintii lixaad—ay Tehran ku khasbi doonto inay aqbasho dalabaadkiisa, sida ay sheegeen dadka xogta haya. Wuxuu Trump qiray in weerar uu qaado Mareykanku uu yahay arrin laga fiirsanayo, laakiin sidoo kale wuxuu caddeeyay inay suurtagal tahay inuusan tallaabadaas qaadin.

Sarkaal sare oo ka tirsan Aqalka Cad ayaa sheegay in weli furan yihiin tallaabooyin kala duwan, Trump-na uu sii wadi doono inuu si dhow ula socdo sida Israa’iil ay arrinta u maaraynayso.

Israa’iil ayaa todobaadkii hore bilowday weeraro cirka ah oo lagu bartilmaameedsanayo kaabayaasha nukliyeerka, hoggaanka militariga iyo goobo muhiim ah oo kale oo ku yaalla gudaha Iiraan, iyadoo howlgalkaas loogu magac daray “Operation Rising Lion”.

Saraakiil ka tirsan Wasaaradda Gaashaandhigga Mareykanka (Pentagon) ayaa sheegay in maamulka Trump uu ka fiirsanayo qorshooyin badan oo la xiriira weerar lagu qaado Iiraan, balse ilaa hadda uusan Madaxweynuhu bixin amarka ugu dambeeya. Mareykanku wuxuu hadda xaddiday kaalintiisa militari, isagoo ku koobay inuu ka caawiyo Israa’iil sidii ay isaga difaaci lahayd weerarrada gantaallada iyo diyaaradaha aan duuliyaha lahayn ee Iiraan.

Xoghayaha Gaashaandhigga Mareykanka Pete Hegseth iyo Taliyaha Golaha Sare ee Ciidamada Mareykanka (Joint Chiefs of Staff), Jeneraal Dan Caine, ayaa Arbacadii galab ka qeybgalay kulan ka dhacay Aqalka Cad, kadib markii ay subaxnimadii isla maalinkaas ka soo hormuuqdeen guddiga Aqalka Sare, sida uu xaqiijiyay sarkaal ka tirsan Pentagon-ka.

Inkastoo qorsheynta weerarka ay si weyn u horumartay, haddana dadka la socda fikirka Trump ayaa sheegay inuu madaxweynuhu wali doorbidayo inuu xiisadda xal diblomaasiyadeed ku xalliyo.

“Waxaa laga yaabaa inaan weerarka qaado, waxaa sidoo kale laga yaabaa inaanan qaadin,” ayuu Trump mar kale ku celiyay, isagoo adkeeyay dalabkiisa ah in Iiraan ay isu dhiibto si shuruud la’aan ah. “Toddobaadka soo socda wuxuu noqon doonaa mid muhiim ah, laga yaabee in ka yar toddobaad,” ayuu sii raaciyay hadalkiisa.

Dowladda Iiraan ayaa sheegtay inaanay marnaba wadaxaajood geli doonin iyadoo hanjabaad militari lagu hayo, isla markaana ay jawaab adag ka bixin doonto haddii weerar lagu qaado.

“Iiraan marnaba wadaxaajood kuma gasho cadaadis, mana aqbali doonto nabad lagu keenay hanjabaad, gaar ahaan marka uu hanjabayo qof dagaal-ooge ahaa oo wakhtigiisu dhammaaday oo isku dayaya inuu mar kale siyaasadda soo galo,” ayaa lagu yiri bayaan ka soo baxay Ergada Iiraan u joogta Qaramada Midoobay, iyadoo si dadban u tilmaantay Madaxweyne Trump.

Xarunta Fordow ee lagu kobciyo uranium-ka, oo ah goob si weyn loo ilaaliyo, ayaa ah mid ka mid ah bartilmaameedyada suurtagalka ah ee Mareykanku ka fiirsanayo. Israa’iil wali ma weerarin xaruntan, oo ku taalla hoosta buur weyn, waxaana khubarada militarigu aaminsan yihiin inay adag tahay in la burburiyo haddii aan la adeegsan bambaanooyinka ugu awoodda badan.

Intii uu Trump ka fiirsanayay go’aankiisa, ciidamada Mareykanka ayaa sii waday inay ciidamo badan u wareejiyaan Yurub iyo Bariga Dhexe, kuwaas oo ay ka mid yihiin diyaaradaha shidaalka ku shuba diyaaradaha kale inta ay hawada ku jiraan, maraakiib dagaal oo awood u leh inay soo ridaan gantaallada riddada dheer, koox maraakiib dagaal oo ay weheliyaan diyaaradaha casriga ah ee F-22, kuwaas oo Arbacadii gaaray saldhig ku yaalla Britain.

Pete Hegseth ayaa Arbacadii sheegay in Mareykanku uu xoojinayo difaacyadiisa gobolka Bariga Dhexe, iyadoo si gaar ah loo tixgelinayo inay Tehran weerarto saldhigyada iyo ciidamada Mareykanka haddii la beegsado xarunta Fordow.

Mar uu ka hadlayay guddiga adeegyada ciidamada Aqalka Sare (Senate Armed Services Committee), isagoo ka jawaabaya su’aal la xiriirta suuragalnimada weerar ka dhan ah Iiraan, Hegseth wuxuu sheegay in go’aannada noocaas ah ay yihiin kuwo uu qaadanayo Madaxweyne Trump, isla markaana uusan faahfaahin kale oo intaas dheer siin karin fagaare dadweyne.

Pentagon-ka ayaa sidoo kale xaqiijiyay inuu diyaar u yahay difaaca ciidamada Mareykanka, isagoo sheegay inay diyaariyeen dhammaan awoodaha militari ee looga baahan yahay inay ka hortagaan weerarada diyaaradaha aan duuliyaha lahayn iyo xaalado kasta oo lama filaan ah.

Ruushka ayaa dhankiisa Mareykanka uga digay inuu qaado tallaabo militari. Wasiirka Arrimaha Dibadda Ruushka Sergei Lavrov ayaa telefoon kula hadlay dhiggiisa dalka Cumaan, waxayna labada dhinac ku baaqeen in sida ugu dhakhsiyaha badan loo joojiyo colaadda, iyagoo sidoo kale cambaareeyay weerarka ay Israa’iil ku qaaday Iiraan, sida lagu sheegay bayaan kasoo baxay Wasaaradda Arrimaha Dibadda Ruushka Arbacadii.

MAREYKANKA oo ka digay arrin ay Ruushka, Shiinaha iyo Iran ka wadaan Somalia

Washington (Caasimada Online) – Guddoomiyaha Guddiga Arrimaha Dibadda ee Aqalka Senate-ka Mareykanka, Sen. Jim Risch (R-Idaho), ayaa si kulul uga digay khataraha isa soo taraya ee amniga qaranka Mareykanka uu wajahayo isagoo si gaar ah uga hadlay Soomaaliya iyo guud ahaan qaaradda Afrika. Wuxuu eedeyn u jeediyay Shiinaha, Ruushka iyo Iiraan oo uu ku tilmaamay quwado qas-wadayaal ah oo ka faa’iideysanaya xasillooni darrada si ay u wiiqaan danaha Mareykanka ee gobolka.

“Soomaaliya weli waxay tahay meel ay argagixisadu si xor ah uga hawlgalaan,” ayuu yiri Risch, isagoo tusaale u soo qaatay amar uu dhawaan bixiyay Aqalka Cad oo lagu xayiray socdaalka dadka Soomaaliyeed ee doonaya inay galaan Mareykanka. “Waa in aan si dhab ah u qaadannaa khatarta ka imaaneysa kooxda Al-Qaacida iyo faracyada Daacish ee halkaas ka hawlgala. Joogitaanka ciidamada Mareykanka ee Afrika, gaar ahaan Soomaaliya, wuxuu ugu horreyn u taagan yahay ilaalinta shacabka Mareykanka.”

Senatorku wuxuu si gaar ah u amaanay weerarradii dhawaan Ciidanka Mareykanka ee Afrika (U.S. Africa Command) ka fuliyeen gudaha Soomaaliya, isagoo tilmaamay in Maamulka Trump uu qaaday dariiq cusub oo ka fog ku-tiirsanaanta keliya ee dowladda dhexe.

“Maamulkaan wuxuu si miyir leh u doortay in uu la shaqeeyo la-hawlgalayaal gudaha ah oo wax-ku-ool ah halkii uu ku xirmi lahaa nidaam dawladeed oo daciif ah,” ayuu yiri. “Tani waa nooca tallaabo ee lagu curyaamin karo shabakadaha argagixisada.”

Bishan Juun gudaheeda, Mareykanku wuxuu fuliyay lix duqeyn oo lagu beegsaday dagaalyahannada Daacish ee Soomaaliya — arrin uu Risch ku tilmaamay muujinaysa sida Washington diiradda u saartay amniga Geeska Afrika. Wuxuu sheegay in kooxaha xagjirka ahi ay sii fidiyaan saameyn ahaan iyagoo ka faa’iideysanaya fowdada siyaasadeed iyo taageerada ay helayaan dowladaha cadowga la ah Mareykanka.

“Ficillada Shiinaha, Ruushka iyo Iiraan waxay si weyn u khatar gelinayaan jawiga amniga ee Afrika, gaar ahaan Soomaaliya,” ayuu yiri. “Shiinuhu wuxuu adeegsanayaa xeelado dhaqaale oo xad-dhaaf ah, Ruushku wuxuu faragelin milatari ku sameynayaa gobollo dagaal ah, halka Iiraan lagu tuhunsan yahay inay heshiisyo ku raadineyso in ay ka uruuriso uranium macdan ahaan, taasoo si gaar ah u halis gelinaysa nabadda gobolka.”

Risch wuxuu carrabka ku adkeeyay in Mareykanku u baahan yahay inuu sii adkeeyo hoggaamintiisa caalamiga ah, balse wuxuu sidoo kale ugu baaqay waddamada Afrika inay xoojiyaan doorkooda. “Ma suurtagal ahan in Mareykanka keligii uu u guntado la-dagaallanka argagixisada. Waddamada gobolka waa inay si buuxda uga qayb qaataan dadaallada amni.”

Senatorku wuxuu xaaladda Soomaaliya ku xiray xaalado istiraatiiji ah oo ballaaran, isagoo xasuusiyay in weerarro argagixiso oo ka dhacay Afrika ay leeyihiin saameyn muddo dheer reebta. Wuxuu tusaale u soo qaatay howlgalladii Osama bin Laden ee laga fuliyay Suudaan 1990-meeyadii — kuwaasoo ugu dambeyn horseeday weerarkii 11-kii September ee 2001. “Haddii aan Afrika dayacno, waxaan gelaynaa khatar aan ka daba tagi karin,” ayuu yiri.

Hadalka Risch ayaa yimid xilli dowladda Mareykanka ay dib u qiimeyn ku samaynayso xiriirka ganacsi iyo diblomaasiyadeed ee ay la leedahay waddamada Afrika. Inkastoo uu ammaanay siyaasadda natiijo-ku-salaysan ee Madaxweyne Trump, haddana wuxuu uga digay in Mareykanka laga hor maro saaxadda caalamka. “Mareykanku waa inuu miiska wax lagu qeybsanayo ku yeeshaa kursi — dhinaca ganacsiga, diblomaasiyadda, iyo milatarigaba,” ayuu yiri.

Marka laga soo tago Soomaaliya, Risch wuxuu xusay dhibaatooyinka kale ee qaaradda, sida colaadda Suudaan oo ay ku dhinteen in ka badan 150,000 qof, halka 12 milyan ay ku barakaceen. Wuxuu sidoo kale xusay saameynta sii kordheysa ee Shiinaha uu ku leeyahay meelaha hodanka ku ah macdanta, sida bariga Jamhuuriyadda Dimoqraadiga ah ee Congo.

Hase yeeshee, Risch wuxuu si cad u sheegay in Soomaaliya ay tahay meesha ugu dambeysa ee amniga Mareykanka laga ilaaliyo. “Halista argagixisadu ee Soomaaliya kama aha mala-awaal — waa mid dhab ah, halis ah, waana in si degdeg ah oo go’aan leh loogu hortago,” ayuu ku adkeeyay.

40,000 oo askar Mareykan ah oo halis weyn ugu jira IRAN

Doha (Caasimada Online) – Kumanaan askari Mareykan ah ayaa si toos ah halis ugu jira weerar ka yimaada Iran haddii madaxweynaha Mareykanka Donald Trump uu go’aansado in uu Israa’iil kala qeyb galo weerarada ka dhanka Iran — tallaabo uu sheegay Arbacadii inay suuragal tahay inuu qaado ama qaadin.

Haddii amar lagu siiyo ciidamada Mareykanka inay si toos ah uga qayb qaataan duqeymaha Israa’iil, Iran waxay si degdeg ah uga aargudi doontaa, iyada oo weerar ku qaadi karta saldhigyada Mareykanka ee ku kala yaalla dalal badan oo Bariga Dhexe ah, sida ay sheegayaan khubaro amni.

Khubarada waxay sidoo kale sheegeen in askar badan oo Mareykan ah ay heli doonaan daqiiqado kooban oo kaliya si ay u galaan difaac haddii gantaallo riddo-dheer ay kaga yimaadaan Iran.

“Haddii Mareykanku faragelin milatari ku sameeyo gobolka, khasaaraha ka dhalanaya wuu adkaan doonaa in la tirtiro,” ayuu yiri hoggaamiyaha sare ee Iran, Ayatollah Ali Khamenei, sida ay shaaciyeen warbaahinta dowladda Iran.

40,000 oo askari oo halis ku jira

In ka badan 40,000 askari iyo shaqaale rayid ah oo u shaqeeya Wasaaradda Difaaca Mareykanka (Pentagon) ayaa ka howl gala Bariga Dhexe. Hub iyo qalab ciidan oo lagu qiyaasay balaayiin doolar ayaa sidoo kale lagu kaydiyaa gobolkaas.

Dana Stroul, oo ahayd mas’uulka ugu sarreeya ee Pentagon u qaabilsan siyaasadda Bariga Dhexe xilligii maamulka Biden, ayaa sheegtay in ciidamada Mareykanka ay tobannaan sano ka shaqeynayeen xoojinta difaacyada gobolka, xilliyo dagaal iyo nabadeedba.

Waxay intaas ku dartay in difaacyadaasi la sii adkeeyay kadib weerarkii Xamaas ee lagu qaaday Israa’iil bishii Oktoobar 2023, taasoo horseeday dagaallo dhexmaray Israa’iil iyo xulafada Iran ee gobolka.

“Ciidamada Mareykanka waxay si buuxda u diyaariyeen masraxa dagaalka haddii xukuumadda Iran ay go’aansato inay beegsato ciidamada Mareykanka ama ay hawlgeliso maleeshiyaadkeeda gobolka,” ayay tiri Ms. Stroul.

Waxay sidoo kale sheegtay in isbeddelka xiisadda ku iman kara maalmaha soo socda uu ku xiran yahay sida Mareykanku uga qayb qaato hawlgallada weerarka ah ee Israa’iil.

Halista saldhigyada Mareykanka ee gobolka

Waxaa jira boqolaal ilaa dhowr kun oo askari Mareykan ah oo ku sugan dalal kale oo gobolka ah, sida Urdun, Suuriya iyo Cummaan, kuwaas oo ku sugan saldhigyo ay maamulaan dowladahaas. Ma jirto tiro sax ah oo la shaaciyay, iyadoo maamulka Trump uu qorsheynayo in uu yareeyo joogitaanka ciidamada qaar ka mid ah dalalkaas, gaar ahaan Suuriya.

Adel Abdel Ghafar, oo ah falanqeeye sare oo ka tirsan Golaha Bariga Dhexe ee Arrimaha Caalamiga ah (Middle East Council on Global Affairs) ee Doha, Qatar, ayaa sheegay in ciidamada Mareykanka ee ku sugan Ciraaq, Baxreyn iyo Kuwait ay noqon doonaan bartilmaameedyada ugu horreeya ee Iran haddii dagaalku qarxo.

Shaqaalaha aan muhiimka ahayn iyo qoysaskooda ayaa horey looga daadgureeyay safaaradaha Mareykanka ee dalalkaas.

Mr. Abdel Ghafar wuxuu sheegay in maleeshiyaadka Iran taageerto ee ku sugan Ciraaq iyo dalalka kale ay khatar ballaaran ku yihiin saldhigyada Mareykanka ee milatari iyo diblomaasiyadeed. Wuxuu sidoo kale xusay in gantaalka ridada-dheer ee laga rido gudaha Iran uu qiyaastii 3–4 daqiiqo ku gaari karo saldhigyada ku yaal dalalka Gacanka.

“Tani waxay ka dhigan tahay in difaacyada cirka ay haystaan waqti aad u kooban si ay u qabtaan gantaallada soo socda,” ayuu yiri. “Haddii ay dhacdo, waxay noqon doontaa masiibo.”

Haddaba waa kuwa dalalka ay halista ku wajahayaan ciidamada Mareykanka.

Ciraaq

Qiyaastii 2,500 askari iyo qandaraasleyaal Mareykan ah ayaa ku sugan Ciraaq, iyagoo jooga Baghdad, gobolka Kurdiyiinta ee waqooyi, iyo lamad agaanka galbeed. Saldhigga Al Asad — oo ay maamusho dowladda Ciraaq — ayaa la weeraray horaantii toddobaadkan iyadoo lagu duqeeyay diyaarado aan duuliye lahayn oo ay soo direen kooxo Shiico ah oo taageero ka hela Iran. Ciidamada Mareykanka ee halkaas ku sugnaa ayaa soo riday gantaalladaas.

Inkasta oo xiriirka Washington iyo Baghdad uu ahaa mid adag tan iyo markii uu Mareykanku la baxay ciidamadiisa 2011, haddana sanado kadib waxaa mar kale lagu soo dhoweeyay si loola dagaallamo kooxda Daacish.

Sanadkii 2020, Mareykanku wuxuu duqeyn ku dilay Jeneraal Qaasim Suleymaani — taliyihii guutada Qudus Iran — xilli uu gaaray Baghdad si uu ula kulmo Ra’iisul Wasaaraha Ciraaq. Weerarkaas ayaa kaciyey xiisaddii u dhaxaysay Tehran iyo Washington.

Baxreyn

Taliska Ciidanka Badda ee Qaybta Shanaad (Fifth Fleet) ee Mareykanka ayaa fadhigiisu yahay Manama, Baxreyn. Waxaa halkaas ku sugan qiyaastii 9,000 oo askari iyo shaqaale rayid ah.

Taliskaasi wuxuu u xil saaran yahay ilaalinta maraakiibta ganacsiga ee maraya marin-biyoodka Hormuz, halkaasoo ay ka gudbaan 20% shidaalka caalamka. I

ran waxay hanjabtay inay ku ridi doonto ilaa 6,000 miinooyin badeed ah, arrin halis gelin karta maraakiibta Mareykanka, iyo sidoo kale sahayda shidaalka ee dalal ay ka mid yihiin Sacuudiga, Imaaraadka, Shiinaha, iyo Hindiya.

Kuwait

Qiyaastii 13,500 askari Mareykan ah ayaa ku sugan shan saldhig oo milatari oo ku yaalla Kuwait, kuwaas oo muddo tobanaan sano ah u adeegey sidii meel ay ciidamada Mareykanku ka abaabulaan hawlgalladooda dunida oo dhan.

Xiriirka militari ee Kuwait iyo Mareykanka ayaa xoogganaa tan iyo dagaalkii Khaliijka 1991, markaas oo Mareykanku hoggaamiyay isbahaysi dib u xoreeyay Kuwait kadib markii Ciraaq ay qabsatay sanad ka hor.

Sannadkii 2003, Mareykanku wuxuu Kuwait u adeegsaday saldhigga dagaal oo laga qaaday duullaankii Ciraaq, taas oo keentay in Saddam Hussein xukunka laga tuuro.

Qatar

Saldhigga Cirka ee Al Udeid ee Qatar waa xarunta ugu weyn ee Mareykanku ku leeyahay Bariga Dhexe, waxaana halkaas ku sugan qiyaastii 10,000 oo askari. Waa xarunta Taliska Dhexe ee Ciidanka Mareykanka (U.S. Central Command) ee gobolka.

Saldhiggaas ayaa loo adeegsaday weerarro ka dhan ah Taliban iyo Al-Qaacida kadib dhacdooyinkii 11-kii September 2001. Intii lagu jiray dagaalladii Ciraaq iyo Afghanistan, iyo duqeymihii ISIS ee Suuriya, Al Udeid wuxuu noqday xarunta dhexe ee hawlgallada cirka.

Waxaa halkaas laga hawlgeliyay diyaarado dagaal, diyaarado duqeeya meelo fog, diyaarado aan duuliye lahayn, iyo kuwa shidaalka cirka ku shuba. Sidoo kale wuxuu noqday xarunta daad-gureynta tobanaan kun oo Afghan iyo Mareykan ah sannadkii 2021 xilligii Mareykanku ka baxay Afghanistan.

Imaaraadka Carabta

Qiyaastii 3,500 askari Mareykan ah ayaa ku sugan Saldhigga Cirka ee Al Dhafra, oo ku yaal duleedka Abu Dhabi. Diyaaradaha F-22 ee Mareykanka ayaa dhowr jeer lagu wareejiyay halkaas si loo ilaaliyo maraakiibta shidaalka Imaaraadka, kuwaas oo ay weerareen dagaalyahanada Xuutiyiinta ee xiriirka la leh Iran sanadkii 2022.

Guutada 380-aad ee Hawlgalka Degdegga ah (380th Air Expeditionary Wing) ee Ciidanka Cirka Mareykanka ayaa halkaas saldhig ku leh. Waxaa halkaas laga fuliyaa hawlgallo weerar ah oo ka dhan ah ISIS, Xuutiyiinta, iyo sidoo kale howlgallo sirdoon iyo dabagal ah oo la xiriira dagaalladii Afghanistan iyo Ciraaq.

Bakool: howlgal lagu bur-buriyay hub iyo gaadiid

0

Waajid (Caasimada Online) – Faah-faahinno dheeraad ah ayaa waxaa laga helayaa howlgal qorsheysan oo ay maanta ciidamada dowladda Soomaaliya ka sameeyeen aagga degmada Waajid ee gobolka Bakool, kaas oo lagu beegsaday kooxda Al-Shabaab.

Howlgalka ayaa si gaar ah uga dhacay deegaanka Ceel Jeedow, waxaana ciidamadu ay jab culus ku gaarsiiyeen maleeshiyaad ka tirsan Al-Shabaab.

Warsaxaafadeed kasoo baxay dowladda ayaa waxaa lagu sheegay in ciidamadu ay ka saareen Al-Shabaab deegaanka howlgalku ka dhacay, lagana dilay tiro maleeshiyaad ah.

“Cutubyo ka tirsan Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliyeed oo ku sugan Degmada Waajid ee Gobolka Bakool, ayaa howlgal qorshaysan ku beegsaday maleeshiyaad ka tirsan Khawaarijta AS oo ku dhuumaaleysanayay deegaanka Ceel Jeedow, oo hoos taga Waajid. Howlgalka oo ahaa mid si taxadar leh loo fuliyay, ayaa sababay in cadowga laga saaro goobihii ay isku aruursanayeen, iyadoo laga dilay tiro maleeshiyaad ah, kuwa kalena ay ku dhaawacmeen ama ay firxadeen” ayaa lagu yiri warsaxaafadeedka.

Inta uu socday howlgalkan waxaa sidoo kale lagu burburiyay hub iyo gaadiid ay lahaayeen Al-Shabaab oo goobta lagu gubay, sida lagu sheegay bayaanka.

“Bartilmaameedku wuxuu ahaa xarumo ay Khawaarijtu u isticmaali jireen qorsheynta dhagarta iyo caburinta shacabka deegaanka. Waxaa la burburiyay gaadiid iyo agab ciidan oo ay halkaasi ku kaydsanayeen” ayaa mar kale lagu yiri qoraalka.

Waxaa kale oo la sii raaciyay “Ciidanka Xoogga Dalka ayaa mar kale muujiyay kartidooda iyo go’aankooda ku aaddan sifeynta dalka ee Khawaarijta, iyagoo si dhow ula shaqeynaya shacabka deegaanka oo door weyn ka qaadanaya la shaqeynta ciidanka xoogga dalka Soomaaliyeed”.

Xaaladda ayaa weli kacsan, waxaana weli dhaq-dhaqaaqyo ciidan laga dareemayaa aagga degmada Waajid ee gobolka Bakool, halkaas oo ay isku sii fidinayaan ciidamada.

Baay iyo Bakool ayaa waxaa haatan ku xooggan maleeshiyaadka Al-Shabaab, waxaana badanaa ka dhaca dagaallo iyo howlgallo culus oo lagu qaado fariisimaha kooxda.

US Senator: China, Russia, Iran fuel instability in Somalia

WASHINGTON — In an exclusive interview with Fox News Digital, U.S. Senate Foreign Relations Committee Chairman Jim Risch (R-Idaho) issued a sharp warning about growing national security threats in Somalia and across Africa, blaming malign actors like China, Russia, and Iran for exploiting instability and undermining U.S. interests on the continent.

“Somalia remains a terrorist safe haven,” Risch said, citing a recent White House proclamation restricting Somali nationals from entering the United States. “We must take seriously the threat posed by al-Qaeda and ISIS affiliates operating there. Our military presence in Africa, especially Somalia, is about protecting the American people.”

Risch praised recent U.S. airstrikes in Somalia, noting the Trump administration’s more aggressive posture. “This administration has shifted away from relying solely on a fragile central government and is instead working with effective partners on the ground,” he said. “That kind of decisive action is what’s needed to disrupt terrorist networks.”

So far in June, U.S. Africa Command has conducted six airstrikes targeting Islamic State militants in Somalia — a sign, Risch says, of Washington’s sharpened focus on the Horn of Africa. He warned that extremist groups continue to expand their reach, exploiting political instability and drawing support from hostile powers.

“The actions of China, Russia and Iran are making the security environment in Africa, especially in Somalia, more dangerous,” Risch said. “China’s economic encroachments, Russia’s military interference, and Iran’s efforts to extract uranium in parts of the continent are all deeply troubling.”

While Risch underscored the importance of U.S. leadership, he also called on African nations to step up. “We can’t be the only major player confronting terrorism. Regional partners must do more.”

The Senator also tied the situation in Somalia to broader geopolitical concerns. He emphasized that terrorist attacks against U.S. targets in Africa have long-standing consequences — recalling Osama bin Laden’s operations from Sudan in the 1990s that culminated in 9/11. “We ignore Africa at our peril,” he said.

Risch’s comments come as the U.S. reevaluates its trade and diplomatic engagement with African nations. While praising Trump’s focus on results-driven foreign policy, he also warned against being outmaneuvered by rivals. “America must have a seat at the table in Africa — economically, diplomatically, and militarily,” he said.

Beyond Somalia, Risch highlighted other flashpoints, including the war in Sudan — where more than 150,000 have been killed and 12 million displaced — and growing Chinese influence in mineral-rich regions like eastern Congo.

But it is Somalia, he made clear, that lies at the heart of America’s immediate security interests. “The terror threat there is not theoretical — it’s active, dangerous, and must be confronted with urgency and resolve.”

Xog: Isbahaysiga cusub ee Ruushka iyo Soomaaliya – Galbeedka oo walaacsan

Muqdisho (Caasimada Online) – Soomaaliya ayaa xiriir dhow la yeelaneysa Ruushka, si ay u xoojiso difaaca dhul-badeedkeeda, una ballaariso iskaashiga ay la leedahay dalalka shisheeye. Dhanka kale, Moscow ayaa dooneysa inay kor u qaaddo saameynteeda istaraatiijiyadeed ee Badda Cas iyo inay ka hortagto saameynta reer Galbeedka ee Geeska Afrika.

Bilihii la soo dhaafay, mas’uuliyiin sare oo Soomaali iyo Ruush ah ayaa yeeshay dhowr wareeg oo wadahadallo ah, kuwaas oo diiradda lagu saaray iskaashi milatari, amniga badda, isdhaafsiga hubka, iyo maalgelinta kaabeyaasha dhaqaalaha.

Warar lagu kalsoon yahay ayaa sheegaya in la-taliyeyaal milatari oo Ruush ah loo dirayo Muqdisho, halka wadahadallo ku saabsan horumarinta dekedaha iyo sahaminta tamarta ay muujinayaan xiriir laba geesood ah oo si muuqata uga xoog badan kii ugu dambeeyay tan iyo Dagaalkii Qaboobaa.

Isbeddelkan wuxuu ka tarjumayaa is-afgarad istaraatiijiyadeed oo labada dhinac ah. Soomaaliya, oo ka niyad jabsan shuruudaha adag ee deeqaha reer Galbeedka iyo ayadoo la tacaaleysa khataro amni oo soo noqnoqda, ayaa Ruushka u aragta saaxiib diyaar u ah taageero toos ah. Dhanka kale, Ruushka wuxuu Soomaaliya u arkaa fursad uu dib ugu soo noqdo xeeb istaraatiiji ah oo si dhow ugu dhow marin-biyoodka Bab el-Mandeb iyo Badweynta Hindiya.

Isbeddelka istaraatiijiga ah ee Geeska Afrika

U jeesashada Soomaaliya ee Ruushka waxaa kicisay rabitaankeeda ah inay ka baxdo xayndaabyada siyaasadeed ee ku lamaan gargaarka reer Galbeedka. Machadka Lansing ee Daraasaadka Hanjabaadaha Caalamiga ah iyo Dimoqraadiyadda (Lansing Institute for Global Threats and Democracies Studies) ayaa sheegay: “Taageerada Ruushka waxay la timaaddaa shuruudo siyaasadeed oo yar, taasoo soo jiidaneysa dowlado doonaya natiijooyin degdeg ah oo dhanka milatariga iyo dhaqaalaha ah, iyaga oo aan wajahayn cadaadis la xiriira xuquuqda aadanaha.”

Machadku wuxuu sheegay in Soomaaliya ay si gaar ah u daneyneyso in ay xoojiso gacant ku haynteeda Aagga Dhaqaale ee u gaarka ah (Exclusive Economic Zone – EEZ), taasoo ay si ba’an u saameeyeen kalluumeysi sharci darro ah iyo burcad-badeednimo. Ruushka ayaa la sheegay inuu u soo bandhigay Soomaaliya tababar ciidan oo badeed, taageero farsamo, iyo la-taliye yaal si loo dhiso awoodaha badda ee dalka.

Horumarinta dekedaha ayaa ah qodob muhiim ah oo wadahadallada lagu falanqeeyay. Sida lagu sheegay warbixin Machadka Lansing, Ruushka ayaa muujiyay dan weyn oo uu u qabo marin u helidda xarumo muhiim ah oo ku yaalla Muqdisho, Kismaayo, iyo Berbera — kuwaas oo noqon kara saldhigyo milatari ama xarumo ganacsi oo laba ujeedo leh.

“Moscow waxay Soomaaliya u aragtaa inay qayb ka tahay isku xirka istiraatiijiyadeed ee xeebaheeda Afrika ee ku fidsan Badda Cas iyo Badweynta Hindiya,” ayaa lagu yiri warbixin uu Machadku soo saaray 14-kii Juun. “Tani waxay ka badan tahay marin helid — waa arrin saameyn siyaasadeed leh.”

Daneeynta Ruushka ee Soomaaliya waxay sidoo kale leedahay macne taariikhi ah. Intii lagu jiray Dagaalkii Qaboobaa, Midowgii Soofiyeeti wuxuu saldhig milatari xooggan ku lahaa magaalada Berbera, ilaa uu xiriirka u jaray xukunkii Siyaad Barre dabayaaqadii 1970-meeyadii. Iskaashigan cusub wuxuu u muuqdaa soo laabasho uu Moscow ku doonayo inuu dib ula midoobo xulufadiisii hore, isagoo isla mar ahaantaasna la tartamaya nidaamka gobolka ee ay hoggaamiyaan reer Galbeedka.

Walaaca ka jira Reer Galbeedka iyo Khaliijka

Kordhinta xiriirka u dhexeeya Soomaaliya iyo Ruushka ayaa walaac ka abuurtay Washington, Brussels, iyo caasimadaha Khaliijka. Mas’uuliyiin reer Galbeed ah ayaa ka digaya in hubka Ruushka uu carqaladayn karo cunaqabataynta hubka ee Qaramada Midoobay saartay Soomaaliya iyo in uu wax u dhimi karo iskaashiga ka dhanka ah argagixisada.

Machadka Lansing ayaa sheegay: “Reer Galbeedku waxay ka baqayaan in Soomaaliya ay u leexato dhanka Ruushka taasoo kala fogeyn karta howlgalada wadajirka ah ee lagula dagaalamayo al-Shabaab, sidoo kalena dhaawici karta hannaanada isdhaafsiga xogta sirdoonka.” Isbeddelkan ayaa laga yaabaa inuu saameyn xun ku yeesho xiriirka Taliska Ciidamada Mareykanka ee Afrika (U.S. Africa Command – AFRICOM) iyo howlgalada xasillinta ee Midowga Afrika.

Dalalka Khaliijka ee daneeya arrimaha Soomaaliya — sida Turkiga, Imaaraadka Carabta, iyo Qadar — ayaa la filayaa in ay sare u qaadaan saameyntooda gudaha dalka, iyaga oo kordhin kara taageeradooda dhanka milatariga, maalgelinta, ama xiriirka siyaasadeed si ay u yareeyaan saamaynta Ruushka.

Waddamada jaarka ah sida Kenya iyo Itoobiya ayaa laga yaabaa in ay dib u eegaan istaraatiijiyadooda gobolka. “Haddii Ruushka uu helo saldhig xoog leh oo gudaha Soomaaliya ah, waxay si weyn u beddeli kartaa qaabka amni ee Bariga Afrika,” ayuu Machadku ku sheegay warbixintiisa.

Machadka ayaa sawiraya muuqaal mustaqbalka fog leh oo ay Soomaaliya ku biiri karto koox isbahaysi ah oo ka tirsan dowladaha Afrika ee xiriirka dhow la leh Ruushka, sida Suudaan iyo Jamhuuriyadda Afrika Dhexe. Inkastoo tani ay tahay mala-awaal siyaasadeed oo aan wali sal adag yeelan, haddana isbeddelka socda wuxuu abuurtay walaac sii kordhaya oo ay qabaan hoggaamiyeyaasha Afrika iyo reer Galbeedka.

Saameynta dhaqaale iyo qorsheynta siyaasadeed

Marka laga gudbo dhinaca milatariga, Soomaaliya waxay raadineysaa in ay dhaqaale uga faa’iideysato xiriirka Ruushka. Machadka Lansing wuxuu xaqiijiyay in wadahadalladu ay daboolayaan helitaanka kheyraadka shidaalka iyo gaaska Soomaaliya, kalluumeysiga, iyo heshiisyo muddo-dheer ah oo lagu kireynayo dekedaha.

Iskaashiyadan waxay u muuqdaan in ay Soomaaliya u horseedi karaan horumar dhanka kaabeyaasha dhaqaalaha, balse sidoo kale waxay wataan khatar ah in ay sii xoojiso ku tiirsanaanta shisheeyaha iyo in hoos loo dhigo hufnaanta nidaamka qandaraasyada iyo maamulka guud.

Iyadoo doorasho qaran lagu wado in ay dhacdo sannadka 2026, madaxda Soomaaliya waxaa saaran cadaadis ay ku doonayaan in ay muujin karaan guulo amni iyo horumar. Iskaashi lala yeesho Ruushka wuxuu keeni karaa natiijooyin degdeg ah, laakiin saameynta mustaqbalka fog wali waa mid aan la hubin.

Qaar ka mid ah falanqeeyeyaasha ayaa aaminsan in Soomaaliya aysan raadineynin isbeddel mabda’a, balse ay u dhaqmeyso si ku saleysan danta qaranka. “Soomaaliya oo xiriir la sameyneysa Ruushka waxay ciyaareysaa ciyaar siyaasadeed oo halis ah—iyadoo ka faa’iideysaneysa loollanka quwadaha caalamiga ah si ay u difaacdo danaha dalkeeda,” ayuu warbixinta ku yiri Machadka Lansing.

Si kastaba ha ahaatee, xiriirka sii xoogeysanaya ee u dhexeeya Soomaaliya iyo Ruushka wuxuu beddelay aragtida gobolka ee ku aaddan jihada siyaasadda arrimaha dibedda ee Soomaaliya. Sannadaha soo socda ayaa go’aamin doona in iskaashigan uu noqdo mid xasillooni keena ama uu isu beddelo xarun laga huriyo loollanka quwadaha waaweyn.

Puntland oo caro xooggan kala kulantay arrin uu sameeyay wasiir ka tirsan

Garoowe (Caasimada Online) – Wasiirka Warfaafinta Puntland, Maxamuud Caydiid Dirir oo maanta si weyn ugu gefay Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya ayaa waxaa ka dhalatay hadalkiisa caro xooggan oo bulshada Soomaaliyeed ka muujiyeen.

Maxamuud Caydiid ayaa ku tilmaamay Ra’iisul Wasaare Xamza qof marxuum ah, sidoo kalena uu ku jiray dadkii Xamar lagaga qaxay 1991-kii, taasi oo uu shaki ku galiyay nasabadiisa. Tan ayaa ka baxsan anshaxa iyo weerarada siyaasiga ah, taas oo shacabka ka careysiisay, ceeb weyna dhex istaajisay maamulka Puntland ee uu hoggaamiyo Saciid Deni.

“Xamza waa marxuum ciqaab ku jira, shaki ayaana igaaga jira inuu u dhashay reerka uu sheeganaayo, dadkii Xamar lagaga qaxay 1991-kii ayuu jiray” ayuu Wasiir Caydiid.

Hadalkan ayaa dhaliyay fal-celin xooggan, waxaana ka carooday dad badan oo Soomaaliyeed oo ay ku jiraan kuwa kasoo jeedo Puntland oo sheegay in wasiirku aanu ku metalin hadalkaasi, ayna u arkaan gef cad oo uu u gaystay Ra’iisul Wasaaraha Qaranka.

Marka laga soo tego khilaafka guud e u dhexeeya dowladda federaalka iyo Puntand, ayaa waxaa haddana si gaar ah isku hayo Xamza iyo Deni oo siyaasad ahaan kala fog, wuxuuna dagaalkooda soo bilowday markii loo magacaabay Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya.

Haddaba, Sidee looga fal-celiyay arrintaan?

Cumar Aadan: “Nin baa qofka sida uga aradan akhlaaqda iyo anshaxa umad dhan matalaad uga dhigay. Ayaan daro waynaa.”

“Naxdin waynaa tii Puntland ahayd cuquba ku dhacday,” ayuu yiri Cabdirisaaq Cabdi.

Cabdicasiis Maxamed ayaa isna waxa uu yiri “Aflagaado iyo dhaqan xumo cad weye waxaan. Xayndaabkii dhaliisha waa ka gudbay qofkani.”

Cabdifataax Dhaqaaje: “Ninkaani afxumo waxaan ahayn Puntland kuma soo kordhiyo.”

“Wataa Puntland hooyada Federaalka ahayd cay waxaan ahayn kama imaanayaan, inta hartay hala daba qabto. Xukuumad dhan oo shirtay oo in la caytamo go’aamisay waa aakhiro samaan,” ayuu yiri Axmed Gaas oo kamid ah dadka ka fal-celiyay arrintaan.

Jamaac Faarax: “Dhaqan iyo anshax midna maaha sida uu wasiirku u hadlay mana habboona hadallada caynkaas oo kale ah oo nasabadda qofka gaadheya in la baahiyo.
Doodaha siyaasadda iyo kala aragti duwanaanta iyo kala cad-goosigu waa xaajo rag lkn arrinta nasabaddu uma fudada sidaan in looga hadlo.”

Maxamed Cabdiqaadir Jacfaan ayaa sidoo kale waxa uu yiri: “Puntland qofka sidaa u caytamaya haduu kasii mid ahaado haykalkeedii dowladnimo iyo sumcad badan bay luminaysaa.”

Liibaan Xirsi Aw Faarax: “Ninkaasi waaa ina ceebeeyey wasiirka ah hadalkaasi hdl masuuleed maaha waana u garaabaynaa sidaasi haduusan u hdlin Dani lacag kama helaayo waana la soo cayrin nin tolkiis maagaayey ma cidkale u daahayaaana.”